فصلنامه علوم محیطی - فهرست مقالات

بررسی غلظت و اثرات بهداشتی فلزات سنگین منتشره از واحدهای صنعتی شهرک صنعتی ناجی

کیمیا فتوت؛ لیلا خازینی؛ یوسفعلی عابدینی؛ محمدرضا یوسفی

دوره 20، شماره 3 ، مهر 1401، ، صفحه 87-104

https://doi.org/10.52547/envs.2022.1091

چکیده

سابقه و هدف: امروزه با گسترش فعالیت واحدهای صنعتی، غلظت آلاینده ها در هوا افزایش یافته و انسان ها از طریق تنفس، بلعیدن و جذب پوستی در معرض آنها قرار می گیرند. در میان تمام آلاینده ها، فلزات سنگین به دلیل ماهیت سمی خود بسیار مورد توجه متخصصان زیست محیطی قرار گرفته اند. غلظت بالای فلزات سنگین در محیط زیست، می تواند ... بیشتر سابقه و هدف: امروزه با گسترش فعالیت واحدهای صنعتی، غلظت آلاینده ها در هوا افزایش یافته و انسان ها از طریق تنفس، بلعیدن و جذب پوستی در معرض آنها قرار می گیرند. در میان تمام آلاینده ها، فلزات سنگین به دلیل ماهیت سمی خود بسیار مورد توجه متخصصان زیست محیطی قرار گرفته اند. غلظت بالای فلزات سنگین در محیط زیست، می تواند خطر اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان را افزایش دهد. شهرک صنعتی ناجی زنجان با فعالیت واحدهای ریخته گری مس و آلیاژهای آن، به عنوان یکی از منابع انتشار فلزات سنگین در هوای شهر زنجان می باشد؛ لذا ارزیابی غلظت و اثرات بهداشتی فلزات سنگین منتشره از شهرک مذکور، از اهمیت ویژهای برخوردار است.مواد و روش ها: به منظور ارزیابی غلظت و اثرات بهداشتی فلزات سنگین منتشره از واحدهای صنعتی شهرک صنعتی ناجی، نمونه برداری از کل ذرات معلق هوای شهرک مذکور و مناطق مجاور آن (10 ایستگاه)، طی دو دوره (بهمن 1399 و اردیبهشت 1400) انجام شده است. جهت شناسایی فلزات سنگین از آنالیز طیف سنجی جرمی پلاسمای جفت شده القایی (ICP-MS) استفاده شده است. در این آنالیز، فلزات سنگین نقره، آرسنیک، کادمیوم، کروم، مس، آهن، سرب، آنتیموان، وانادیم و روی شناسایی شده اند. همچنین در ادامه به ارزیابی خطر ابتلا به بیماری های سرطانی و غیر سرطانی ناشی از تنفس، بلعیدن و جذب پوستی فلزات سنگین موجود در ذرات معلق هوا برای دو گروه سنی کودکان و بزرگسالان پرداخته شده است.نتایج و بحث: غلظت فلزات سنگین شناسایی شده در بهمن 1399 و اردیبهشت 1400، با استانداردهای ملی کیفیت هوای محیط، مقایسه شد. نتایج حاصل از این مقایسه نشان داد که غلظت کروم و آهن در تمامی ایستگاه های شهرک صنعتی ناجی بالاتر از استاندارد است. همچنین، غلظت نقره، کادمیوم، کروم، مس، آهن، آنتیموان، وانادیم و روی در تمامی ایستگاه های مجاور شهرک صنعتی مذکور بالاتر از استاندارد می باشد. نتایج ارزیابی خطر ابتلا به بیماری های غیر سرطانی مواجهه با فلزات سنگین موجود در ذرات معلق هوا، در هر دو فصل زمستان و بهار، نشان داد که در تمامی ایستگاه ها مواجهه با فلزات سنگین هوا، خطری برای سلامت افراد جامعه ندارد. بیشترین خطر ابتلا به بیماری های سرطانی در فصل زمستان و بهار به ترتیب ناشی از مواجهه با آرسنیک (در ایستگاه 2، داخل شهرک صنعتی) و کادمیوم (در ایستگاه 4، داخل شهرک صنعتی) مشاهده شد. در فصل بهار، خطر ابتلا به بیماری های سرطانی ناشی از مواجهه با آرسنیک و کادمیوم در تمامی ایستگاه ها به جز ایستگاه 2 نسبت به فصل زمستان بیشتر مشاهده شد. این در حالی است که در فصل بهار، خطر ابتلا به بیماری های سرطانی ناشی از مواجهه با سرب در تمامی ایستگاه ها نسبت به فصل زمستان کمتر مشاهده شد. به طور کلی می توان بیان کرد که مقادیر شاخص خطر به دست آمده برای گروه سنی کودکان، بیشتر از گروه سنی بزرگسالان می باشد؛ لذا کودکان در مواجهه با فلزات سنگین هوا، بیشتر در معرض خطر ابتلا به انواع بیماری های سرطانی و غیر سرطانی قرار دارند.نتیجه گیری: نتایج ارزیابی مواجهه فلزات سنگین منتشره از شهرک صنعتی ناجی بر سلامتی انسان، نشان می دهد که خطر ابتلا به بیماری های غیر سرطانی، افراد منطقه مورد مطالعه را تهدید نمی کند؛ اما خطر ابتلا به بیماری های سرطانی ناشی از آرسنیک و کادمیوم در اکثر ایستگاه های مورد بررسی بالا است.

پایش آلودگی هوا با استفاده از تصاویر ماهواره سنتینل-5 (مطالعه موردی: شهرهای بزرگ صنعتی ایران)

محمدامین قنادی؛ متین شهری؛ امیررضا مرادی

دوره 20، شماره 2 ، تیر 1401، ، صفحه 81-98

https://doi.org/10.52547/envs.2022.1026

چکیده

سابقه و هدف: یکی از اساسی ترین مشکل های امروز دنیا، بحث آلودگی هوا و اثرهای آن بر سلامت انسان است. کشور در حال توسعه ایران هم از این امر جدا نمی باشد. وجود آلاینده هایی همچون دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد، مونوکسید کربن و ذرات معلق (آئروسل ها) افزون بر تأثیرهای مخرب جدی بر سلامتی انسان، سبب آسیب به پوشش گیاهی و بروز تغییرات ... بیشتر سابقه و هدف: یکی از اساسی ترین مشکل های امروز دنیا، بحث آلودگی هوا و اثرهای آن بر سلامت انسان است. کشور در حال توسعه ایران هم از این امر جدا نمی باشد. وجود آلاینده هایی همچون دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد، مونوکسید کربن و ذرات معلق (آئروسل ها) افزون بر تأثیرهای مخرب جدی بر سلامتی انسان، سبب آسیب به پوشش گیاهی و بروز تغییرات اقلیمی جهانی می شود، بنابراین لزوم پایش جامع آلاینده ها و به تبع آن اتخاذ تصمیم های صحیح مدیریتی جهت مقابله با این بحران ضروری به نظر می رسد. یکی از ابزارهای قدرتمند در پایش آلودگی هوا، روش های مبتنی بر سنجش از دور می باشد. سنتینل-5 1 آخرین پروژه سازمان فضایی اتحادیه اروپا (با همکاری کشور هلند) می باشد که با استفاده از سنجنده (2TROPOMI) تصاویری در باندهای طیفی متنوع اخذ می کند و ابزاری مناسب جهت پایش بسیاری از آلاینده های هوا محسوب می‌گردد.مواد و روش ها: در این مطالعه، پایشی جامع براساس مقادیر برخی از مهمترین آلاینده های هوا از جمله دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد، مونوکسید کربن و ذرات معلق، با استفاده از تصویرهای ماهواره سنتینل-5 برای 20 شهر بزرگ و صنعتی ایران در سال 2019 و 2020 صورت گرفته است. در این پژوهش، از تعداد بالایی تصویر سطح سه که از طریق موتور گوگل ارث3 فراخوانی شده اند، استفاده شده است. صحت پایش صورت گرفته با استفاده از ایستگاه های ثبت آلاینده های زمینی مورد ارزیابی قرار گرفته است.نتایج و بحث: نتایج این ارزیابی نشان می دهد که مقادیر پایش با استفاده از تصاویر ماهواره سنتینل-5 حداقل 78% با مقادیر پایش شده توسط ایستگاه‌های زمینی همبستگی دارد. بنابراین می توان از پتانسیل بالای تصویرهای ماهوره سنتینل-5 در مطالعات کلان مدیریتی با هدف کاهش آلاینده های هوا استفاده نمود. پایش صورت گرفته بوسیله تصویرهای ماهواره سنتینل-5 نشان می دهد که در سال 2019، تهران آلوده ترین هوا را به لحاظ مجموع گازهای مونوکسید کربن، دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد و ذرات معلق (گرد و غبار) داشته است. همچنین زنجان کمترین میزان آلودگی را در مقایسه با سایر شهرهای مورد مطالعه داشته است. در سال 2020، باز هم تهران به عنوان آلودهترین شهر ایران شناخته می شود. در این سال نیز هوای زنجان در قیاس با سایر شهرستان های مورد مطالعه وضعیت بهتری داشته است. مشاهده می شود که کرج و کرمانشاه در سال 2020 در مقایسه با سال 2019 افزایش آلودگی هوای قابل توجهی داشته اند. از دیگر نتایج مهم این تحقیق این است که در مجموع میزان آلودگی هوا در سال 2020 در مقایسه با سال 2019 با روندی کاهشی مواجه شده است که شاید یکی از مهمترین دلیل های، تأثیرگذاری همه گیری ویروس کرونا در سال 2020 و کاهش نسبی (و البته اندک) فعالیت های صنعتی و کاهش ترافیک خودروها باشد.نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان می دهد که می توان با استفاده از تصاویر سنجنده (TROPOMI) که بر روی ماهواره سنتینل-5 نصب شده است، به عنوان دادهای جامع، در دسترس و با دقت قابل قبول به صورت سیستماتیک آلاینده های هوای شهرهای کشور را پایش نمود و با قرار دادن نتایج آن در اختیار سایر محققان و یا مسئولین اجرایی در جهت تصمیم گیری های مناسب در مدیریت کلان شهرها به آنها یاری نمود.

تجزیه و تحلیل روند و عوامل مؤثر بر کیفیت هوای مناطق شهری: مطالعه موردی کلان شهر اصفهان

سونا کبریایی زاده؛ جمال قدوسی؛ علی اصغر آل شیخ؛ رضا ارجمندی؛ سید علیرضا سید میرزا حسینی

دوره 20، شماره 2 ، تیر 1401، ، صفحه 171-184

https://doi.org/10.52547/envs.2021.36064

چکیده

سابقه و هدف: گسترش سریع و بدون کنترل سطح شهرها، افزایش ترافیک، بنگاه‌های صنعتی و سوخت‌های کم کیفیت و همچنین پارامترهای مورفولوژی شهری و شرایط اقلیمی از جمله عامل های مؤثر بر آلودگی هوا در منطقه های شهری محسوب می‌شوند. در ایران، کلان شهر اصفهان که سومین منطقه بزرگ شهری در سطح کشور است، با توسعه گسترده بنگاه های صنعتی، افزایش ... بیشتر سابقه و هدف: گسترش سریع و بدون کنترل سطح شهرها، افزایش ترافیک، بنگاه‌های صنعتی و سوخت‌های کم کیفیت و همچنین پارامترهای مورفولوژی شهری و شرایط اقلیمی از جمله عامل های مؤثر بر آلودگی هوا در منطقه های شهری محسوب می‌شوند. در ایران، کلان شهر اصفهان که سومین منطقه بزرگ شهری در سطح کشور است، با توسعه گسترده بنگاه های صنعتی، افزایش جمعیت و رشد سطح شهرها، آلودگی هوا افزایش یافته است. بنابراین به منظور یافتن عامل های تأثیرگذار بر روند تغییرات کیفیت هوا، تحلیل روند و ارزیابی رابطه بین پارامترهای کاربری زمین ها، توسعه صنعتی و وضعیت ترافیک با سنجه‌های آلودگی هوا مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش‌ها: به منظور ارزیابی روند با استفاده از داده‌های اندازه‌گیری شده دوره‌ای و روش‌های همبستگی و رگرسیون ساده غلظت هفت آلاینده هوا شامل PM2.5 ، PM10 ، CO ، SO2، NO ، NO2 وNOx به عنوان متغیرهای وابسته و پارامترهای هواشناسی، نوع کاربری زمین ها، توسعه صنایع و وسایل نقلیه به عنوان متغیرهای مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. همچنین در روش محاسباتی از نرم‌افزار SPSS برای آزمایش توزیع نرمال مجموعه داده‌ها شامل غلظت آلاینده‌های هوا و هواشناسی از سال 1387 تا 1394، در 10 ایستگاه سنجش آلودگی هوا و 3 ایستگاه هواشناسی در کلان شهر اصفهان استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج مطالعه نشان می‌دهد که میانگین سالانه غلظتPM (PM10 / PM2.5) ،NO و CO کاهش و میانگین سالانه غلظت SO2،NO2 و NOX افزایش می‌یابد. افزون بر این، میانگین سالانه بارش، دما و سرعت باد افزایش یافته در حالی که روند رطوبت نسبی در منطقه مورد مطالعه به طور قابل توجهی تغییر نمی‌کند. همچنین مشخص شد که روند وسعت مرکزهای اقامتی، آموزشی، تجاری، خدمات عمومی، کاربری حمل و نقلی و تعداد واحدهای صنعتی و وسایل نقلیه به طور قابل توجهی افزایش یافته است. اما میزان زمین های کشاورزی، فضای سبز و منطقه های صنعتی به طور قابل توجهی در منطقه مورد مطالعه کاهش یافته است. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نشان می دهد که تغییر کاربری زمین های کشاورزی به منطقه های مسکونی و افزایش سرعت باد می‌تواند به عنوان دلایل روند کاهشیNO ، CO و ذرات معلق در منطقه مورد مطالعه باشد. افزون بر این، روند افزایش میزان حمل‌و‌‌نقل، می‌تواند مهمترین دلیل افزایش غلظت NO2 باشد. از طرف دیگر، با توجه به روند افزایشی انتشار گازهای NOX و همبستگی منفی معنی‌دار با وسعت فضای سبز و همبستگی مثبت با وسعت حمل و نقل و مناطق صنعتی و نتیجه مدل رگرسیون گام به گام می‌توان به این نتیجه رسید که کاهش سطح فضای سبز و افزایش وسعت 99.5 درصدی مناطق با کاربری حمل و نقل سبب افزایش غلظت NOX در منطقه مورد مطالعه می‌شود. افزون بر این، وسعت مرکزهای خدمات شهری موجب افزایش غلظت SO2 می‌شود و بین غلظت PM2.5 و SO2 نیز رابطه منفی وجود دارد (با افزایش غلظت SO2، غلظت PM2.5 افزایش می‌یابد).نتیجه‌گیری: نکته قابل توجه این است که ارتباط بین سنجه‌های کیفیت هوا به عنوان متغیرهای وابسته با متغیرهای مستقل مورد بررسی در منطقه های شهری پیچیده است و مشخص نیست که کدام عامل یا پارامتر خاص مهمترین سناریوی آلودگی هوا در یک بافت شهری است. بنابراین هنور نیاز به انجام پژوهش‌های دقیق‌تری وجود دارد.

بررسی عامل های موثر بر آلودگی هوا: شواهد تجربی از بزرگترین تولید‌کنندگان‌ کربن‌ دی‌اکسید

الناز اسدی؛ ابوالفضل دیلمی؛ علی کرامت زاده

دوره 19، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 205-224

https://doi.org/10.52547/envs.2021.33598

چکیده

سابقه و هدف: طی دهه های اخیر رشد اقتصادی جهان و روند صنعتی شدن موجب افزایش مصرف انرژی شده است. بخش زیادی ازافزایش تقاضای انرژی از منابع فسیلی تأمین می شود و مصرف آنها انتشار گازهای گلخانه ای و آلوده شدن هوا را به همراه دارد. بعد از انقلاب صنعتی فعالیت های ا نسان و آلودگی های ناشی از این فعالیت ها، مقدار گازهای گلخانه ای را به طور غیرطبیعی ... بیشتر سابقه و هدف: طی دهه های اخیر رشد اقتصادی جهان و روند صنعتی شدن موجب افزایش مصرف انرژی شده است. بخش زیادی ازافزایش تقاضای انرژی از منابع فسیلی تأمین می شود و مصرف آنها انتشار گازهای گلخانه ای و آلوده شدن هوا را به همراه دارد. بعد از انقلاب صنعتی فعالیت های ا نسان و آلودگی های ناشی از این فعالیت ها، مقدار گازهای گلخانه ای را به طور غیرطبیعی افزایش داده و محیط-زیست کشورها را با آسیب جدی مواجه کرده است. در این راستا، هدف پژوهش، حاضر شناخت و بررسی عامل های مؤثر بر میزان انتشار گاز کربن دی اکسید به عنوان سنجه ای برای کیفیت محیط زیست و آلودگی هوا است .مواد و رو ش ها: در مطالعه حاضر ابتدا با استفاده از آزمون های ایم، پسران و شین و لوین، لین و چو مانایی متغیرها و سپس با کمکآزمون های پدرونی و کائو وجود هم انباشتگی بین متغیرهای مدل مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت با استفاده از تحلیل هم انباشتگی پانلی و برآوردگرهای حداقل مربعات معمولی کاملا اصلاح شد ه و حداقل مربعات معمولی پویا رابطه بلندمدت بین انتشار کربن دی اکسید با متغیرهای تولید ناخالص داخلی، درصد استفاده از انرژی تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر، آزادسازی تجاری، درصد شهرنشینی و توسعه مالی برای یازده کشور عمده انتشار دهنده 2CO طی دوره زمانی 2000 تا 2015 بررسی شد. برای تجزیه و تحلیل و برآورد مدل از بسته نرم افزاری Eviews10 استفاده شده است .نتایج و بحث: با توجه به این که متغیرهای الگو بنابر آزمون های ریشه واحد ایم، پسران و شین و لوین، لین و چو جواب یکسانی در موردمانایی متغیرها در سطح گزارش ندادند، برای پرهیز از وجود رگرسیون کاذب در تخمین ها، هم انباشتگی بین متغیر وابسته و متغیرهایمستقل مورد بررسی قرار گرفت . نتایج آزمون های هم انباشتگی کائو و پدرونی گویای وجود رابطه بلندمدت بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته مدل بود. همچنین آزمون های چاو و هاسمن نشان دادند که مدل حاضر، مدل پانل با اثرات تصادفی می باشد. در مرحله آخر برآورد مدل با استفاده از برآوردگرهای حداقل مربعات معمولی به طورکامل اصلاح شده و حداقل مربعات معمولی پویا معنی داری تمام متغیرهای مورد بررسی بر میزان انتشار کربن دی اکسید ثابت شد. بر این اساس متغیرهای تولید ناخالص داخلی، درصد استفاده از انرژی تجدیدناپذیر تأثیر مثبت و همچنین متغیرهای آزادسازی تجاری، توسعه مالی، درصد شهرنشینی و درصد استفاده از منابع انرژی تجد یدپذیر تأثیر منفی بر میزان انتشار 2CO در کشورهای چین، ایالات متحده آمریکا، هند، روسیه، ژاپن، آلمان، ایران، عربستان سعودی، کره جنوبی، کانادا و برزیل دارند . همچنین بررسی کشش متغیر وابسته نسبت به متغیرهای مستقل در هر دو مدل حداقل مربعات معمولی به طور کامل اصلاح شده و حداقل مربعات معمولی پویا نشان داد که متغیر سرانه تولید ناخالص داخلی بیشترین تأثیر را در افزایش انتشار کربن دی اکسید و متغیر شهرنشینی بیشترین اثر کاهشی را بر میزان انتشار این گاز گلخانه ای دارند.نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر و بررسی رابطه متغیر وابسته با متغیرهای مستقل مدل ، عامل هایی مانند وضع قوانین سخت گیرانه مانند مالیات بر کربن، به کارگیری تکنولوژی نوین، تسهیل قوانین مربوط به اعمال تعرفه و گمرک کالا و خدمات، حرکت به سوی اقتصاد با ز و همچنین استفاده از ا نرژی های پاک از قبیل انرژی بیوگاز، انرژی خورشیدی و انرژی باد در کاهش انتشار 2CO بسیار مؤثر می باشند.

پایش بلندمدت غلظت آلاینده‌ کربن سیاه (BC) در ایران با استفاده از داده‌های مدل مبنای NASA/MERRA-2

کوهزاد رئیس پور؛ یونس خسروی

دوره 19، شماره 3 ، مهر 1400، ، صفحه 99-122

https://doi.org/10.52547/envs.2021.33941

چکیده

سابقه و هدف: جو یا اتمسفر سامانه‌ گازی طبیعی پویا و پیچید‌ه‌ای است که آلودگی آن بیش از هر آلودگی دیگری جان انسان‌ها را می‌گیرد. آلودگی هوا زمانی اتفاق می‌افتد که حجم زیادی از ذرات یا مواد مضر معلق وارد اتمسفر شود. ذرات معلق با قطر کمتر از 5/2 میکرون (PM 2.5) از جمله مهمترین آلاینده‌های هوا محسوب می‌شوند. ذرات کربن سیاه (BC)1 یکی از اجزاء ... بیشتر سابقه و هدف: جو یا اتمسفر سامانه‌ گازی طبیعی پویا و پیچید‌ه‌ای است که آلودگی آن بیش از هر آلودگی دیگری جان انسان‌ها را می‌گیرد. آلودگی هوا زمانی اتفاق می‌افتد که حجم زیادی از ذرات یا مواد مضر معلق وارد اتمسفر شود. ذرات معلق با قطر کمتر از 5/2 میکرون (PM 2.5) از جمله مهمترین آلاینده‌های هوا محسوب می‌شوند. ذرات کربن سیاه (BC)1 یکی از اجزاء بسیار مهم و خطرناک ذرات معلق با قطر کمتر از µm5/2 به‌شمار می‌رود. بر همین اساس، این پژوهش با هدف تحلیل رفتار و پراکنش زمانی‌ ـ مکانی آلاینده‌ کربن سیاه (BC) در گستره‌ جغرافیایی ایران با استفاده از داده‌های مدل مبنایMERRA-2 2 طی دوره‌ی آماری 40 ساله (2019 - 1980) انجام گردید.مواد و روش‌ها: در این تحقیق در ابتدا داده‌های کربن سیاه با فرمت NetCDF با گام‌های زمانی ماهانه و مکانی 0.5° x 0.625° از وبگاه Earth data استخراج گردید. پس از استخراج داده‌ها، عملیات کنترل کیفی، پیش‌پردازش و پردازش روی آنها اِعمال شد. سپس محاسبات روی دو ماتریس ماهانه و فصلی (روی 740 پیکسل یا نقاط شبکه‌بندی شده) با استفاده از امکاناتی که نرم‌افزارهای کاربردیArcGIS , Grads و Origin pro در اختیار کاربر قرار می‌دهد، انجام شد. در گام آخر برای ساخت لایه‌های رستری، وکتوری، نمودارها و جدولهای اطلاعاتی اقدام و خروجی‌های مورد نظر تهیه گردید.نتایج و بحث: استفاده از داده‌های مدل مبنای MERRA-2 نتایج بسیار خوبی از توزیع زمانی ـ مکانی پراکنش آلاینده‌ کربن سیاه در گستره‌ ایران ارائه داده ‌است. نتایج بررسی نشان ‌داد که تفاوت‌های ماهانه و فصلی بسیار چشمگیر بوده ‌است، به‌طوریکه به لحاظ ماهانه، بیشترین میزان کربن سیاه در ماه دسامبر و کمترین میزان آن در ماه ژوئن برآورد شده ‌است. در میان فصل ها نیز، بیشترین و کمترین میزان کربن سیاه مربوط به فصلهای زمستان و تابستان است. به لحاظ مکانی نیز، بیشترین پراکنش کربن سیاه در نیمه‌ غربی ایران و بویژه روی کلان‌شهرهای تهران و اهواز مشاهده شد. واکاوی روند سری زمانی غلظت کربن سیاه در جو ایران نشان‌داد که غلظت این آلاینده در طول دوره‌ آماری افزایشی و این افزایش بویژه از سال 2000م به بعد اتفاق ‌افتاد. همچنین در بررسی پارامترهای هواشناسی مؤثر بر غلظت کربن سیاه، نتایج حاصله بهخوبی بیانگر همبستگی مثبت معنی‌دار میان غلظت کربن سیاه با فشار هوا و منفی معنی‌دار با سرعت باد است.نتیجه‌گیری: نتایج حاصله به خوبی درک روشنی از غلظت کربن سیاه (BC) را در جو ایران نشان داد. این نتایج که از واکاوی آماری و اِعمال الگوریتم‌های بهینه روی اطلاعات مکان‌دار (GIS) آلاینده‌ کربن سیاه در گستره‌ی جغرافیایی کشور ایران حاصل گردید؛ بیانگر تفاوت آشکار در توزیع زمانی و مکانی غلظت کربن سیاه در طول دوره‌ آماری 40 ساله (2019 – 1980) بوده‌ است. افزون بر نتایج بالا، آلاینده‌ کربن سیاه از برخی پارامترهای هواشناسی از قبیل فشار هوا و سرعت باد متأثر است. به طور کلی صرف‌نظر از ساز و کارهای تکوین، ماهیت و انتشار این آلاینده در نواحی مختلف ایران، رفتار غلظت این آلاینده‌ در بستر زمان، بیانگر هشداردهنده‌ بودن خطر آن در بخش‌های وسیعی از کشور ایران می‌باشد. بنابراین اتخاذ راهکارهای مدیریتی و اجرایی لازم در راستای کاهش این آلاینده، بویژه در کلان ‌شهرهای همراه با غلظت بالای کربن سیاه امری ضروری به نظر می‌رسد.

ارزیابی اثربخشی برنامه های کنترل آلودگی هوا در تهران با استفاده از تجزیه و تحلیل روند کیفیت هوا

زهره خراسانیان؛ نغمه مبرقعی دینان؛ سعید صوفی زاده؛ ریحانه رسول زاده

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1398، ، صفحه 239-252

https://doi.org/10.29252/envs.17.1.239

چکیده

سابقه و هدف: رشد جمعیت، ترافیک و گسترش صنعتی سبب ایجاد آلودگی هوا در کلانشهرها مانند تهران شده است. با توجه به این واقعیت که آلودگی هوا می تواند صدمه جدی به سلامت شهروندان وارد آورد، مطالعات مختلفی در سطوح ملی و بین المللی انجام گرفته است. بدون شک یکی از مهمترین راه های کاهش آلودگی محیطی، استفاده از برنامه های کنترلی و اقدام های ... بیشتر سابقه و هدف: رشد جمعیت، ترافیک و گسترش صنعتی سبب ایجاد آلودگی هوا در کلانشهرها مانند تهران شده است. با توجه به این واقعیت که آلودگی هوا می تواند صدمه جدی به سلامت شهروندان وارد آورد، مطالعات مختلفی در سطوح ملی و بین المللی انجام گرفته است. بدون شک یکی از مهمترین راه های کاهش آلودگی محیطی، استفاده از برنامه های کنترلی و اقدام های کاهشی است. لذا این تحقیق با هدف بررسی اثربخشی برخی طرح ها و برنامه های کاهش آلودگی هوا در کلان شهر تهران انجام شده است. مواد و روش ها: به منظور بررسی تغییرپذیری های سالانه آلاینده های هوا (CO، PM10، O3، SOX، NO2، NO) ، غلظت این پارامترها از سال 2005 تا 2012 در تهران مورد بررسی قرار گرفت و از تجزیه و تحلیل همبستگی پیرسون، رگرسیون گام به گام (نرم افزار SAS) برای ارزیابی رابطه بین آلودگی هوا، تعداد وسیله های نقلیه و مصرف سوخت در تهران استفاده شد. نتایج و بحث: از سال 2005 تا 2012، غلظت سالانه منوکسید کربن کاهش یافته است. بیشترین غلظت این آلاینده در سال 2006 در حدود 5 میلی گرم بر لیتر و کمترین مقدار آن در سال 2011 در حدود 2 میلی گرم بر لیتر بود. در طول همان دوره، روند سالانه ذرات معلق از 100 تا 140 میکروگرم بر متر مکعب افزایش و در این سال ها، روند سالانه تغییر غلظت ازن از 0.03 میلی گرم در لیتر به 0.02 میلی گرم در لیتر کاهش یافت. در همین زمان غلظت سالانه دی اکسید گوگرد از 0.055به 0.03 میلی گرم در لیتر کاهش و روند نیتروژن دی اکسید نیتروژن و غلظت منوکسید نیتروژن در طول سال های 1390-1384 از 10.07 به 0.2 میلی گرم در لیتر و از 0.05. به 0.01 میلی گرم در لیتر کاهش یافت. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که روند تغییر غلظت سالانه آلاینده ها در سالهای1390-1384 برای همه ی آلاینده ها به غیر از ذرات معلق کاهشی است و حذف وسیله های نقلیه فرسوده، استفاده از وسیله های نقلیه هیبریدی و افزایش مصرف خودروهای گاز سوز نقش مهمی در کاهش آلودگی هوای تهران دارد. همچنین با توجه به نتایج تجزیه همبستگی و معنی دار بودن اثر خروج خودروهای فرسوده بر آلاینده های اتمسفری، تاثیر اجرای این سیاست در کاهش آلاینده ها موثر بوده است. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام در طول سال‌های1390-1384 نشان می دهد که خروج خودروهای فرسوده و جایگزینی با سواری دوگانه سوز بیشترین اثر را در کاهش انتشار گاز منوکسید کربن در سطح شهر تهران داشته است.

تأثیر طوفان‌های گردوغباری بر کیفیت میکروبی هوا در شهر اهواز و منشأ‌یابی آن با استفاده از مدل‌سازی عددی

پریا برومندی؛ یوسف رشیدی

دوره 16، شماره 2 ، تیر 1397، ، صفحه 49-64

چکیده

سابقه و هدف : ذرات معلق موجود در هوا شاخص مهمی در کیفیت هوای خارجی است. غلظت‌های بالای این ذرات منجر به بسیاری از مشکلات بهداشتی می‌شود. تماس با آلودگی ناشی از هواویزهای زیستی تقریباً در زندگی شهری در سراسر جهان ‌اجتناب‌ناپذیر است. حضور میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا در ذرات گردوغبار منجر به بیماری‌های دستگاه تنفسی، آسم و ذات‌الریه ... بیشتر سابقه و هدف : ذرات معلق موجود در هوا شاخص مهمی در کیفیت هوای خارجی است. غلظت‌های بالای این ذرات منجر به بسیاری از مشکلات بهداشتی می‌شود. تماس با آلودگی ناشی از هواویزهای زیستی تقریباً در زندگی شهری در سراسر جهان ‌اجتناب‌ناپذیر است. حضور میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا در ذرات گردوغبار منجر به بیماری‌های دستگاه تنفسی، آسم و ذات‌الریه می‌شود. جمعیت میکروبی موجود در ذرات گردوغبار در روزهای عادی و روزهای غباری و نیز تطابق بین افزایش ذرات PM10 و افزایش جمعیت میکروبی در این تحقیق بررسی شده است. مواد و روش‌ها: نمونه‌برداری توسط نمونه‌بردار میکروبی هوا 1 و در ارتفاع 5/1 الی 2 متری از سطح زمین با جریان L/min3/14 و به مدت 5 دقیقه انجام شد. شناسایی جمعیت میکروبی با رقیق‌سازی‌های متوالی تا 5-10 از نمونه‌های گردوخاک در سرم فیزیولوژیک و کشت در محیط‌های کشت مربوطه و به مدت 5-3 روز در دمای محیطی C 2±25 گرمخانه‌گذرای انجام شد. نتایج و بحث: در طوفان‌های غباری بر فراز شهر اهواز در فصول گرم (فروردین الی شهریورماه) سال 1390 هر نوع افزایش در غلظت ذرات PM10 حاضر در هوا در تطابق با افزایش غلظت باکتریایی و قارچی بوده است. در ماه‌های خرداد، تیر و مرداد سال 1390 غلظت ذرات PM10 به‌طور مداوم بیشتر از حد استاندارد بوده است. افزایش غلظت باکتریایی در شهر اهواز به دلیل طوفان‌های غباری در روزهای غباری 5 برابر و غلظت قارچی نیز در روزهای غباری 7/1 برابر روزهای عادی افزایش‌یافته است. در روزهای غباری غلظت میکروارگانیسم‌های غالب با افزایش مواجه بوده است و باکتری غالب باسیلوس 45% جمعیت کل باکتریایی و قارچ غالب آسپرژیلوس 44% جمعیت کل قارچی را در ذرات گردوغبار شامل می‌شود. نتایج حاصل افزایش جمعیت میکروبی حاضر در ذرات گردوغبار در روزهای غباری را نشان می‌دهد. هر نوع افزایش در جمعیت میکروبی حاضر در ذرات گردوغبار می‌تواند منجر به تأثیرات منفی بر سلامتی انسان شود. نتیجه‌گیری: با بررسی روند تغییرات سالیانه و فصلی پارامترهای هواشناسی و استفاده از نرم‌افزار HYSPLIT می‌توان دریافت که منشأ احتمالی این ذرات در شهر اهواز، کشورهای همسایه در جنوب غرب ایران به‌ویژه مناطق شمال غرب کشور عراق و شرق کشور سوریه است.

مسئولیت کیفری دولت در قبال جرایم زیست‌محیطی در ایران: ضرورت‌ها و چالش‌ها

امین حاجی وند؛ علیرضا میرکمالی؛ فرشید صفری؛ امید سروی سرمیدانی

دوره 16، شماره 2 ، تیر 1397، ، صفحه 65-82

چکیده

سابقه و هدف: بررسی سوابق تحقیقی در مورد مسئولیت کیفری دولت در قبال جرایم زیستمحیطی در ایران به‌خوبی آشکار می‌کند که شناخت مسئولیت کیفری برای دولت به‌عنوان بارزترین و مهم‌ترین شخص حقوقی یکی از دغدغه‌های نظام عدالت کیفری بوده و عدم شناسایی مسئولیت کیفری برای دولت به‌عنوان یکی از معضلات نظام‌های حقوقی است. اگر چه قانون گذار در ... بیشتر سابقه و هدف: بررسی سوابق تحقیقی در مورد مسئولیت کیفری دولت در قبال جرایم زیستمحیطی در ایران به‌خوبی آشکار می‌کند که شناخت مسئولیت کیفری برای دولت به‌عنوان بارزترین و مهم‌ترین شخص حقوقی یکی از دغدغه‌های نظام عدالت کیفری بوده و عدم شناسایی مسئولیت کیفری برای دولت به‌عنوان یکی از معضلات نظام‌های حقوقی است. اگر چه قانون گذار در تبصره ماده 20 قانون مجازات اسلامی 1392، مسئولیت کیفری برای دولت را شناسایی نکرده اما درباره مبانی ضروری جرم‌انگاری جرایم دولتی در حوزه جرایم زیست‌محیطی هیچ نظریه‌پردازی صورت نگرفته است. هدف نگارندگان، شناسایی و معرفی ادله ضرورت جرم‌انگاری و احراز مسئولیت کیفری برای دولت در جرایم زیست‌محیطی است. مواد و روش‌ها: در این تحقیق با روش تحلیلی، توصیفی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای، به تحلیل و بررسی ادله ضرورت شناسایی مسئولیت کیفری برای دولت، جرایم دولتی در حوزه زیست‌محیطی و چالش‌های موجود در زمینه مسئولیت کیفری دولت پرداخته وراهکار‌های مناسب ارائه شده است. نتایج و بحث: شناسایی مسئولیت کیفری برای دولت در جرایم زیست‌محیطی، از اهمیت فراوانی در کشور‌ها برخوردار است، چراکه در کشور‌های وابسته به صنعت نفت و گاز و آلودگی‌هایی که در این حوزه‌ها اتفاق می‌افتد توسط بخش دولتی است. بنابراین شناسایی مسئولیت کیفری برای دولت می‌تواند گام مثبتی در جهت حمایت کیفری همه‌جانبه از محیط زیست باشد. نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه دولت مهم‌ترین شخص حقوقی است و آلوده کردن محیط زیست از سوی دولت باعث تضعیف حاکمیت می‌شود، بنا‌بر ادله عقلی و قانونی موجود از جمله قانون مدیریت خدمات کشوری 1386 که در بند ط ماده 8 این قانون، حفظ محیط زیست از موارد اعمال حاکمیتی است، اصل مساوات و برابری همگان در برابر قانون اساسی ایجاب می‌کند که دولت نیز دارای مسئولیت کیفری باشد البته با مجازات‌های بازدارنده مناسب برای دولت که باعث تضعیف حاکمیت و خلل در امر حاکمیت نشود.

کاربرد روش رگرسیون کاربری اراضی (LUR) در مدل‌سازی فضایی آلاینده‌های هوا در شهر اصفهان

مریم شریفی سده؛ مژگان احمدی ندوشن

دوره 16، شماره 2 ، تیر 1397، ، صفحه 203-216

چکیده

سابقه و هدف: یکی از معضلات مهم کلان‌شهرها، ازجمله شهر اصفهان، آلودگی هوا است و مهمترین آلاینده‌ها PM، O3، SO2، CO و NOx هستند. بررسی‌های متعددی نشان داده‌اند که مدل رگرسیون کاربری اراضی را می‌توان برای برآورد غلظت‌های آلاینده به‌طور دقیق بدون پایش مستمر آلودگی مورد استفاده قرار داد. هدف مدل‌های رگرسیون کاربری اراضی نشان دادن توزیع ... بیشتر سابقه و هدف: یکی از معضلات مهم کلان‌شهرها، ازجمله شهر اصفهان، آلودگی هوا است و مهمترین آلاینده‌ها PM، O3، SO2، CO و NOx هستند. بررسی‌های متعددی نشان داده‌اند که مدل رگرسیون کاربری اراضی را می‌توان برای برآورد غلظت‌های آلاینده به‌طور دقیق بدون پایش مستمر آلودگی مورد استفاده قرار داد. هدف مدل‌های رگرسیون کاربری اراضی نشان دادن توزیع مکانی غلظت‌های آلاینده‌ها است. هدف کلی این پژوهش، استفاده از مدل رگرسیون کاربری اراضی به‌منظور درک بهتر توزیع و پراکنش مکانی آلاینده‌های NOX، PM10، CO، O3 و SO2 و بررسی تاثیر کاربری اراضی و سایر عوامل تاثیرگذار از جمله ترافیک بر کیفیت هوای شهر اصفهان است. مواد و روش‌‌ها: مدل‌سازی رگرسیون کاربری اراضی به‌عنوان روش مفیدی برای برآورد تغییرات غلظت‌ آلاینده‌ها در شهرها استفاده می‌شود. این روش از الگوهای ترافیک، حمل‌ونقل و کاربری اراضی به‌عنوان پیش‌بینی‌کننده تغییرات آلودگی استفاده می‌کند. از آنجاکه آلودگی هوا با عوامل متعددی از قبیل جمعیت، ترافیک، کاربری اراضی، ارتفاع، طول جاده‌ها، حجم سواری شخصی و حجم حمل‌ونقل عمومی در ارتباط است، نقشه‌ها و داده‌های مربوط به این عوامل با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS 10.2 تهیه و با استفاده از روش رگرسیون کاربری اراضی، مهم‌ترین عوامل موثر در تولید هر یک از آلاینده‌ها تعیین شد. برای تهیه نقشه کاربری اراضی منطقه اصفهان از تصویر سنجندهTM ماهواره لندست و روش طبقه‌بندی نظارت‌شده حداکثر احتمال استفاده شد و بعد از آن صحت طبقه‌بندی ارزیابی شد. به‌منظور مدل‌سازی در ابتدا دو بافر دایره‌ای شکل در اطراف ایستگاه‌های سنجش آلاینده‌ها (500-1000 متر) تعریف شد. سپس مساحت کاربری‌های اراضی، طول معابر، ترافیک، جمعیت و ارتفاع به‌صورت جداگانه توسط نرم‌افزار ArcGIS10.2 استخراج شد. پس از استخراج متغیر‌های مورد نظر این داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS 19 تجزیه‌وتحلیل آماری شد. برای آشکارسازی تاثیرات کاربری اراضی بر آلاینده‌ها، از رابطه رگرسیون خطی استفاده شد. نتایج و بحث: نتایج ارزیابی صحت طبقه‌بندی نشان‌دهنده قابلیت بالای روش طبقه‌بندی نظارت‌شده حداکثر احتمال در تهیه نقشه کاربری اراضی با صحت بالا است زیرا نقشه کاربری اراضی تهیه‌شده دارای صحت 95 درصد بود. نتایج مدل رگرسیون کاربری اراضی نشان داد از بین انواع گوناگون کاربری اراضی، مناطق مسکونی و صنعتی بیشترین تاثیر را در آلودگی هوا دارد و نتایج همچنین نشان داد که مهمترین عوامل موثر بر آلاینده‌ها حجم ترافیک، جمعیت و کاربری اراضی است. نتیجه‌گیری: براساس بررسی‌ها و تحلیل‌های صورت‌گرفته و با توجه به آنالیز همبستگی بین داده‌های واقعی و داده‌های پیش‌‌بینی‌شده آلاینده‌ها و برآورد ضریب همبستگی بالاتر از 90 درصد، مدل رگرسیون کاربری اراضی قابلیت بالایی برای پیش‌بینی آلاینده‌ها دارد و جمعیت، ترافیک و کاربری اراضی جز متغیر‌های اصلی هستند که بر پراکنش آلاینده‌ها تاثیرگذارند.

آزادسازی تجارت ، شوک‌های نفتی و کیفیت محیط زیست: با کاربرد کشورهای صادرکننده و واردکننده نفت

سیدکمیل طیبی؛ فریباالسادات عقیلی؛ لیلا الله دادیان

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 159-172

چکیده

سابقه و هدف: در این پژوهش با توجه به نقش محیط‌زیست و تجارت آزاد در دست‌یابی به رشد و توسعه پایدار، اثر آزادسازی تجاری بر کیفیت محیط زیست بررسی شده است. آزادسازی تجاری به‌طور ساده عبارت از حذف (کاهش) موانع تجاری در تجارت بین‌الملل است. از طرف دیگر نفت به‌عنوان یک نهاده تولیدی اثری مستقیم بر قیمت کالاها و خدمات داشته و بر جریان تجارت ... بیشتر سابقه و هدف: در این پژوهش با توجه به نقش محیط‌زیست و تجارت آزاد در دست‌یابی به رشد و توسعه پایدار، اثر آزادسازی تجاری بر کیفیت محیط زیست بررسی شده است. آزادسازی تجاری به‌طور ساده عبارت از حذف (کاهش) موانع تجاری در تجارت بین‌الملل است. از طرف دیگر نفت به‌عنوان یک نهاده تولیدی اثری مستقیم بر قیمت کالاها و خدمات داشته و بر جریان تجارت اثرگذار خواهد بود و یکی از عوامل موثر بر آلودگی هوا در کشورهای صادرکننده و واردکننده نفت است. از آنجا که نفت در بررسی مسائل مرتبط با محیط زیست، اهمیت دارد. در این مقاله اثر شوک‌های قیمت نفت نیز بر کیفیت محیط‌زیست در نظر گرفته شده است. مواد و روش‌ها: برای دست‌یابی به این هدف از روش داده‌های ترکیبی استفاده می‌شود. نمونه مورد بررسی شامل کشورهای صادرکننده و وارد‌کننده نفت است که داده‌های مرتبط با آنها برای سال‌های 2013-1980 جمع‌آوری شده است. نتایج وبحث: نتایج نشان می‌دهد که شوک‌های نفتی و آزادسازی تجارت هر دو اثر معنی‌داری بر آلودگی محیط زیست دارند و میزان دی‌اکسید کربن موجود در هوا را کاهش خواهند داد. نتیجه‌گیری: کشورها می‌توانند با دست‌یابی به تجارت آزاد علاوه بر توسعه پایدار، کیفیت محیط زیست را بهبود دهند. با توجه به اینکه اکثر شوک‌ها منجر به افزایش قیمت نفت شده است، بنابراین کشورها با کم کردن مصرف آن و جایگزینی انرژی‌های پاک می‌توانند آلودگی محیط زیست را کاهش دهند.

محصولات باغبانی شهری چقدر سالم هستند؟ بررسی تجمع فلزات سنگین در سبزیجات پرورش یافته در داخل شهر تهران

ریحانه سادات قاضی مرعشی؛ امید نوری؛ رضا دیهیم فرد؛ امیر سالمی

دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 113-124

چکیده

سابقه و هدف: افزایش رشد جمعیت و شهرنشینی و گسترش روزافزون آن در سراسر جهان، تقاضا برای امنیت غذایی و خودکفایی برای تولید غذا در شهرها را افزایش داده است. در این موقعیت فعالیت‌هایی در حوزه کشاورزی در محیط شهر به شیوه‌های مختلف سنتی (کشت در سطح زمین و بستر خاک) و جدید (کشت در پشت‌بام و بستر آبی) ظهور پیداکرده و پژوهش‌های زیادی در این‌باره ... بیشتر سابقه و هدف: افزایش رشد جمعیت و شهرنشینی و گسترش روزافزون آن در سراسر جهان، تقاضا برای امنیت غذایی و خودکفایی برای تولید غذا در شهرها را افزایش داده است. در این موقعیت فعالیت‌هایی در حوزه کشاورزی در محیط شهر به شیوه‌های مختلف سنتی (کشت در سطح زمین و بستر خاک) و جدید (کشت در پشت‌بام و بستر آبی) ظهور پیداکرده و پژوهش‌های زیادی در این‌باره انجام شده و مزارع بسیاری در سطح شهر و به شیوه‌های مختلف در سراسر جهان به وجود آمده است. با این حال هنوز چالش‌هایی برای گسترش این نوع کشاورزی وجود دارد و تحقیق‌های اندکی به‌منظور بررسی سلامت محصولات پرورش‌یافته در این مکان‌ها به‌ویژه تجمع آلاینده‌های هوا در این محصولات انجام ‌شده است. هدف این تحقیق بررسی سلامت گیاهان پرورش‌یافته در محیط شهری (در دو قسمت پشت‌بام و حیاط یک ساختمان مسکونی) و ارزیابی تجمع غلظت آلاینده‌ها در میوه بادمجان (Solanum melongena var. Depressum L.) و فلفل دلمه‌ای (Capsicum frutescens var. Grossum (Mill.)) بود. مواد و روشها: دو نمونه سبزی فلفل دلمه‌ای و بادمجان در پشت بام و حیاط یک ساختمان مسکونی با ارتفاع 15 متر در منطقه 7 شهر تهران در قالب طرح کاملا تصادفی با شش تکرار کشت شدند. همچنین به‌منظور مقایسه سلامت میوه این محصولات با محصولات پرورش‌یافته در خارج شهر، نمونه‌هایی از همین محصولات، از مزرعه‌های حومه ورامین و کرج، تهیه شدند. غلظت فلزات سنگین مولیبدن، کروم، مس و منگنز (Mo, Cr, Cu, Mn) در میوه فلفل دلمه‌ای و بادمجان پرورش‌یافته در داخل شهر تهران بررسی و با محصولات پرورش‌یافته در مزرعه‌های خارج از شهر مقایسه شدند. همچنین مقدار غلظت فلز سنگین سرب و کادمیوم (Pb و Cd) در نمونه‌های کشت‌شده در شهر با استاندارد اتحادیه اروپا و استاندارد ملی ایران مقایسه شدند. هضم نمونه‌ها توسط مایکروویو و پردازش و خوانش نتایج توسط دستگاه ICP-MS انجام شد. داده‌ها توسط نرم‌افزار SASو Excel با استفاده از آزمون دانکن تجزیه شدند. نتایج و بحث: نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که غلظت فلزات سنگین در اکثر میوه‌های پرورش‌یافته در شهر به‌صورت معنی‌دار در سطح 5 درصد بالاتر از نمونه‌های پرورش‌یافته در خارج از شهر هستند، به ‌جز فلز سنگین Cr در بادمجان که نمونه خارج از شهر غلظت بالاتری را نسبت به بادمجان پرورش یافته در هر دو محل کشت شهری، نشان داد و فلز سنگین Cu که در هر دو گیاه بادمجان و فلفل دلمه‌ای، نمونه خارج از شهر غلظت بیشتری نسبت به نمونه پشت‌بام داشت. کروم در بادمجان مزرعه 56/1 برابر بادمجان حیاط و 58/1 برابر بادمجان پشت بام بود و غلظت مس در بادمجان و فلفل دلمه‌ای مزرعه 22/1 و 24/1 برابر بیشتر از نمونه پشت بام بود. همچنین جز سرب (Pb) که در برخی از نمونه‌های بادمجان پشت‌بام، فلفل دلمه‌ای پشت‌بام و فلفل دلمه‌ای حیاط؛ به ترتیب 18/0، 63/0 و 14/0 میلیگرم در هر کیلوگرم ماده خشک (mg/kgDW) و به‌‌صورت معنی‌دار (در سطح 5%) بالاتر از حد مجاز بود، سایر نمونه‌ها غلظتی پایین‌تر از حد مجاز را برای سرب و کادمیوم بر طبق استاندارد اتحادیه اروپا و استاندارد ملی ایران نشان دادند و این اختلاف در سطح 5% معنی‌دار بود. نتیجه گیری: به‌طورکلی می‌توان نتیجه گرفت که تمام محصولات پرورش‌یافته در منطقه 7 شهر تهران ازنظر مقدار فلز سنگین Cd سالم و مطابق با استانداردهای بین‌المللی و در سطح نمونه‌های پرورش‌یافته در خارج شهر بودند اما اکثر نمونه‌ها دارای مقدار بالاتر از حد مجاز از نظر مقدار فلز سنگین سرب بودند. همچنین غلظت سایر فلزات سنگین در اکثر نمونه‌های پرورش‌یافته در داخل شهر بالاتر از نمونه‌های پرورش‌یافته در خارج از شهر بود که می‌تواند به‌ دلیل ترافیک بالا، موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی نامناسب باشد.

مدلسازی تأثیرات جریان های ترافیکی بر آلودگی هوای شهر شیراز

رضیه قنبری فرد؛ علی اکبر صفوی؛ پیمان ستوده

دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1396، ، صفحه 157-174

چکیده

سابقه و هدف: در کشور ایران حمل و نقل و جریانهای ترافیکی بیشترین علت آلودگی هوا را تشکیل میدهند. برهمین اساس مسأله بررسی تأثیرات حمل و نقل و جریانهای ترافیکی بر کیفیت هوا خصوصا در مناطق شهری و انجام پیشبینیها و برنامهریزیهای لازم متناسب با آن، امری ضروری بحساب میآید. با اینحال متأسفانه در این زمینه کارهای زیادی در ایران ... بیشتر سابقه و هدف: در کشور ایران حمل و نقل و جریانهای ترافیکی بیشترین علت آلودگی هوا را تشکیل میدهند. برهمین اساس مسأله بررسی تأثیرات حمل و نقل و جریانهای ترافیکی بر کیفیت هوا خصوصا در مناطق شهری و انجام پیشبینیها و برنامهریزیهای لازم متناسب با آن، امری ضروری بحساب میآید. با اینحال متأسفانه در این زمینه کارهای زیادی در ایران صورت نگرفته است. شناسایی منابع آلاینده از مهمترین و زمانبر‌ترین مراحل مدلسازی آلودگی هواست. برای مدلسازی آلودگی هوای یک منطقه نمیتوان تنها یک متغیر را در‌نظر گرفت؛ بلکه باید متغیرهای فراوانی را مورد مطالعه، بررسی و برنامهریزی قرار داد. برخی اقدامات، تغییرات محسوسی در وضعیت آلودگی هوای کلان شهرها ایجاد میکند. بنابراین، انجام یکسری اقدامات میتواند کاهش آلودگی هوا را به دنبال داشته باشد که اتخاذ روشهای نوین سنجش آلایندههای هوا یکی آنهاست. هدف اصلی این تحقیق ارائه مدلی هوشمند است که بتوان به کمک آن در شرایط خیابانهای شهری غلظت آلایندههایی از قبیل ، و CO را با دقت مناسبی تخمین زد و با بررسی علل و عوامل تولید این آلایندهها و پیشبینی آلودگی هوا، اقدامات و برنامهریزیهای لازم در راستای مدیریت و کنترل آلودگی هوا را انجام داد.مواد و روش‌ها: در این مقاله یک مدل شبکه عصبی و یک مدل غیرخطی مبتنی بر فضای حالت بر مبنای ترافیک شهر شیراز طراحی شده است. در این مدلسازی غلظت آلایندههای مورد بررسی قرار گرفته و نهایتا با استفاده از فیلتر کالمن برای یک دوره 24 ساعته پیشبینی شده است. این مدلسازی برمبنای رابطه بین غلظت آلایندهها و ترافیک و آلودگی اولیه و اطلاعات هواشناسی میباشد. الگوریتم فیلتر کالمن توسعه یافته با استفاده از دادهی آلودگی و ترافیکی و همچنین دادههای هواشناسی به منظور پیشبینی 24 ساعته آلودگی نقاط مختلف شهر شیراز انجام گرفت. مشخصه کلیدی چنین سیستمی این است که رفتار آن با تغییرات آلودگی در کوتاه مدت منطبق می شود و نیاز به تنظیمات مکرر ندارد. روش شبکه عصبی و فیلتر کالمن به اطلاعات شهر شیراز اعمال شد.نتایج و بحث: در این کار به بررسی دادههای ترافیکی و دادههای آلودگی ناشی از غلظت آلایندهها پرداخته شده، سپس تلاش شده است که دادههای آلودگی با نقاط معنیدار شهر شیراز تطبیق داده شود و بسیاری از دادههای آلودگی و ترافیکی به دلیل عدم تطابق با یکدیگر از نظر مکانی حذف شدند. در نهایت مدلسازی بر اساس آن بهنگام شده و نتیجه این مطالعات با نتایج واقعی تطبیق داده شد. این ساختار مدل غیرخطی استفاده تکاملی و انعطافپذیری را ارائه میدهد. به این معنا که ارزیابی کلی عملکرد مدل میتواند به راحتی با اضافه یا کم کردن متغیر جدید انجام گیرد. از طرفی در صورت در اختیار داشتن دادههای متناظر با هر ایستگاه جدید دیگر میتوان براحتی مطالعات را برای نقاط دیگر شهر شیراز بسط داد. به این ترتیب اگر ترافیک در بعضی نقاط شهر شیراز در دسترس باشد، میتوان با بعضی مانورهای ترافیکی آلودگی را به سمتهای دیگر بسط داده و در مناطق بحرانی کاهش داد.نتیجه گیری: نتایج بصورت آزمایشی نشان می دهد که مدل ها و خصوصا مدل فیلتر کالمن توسعه یافته غلظت آلاینده ها را بخوبی پیشبینی می کند.

تخمین غلظت آلاینده‌های هوا در پایانه‌های مسافری شهری

مریم معجری؛ مجید شفیع پور مطلق؛ علیرضا پرداختی

دوره 13، شماره 1 ، فروردین 1394، ، صفحه 125-130

چکیده

با گسترش شهرها و نیاز به وسایل حمل و نقل عمومی، تجمع و تردد تعداد زیادی از وسایل نقلیه در پایانه‌های مسافری، این مکان به یکی از منابع آلودگی هوا در سطح شهر تبدیل شده است. در این مقاله تخمین غلظت و نحوه پراکنش آلاینده‎های هوا در پایانه مسافری بیهقی در شهر تهران با روش مدل‌سازی ارایه شده است. ابتدا با جمع‏آوری آمار و اطلاعات پایه مربوط ... بیشتر

اندازه‏گیری غلظت فلزات‌سنگین در هوای شهر تهران (مطالعه موردی: خیابان انقلاب)

عیرضا نورپور؛ غلامرضا نبی بید هندی؛ آرش صدری جهانشاهی

دوره 12، شماره 4 ، دی 1393

چکیده

فلزات‌سنگین مانند آرسنیک، آهن، روی، سرب، کادمیوم، کروم، مس، منگنز و نیکل در هوای شهر تهران از طریق استنشاق هوای آلوده وارد سیستم بدن انسان شده و مشکلاتی را برای شهروندان ایجاد خواهد کرد. تهران کلان شهری است که با مشکلات محیط‌زیستی آلودگی هوا روبروست. در میان خیابان‌ها، معابر و بزرگراه‌های شهر تهران، خیابان انقلاب یکی از پرتردد‌ترین ... بیشتر

مدل‌سازی سطح آلاینده مونوکسیدکربن در هوای کشور ایران به‌وسیله مدل ترکیبی CMAQ-WRF

محمد حسن محقق؛ نوشین دانش پژوه؛ هستی فرخ زاد؛ محمد ارحامی

دوره 12، شماره 3 ، مهر 1393

چکیده

مدل‌سازی آلاینده‌های هوا کمک شایانی به درک درست از علل و گستره مشکل آلودگی هوا نموده و برای وضع قوانین صحیح و اتخاذ سیاست‌های کنترلی مناسب جهت بهبود کیفیت هوا ضروری می‌باشد. هدف این تحقیق مدل‌سازی سطح غلظت آلاینده CO در کشور ایران بر اثر انتشار منابع آلاینده این کشور بوده‌است. مدل‌سازی برای دو هفته با نوسانات آب و هوایی کم و زیاد ... بیشتر مدل‌سازی آلاینده‌های هوا کمک شایانی به درک درست از علل و گستره مشکل آلودگی هوا نموده و برای وضع قوانین صحیح و اتخاذ سیاست‌های کنترلی مناسب جهت بهبود کیفیت هوا ضروری می‌باشد. هدف این تحقیق مدل‌سازی سطح غلظت آلاینده CO در کشور ایران بر اثر انتشار منابع آلاینده این کشور بوده‌است. مدل‌سازی برای دو هفته با نوسانات آب و هوایی کم و زیاد در فصل زمستان انجام شده ‌است. مدل مورد استفاده در این مطالعه مدل CMAQ می‌باشد که یکی از مد‌ل‌های جامع جابجایی آلاینده‌ها و واکنش شیمیایی اتمسفر می‌باشد. از ورودیهای این مدل وضعیت هواشناسی و جوی منطقه است که این پارامترها توسط مدل هواشناسی WRF آنالیز و وارد مدل CMAQ می‌شود. نتایج مدل نشان‌دهنده توانایی مدل در براورد نوسانات CO بر اساس پارامترهای هواشناسی است اما سطح نتایج مدل کم‌تر از داده‌های اندازه‌گیری بوده که می‌توان این اختلاف سطح را به کیفیت پایین داده‌های انتشار و شبکه درشت بکار رفته نسبت داد. مقایسه نتایج دو هفته مورد بررسی بیان‌گر دقت بالاتر نتایج در هفته دارای تغییرات آب و هوایی کم‌تر است. از نتایج مدل حاصله می‌توان جهت تحقیقات آینده، مدل‌سازی با دقت بالاتر، پیش‌بینی غلظت آلاینده‌ها و تدوین راه‌کارهای کاهش آلاینده‌ها استفاده نمود.

برآورد هزینه‌‌های خارجی ناشی از آلودگی هوای کلان‌شهر تهران

وحید اصفهانیان؛ محمودرضا مومنی؛ کامران ماهوتچی سعید؛ خسرو اشرفی؛ سید علی بدیعی

دوره 12، شماره 3 ، مهر 1393

چکیده

در این تحقیق، میزان هزینه‌‌های خارجی ناشی از آلودگی هوای کلان‌شهر تهران در سال 1390 برای آلاینده‌های CO، SO2، NOx و PM برآورد شده‌است. به این‌منظور ابتدا با استفاده از رویکرد بالا به پایین میزان انتشار چهار آلاینده ذکر شده ناشی از مصرف فراورده‌های نفتی، گاز مایع و سوخت گازطبیعی از بخش‌های حمل و نقل، صنعت، خانگی و تجاری، ارتش و ادارات ... بیشتر در این تحقیق، میزان هزینه‌‌های خارجی ناشی از آلودگی هوای کلان‌شهر تهران در سال 1390 برای آلاینده‌های CO، SO2، NOx و PM برآورد شده‌است. به این‌منظور ابتدا با استفاده از رویکرد بالا به پایین میزان انتشار چهار آلاینده ذکر شده ناشی از مصرف فراورده‌های نفتی، گاز مایع و سوخت گازطبیعی از بخش‌های حمل و نقل، صنعت، خانگی و تجاری، ارتش و ادارات و هم‌چنین نیروگاه و پالایشگاه برآورد شده‌است. سپس هزینه‌های خارجی ناشی از این انتشار براساس قیمت‌های ارائه شده در مطالعه بانک جهانی و سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران در سال 1381، از دیدگاه‌های مختلف محاسبه شده‌است. نتایج نشان می‌دهد که هزینه‌‌های خارجی ناشی از آلودگی هوای چهار آلاینده ذکر شده برای کلان‌شهر تهران در سال 1390 مبلغی در حدود 06/18هزارمیلیاردریال (براساس قیمت‌های ثابت 1381) می‌باشد. بیش‌ترین هزینه خارجی از دیدگاه آلاینده‌ها مربوط به آلاینده PM با سهم 83درصد و از دیدگاه بخش‌های تولید‌کننده آلاینده‌ها، مربوط به بخش حمل و نقل با سهم 94درصد و از دیدگاه سوخت مصرفی مربوط به فرآورده نفت‌گاز با سهم 72درصد می‌باشد. هم‌چنین مجموع هزینه‌های‌ خارجی آلودگی هوای ناشی از این چهار آلاینده 18/0 درصد از تولید ناخالص داخلی ایران و 71/0درصد از تولید ناخالص تهران برآورد شد. در این تحقیق از روش Cost Plus جهت واقعی‌سازی هزینه‌های خارجی با دو رویکرد نرخ تورم و نرخ ارز استفاده شده‌است که در رویکرد اول هزینه‌های خارجی 88/24هزارمیلیاردریال و در رویکرد دوم 74/66هزارمیلیاردریال برآورد شده‌است.

کمّی‌سازی بیماری و مرگ‌های قلبی-عروقی و تنفسی منتسب به آلاینده SO2 هوای شهر تبریز با استفاده از مدل AIRQ در سال 1390

پیمان طالبی پور؛ احمد جنیدی جعفری؛ فریده عتابی

دوره 12، شماره 3 ، مهر 1393

چکیده

مشکلات بهداشتی مرتبط با مواجهه آلودگی هوا اغلب موجب تحمل هزینه‌ها در مراقبت بهداشتی، غیبت از کار و از دست دادن شغل، موارد حادتری مانند ناتوانی‌های دائمی و مرگ می‌شود. شهر تبریز به‌دلیل وجود بسیاری از کارخانجات بزرگ صنعتی در آن و ورود بیش از ظرفیت خودروهای جدید به چرخه تردد شهری، به‌عنوان یکی از آلوده‌ترین شهرهای کشور به‌شمار ... بیشتر مشکلات بهداشتی مرتبط با مواجهه آلودگی هوا اغلب موجب تحمل هزینه‌ها در مراقبت بهداشتی، غیبت از کار و از دست دادن شغل، موارد حادتری مانند ناتوانی‌های دائمی و مرگ می‌شود. شهر تبریز به‌دلیل وجود بسیاری از کارخانجات بزرگ صنعتی در آن و ورود بیش از ظرفیت خودروهای جدید به چرخه تردد شهری، به‌عنوان یکی از آلوده‌ترین شهرهای کشور به‌شمار می‌رود. لذا در این مطالعه سعی بر این است که کمّی‌سازی و مقایسه اثرات بهداشتی آلاینده SO2هوای شهر تبریز، انجام پذیرد. اطلاعات اخذ شده از سازمان محیط‌زیست و سازمان هواشناسی در برگیرنده داده‌های مربوط به 6 ایستگاه سنجش آلودگی هوای موجود در شهر تبریز در دوره 12ماهه از ابتدای فروردین تا آخر اسفند سال 1390 می‌باشد. در مرحله بعد این داده‌ها توسط نرم افزار اکسل تصحیح دما و فشار، برنامه نویسی، پردازش (میانگین) و فیلترکردن، و پردازش نهایی گردید و داده‌های پردازش‌شده به مدل AIRQ داده‌شد. تجمعی تعداد موارد مرگ برای آلاینده SO2در شهر تبریز 108نفر می‌باشد. تعداد موارد مرگ قلبی عروقی منتسب‌به SO2، 105نفر برآورد گردیده‌است. به‌ازاء هر μg/m310 افزایش غلظت SO2، میزان خطر مرگ قلبی عروقی 8/0درصد افزایش می‌یابد. تجمعی تعداد موارد مرگ تنفسی برای آلاینده SO2 در شهر تبریز 17نفر می‌باشد. تجمعی تعداد موارد برای سکته حاد قلبی برای آلاینده SO2، 22نفر و تجمعی تعداد برآوردشده مراجعه به بیمارستان به‌علت COPD ناشی از تماس با غلظت بالای μg/m3 10، SO2 حدود 12نفر می‌باشد.

تاثیر عوامل زیست محیطی بر امنیت ملی ایران (مطالعه موردی شهر اراک)

محمد یزدی؛ اسماعیل رمضانی؛ بهادر امینیان

دوره 10، شماره 1 ، مهر 1391

چکیده

صنایع آلومینیوم اراک در استان مرکزی قراردارد. این صنعت از نظر اقتصادی ، صنعتی ، سیاسی و استراتژیک نه تنها برای این استان بلکه برای کشور اهمیت دارد و از طرفی به عنوان یکی از چالش های زیست محیطی اراک و کشور مطرح است. بررسی تهدیدات و فرصت های زیست محیطی این صنعت و اثرات آن بر امنیت محلی و ملی به عنوان موضوع این پژوهش برای نخستین بار مورد ... بیشتر صنایع آلومینیوم اراک در استان مرکزی قراردارد. این صنعت از نظر اقتصادی ، صنعتی ، سیاسی و استراتژیک نه تنها برای این استان بلکه برای کشور اهمیت دارد و از طرفی به عنوان یکی از چالش های زیست محیطی اراک و کشور مطرح است. بررسی تهدیدات و فرصت های زیست محیطی این صنعت و اثرات آن بر امنیت محلی و ملی به عنوان موضوع این پژوهش برای نخستین بار مورد بررسی قرار گرفت تا بتوان از آن بعنوان الگوئی برای سایر نقاط کشور سود جست. پرسش اساسی دراین پژوهش این بود که تخریب منابع زیست محیطی ناشی از فعالیت آلومینیوم اراک چه تاثیری بر امنیت ملی کشور دارد. در نهایت با ایجاد رابطه منطقی در فرآیند سه مولفه محیط زیست، توسعه و صنعتی شدن و امنیت ملی ، شرایطی فراهم گردد تا هم روند توسعه و محیط زیست حفظ گردد و هم مردم با امنیت روانی در حوزه های اقتصادی، اجتماعی ، سیاسی، اشتغال و معیشت در یک رفاه نسبی زندگی نمایند. بنابر این در این پژوهش این فرضیه مطرح شد که عدم رعایت استانداردهای زیست محیطی باعث وقفه در فعالیت کارخانه آلومینیوم اراک گشته واین امر منجر به بیکاری ، بحران های امنیتی ، اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی، کارگری شهر اراک خواهد شد. نتایج این پژوهش نشان داد که چالش های زیست محیطی در یک منطقه نظیراراک نه تنها بر امنیت این شهر بلکه بر امنیت ملی نیز تاثیر دارد .

مدل عددی دو بعدی و ماندگار پراکندگی آلودگی در هوا با لحاظ کردن تغییرات مکانی سرعت باد و ضریب انتشار

نرجس عبدالمنافی؛ محمد موسوی بایگی

دوره 7، شماره 4 ، تیر 1389

چکیده

بیشتر مدلهای رایج پراکندگی آلودگی در هوا، مدلهای تحلیلی هستند که تغییرات مکانی سرعت باد و ضریب انتشار را در نظر نمی گیرند، یا برای مدنظر قرار دادن تغییرات مکانی سرعت باد و ضریب انتشار، در جهت حصول حل تحلیلی از فرضیات ساده کنندهای استفاده میکنند که این فرضیات علاوه بر اینکه از دقت مدل می کاهد، مدل را نیز از نظر ریاضی پیچیده میکند. مدلهای ... بیشتر

تاثیر آلودگی هوا برنوسانات اقلیمی شهر تهران

غلامرضا روشن؛ فرامرز خوش اخلاق؛ سعید نگهبان؛ جعفر میرکتولی

دوره 7، شماره 1 ، مهر 1388

چکیده

گسترش شهرنشینی و توسعه شهرها به همراه افزایش شتابان جمعیت و توسعه فعالیت های صنعتی با مصرف بی رویه سوخت های فسیلی به شدت آلودگی ها را افزایش داده است که عواقب آن در درجه اول به صورت امراض و بیماری های تنفسی ، تشدید بیماری های قلبی و ریوی ، متوجه ساکنان شهرها می شود و در مرحله بعد ، به عنوان عاملی در تشدید نوسانات اقلیمی و تاثیرات زیست ... بیشتر

دوره 21 (1402)

دوره 20 (1401)

دوره 19 (1400)

دوره 18 (1399)

دوره 17 (1398)

دوره 16 (1397)

دوره 15 (1396)

دوره 14 (1395)

دوره 13 (1394)

دوره 12 (1393)

دوره 11 (1392)

دوره 10 (1391)

دوره 9 (1390-1391)

دوره 8 (1389-1390)

دوره 7 (1388-1389)

دوره 6 (1387-1388)

دوره 5 (1386-1387)

دوره 4 (1385-1386)

دوره 3 (1384-1385)

دوره 2 (1383-1384)

دوره 1 (1382-1383)

کلیدواژه‌ها = آلودگی هوا

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده