مقاله پژوهشی
سیده مریم محمدی؛ بهاره لرستانی؛ سهیل سبحان اردکانی؛ مهرداد چراغی؛ لیما طیبی
چکیده
سابقه و هدف: این پژوهش با هدف منشاءیابی و ارزیابی خطر بالقوه بوم‌شناختی عناصر آهن، روی، سرب، کادمیم، کروم و نیکل در خاک سطحی اطراف مجتمع دفع و پردازش پسماند جامد شهری آرادکوه تهران در سال 1399 انجام یافت. مواد و روش ها: پس از جمعآوری 30 نمونه خاک سطحی از 10 ایستگاه و سپس آماده‌سازی و هضم اسیدی نمونه‌ها، محتوی عناصر توسط دستگاه نشر اتمی ...
بیشتر
سابقه و هدف: این پژوهش با هدف منشاءیابی و ارزیابی خطر بالقوه بوم‌شناختی عناصر آهن، روی، سرب، کادمیم، کروم و نیکل در خاک سطحی اطراف مجتمع دفع و پردازش پسماند جامد شهری آرادکوه تهران در سال 1399 انجام یافت. مواد و روش ها: پس از جمعآوری 30 نمونه خاک سطحی از 10 ایستگاه و سپس آماده‌سازی و هضم اسیدی نمونه‌ها، محتوی عناصر توسط دستگاه نشر اتمی خوانده شد. همچنین، مقادیر شاخصهای ارزیابی درجه آلودگی خاک، Er و RI تعیین شدند. برای شناسایی منابع بالقوه عناصر در نمونه‌های خاک از روش PCA و برای تشخیص گروه‌بندی عناصر از روش HCA استفاده شد. نتایج و بحث: میانگین غلظت عناصر آهن، روی، سرب، کادمیم، کروم و نیکل (میلیگرم در کیلوگرم) در نمونه‌های خاک به ترتیب برابر با 26651.6 ، 71.7، 27.7، 1.22، 22.3 و 32.8 بود. از طرفی، خطر بالقوه بوم‌شناختی برای عناصر روی، سرب، کروم و نیکل "کم" و برای عنصر کادمیم "متوسط" بوده است. بعلاوه، شاخص خطرپذیری بالقوه بوم‌شناختی تجمعی عناصر در نمونه‌های خاک مورد مطالعه در دسته "مخاطره بوم‌شناختی متوسط" قرار داشت. نتایج PCA و HCA بیانگر آن بود که عناصر روی، کادمیم، کروم و نیکل در نمونه‌های خاک احتمالاً از منابع انسان‌ساخت و سرب نیز از منبع طبیعی نشات گرفته است. نتیجه گیری: از آنجا که عنصر کادمیم با %93.3 بیشترین سهم را در ایجاد مخاطره بوم‌شناختی داشته است، از اینرو، توجه به شناسایی و کنترل منابع انتشار این عنصر در محیط برای حفظ سلامت شهروندان توصیه میشود.
مقاله پژوهشی
غلامرضا نبی بیدهندی؛ مریم ربیعی ابیانه؛ امید حسن زاده مقیمی
چکیده
سابقه و هدف: اﻣﺮوزه ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﻮاع مواد زاید جامد شهری و ﺑﺮوز اﻧﻮاع ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎریﻫﺎی محیط‌زیستی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻧﻬﺎ، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺷﻬﺮی را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻋﺪﯾﺪهای در زﻣﯿﻨﻪ دﻓﻊ اﯾﻦ زاﯾﺪات ﻣﻮاﺟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. دفع پسماندها حاوی آلاینده‌های مختلف که هر روز بر میزان و تنوع آنها افزوده میشود، علاوه بر نیاز ...
بیشتر
سابقه و هدف: اﻣﺮوزه ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﻮاع مواد زاید جامد شهری و ﺑﺮوز اﻧﻮاع ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎریﻫﺎی محیط‌زیستی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻧﻬﺎ، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺷﻬﺮی را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻋﺪﯾﺪهای در زﻣﯿﻨﻪ دﻓﻊ اﯾﻦ زاﯾﺪات ﻣﻮاﺟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. دفع پسماندها حاوی آلاینده‌های مختلف که هر روز بر میزان و تنوع آنها افزوده میشود، علاوه بر نیاز به مدیریت واحد و اصولی، می‌بایست به روشی انجام شود که حداقل خسارت‌ها را بر محیط‌زیست وارد سازد. ارزیابی چرخه حیات یک ابزار ارزشمند به منظور برنامهریزی مدیریت جامع پسماند از منظر محیط‌زیستی است که جنبه‌ها و پیامدهای بالقوه محیط‌زیستی را از مرحله جمعآوری تا دفن پسماند در بر می‌گیرد. لذا کاربرد این روش، میتواند نقش بسزایی در کاهش و حل مشکلات مدیریت پسماند ایفا کند. هدف از انجام این مطالعه، ارزیابی چرخه حیات سناریوهای مختلف سامانه پردازش و دفن مواد زاید جامد در شهرستان بابل، به منظور انتخاب سازگار‌ترین گزینه با محیط‌زیست میباشد. مواد و روشها: ابتدا ویژگیهای کمی و کیفی مواد زاید جامد تولیدی و روش دفع کنونی آنها در شهرستان بابل، مورد بررسی قرار گرفت. سپس، نتایج حاصل برای ارزیابی چرخه حیات شش سناریوی مختلف مدیریت پسماند شامل ترکیب چهار روش دفع بصورت کمپوست، بازیافت، زباله‌سوزی بهمراه استحصال انرژی و دفن، استفاده شد. سیاهه‌نویسی چرخه حیات با کمک مدل IWM-2 صورت گرفت. در نهایت، نتایج بدست آمده از سیاهه‌نویسی به دو طبقه اثر شامل مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای اختصاص یافت. نتایج و بحث: یافته‌ها نشان داد روزانه حدود ۲۵۰ تن مواد زاید جامد شهری از سطح شهرستان بابل جمعآوری میشود. زایدات تولیدی توسط ماشین‌های حمل پسماند به ایستگاه انتقال برده شده و از آنجا با تریلرهای مخصوص به مرکز دفن پسماند شهرداری بابل، منتقل میشوند. درصد بالایی از ترکیب مواد زاید جامد شهری بابل را زایدات غذایی تشکیل میدهند (۶۵.۳ درصد). نتایج حاصل از ارزیابی اثرات محیط‌زیستی مشخص کرد که با افزایش سهم کمپوست و بازیافت در سناریوی چهارم به میزان ۶۰ و ۲۰ درصد، در مقایسه با سناریوی پایه شامل ۴۶ درصد کمپوست و ۱۰ درصد بازیافت، از مقدار پسماندهای ورودی به محل دفن کاسته شده و بنابراین میزان انرژی مصرفی جهت دفن پسماندها نیز کاهش مییابد. اگرچه پردازش مجدد مواد بازیافتی انرژی بیشتری مصرف میکند، اما افزایش مقدار نسبت جانشینی مواد خام باعث جبران بیشتر انرژی شده و انرژی مصرفی خالص را کاهش میدهد. همچنین در این سناریو، با توجه به افزایش مقدار مواد جهت بازیافت و باز استفاده و همچنین جلوگیری از انتشارات ناشی از تولید مواد اولیه، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای (CO2، CH4 و NOx) نیز بطور قابل توجهی کاهش پیدا میکند. نتیجه‌گیری: براساس نتایج حاصل، موثرترین روش در کاهش بار محیط‌زیستی، تهیه کمپوست از بخش آلی زایدات میباشد. بطوریکه با اجرای سناریوی چهارم (کمپوست ۶۰ درصد + بازیافت ۲۰ درصد + دفن ۲۰ درصد) انتشار گازهای گلخانه‌ای و انرژی مصرفی به ترتیب به میزان ۵۴ و ۱۹ درصد، نسبت به سناریوی پایه، کاهش پیدا خواهد کرد. با توجه به اینکه درصد بالایی از ترکیب مواد زاید جامد شهری بابل را پسماندهای فسادپذیر تشکیل میدهند، افزایش نرخ کمپوست میتواند گزینه مناسبی به منظور مدیریت بهینه زایدات در این شهرستان باشد و نقش مهمی در کاهش بار آلایندگی گازهای گلخانه‌ای و نیز مصرف انرژی، ایفا کند.
مقاله پژوهشی
مریم چهره ای؛ علیرضا میرزا حسینی؛ نبی اله منصوری؛ یوسف رشیدی؛ محمد حسن بهزادی
چکیده
سابقه و هدف: ترکیبات آلی فرار از جمله بخارات بنزین در محیط زیست اثرات نامطلوبی در بر دارند. در کلانشهر تهران بنزین به عنوان یک آلاینده سمی و خطرناک مطرح است که یکی از مهمترین منابع انتشار بخارات بنزین در محیط زیست، مخازن ذخیره فراورده های نفتی ، فرایند های عملیاتی ، تعداد دفعات تخلیه و بارگیری مخازن ذخیره و فعالیتهای فروش بنزین ...
بیشتر
سابقه و هدف: ترکیبات آلی فرار از جمله بخارات بنزین در محیط زیست اثرات نامطلوبی در بر دارند. در کلانشهر تهران بنزین به عنوان یک آلاینده سمی و خطرناک مطرح است که یکی از مهمترین منابع انتشار بخارات بنزین در محیط زیست، مخازن ذخیره فراورده های نفتی ، فرایند های عملیاتی ، تعداد دفعات تخلیه و بارگیری مخازن ذخیره و فعالیتهای فروش بنزین در پمپ بنزین ها می باشد. مواد و روش: برای محاسبه انتشار بخارات بنزین حاصل از مخازن ذخیره سازی فراورده های نفتی در مجاری عرضه سوخت بنزین انواع نرم افزارها از جمله EPA Tanks 4.09 / E&P Tanks / Tanks ESP / ERA Tanks Module بررسی که در این تحقیق از نرم افزار d4.09 TANKS استفاده شده است . داده های ذیل از جمله مشخصات فیزیکی مخزن(ابعاد) / تعداد دفعات بارگیری مخازن/ مشخصات مکانی مخازن (پارامترهای آب و هوایی )/مشخصات فراورده نفتی ذخیره سازی شده در مخزن و ... جهت 22 منطقه شهر تهران وارد نرم افزار گردید. نتایج و بحث: با توجه به خروجی و گزارش گیری نرم افزار انتشار بخارات بنزین از 413 مخزن تعبیه شده در 148 پمپ بنزین مستقر در 22 منطقه شهر تهران ، حدود 7702356 لیتر بصورت سالیانه می باشد. که حدود 56.78 درصد آن در 6 ماهه گرم سال و حدود 43.21 درصد آن در 6 ماهه سرد سال و در فصلهای بهار، تابستان ، پاییز و زمستان به ترتیب حدود 27.06 درصد ، 29.56 درصد ، 22.63 درصد و 20.73 درصد در محیط منتشر می گردد. . انتشارات در 6 ماه از سال بیشتر بوده که بیشترین انتشارات بخارات از اواسط اردیبهشت تا اواسط آبان ماه می باشد. با مقایسه درصد انتشار بخارات با درصد تعداد دفعات بارگیری، درصد ظرفیت عملیاتی و تعداد مخازن و درصد پمپ بنزینها در سطح شهر تهران می توان نتیجه گرفت عامل های موثر در افزایش انتشار بخارات بنزین بالا بودن تعداد دفعات بارگیری و بالا بودن حداکثر ظرفیت عملیاتی و تعداد مخازن و پایین بودن تعداد پمپ بنزین ها است. بیشترین انتشار به ترتیب مربوط به مناطق 4، 2 و 15 است که طبق بررسی های صورت پذیرفته و دسته بندی بر اساس حداکثر فروش بنزین و تعداد دفعات بارگیری و حداکثر ظرفیت عملیاتی و تعداد مخازن ، این سه منطقه در این موارد بالاترین آمار را دارند. نتیجه گیری: با در نظر گرفتن میزان فروش بنزین حدود4219217500 لیتر و میزان هدر رفت و انتشارات بخارات بنزین به میزان 7702356 لیتر در سال می توان نتیجه گرفت میزان فراورده بنزین مصرفی در سال 1397 در شهر تهران حدود 4226919856 لیتر بوده است.
مقاله پژوهشی
زینب کریمی؛ واحدبردی شیخ؛ امیر سعدالدین؛ نغمه مبرقعی دینان
چکیده
سابقه و هدف: در پژوهش حاضر، اثر اقدامات مدیریتی بر میزان ترسیب‌کربن در مکان‌های تحت اقدامات مدیریتی و انواع مختلف پوشش اراضی در حوزه آبخیز چهلچای بررسی شده است. مواد و روش ها: اراضی زراعی و باغی به‌عنوان شاهد و فعالیتهای تراس‌بندی با کشت محصولات زراعی و باغی از نظر ترسیب کربن مقایسه شدند. همچنین اثر اقدامات مدیریتی بر بهبود ...
بیشتر
سابقه و هدف: در پژوهش حاضر، اثر اقدامات مدیریتی بر میزان ترسیب‌کربن در مکان‌های تحت اقدامات مدیریتی و انواع مختلف پوشش اراضی در حوزه آبخیز چهلچای بررسی شده است. مواد و روش ها: اراضی زراعی و باغی به‌عنوان شاهد و فعالیتهای تراس‌بندی با کشت محصولات زراعی و باغی از نظر ترسیب کربن مقایسه شدند. همچنین اثر اقدامات مدیریتی بر بهبود پوشش‌گیاهی و کاهش فرسایش خاک از دیدگاه آبخیزنشینان و با استفاده از روش پرسشنامه ارزیابی گردید. نتایج و بحث: نتایج نشان داد میانگین ترسیب‌کربن زیتوده (تن در هکتار) در دو زیرحوضه تیمار و شاهد به‌ترتیب در جنگل‌های متراکم (10/5 و 91/4)، کم‌تراکم (98/4 و 80/4) و تخریب‌یافته (27/4 و 95/3) بیشتر از باغات گردو (08/3 و 85/2) و سیب (21/2 و 00/2) و اراضی زراعی کشت‌شده با یونجه (55/1 و 50/1)، گندم (40/1 و 32/1)، عدس (38/1 و 30/1) و جو (26/1 و 19/1) میباشد. در خصوص اقدامات آبخیزداری اجرا شده در زیرحوضه تیمار، میانگین ترسیب‌کربن (تن در هکتار) در باغات احداثی گردو (72/2) بیشتر از باغات گلابی (88/1) و گیلاس (66/1) و اراضی تراس‌بندی شده با کشت یونجه (65/1)، گندم (50/1) و عدس (40/1) میباشد. از طرف دیگر، ارزیابی دیدگاه آبخیزنشینان در خصوص اثر اقدامات مدیریتی اجرا شده بیانگر نقش بسزای آنها در بهبود شرایط منطقه از نظر پوشش‌گیاهی، تثبیت خاک و کاهش فرسایش است. نتیجه گیری: از بین اقدامات آبخیزداری انجام‌شده، توسعه باغات بویژه باغات گردو در اراضی زراعی شیبدار به دلیل قابلیت بالاتر در جذب و نگهداشت کربن و جلوگیری از فرسایش خاک بعنوان یکی از گزینه‌های مدیریتی با اولویت بالا برای اجرا در منطقه پیشنهاد میگردد.
مقاله پژوهشی
ایمان اسلامی؛ حسین سروی صدرآباد؛ حسن طباطبایی؛ محمد رحمانی
چکیده
سابقه و هدف: مدیریت مشارکتی کارآمد در منابع طبیعی و محیط زیست در گرو ارتقای سطح دانش، مهارت، بینش کنشگران و توسعه رفتار مشارکتی آنها است. برهمین اساس، سازمان‌های مرتبط با این امر برای برگزاری دوره‌های آموزشی- ترویجی، اقدامات ظرفیت سازی و توانمندسازی، با صرف هزینه و انرژی زیاد انجام میدهند که نتیجه اقدامات در عمل باید توسعه ...
بیشتر
سابقه و هدف: مدیریت مشارکتی کارآمد در منابع طبیعی و محیط زیست در گرو ارتقای سطح دانش، مهارت، بینش کنشگران و توسعه رفتار مشارکتی آنها است. برهمین اساس، سازمان‌های مرتبط با این امر برای برگزاری دوره‌های آموزشی- ترویجی، اقدامات ظرفیت سازی و توانمندسازی، با صرف هزینه و انرژی زیاد انجام میدهند که نتیجه اقدامات در عمل باید توسعه شبکه ارتباطات میان فردی، تعاملات دوسویه و پویایی شبکه کنشگران روستایی برای حل مسائل محیط زیستی بر مبنای تفکر جمعی و افزایش اعتماد باشد. با وجود این، میزان تاثیر این اقدامات در ارتباطات مشارکتی جامعه هدف کمتر ارزیابی میشود که این ارزیابی نقش مهمی در شناخت میزان موفقیت این دورهها و اصلاح و تکامل آن خواهد داشت. هدف از پژوهش حاضر، بررسی تاثیر آموزش و پروژههای توانمندسازی ذینفعان قنات بر ارتباطات مشارکتی آنها در حفاظت از این منبع ارزشمند در محدوده خشک و کویری استان یزد در منطقه خضرآباد به روش تحلیل شبکه اجتماعی است. مواد و روشها: این مطالعه به منظور شناخت تاثیر آموزش به صورت کمی بر ارتباطات مشارکتی کنشگران، در دو مرحله (مقایسه قبل و بعد از مجموعه اقدامات توانمندسازی) شبکه کامل ارتباطی ذینفعان شامل 38 نفر را مورد سرشماری قرار داده است. شبکه اجتماعی تحقیق در قالب دو پیوند اعتماد و مشارکت با اندازهگیری شاخصهای سطح کلان و تحلیل اطلاعات در محیط نرم افزار Ucinet انجام گرفته است. نتایج و بحث: نتایج نشان داد تمامی شاخصهای مربوطه پس از اجرای طرح مذکور بهبود یافته است. تغییر مقدار شاخصها نشان میدهد که افزایش تعداد ارتباط مشارکتی و تعاملی ذینفعان همراه با سرعت بیشتر و زمان کمتر بوقوع پیوسته است. انسجام شبکه از محصور شدن در چند نفر خارج شده و گردش ارتباطات و در نتیجه تعادل شبکه افزایش یافته است که مجموعه این موارد موجب افزایش روابط متقابل اعتماد و در نتیجه افزایش سرمایه اجتماعی در حفاظت از منبع آبی قنات گردیده و نتیجا ساماندهی بهتر مشارکت حفاظتی را در نتیجه توسعه ارتباط مشارکتی در بر داشته است. نتیجه‌گیری: وضعیت شاخصهای مورد مطالعه (سطح کلان شبکه) پس از اجرای طرح توانمندسازی و ظرفیت‌سازی جوامع محلی بهبود یافته است و تاثیر این فعالیتها و اقدامات اگر مدون و با هدف باشد میتواند تاثیر چشمگیری بر افزایش سرمایه اجتماعی و ارتباطات مشارکتی داشته باشد و موجب شود تا در کارهای حفاظتی مدیریتی بخش منابع طبیعی و محیط زیست بخصوص منابع آب که اهمیت زیادی در مناطق خشک پیدا میکند، ضریب موفقیت بر پایه مشارکت مردم محلی بالاتر رود.
مقاله پژوهشی
منصوره جلایری؛ محمد حسن وکیل پور؛ صادق خلیلیان؛ حامد نجفی علمدارلو
چکیده
سابقه و هدف: سیاست‌های توسعه پایدار به نحوی طراحی میشوند که فرایندهای تولید و محصولات تولیدی سازگار با محیط زیست بوده و کمترین اثرات جانبی منفی را به محیط‌زیست وارد نمایند. ابزار لازم برای این سیاستگذاری در اختیار داشتن مقدار و قیمت نهاده‌ها از یک‌طرف و ستانده‌های مطلوب و نامطلوب از طرف دیگر میباشد. از آنجا که قیمت ستانده‌های ...
بیشتر
سابقه و هدف: سیاست‌های توسعه پایدار به نحوی طراحی میشوند که فرایندهای تولید و محصولات تولیدی سازگار با محیط زیست بوده و کمترین اثرات جانبی منفی را به محیط‌زیست وارد نمایند. ابزار لازم برای این سیاستگذاری در اختیار داشتن مقدار و قیمت نهاده‌ها از یک‌طرف و ستانده‌های مطلوب و نامطلوب از طرف دیگر میباشد. از آنجا که قیمت ستانده‌های نامطلوب در فرایند تولید موجود نیست لازم است این قیمت‌ها برآورد شود. قیمت سایهای هر واحد ستانده نامطلوب نشانه این است که چنانچه یک واحد از این ستانده بیشتر تولید شود چه هزینه اضافی (کاهش تولید مطلوب یا بکارگیری نهاده‌های بیشتر) به جامعه تحمیل میشود. معمولا" سیاست‌های کاهش آلودگی مبتنی بر بازار مثل اخذ مالیات آلودگی و قیمت‌گذاری و صدور مجوز آلایندگی براساس قیمت سایهای برآورد شده برای هر آلاینده تعیین میشود. از این رو محاسبه قیمت سایهای آلاینده ها از اهمیت ویژهای برخوردار است. بخش صنعت و بخصوص صنایع انرژی‌بر یکی از مهمترین بخش‌های آلاینده در کشور محسوب میشوند. استان اصفهان بیشترین میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش صنعت در کشور را دارد. مواد و روشها: در این مطالعه با استفاده از رویکرد تحلیل پوششی تصادفی ناپارامتری دادهها به تخمین قیمت سایهای CO2در صنایع انرژی‌بر استان اصفهان می‌پردازیم. داده‌های مالی شامل فروش سالانه، ، نیروی کار تولیدی، هزینه مواد اولیه اصلی، موجودی سرمایه از صورت‌های مالی حسابرسی شده شرکت‌ها برای سال منتهی به 1396 جمع آوری شده و میزان مصرف انرژی و نوع انرژی مصرفی و درصد هریک از آنها از بخش فنی کارخانه با استفاده از پرسشنامه جمعآوری و تکمیل گردیده است.نتایج و بحث: از فروض این پژوهش متفاوت بودن قیمت سایهای CO2در صنایع مختلف بود که نتایج بدست آمده نشان داد اغلب صنایع منتخب قیمت سایهای متفاوتی از یکدیگر دارند. نتایج نشان میدهد بالاترین میانگین قیمت سایهای با 143.214هزار ریال برای هر تن CO2 متعلق به گروه صنایع غیرفلزی میباشد که بیشتر کارخانه‌های تولیدی گروه سیمانی‌ها و آجرهای نسوز هستند. گروه، صنایع فلزی باکارخانه‌های تولید آهن و فولاد و سایر فلزات غیر آهنی با میانگین قیمت سایهای52.246 هزار ریال برای هر تن CO2در رتبه دوم قرار داشته و در ادامه صنایع پتروشیمی و شیمیایی با میانگین قیمت سایهای5.700 هزار ریال در رتبه سوم قرار گرفتهاند. همانگونه که انتظار می‌رفت میانگین قیمت سایهای (هزینه نهایی کاهش آلودگی) در گروههای مختلف متفاوت خواهد بود به عبارت دیگر برای کاهش یک واحد انتشار دی اکسیدکربن، هر بنگاه باید از ارزش متفاوتی از تولیدش صرف‌نظر نماید. نتیجه‌گیری: نتایج بدست آمده نشان داد با توجه به تفاوت قابل ملاحظه هزینه نهایی کاهش آلودگی در گروههای مورد بررسی، مقررات زیست محیطی باید متناسب با هر صنعت تعیین و تنظیم شود. استفاده از روشهای کاهش آلودگی مبتنی بر بازار به جای روش دستور و کنترل و زمینه‌سازی برای ایجاد بازار مجوز آلایندگی در کشور با توجه به‌اینکه هزینه کنترل و کاهش آلودگی را در حداقل هزینه میسر میکند، از دیگر پیشنهادهای این پژوهش است.
مقاله پژوهشی
نسیم خیرخواه قهی؛ بهرام ملک محمدی؛ حمیدرضا جعفری
چکیده
سابقه و هدف: ارتباطات سیمای سرزمین نقش بسیار مهمی در مدیریت مناطق حفاظت‌شده دارد. در منطقه حفاظت‌شده ورجین گونه غالب قوچ و میی یت آن در 20 سال گذشته به علت تخریب زیستگاه و یاری در رابطه با ارزیابی اثرات محیط زیستی توسعه نقاط شهری اطراف منطقه حفاظت‌شده ورجین صورت گرفته است اما با توجه به موقعیت قرارگیری این منطقه حفاظت‌شدهی، ییی ...
بیشتر
سابقه و هدف: ارتباطات سیمای سرزمین نقش بسیار مهمی در مدیریت مناطق حفاظت‌شده دارد. در منطقه حفاظت‌شده ورجین گونه غالب قوچ و میی یت آن در 20 سال گذشته به علت تخریب زیستگاه و یاری در رابطه با ارزیابی اثرات محیط زیستی توسعه نقاط شهری اطراف منطقه حفاظت‌شده ورجین صورت گرفته است اما با توجه به موقعیت قرارگیری این منطقه حفاظت‌شدهی، ییی بسیار مهم در حفاظت زیستگاه‌های موردنظر، بررسی ارتباطات مابین های زیستگاهی است تا بتوان یدورهایی گونه را موردبررسی قرارداد. هدف از این پژوهش حاضر، تحلیل مسیرهای ارتباطی مابی‌های زیستگاه قوچ و میش در منطقه حفاظت‌شده ورجین و در نظر‌گیرییفیت زیستگاه به‌عنوان یی از عوامل تأثیرگذار بر حضور بیاولویت‌بندی حفاظت برای‌های زیستگاهی انجام داد. مواد و روشها : تصاویر ماهوارهای لندست 7 و 8 مربوط به سال1381 و 1397 برای این پژوهش انتخاب‌شده است. برای بررسی شاخص ارتباطات زیستگاهی در دو مقیاس زیست‌بومیز شاخصهای dBC و dPC برای محاسبه‌شده است. نرمافزار مورداستفاده برای این ارزیابی، نرمافزار Graphabیه گراف به‌صورت‌ای از گره‌ها و مسیرها، ارتباط مابی‌های زیستگاهی را با در نظرگیری آستانه واردشده و برمبنای روش اقلیدسی محاسبه می از سوی دییفیت زیستگاه به‌عنوانیستمی منطقه حفاظت‌شده نیز با استفاده از نرمافزار InVEST به‌دست‌آمده است. درنهایت خروجی هردو نرمافزار وارد محیط ArcGIS 10.4 شده و با طبقهبندی نرمال، طبقات ارتباطات زیستگاهییفیت زیستگاه به‌دست‌آمده است. نتایج و بحث: نتایج نشانگر ای dPC در بازه‌ای مابین 0 تا0.796 و شاخص dBC در بازه 0 تا 7.58 E+11 به‌دست‌آمده است. پس از طبقهبندی در محیط GIS، مقادیر اهمیت متفاوتی براییستگاهی منطقه به‌دست‌آمده است. همچنییفیت زیستگاه با تأثیرگذاری عوامل انسانی بر رویی زیستگاهی دو دو بازه زمانی 1381 (ابتدای شروع طرح حفاظت) و 1397 (شرایط فعلی منطقه) و با استفاده از نرمافزار InVEST به‌دست‌آمده است. هر دو نقشه، اهمییفیت زیستگاه، در محیط ArcGIS به 5 طبقه بسییار زیاد دسته‌بندی‌شده است. فرض این پژوهش بر ای‌اییر ارتباطی مابین چندییشتری براییش ایجاد می‌درعین‌حال‌اییفیت زیستگاهی مطلوب‌تری به همراه دارد بر سایر ها ترجیح میدهد. بنابراین با روی هم‌گذاری نقشه‌های به‌دست‌آمده، اولویت‌بندی‌اهمی‌های زیستگاهی محاسبه شده است. نتیجه‌گیری: هاییازلحاظ ارتباطات اهمیت ویژهای داشته و همچنین داراییفیت زیستگاه بهتری نسبت به سایهای دیگر است در قسمت شرق و جنوب شرقی منطقه حفاظت‌شده ورجین قرارگرفته است. این مطالعه با قدمی نوین و با استفاده از شاخصهای ارتباطی در دو مقیاس زیست‌یرییستمییفیت زیستگاه به شناسایی‌های حائز اهمیت در طرح حفاظتی پرداخته و میتواند برای دیگرگونه‌های شاخص در مناطق حفاظت‌شده مورداستفاده قرار گیرد.
مقاله پژوهشی
عرفان خداپرست؛ فاطمه اسحقی؛ حسن دارابی
چکیده
منظر بازتابی از ساختار، کارکرد و تعامل میان آنها در قالب یک مفهوم جامع است. اگرچه سنجههای اکولوژی منظر قابلیت خوانش ساختار و کارکرد منظر را دارند، اما به چارچوبی نیاز است که بتوان براساس آن، کلیت و روند تحولات منظر به عنوان یک مفهوم جامع را درک کرد. این موضوع در منظر شهری اهمیت ویژهای مییابد. بخصوص زمانی که توسعه شهری برآیند ...
بیشتر
منظر بازتابی از ساختار، کارکرد و تعامل میان آنها در قالب یک مفهوم جامع است. اگرچه سنجههای اکولوژی منظر قابلیت خوانش ساختار و کارکرد منظر را دارند، اما به چارچوبی نیاز است که بتوان براساس آن، کلیت و روند تحولات منظر به عنوان یک مفهوم جامع را درک کرد. این موضوع در منظر شهری اهمیت ویژهای مییابد. بخصوص زمانی که توسعه شهری برآیند بارگذاری فضایی ناشی از فرآیندهای اجتماعی و اقتصادی است که در آن بنیانهای محیطی کمتر در نظر گرفته میشود. این وضعیت منجر به ایجاد اختلال در ساختارهای طبیعی و زیستی شده و در نهایت به گسستگی اکولوژی منظر میانجامد. در نتیجه تغییرات ساختاری بر کارکرد زیستبوم شهرها اثر گذاشته و آنها را بیش از پیش ناپایدار میسازد. براین اساس به نظر میرسد گام نخستین در اصلاح وضعیت کنونی، تبیین الگوی مناسبی از تغییرات منظر و فراهم ساختن درک صحیحی از تاثیرات الگوهای توسعه شهری بر اکوسیستم باشد. براین اساس این تحقیق با هدف ارزیابی تحولات کلیت منظر شهر قم در یک دوره 30 ساله تلاش نموده تا با بهرهگیری از سنجههای منظر به محاسبه تغییرات ساختاری و کارکردی آن بپردازد. از این رو با استفاده از تصاویر ماهوارهای در بازههای زمانی ده ساله از پایگاه دادهی زمینشناسی آمریکا (USGS) لایههای طبیعی و مصنوع تشکیل دهنده منظر شهر استخراج گردید. تصویر سال 1989 از ماهواره لندست5 سنجنده (TM)، سال 1999 و 2009 ماهواره لندست7 سنجنده (ETM) و سال 2019 ماهواره لندست8 سنجنده (OLI) تهیه شد. سپس در محیط نرمافزار (ENVI) ساختارهای طبیعی و مصنوع در چهار رده (class) پوشش گیاهی، ساختمان، شریانهای ارتباطی و زمینهای بایر تعیین و بهروش طبقهبندی نظارتشده (SupervisedClassification) و حداکثر شباهت (MaxsimumLikelihood) کلاسبندی شده است. پس از آن ده سنجه متناسب با هدف انتخاب و برای کمیسازی تغییرات در این چهار رده به وسیله نرم افزار (Fragstats) محاسبات لازم صورت پذیرفته است. در ادامه این تحولات با استفاده از مدل آلبرتی مورد مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از کاربرد متریکهای منظر در بررسی اکولوژی شهر قم نشان از تغییرات نامطلوب و شتابان در اکوسیستم این شهر بصورت ساختاری و کارکردی طی دوره سی ساله دارد . منظر انسان ساخت به زیان ساختارهای طبیعی در حال توسعه است. لکههای طبیعی در حال از دست رفتن و در عوض لکههای معرفی شده نسبتا رو به فزونی هستند که البته نتوانسته بر روند کلی تغییر منظر اثر چندانی داشته باشد. بررسی شاخصهای (LPI)، (AREA-MN)، (SHAPE-AM) و(SHAPE-MN)اطلاعاتی را از تغییرات فرم بصری منظر در اختیار مینهد. افزایش لکههای مصنوع به همراه کاهش بزرگترین لکه بیابانی به یک سوم ، حکایت از بروز گسستگی بسیار در منظر بیابانی شهر قم دارد. در این میان فرم شهر به سمت الگوی هندسی ساده درحال تغییر بوده که به معنای از دست دادن اکوسیستمهای طبیعی است. وضعیت شاخصها نیز طی سالهای متفاوت بر ساده شدن ساختار منظر تاکید میکند که اثرات متعددی بر محیط شهری از جمله تغییر میکرو اقلیم و پیامدهای حاصل از آن در اکوسیستم شکننده بیابانی محدوده دارد. بنابراین لزوم بازنگری در الگوی توسعه شهر قم با توجه به رویکردهای طبیعتگرا در کنار پاسخگویی به نیازهای انسانی احساس میشود. برنامهریزی اکولوژیک توام با پیشنهادهای راهبردی برای بکارگیری طرحهای طبیعتمحور در این عرصه به منظور بهبود و ارتقا کیفیت منظر اکولوژی شهر قم ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
مقاله پژوهشی
محمد رضا افشون؛ ناصر مهردادی
چکیده
سابقه و هدف: اکسیداسیون زونهای کانی سازی شده سولفیددار طی فرآیند هوازدگی در اثر واکنشهای بیولوژیکی و شیمیایی تشدید شده و زهاب اسیدی (AMD) حاصله باعث آزادسازی و تحرک عناصر فلزی سمی و سنگین از سنگ مادر و تمرکز آنها در محیط خاک یا آب میشود. زهاب اسیدی تولید شده در دامپ باطله معدنی مس سونگون وارد جریانهای سطحی موجود در منطقه می گردد ...
بیشتر
سابقه و هدف: اکسیداسیون زونهای کانی سازی شده سولفیددار طی فرآیند هوازدگی در اثر واکنشهای بیولوژیکی و شیمیایی تشدید شده و زهاب اسیدی (AMD) حاصله باعث آزادسازی و تحرک عناصر فلزی سمی و سنگین از سنگ مادر و تمرکز آنها در محیط خاک یا آب میشود. زهاب اسیدی تولید شده در دامپ باطله معدنی مس سونگون وارد جریانهای سطحی موجود در منطقه می گردد که می تواند آسیبهای زیست محیطی به دنبال داشته باشد. هدف این مقاله بررسی مشخصات کمی و کیفی زهاب اسیدی تولید شده در معدن مس سونگون و بررسی انواع سیستم های تصفیه و پیشنهاد سیستم بهینه می باشد.. مواد و روش ها: نمونه برداری از زهاب اسیدی از پاشنه باطله های معدن مس سونگون دره پخیر در 7 نوبت جمع آوری و برای آنالیز به آزمایشگاه شرکت عمران زیست آزما منتقل شد. در زمان نمونه برداری برای پارامترهای اسیدیته، سولفات و TDS) (، از بطری جنس پلی پروپیلن به ظرفیت 200 سی سی استفاده شد و برای نمونه برداری از فلزات سنگین (مس، آهن و منگنز) بطری از جنس ((HDPE به ظرفیت 250 سی سی و سپس به منظور پایدار سازی از اسید نیتریک غلیظ استفاده گردید. دبی جریان با استفاده از مولینه و به روش سنجش جریان (جریانسنج و سطح مقطع جریان) انجام شده است. پارامترهای دما و pH با استفاده از دستگاه مولتی متر مارک LOVIGAE مدل LOVIBOND150 با دقت 14-0 در محل اندازه گیری شده است. میزان اسیدیته با روش تیتراسیون، پارامتر TDS با دستگاه مولتی متر مارک LOVIGAE مدل LOVIBOND150 با دقت 14-0، پارامتر سولفات به روش اسپکتوفتومتری با دستگاه HACH مدل DR2800 و با دقت 70-2 مورد اندازه گیری قرار گرفت. فلزات سنگین (مس، آهن و منگنز) به وسیله دستگاه جذب اتمی مارک VARIAN مدل 400 به روش شعله اندازه گیری شد که میزان دقت برای پارامتر مس، آهن و منگنز به ترتیب 5-0.005، 10-0.02 و 2-0.01 می باشد. نتایج و بحث: نتایج به دست آمده از نمونه برداری ها نشان دهنده درجه آلودگی بالایی از پارامترهای pH، سولفات، مس و منگنز در بیشتر نمونه ها می باشد. مقادیر بالای این عناصر می تواند سبب بالا رفتن خطر آلودگی جدی در جریان های سطحی باشد که زهاب اسیدی به آن تخلیه می گردد. بنابراین کنترل و تصفیه زهاب اسیدی معدن مس سونگون قبل از تخلیه به محیط ضروری است. نتیجه گیری: به منظور تصفیه زهاب اسیدی دو سیستم تصفیه فعال و غیر فعال وجود دارد. انواع مختلفی از سیستم های تصفیه فعال و غیرفعال به تنهایی یا با ترکیب با یکدیگر راهکارهای مناسبی برای حذف فلزات سنگین از زهاب اسیدی معادن می-باشد. انتخاب این سیستم بستگی به ترکیب شیمیایی زهاب اسیدی، نوع ماده معدنی و شرایط توپوگرافی و آب و هوا، pH، اسیدیته، بار اسیدی، دبی، فعال بودن معدن در انتخاب آن موثر می باشد. با توجه به فعال بودن معدن، اسیدیته 1600 میلی گرم در لیتر، بارگذاری اسید 4423.68 کیلوگرم بر روز، pH =3.94 و دبی 32 لیتر بر ثانیه سیستم تصفیه فعال به روش DAOS پیشنهاد شده است که روش پیشنهادی شامل مراحل خنثیسازی با مواد شیمیائی، اکسیداسیون با روشهای مختلف و نهایتاً رسوبدهی می باشد.
مقاله پژوهشی
محمدعرفان کاغذچی؛ سعید پورمنافی؛ رضا پیکان پور فرد
چکیده
سابقه و هدف: افزایش بی‌رویه جمعیت و به دنبال آن افزایش شهرنشینی منجر به افزایش تولید انواع پسماند در مناطق شهری گردیده است. اگرچه دفن آخرین گزینه در مدیریت پسماندهای جامد شهری میباشد؛ اما در کشورهای در حال توسعه دفن، یک روش معمول مدیریت پسماندهای جامد شهری میباشد. دفن پسماند در محل‌های دفن از طریق فرآیندهای بی‌هوازی طبیعی باعث ...
بیشتر
سابقه و هدف: افزایش بی‌رویه جمعیت و به دنبال آن افزایش شهرنشینی منجر به افزایش تولید انواع پسماند در مناطق شهری گردیده است. اگرچه دفن آخرین گزینه در مدیریت پسماندهای جامد شهری میباشد؛ اما در کشورهای در حال توسعه دفن، یک روش معمول مدیریت پسماندهای جامد شهری میباشد. دفن پسماند در محل‌های دفن از طریق فرآیندهای بی‌هوازی طبیعی باعث تولید بیوگاز و شیرابه میشود که نوع و میزان آنها به حجم، رطوبت و جنس پسماند بستگی دارد. تولید شیرابه حاصل از پسماند در محل‌های دفن میتواند منجر به خطرات بهداشتی، خسارت به گیاهان، آلودگی آب‌های زیرزمینی و انتشار بوهای نامطبوع شود. مطالعه حاضر با هدف مکان‌یابی دقیق لندفیل در شهرستان نایین با استفاده از تلفیق پارامترهای اقتصادی-اجتماعی با پارامترهای محیط زیستی و نیز تخمین میزان گاز منتشرشده به‌منظور ارزیابی توان برای استحصال انرژی انجام شد. مواد و روشها: در این مطالعه به‌منظور وزن دهی معیارها از مدل AHP استفاده شد و برای درجه‌بندی اولویت‌ها از مقیاس 9 کمیتی ال‌ساعتی استفاده گردید. در این پژوهش ابتدا با استفاده از پارامترهای محیط زیستی به مکان‌یابی محل دفن پسماند شهری در شهرستان نایین پرداخته شد؛ پس از ارزیابی توان منطقه برای کاربری‌های مدنظر که با استفاده از روش WLC به‌دست آمد با استفاده از روش TOPSIS بر مبنای پارامترهای اقتصادی-اجتماعی به اولویت‌بندی و اتخاب بهترین موقعیت مکانی پرداخته شد. نهایتاً میزان گاز خروجی از لندفیل در دو حالت فاقد و دارای بازچرخانی شیرابه نیز به‌منظور بررسی توان لندفیل جهت بازیافت انرژی مدلسازی شد. نتایج و بحث: نتایج این مطالعه نشان میدهد که تمام مناطق پیشنهادی برای ایجاد لندفیل، شامل آن دسته از پیکسل‌هایی می‌باشند که مطلوبیت آنها در نقشه‌های ترکیب خطی وزن‌دار از 8/0 بیشتر بوده است. در نقشه نهایی اولویت‌بندی گزینه‌ها، 9 گزینه شناسایی گردید که مناسب‌ترین موقعیت مکانی با بیشترین درصد مطلوبیت به عنوان بهترین مکان برای ایجاد لندفیل میباشد. موقعیت مکانی انتخاب شده دارای نزدیک‌ترین فاصله ممکن به سه شهر پر جمعیت این شهرستان است. این موقعیت مکانی در فاصله 24 کیلومتری نایین قرار دارد. همچنین ظرفیت این موقعیت مکانی چندین برابر نیاز شهرستان نایین برای 60 سال آتی است که حدودا 85 هکتار است و در صورت نیاز به اراضی اضافه‌تر، از سمت شمال غربی قابل تعریض است. برای سایر شهرها و روستاهای دارای جمعیت نسبتاً زیاد که با لندفیل انتخابی فاصله نسبتا زیادی دارند نیز میتوان محل‌های جمعآوری پسماند موقت تعیین نمود تا نهایتاً پسماندها به محل لندفیل اصلی انتقال داده شوند. همچنین محل دفن در فاصله 2 کیلومتری جاده اصلی قرار گرفته است. نتایج به‌دست‌آمده نشان میدهد که میزان کل گاز تولیدی تخمین زده‌شده در هر ترانشه در حالت دارای بازچرخانی شیرابه برابر با 4204.3 تن و در حالت بدون بازچرخانی شیرابه برابر با 4448.9 تن است؛ این نشان میدهد که در صورت بازچرخش شیرابه، میزان کل گاز منتشرشده از لندفیل چیزی حدود 6 درصد بیشتر از حالت بدون بازچرخانی است. اما با توجه به میزان پسماند تولیدی سالیانه نایین و نرخ رشد جمعیت بهتر است که تا حد امکان به سمت حدأکثر میزان بازیافت و کمپوست و کمترین میزان دفن در زمین گام برداشته شود. نتیجه‌گیری: در این مطالعه نتایج حاصل از تلفیق هر دو نوع معیار (محیط زیستی و اقتصادی-اجتماعی) منجر به تعیین مطلوب‌ترین موقعیت مکانی شده که علاوه بر رعایت ضوابط محیط‌زیستی ازلحاظ اقتصادی نیز کمترین هزینه را به دنبال داشته باشد. همچنین با توجه به میزان جمعیت کنونی، نرخ رشد جمعیت شهرستان نایین و میزان تولید سالانه پسماند میتوان گفت که بازیافت مواد و تولید کمپوست نسبت به بازیافت انرژی و تولید بیوگاز صرفه اقتصادی بالاتری دارد.
مقاله پژوهشی
کوهزاد رئیس پور؛ یونس خسروی
چکیده
سابقه و هدف: جو یا اتمسفر سامانه‌ی گازی طبیعی پویا و پیچید‌ه‌ای است که آلودگی آن بیش از هر آلودگی دیگری جان انسان‌ها را می‌گیرد. آلودگی هوا زمانی اتفاق می‌افتد که حجم زیادی از ذرات یا مواد مضر معلق وارد اتمسفر شود. ذرات معلق با قطر کمتر از 5/2 میکرون (PM 2.5) از جمله مهمترین آلاینده‌های هوا محسوب میشوند. ذرات کربن سیاه (Black Carbon) یکی ...
بیشتر
سابقه و هدف: جو یا اتمسفر سامانه‌ی گازی طبیعی پویا و پیچید‌ه‌ای است که آلودگی آن بیش از هر آلودگی دیگری جان انسان‌ها را می‌گیرد. آلودگی هوا زمانی اتفاق می‌افتد که حجم زیادی از ذرات یا مواد مضر معلق وارد اتمسفر شود. ذرات معلق با قطر کمتر از 5/2 میکرون (PM 2.5) از جمله مهمترین آلاینده‌های هوا محسوب میشوند. ذرات کربن سیاه (Black Carbon) یکی از اجزاء بسیار مهم و خطرناک ذرات معلق با قطر کمتر از µm5/2 به شمار می‌رود. بر همین اساس، این پژوهش با هدف تحلیل رفتار و پراکنش زمانی- مکانی آلاینده‌ی کربن سیاه (BC) در گستره‌ی جغرافیایی ایران با استفاده از داده‌های مدل مبنایMERRA-2 طی دوره‌ی آماری 40 ساله (2019-1980) انجام گردید. مواد و روشها: در این تحقیق در ابتدا داده‌های کربن سیاه با فرمت NetCDF با گام‌های زمانی ماهانه و مکانی 0.5° x 0.625° از وبگاه Earth data استخراج گردید. پس از استخراج دادهها، عملیات کنترل کیفی، پیش‌پردازش و پردازش بر روی آنها اِعمال گردید. سپس محاسبات بر روی دو ماتریس ماهانه و فصلی (بر روی 740 پیکسل یا نقاط شبکه بندی شده) با استفاده از امکاناتی که نرم‌افزارهای کاربردیArcGIS , Grads و Origin pro در اختیار کاربر قرار میدهد، انجام شد. در گام آخر برای ساخت لایههای رستری، وکتوری، نمودارها و جداول اطلاعاتی اقدام و خروجی‌های مورد نظر تهیه گردید. نتایج و بحث: استفاده از داده های مدل مبنای MERRA-2 نتایج بسیار خوبی از توزیع زمانی – مکانی پراکنش آلاینده ی کربن سیاه در گستره ی ایران ارائه داده است. نتایج بررسی نشان‌داد که تفاوت‌های ماهانه و فصلی بسیار چشمگیر بوده‌است، به‌طوری که به لحاظ ماهانه، بیشترین میزان کربن سیاه در ماه دسامبر و کمترین میزان آن در ماه ژوئن برآورد شده‌است. در میان فصول نیز، بیشترین و کمترین میزان کربن سیاه مربوط به فصول زمستان و تابستان است. به لحاظ مکانی نیز، بیشترین پراکنش کربن سیاه در نیمه‌ی غربی ایران و بخصوص بر روی کلان‌شهرهای تهران و اهواز مشاهده شد. واکاوی روند سری زمانی غلظت کربن سیاه در جو ایران نشان‌داد که غلظت این آلاینده در طول دوره‌ی آماری افزایشی و این افزایش بخصوص از سال 2000 م به بعد اتفاق‌افتاد. همچنین در بررسی پارامترهای هواشناسی مؤثر بر غلظت کربن سیاه، نتایج حاصله به خوبی بیانگر همبستگی مثبت معنیدار میان غلظت کربن سیاه با فشار هوا و منفی معنیدار با سرعت باد است. نتیجه گیری: نتایج حاصله به خوبی درک روشنی از غلظت کربن سیاه (BC) را در جو ایران نشان داد. این نتایج که از واکاوی آماری و اِعمال الگوریتم‌های بهینه بر روی اطلاعات مکان‌دار (GIS) آلاینده‌ی کربن سیاه در گستره‌ی جغرافیایی کشور ایران حاصل گردید، بیانگر تفاوت آشکار در توزیع زمانی و مکانی غلظت کربن سیاه در طول دوره‌ی آماری 40 ساله (2019 – 1980) بوده‌است. علاوه بر نتایج فوق، آلاینده‌ی کربن سیاه از برخی پارامترهای هواشناسی از قبیل فشار هوا و سرعت باد متأثر است. به طور کلی صرف‌نظر از سازوکارهای تکوین، ماهیت و انتشار این آلاینده در نواحی مختلف ایران، رفتار غلظت این آلاینده در بستر زمان، بیانگر هشدار دهنده‌بودن خطر آن در بخش‌های وسیعی از کشور ایران میباشد. بنابراین اتخاذ راهکارهای مدیریتی و اجرایی لازم در راستای کاهش این آلاینده، به خصوص در کلان‌شهرهای همراه با غلظت بالای کربن سیاه امری ضروری به نظر میرسد.
مقاله پژوهشی
سیدمحمدرضا خلیل نژاد؛ پیمان گلچین
چکیده
سابقه و هدف: پردیس خوراکی، نوعی فضای سبز دانشگاهی است که علاوه بر داشتن گیاهان خوراکی و دارویی، موجب تسهیل مشارکت جامعۀ دانشگاهی در فعالیتهای کشاورزی و تولیدی منظر میشود. مزایای پردیس خوراکی شامل تولید مواد غذایی، کاهش هزینه‌های نگهداشت منظر، ارتقای حس تعلق به مکان و بهبود سلامت روانی دانشجویان است. در بسیاری از دانشگاه‌ها ...
بیشتر
سابقه و هدف: پردیس خوراکی، نوعی فضای سبز دانشگاهی است که علاوه بر داشتن گیاهان خوراکی و دارویی، موجب تسهیل مشارکت جامعۀ دانشگاهی در فعالیتهای کشاورزی و تولیدی منظر میشود. مزایای پردیس خوراکی شامل تولید مواد غذایی، کاهش هزینه‌های نگهداشت منظر، ارتقای حس تعلق به مکان و بهبود سلامت روانی دانشجویان است. در بسیاری از دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی مختلف در دنیا، منظر خوراکی دانشگاهی در حال رونق گرفتن بوده و لذا این این مطالعه با هدف سنجش میزان مشارکت و حمایت جامعۀ دانشگاهی از منظر خوراکی دانشگاه سیستان و بلوچستان به انجام رسید. مواد و روشها: در این تحقیق پیمایشی، نمونه‌ای به حجم 530 نفر از اعضای هیات علمی، کارکنان و دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان با استفاده از نمونه‌گیری طبقاتی انتخاب شد. با استفاده از مطالعۀ منابع موجود، مخزن اولیۀ گویه‌های پرسشنامه، طراحی و جهت تعیین روایی گویهها، از تحلیل عاملی اکتشافی به روش تحلیل مولفۀ اصلی با چرخش متعامد واریماکس و برای تعیین پایایی ابزار، از ضریب آلفای کرونباخ (89/0) استفاده شد. گویه‌های پرسشنامه بر روی 2 عامل ساختار فیزیکی منظر و میزان مشارکت جامعۀ دانشگاهی در منظر بار شدند. تحلیل‌های آمار استنباطی این پژوهش توسط نرمافزار SPSS v.23 انجام شد. برای سوالات و اهداف تحقیق در بخش آمار توصیفی، از نمودارها و جداول آماری و به منظور بررسی نرمال بودن توزیع دادهها، از نمودارهای احتمال نرمال استفاده شد. به علاوه از آزمونهای غیرپارامتری برای آزمون فرضیه‌های تحقیق در سطح معناداری 05/0 استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج این تحقیق نشان داد، «سلامتی روحی» و «تغذیه از مواد تولیدشده در منظر خوراکی» مهمترین عوامل انگیزه‌بخش برای مشارکت جامعۀ دانشگاهی در پردیس خوراکی است. همچنین مشخص گردید تفاوت معناداری در انگیزههای داوطلبانه در میان بخش‌های جمعیت‌شناختی پاسخ‌دهنده وجود داشت. از بین سه گروه دانشجویان، اعضای هیئت علمی و کارکنان؛ دانشجویان، بانوان و گروه سنی 30-20 سال بیشترین انگیزه مشارکت را دارند. در مورد ساختار فضایی و عناصر منظر، ایجاد فضای کشاورزی و باغ میوه دارای آبنما و جوی آب مطلوب است. لذا پرطرفدارترین ترکیب فضا و عناصر منظر (زمین کشاورزی و باغ میوه، آبنما و جوی آب، فضای غذا خوردن و توتستان) که هم واجد ابعاد عملکردی (تغذیه و فعالیت کشاورزی) و هم واجد ابعاد تفرجی و احساسی (آبنما و فضای غذاخوردن) است، می‌باید در طراحی منظر کشاورزی دانشگاه سیستان و بلوچستان در اولویت قرار گیرد. انتخاب بهترین ترکیب کاشت درختان میوه، از دیدگاه جامعۀ آماری متشکل از توت سفید، شاهتوت، زردآلو، انگور یاقوتی و انجیر است. بهترین ترکیب کاشت سبزیجات و صیفیجات؛ سیبزمینی، ریحان، گوجهفرنگی و خیار و بهترین ترکیب کاشت گیاهان دارویی؛ گلگاوزبان، رزرماری، آلوئه ورا، بهلیمو و آویشن است. نتیجه‌گیری: این تحقیق ثابت کرد که با وجودی که بیشتر پاسخ‌دهندگان به مشارکت در پردیس خوراکی ابراز علاقه کردند، ظرفیت داوطلبانۀ جامعۀ دانشگاهی سیستان و بلوچستان برای احداث و نگهداشت پردیس خوراکی کافی نخواهد بود. لذا علاوه بر مشارکت علاقمندان به کشاورزی شهری، به نیروی کار حرفه‌ای نیز برای پروژه نیاز خواهد بود. همچنین استفاده از استراتژیهای افزایش مشارکت کاربر و همچنین تشویق گروههای ویژه دانشجویان هدف، برای این دانشگاه بسیار مهم خواهد بود. به این ترتیب، نتایج به طور موثرتری میتواند برنامه‌ریزان را در تجربۀ مشارکت و حمایت اجتماعی از پروژههای فضای سبز مبتنی بر کشاورزی شهری آگاه سازد.
مقاله پژوهشی
فاطمه فتحی؛ عفت قربانیان
چکیده
سابقه و هدف: توسعه پایدار، توسعه منابع، محیط زیست و اقتصاد را در بر می‌گیرد اما در قرن حاضر تخریب گسترده محیط-زیست و کاهش سریع منابع طبیعی بر رشد اقتصادی، رفاه اجتماعی و بهبود سلامت انسان تأثیر گذاشته است. جهت بررسی اثر این منابع بر توسعه پایدار در مطالعات مختلف، تولید ناخالص داخلی را به عنوان خروجی بهره‌وری کل عوامل تولید سنتی درنظر ...
بیشتر
سابقه و هدف: توسعه پایدار، توسعه منابع، محیط زیست و اقتصاد را در بر می‌گیرد اما در قرن حاضر تخریب گسترده محیط-زیست و کاهش سریع منابع طبیعی بر رشد اقتصادی، رفاه اجتماعی و بهبود سلامت انسان تأثیر گذاشته است. جهت بررسی اثر این منابع بر توسعه پایدار در مطالعات مختلف، تولید ناخالص داخلی را به عنوان خروجی بهره‌وری کل عوامل تولید سنتی درنظر گرفتهاند اما توسعه پایدار نه تنها به رشد تولید ناخالص داخلی بلکه به بهبود رفاه انسانی نیز وابسته است. از این رو شاخص توسعه انسانی از نظر مفهومی و معنایی منعکس‌کننده شاخص کاملی برای توسعه پایدار است و مزایای بیشتری در مقایسه با تولید ناخالص داخلی دارد. شاخص رد پای اکولوژیکی نیز میزان فشار بر محیط‌زیست را اندازه گیری میکند که بعنوان عامل اثرگذار بر توسعه پایدار نقش دارد. این مقاله در تلاش است تا محدودیت‌های تولید ناخالص داخلی به عنوان خروجی و انرژی به عنوان ورودی توسعه پایدار را رفع نماید. از اینرو، با درنظر گرفتن رد پای اکولوژیکی به عنوان شاخص ارزیابی محیط‌زیست و شاخص توسعه انسانی به عنوان شاخص خروجی در بهره‌وری کل عوامل تولید، شاخص جدید برای بازتاب توسعه پایدار با نام بهره‌وری کل عوامل تولید پایدار ارائه گردید. مواد و روش ها: در این مقاله شاخصهای رد پای اکولوژیکی و توسعه انسانی با بهره‌وری کل عوامل تولید ترکیب و در چارچوب جدید بهره‌وری کل عوامل تولید پایدار مورد استفاده قرار گرفت. از روش مالم کوئیست5 برای محاسبه تغییرات بهره‌وری کل عوامل تولید پایدار در کشورهای منطقه منا طی سالهای 1995-2016 استفاده شد و جهت بررسی روند همگرایی از از آزمون همگرایی سیگما استفاده شد. شاخص مالم کوئست پایدار، به تغییر کارایی و فنی پایدار تجزیه شد. اگر بازده متغیر نسبت به مقیاس فرض شود، کارایی فنی پایدار نیز به تغییر کارایی خالص و تغییر مقیاس پایدار تفکیک شد. نتایج و بحث:به طور کلی، متوسط بهره‌وری کل عوامل تولید سالانه در کشورهای منطقه منا 98/0 است که ناشی از رد پای اکولوژیکی ،نیروی‌کار و سرمایه بعنوان فاکتورهای ورودی و شاخص توسعه انسانی به عنوان خروجی است. به غیر از بحرین و ترکیه، همه کشورها تأکید بسیار کمتری بر توسعه پایدار دارند. بحرین با داشتن بالاترین میانگین مالم کوئیست پایدار در رتبه اول و ترکیه در رده دوم قرار دارد. دلیل این امر را به افزایش 75 درصدی سرمایه در کشور بحرین می توان نسبت داد. با تجزیه میانگین مالم کوئیست پایدار به میانگین مقدار کارایی فنی پایدار نشان داد که تغییر فناوری پایدار رشد نداشته است. کارایی فنی خالص و مقیاس نشان داد که کارایی فنی خالص پایدار بهبود داشته و کارایی مقیاس بهبود نیافته باشد. کشورهای گروه با شاخص توسعه انسانی بسیار بالا و متوسط، کارایی فنی پایدار بالاتر از کشورهای گروه با شاخص توسعه انسانی بالا و پایین را دارند، که نشان میدهد کشورهای توسعه یافته‌تر از نظر کارایی فنی پایدار وضعیت بهتری دارند. کشورهای گروه با شاخص توسعه انسانی بسیار بالا، دارای مقدار کارایی فنی خالص متوسط 1 هستند و کشورهای در حال توسعه شکاف توسعه پایدار بیشتری دارند. همگرایی سیگما کشورهای گروه با شاخص توسعه انسانی بالا شامل ایران، کمترین و حداقل نوسان را نشان میدهد که بیانگر شکاف متعادل در توسعه پایدار بین کشورهای کم و نسبتاً توسعه‌یافته میباشد. اما در گروه کشورهای با شاخص توسعه انسانی بسیار بالا و متوسط همگرایی سیگما به طور گسترده‌ای در نوسان است بیانگر عدم پایداری توسعه در این گروه کشورها میباشد. نتیجه گیری: انواع مختلف کشورها باید مسیرهای مختلفی را برای دستیابی به توسعه پایدار مثبت انتخاب کنند. بهره‌وری کل عوامل تولید پایدار کشورهای منا با توجه به سطوح مختلف اقتصادی و سطح حفاظت از محیط زیست متفاوت است، بنابراین تدوین سیاست‌های متمایز جهت توسعه پایدار یک ضرورت است. برای دستیابی به توسعه پایدار باید کارایی فنی را ارتقا داد. ترویج فناوری پایدار نقشی اساسی در توسعه پایدار دارد. سیاست‌گذاران باید به تحقیق و توسعه فناوری‌های پایدار و افزایش آگاهی کارآفرینان درباره حفاظت از محیط زیست بپردازند.
مقاله پژوهشی
علیرضا ذاکری؛ نسترن اکبریان؛ کمند هدایت
چکیده
سابقه و هدف: هدف از مطالعه حاضر، اندازه گیری غلظت پلی کلرو بی فنیل‌ها در خاک اطراف ترانس‌های برق در منطقه طالقان کرج، و شناسایی و استخراج باکتری‌های تجزیه کننده پلی کلرو بی فنیل‌ها جهت حذف بیولوژیکی در محیط زیست بود. موادو روش ها: برای این منظور نمونه گیری از خاک اطراف ترانس‌های برق تعداد ۵ ایستگاه در نقاط مختلفی که با استفاده از ...
بیشتر
سابقه و هدف: هدف از مطالعه حاضر، اندازه گیری غلظت پلی کلرو بی فنیل‌ها در خاک اطراف ترانس‌های برق در منطقه طالقان کرج، و شناسایی و استخراج باکتری‌های تجزیه کننده پلی کلرو بی فنیل‌ها جهت حذف بیولوژیکی در محیط زیست بود. موادو روش ها: برای این منظور نمونه گیری از خاک اطراف ترانس‌های برق تعداد ۵ ایستگاه در نقاط مختلفی که با استفاده از دستگاه GPS تعیین شده بود انجام گرفت. نمونه برداری خاک از عمق 20 سانتی متری در شرایط استریل و در ظروف شیشه‌ای صورت گرفت. تعداد 5 نمونه مورد بررسی قرار گرفت که از بین این 5 نمونه تنها 2 نمونه از نظر آلودگی با ترکیبات PCBs مثبت بودند و کاوش میکروبی در این دو نمونه انجام شد. دو نمونه مورد نظر که از لحاظ ترکیبات PCBs مثبت گزارش شدند هم به صورت مستقیم و هم به صورت رقیق شده کشت داده شدند. جهت شناسایی و تعیین باکتری-های تجزیه کننده ترکیبات پلی کلرو بی فنیل‌ها از محیطهای کشت LB Broth، محیطهای بلاد آگار و مک کانکی استفاده گردید. نتایج و بحث:از نمونه های مورد بررسی در یکی از نمونه‌های مورد نظر میزان این ترکیبات برابر 3 قسمت در میلیون بود و در نمونه دوم میزان ترکیبات PCBs 02/0 قسمت در میلیون بود . در نمونه‌های T1 و T2 که به صورت مستقیم کشت داده شدند باسیل‌های گرم منفی رشد کرده و قابل مشاهده بودند. در نمونه T1 رقیق شده هیچ باکتری رشد نکرد از طرفی در نمونه T2 رقیق شده کوکسی رشد و قابل مشاهده بود. نمونه T2 رقیق شده که حاوی کوکوس بود بنفش شده و گرم مثبت میباشد. در واقع نمونه های T1و T2 مستقیم حاوی باسیل رشته و در پاسخ به رنگ آمیزی گرم به رنگ قرمز صورتی درآمد (گرم منفی). نتیجه گیری: استفاده از باکتری‌های مذکور جهت حذف ترکیبات PCBs یکی از راه‌های مفید کاهش آلودگی در این مکان‌ها، با کمترین اثر مخرب بر محیط زیست و در عین حال سودآورترین بخش‌های صنعت میباشد.
مقاله پژوهشی
احمد منبوهی؛ سارا غلامی‌پور؛ غلامرضا محمدپور
چکیده
سابقه و هدف: فیلتراسیون یکی از مهمترین مراحل در مطالعات فیتوپلانکتونی است. انتخاب یک فیلتر به عوامل مختلفی از جمله قطر چشمه و قیمت آن بستگی دارد. در پژوهش اخیر، پاسخ‌های به دست آمده به کمک سه فیلتر با قطر چشمه حدوداً یکسان Whatman، CHM و BOECO جهت یافتن فیلتر بهتر به منظور استفاده در پژوهش‌های دریایی مقایسه شدند. مواد و روش: نمونه‌برداری در ...
بیشتر
سابقه و هدف: فیلتراسیون یکی از مهمترین مراحل در مطالعات فیتوپلانکتونی است. انتخاب یک فیلتر به عوامل مختلفی از جمله قطر چشمه و قیمت آن بستگی دارد. در پژوهش اخیر، پاسخ‌های به دست آمده به کمک سه فیلتر با قطر چشمه حدوداً یکسان Whatman، CHM و BOECO جهت یافتن فیلتر بهتر به منظور استفاده در پژوهش‌های دریایی مقایسه شدند. مواد و روش: نمونه‌برداری در 6 نقطه از آب‌های ساحلی بندر بوشهر در فصل زمستان (1396) انجام گرفت. نمونه‌ها سپس با فیلترهای مورد نظر فیلتر شده و پس از اندازهگیری کلروفیل-آ، نتایج با هم مقایسه شدند. آزمون کالموگروف-اسمیرنوف جهت تعیین توزیع دادهها استفاده گردید. جهت ارزیابی معنیدار بودن اختلاف‌ها از معیار اندازه احتمال با سطح آزمون 05/0>P استفاده گردید. نتایج و بحث: در اغلب ایستگاه‌ها کمترین میزان کلروفیل-آ مربوط به فیلتر CHM بود. پاسخ‌های فیلتر BOECO در همبستگی مناسبی با فیلتر Whatman بودند. در اغلب ایستگاه‌ها، میزان بازداری کلروفیل-آ با استفاده از فیلتر BOECO نسبت به فیلترهای دیگر بیشتر بوده اما نتایج بدست آمده با استفاده از فیلترهای BOECO و Whatman دارای اختلاف معنیداری نبودند (P>0.05). بنابراین این فیلتر (برخلاف فیلتر CHM) میتواند جایگزین مناسبی برای فیلتر گران قیمت Whatman باشد. همچنین، برای اندازهگیری غلظت ذرات معلق آب میتوان از هر سه فیلتر استفاده کرد. نتیجه گیری: نظر به اینکه میزان بازداری کلروفیل-آ توسط سه فیلتر متفاوت بوده، بنابراین در مقایسه نتایج باید به این مورد دقت شود. همچنین پیشنهاد میگردد که در مطالعات زیستی که به سوزاندن کربن و نیتروژن روی فیلتر نیاز است، از فیلتر Whatman استفاده شود.
)
