مقاله پژوهشی
حمید سرخیل؛ مجتبی کلهر؛ یوسف عظیمی؛ محمد طلائیان عراقی؛ میثم فتحی نوران
چکیده
سابقه و هدف: فرآیند استخراج و بهره برداری از منابع نفت و گار به چرخه تولید، ارسال و بازیافت گل حفاری یا سیال حفاری نیاز دارد، بنابراین رسیدن به ترکیب مناسب گل حفاری و بازیافت مجدد آن به عنوان یک امر مهم و اساسی در صنعت نفت و محیط زیست به شمار می رود. که بدین منظور معمولاً از روش های مدیریت پسماند استفاده می شود. مواد و روش: در این تحقیق ...
بیشتر
سابقه و هدف: فرآیند استخراج و بهره برداری از منابع نفت و گار به چرخه تولید، ارسال و بازیافت گل حفاری یا سیال حفاری نیاز دارد، بنابراین رسیدن به ترکیب مناسب گل حفاری و بازیافت مجدد آن به عنوان یک امر مهم و اساسی در صنعت نفت و محیط زیست به شمار می رود. که بدین منظور معمولاً از روش های مدیریت پسماند استفاده می شود. مواد و روش: در این تحقیق سعی شده است که یک روش جایگزین به جای روش مرسوم و متداول تثبیت/جامدسازی به عنوان فرآیند مدیریت پسماند حفاری انتخاب شود که از لحاظ محیط زیستی و همچنین از لحاظ اقتصادی به صرفه باشد. به طور کلی 80 نمونه گرفته شد که از چهار بخش کنده ی شسته شده (سازند)، کنده به همراه سیال حفاری (گل برگشتی به سطح) و نمونه کنده ی تثبیت شده با سیمان (1:12) و نمونه کنده ی تثبیت شده با سیمان (1:12) و سدیم سیلیکات (1:400) تشکیل شده است. نتایج و بحث: نمونه های تهیه شده در انواع مختلف شسته شده، همراه سیال حفاری، تثبیت شده، با سیمان و تثبیت شده با سیمان و سدیم سیلیکات به منظور ارزیابی میزان غلظلت فلزات سنگین، هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای و همچنین شوری مورد آزمایش قرار داده شد. غلظت فلزات سنگین در نمونه ها نشان داد که به هیچ نوع فرآیند مدیریت پسماند برای کنترل یا کاهش فلزات موجود در نمونه ها نیازی نیست اما شوری و هیدروکربن ها در عمق 1800 متر و بیشتر نیاز به تصفیه دارند. نتیجه گیری: جمع بندی نتایج آنالیزها نشان می دهد که فرآیند شستشو از لحاظ محیط زیستی نسبت به روش مرسوم تثبیت/جامدسازی نیز بهتر می باشد زیرا آلودگی ها از روی کنده ی حفاری پاک شده است که در نتیجه محصول نهایی این فرآیند قابل استفاده خواهد شد، اما در روش تثبیت/جامدسازی، آلاینده ها تصفیه نشده و فقط بدون حرکت می شوند. بنابرایت فرآیند شستشو توانسته است عامل آلودگی را به خوبی از روی کنده های حفاری پاک کند، به طوریکه نمونه های شسته شده تا پایان عملیات حفاری استاندارد خاک ایران را رعایت نموده اند.
مقاله پژوهشی
مریم ملکوتیان؛ مظفر شریفی؛ سمیه ویسی
چکیده
سابقه و هدف: تغییر اقلیم یکی از بزرگ ترین تهدیدات برای تنوع زیستی است و می تواند منجر به تغییر توزیع گونه ها و افزایش خطر انقراض جمعیت هایی شود که قادر به سازگاری با محیط های جدید و یا جابجایی به زیستگاه های مناسب نیستند. در مطالعه حاضر، مطلوبیت زیستگاه برای نیوت کوهستانی خالزرد (Neurergus derjugini) با هدف شناسایی زیستگاه های مطلوب فعلی، پیش ...
بیشتر
سابقه و هدف: تغییر اقلیم یکی از بزرگ ترین تهدیدات برای تنوع زیستی است و می تواند منجر به تغییر توزیع گونه ها و افزایش خطر انقراض جمعیت هایی شود که قادر به سازگاری با محیط های جدید و یا جابجایی به زیستگاه های مناسب نیستند. در مطالعه حاضر، مطلوبیت زیستگاه برای نیوت کوهستانی خالزرد (Neurergus derjugini) با هدف شناسایی زیستگاه های مطلوب فعلی، پیش بینی گسترش یا انقباض محدوده توزیع گونه تحت تأثیر سناریوهای اقلیمی آینده و تعیین اصلی ترین متغیرهای اقلیمی تأثیرگذار مدل سازی گردید. مواد و روشها: گونه مورد مطالعه تاکنون از 57 نهر، چشمه و آبراه های تولید مثلی در محدودهی کوهستان زاگرس در غرب ایران و شرق عراق بر اساس مندرجات در مطبوعات علمی گزارش شده است. در پژوهش حاضر توزیع گونه با استفاده از روش بیشینه آنتروپیMaxEnt) ) برای زمان حال و آینده (2050 و2070) تحت دو سناریوی خفیف (RCP2.6) و شدید (RCP8.5) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج و بحث: بر اساس نتایج بدست آمده میزان بارش در مرطوب ترین دوره (BIO13)، بیشترین درصد مشارکت برای پیش بینی توزیع گونه را نشان داد. مقایسه وسعت مناطق مطلوب در شرایط کنونی و تحت شرایط اقلیمی آینده نشان می دهد که مساحت زیستگاه های مطلوب برای نیوت خالزرد تحت سناریوی خفیف(RCP2.6) در سال 2070 کاهش چشم گیری نخواهد داشت و حتی در سال 2050 افزایش مساحت مشاهده گردید. در حالی که مساحت زیستگاه های مطلوب در سال 2070 تحت سناریوی شدید(RCP8.5) کاهش قابل توجهی (بیش از 50 درصد) را نشان داد. نتایج مدل از این فرضیه پشتیبانی می کند که با توجه به تغییرات اقلیمی آینده احتمالاً محدوده توزیع گونه در پناهگاه های واقع در مرکز و جنوب محدوده توزیع با حرکت به سمت ارتفاعات بالاتر حفظ خواهد شد. نتیجه‌گیری: یافته های بدست آمده از مطالعه جاری، از این فرضیه که پناهگاه های اقلیمی زاگرس در حفاظت از جمعیت های منزوی و همچنین زیستگاه های مناسب مورد نیاز آنها طی دوره تغییرات اقلیمی نقش برجسته ای دارد، پشتیبانی می کند.
مقاله پژوهشی
پیام یدالهی؛ بابک ظهرابی؛ حمیدرضا جعفری؛ نعمت حسنی؛ علی‌اصغر مرتضوی؛ عادل قاسمی
چکیده
سابقه و هدف: یکی از چالش‌های بزرگ آبهای زیرزمینی مصرف بیش از حد آن در بخش کشاورزی است. اﺳﺘﺨﺮاج ﺑﯽروﯾﻪ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺖ ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ و ﭘﺪﯾﺪه ﻓﺮوﻧﺸﺴﺖ در زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدد. از این‌رو توجه به مدیریت منابع آب جهت جلوگیری از افت سطح آب زیرزمینی ضروری است. دشت چهاردولی در استان همدان، طی سالهای اخیر ...
بیشتر
سابقه و هدف: یکی از چالش‌های بزرگ آبهای زیرزمینی مصرف بیش از حد آن در بخش کشاورزی است. اﺳﺘﺨﺮاج ﺑﯽروﯾﻪ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺖ ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ و ﭘﺪﯾﺪه ﻓﺮوﻧﺸﺴﺖ در زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدد. از این‌رو توجه به مدیریت منابع آب جهت جلوگیری از افت سطح آب زیرزمینی ضروری است. دشت چهاردولی در استان همدان، طی سالهای اخیر به‌دلیل کمبود منابع آبهای سطحی با افزایش برداشت از آبهای زیرزمینی مواجه شده است. در این مطالعه با توجه به محدودیت منابع آب و استفاده بی‌رویه از آب زیرزمینی، ضرورت بررسی افت سطح ایستابی و مدیریت آن در آبخوان دشت چهاردولی اسدآباد مورد توجه قرار گرفت. مواد و روشها: تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش جمع‌آوری دادهها، به دو صورت اسنادی و پیمایشی است. در روش اسنادی از آمار و اطلاعات بارشهای سالانه در یک دوره 27 ساله اداره کل هواشناسی استان، و میزان افت سطح آبهای زیرزمینی (43 حلقه چاه) از اطلاعات شرکت آب منطقه‌ای همدان و اطلاعات سازمان جهادکشاورزی بهره گرفته شد. در روش پیمایشی با کشاورزان بهره‌بردار از منابع آب زیرزمینی دشت چهاردولی (56 نفر) و کارشناسان شرکت آب منطقه‌ای استان (40) مصاحبه شد و ابزار لازم برای بررسی افت سطح آب زیرزمینی و مدیریت عوارض آن، طرح‌ریزی گردید. آلفای کرونباخ ابزار 86/0 بدست آمد که نشان داد از پایایی مناسبی برخوردار است. نتایج و بحث: نتایج نشان داد سطح آب زیرزمینی طی 27 سال به‌طور متوسط سالیانه 67.1 سانتیمتر افت داشته است. در مقابل نمودار بارندگی نشان میدهد در هر سال به‌طور متوسط 303.3 میلیمتر ریزش‌های جوی اتفاق افتاده است. شیب کلی معادله افت برازش یافته بر داده‌های سطح آب زیرزمینی 0.77 و شیب کلی معادله برازش یافته بر داده‌های بارندگی 083/0+ میلیمتر است. این به‌معنای بیشتر بودن شیب افت آب زیرزمینی نسبت به شیب افزایش بارندگی‌ها است. ضمن آن‌که مقدار شاخص SPI نیز در 21 سال اولیه مطالعاتی منفی بوده است. ضریب همبستگی بین افت سطح آب با میزان بارش برابر 0.14=r و 0.08=p محاسبه گردید. که نشان میدهد ارتباط افت سطح آب زیرزمینی با بارش معنادار نیست. در زمینه بررسی نظرات کشاورزان و کارشناسان در مورد مشکلات مدیریتی منابع آب، طبق نتایج پرسشنامه 9 عامل موثر از دیدگاه شرکتکنندگان بررسی و اولویت بندی شد. شرکت در کلاسهای روشهای مدیریت آب در مزرعه از دیدگاه کارشناسان و وجود برنامههای آموزشی رادیو و تلویزیون از دیدگاه کشاورزان دو اولویت اصلی در زمینه بخش آموزش و ترویج شناخته شدند. اولویت‌ها و زمینههای فکری کشاورزان و کارشناسان در خصوص عاملهای مسولیت‌پذیری، ریسک‌پذیری و درک شدت تخریب منابع آب کاملا مشابه یگدیگر است. در بخش حفاظت از منابع آب عدم تسطیح اراضی به‌عنوان اولویت اول هر دو گروه کارشناسان و کشاورزان بود. در بخش برنامهریزی اولویت اول کشاورزان و کارشناسان تدوین قوانین مطلوب توزیع آب، جهت استفاده بهینه از منابع آب بود. در عامل مدیریت بهره‌وری آب اولویت اول کارشناسان و کشاورزان، جایگزینی محصولات دیم با محصولات دارای نیاز آبی بالا بود. مشکلات مالی آخرین عامل مورد بررسی بود از دیدگاه کارشناسان نبود بودجه مناسب و به‌موقع در رتبه یک در حالیکه کشاورزان کاهش قیمت محصولات تولیدی در زمان فروش را اولویت اول دانستند. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد مشکلات مدیریتی با افت سطح آبهای زیرزمینی منطقه مرتبط است. با توجه به هم‌سو بودن نظر کارشناسان و کشاورزان در مسئولیت‌پذیری هر دو گروه از تخریب منابع آب و موثر دانستن برنامههای آموزشی به‌نظر می‌رسد آﮔﺎهﺳﺎزی اﻓﺮاد ﺑﻪوﺳﯿﻠﻪی برنامههای آموزشی رادیو و تلویزیون، ارتقاء دادن برنامههای آموزشی ادارات آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪﺗﺮی ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ آبﻫﺎی زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻓﺮاﻫﻢ آورده ﺷﻮد.
مقاله پژوهشی
مجتبی قره محمودلو؛ نادر جندقی؛ مریم صیادی
چکیده
سابقه و هدف: خورندگی و رسوبگذاری آب فرآیندهای فیزیکوشیمیایی هستند که باعث کاهش مقدار جریان آب در لوله‌های انتقال آب، کاهش عمر مفید تأسیسات آبرسانی، افزایش مصرف انرژی برای انتقال آب، و بروز برخی بیماری‌ها در مصرف‌کنندگان میگردد. پژوهش حاضر بمنظور بررسی تمایل خوردگی و ترسیب در طول مسیر رودخانه گرگانرود یکی از مهترین رودخانه‌های ...
بیشتر
سابقه و هدف: خورندگی و رسوبگذاری آب فرآیندهای فیزیکوشیمیایی هستند که باعث کاهش مقدار جریان آب در لوله‌های انتقال آب، کاهش عمر مفید تأسیسات آبرسانی، افزایش مصرف انرژی برای انتقال آب، و بروز برخی بیماری‌ها در مصرف‌کنندگان میگردد. پژوهش حاضر بمنظور بررسی تمایل خوردگی و ترسیب در طول مسیر رودخانه گرگانرود یکی از مهترین رودخانه‌های دشت گرگان از ارتفاعات البرز تا خلیج گرگان انجام شد. مواد و روشها: در این پژوهش از نتایج آنالیز 11 پارامتر فیزیکوشیمیایی (شامل: کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، بی‌کربنات، کلراید، سولفات، کل جامدات محلول، هدایت الکتریکی، دما و pH) رودخانه گرگانرود مربوط به چهار ایستگاه هیدرومتری (لزوره، ارازکوسه، قزاقلی و بصیرآباد) در یک دوره 10 ساله (1393-1383) استفاده شد. ابتدا تغییرات میانگین سالانه پارامترهای کیفی نمونههای آب در طول دوره آماری مربوط به ایستگاه‌های مورد مطالعه بررسی شد. سپس به منظور بررسی هیدروشیمیایی رودخانه گرگانرود در ایستگاه‌های مورد مطالعه از دیاگرام‌های مثلثی استفاده شد. در مرحله بعد تغییرات میزان سختی آب بعنوان یک پارامتر کیفی مهم در بخشهای صنعت، کشاورزی و شرب در طول رودخانه گرگانرود بررسی شد. جهت پیشبینی و احتمال رسوب و یا انحلال برخی از کانی‌های کربناته (نظیر کلسیت، دولومیت) و تبخیری (نظیر انیدریت، ژیپس و هالیت) در طول مسیر حرکت رودخانه گرگانرود از شاخص‌های اشباع کانی‌های مذکور استفاده شد. سپس روند تغییرات شاخص‌های خورندگی لانژلیه، رایزنر، پوکوریوس و لارسون-اسکلد، نسبت خوردگی و همچنین پتانسیل ترسیب کربنات کلسیم آب رودخانه گرگانرود در چهار ایستگاه بررسی شد. در مرحله بعد با استفاده از آزمون آماری واریانس یکطرفه به بررسی سطح معناداری شاخصها در ایستگاه‌های مورد مطالعه پرداخته شد. در نهایت ارتباط بین اندیس‌های اشباع کانی‌ها با شاخص‌های خورندگی، نسبت خوردگی و همچنین پتانسیل ترسیب کربنات کلسیم بررسی شد. نتایج و بحث: نتایج حاصل از مطالعه هیدروشیمیایی رودخانه گرگانرود نشان داد که غلظت اکثر پارامترهای فیزیکوشیمیایی در طول مسیر حرکت آب از بالادست به سمت خروجی افزایش می‌یابد. براساس تجمع و الگوی پراکندگی نمونه‌ها در دیاگرام مثلثی، تیپ غالب آب در رودخانه گرگانرود در حاشیه ارتفاعات بیکربناته میباشد و با ورود به دشت و افزایش غلظت یون کلراید تمایل به رسیدن به بلوغ کامل یعنی تیپ کلروره سدیک دارد. نتایج حاصل از سختی در ایستگاه‌های مورد مطالعه نشان داد که در طول مسیر حرکت آب میزان این پارامتر افزایش می‌یابد. همچنین تغییرات پارامتر مذکور رابطه کاملا خطی با کل جامدات محلول در آب رودخانه گرگانرود دارد. نتایج حاصل از برخی شاخص‌های اشباع مربوط به کانی‌های کربناته و تبخیری نشان داد که آب رودخانه در کل مسیر نسبت به کانی‌های کربناته فوق اشباع و نسبت به کانی‌های تبخیری تحت اشباع میباشد. براساس شاخص‌های رایزنر، پوکوریوس و لارسون-اسکولد آب تمایل به خورندگی دارد. اگرچه از حاشیه ارتفاعات تا خلیج گرگان میزان خاصیت رسوبگذاری آب رودخانه گرگانرود افزایش می‌یابد. نتایج میزان پتاسیل ترسیب کربنات کلسیم و شاخص لانژلیه نشان داد که آب رودخانه گرگانرود در کل طول مسیر تمایل به رسوبگذاری دارد. بررسی ارتباط بین اندیس‌های اشباع با شاخص‌های خوردگی و پتانسیل ترسیب نشان از رابطه خطی بین شاخصها کیفی و اندیس‌های اشباع دارد. اگرچه شاخص لارسون-اسکلد نسبت به سه شاخص کیفی دیگر از همبستگی کمتری برخوردار است. نتایج حاصل از آزمون آماری نشان از وجود اختلاف معنادار شاخص‌های محاسبه شده در ایستگاه‌های مورد مطالعه دارد. نتیجه‌گیری: اگرچه براساس نتایج هیدروشیمیایی عامل اصلی کنترل کنند شیمی آب رودخانه گرگانرود واکنش آب- سنگ میباشد اما عواملی همچون نفوذ آب شور خلیج گرگان در قسمت‌های انتهایی رودخانه و ورود پساب‌های تصفیه نشده به آن در کل دشت باعث تکامل سریع هیدروشیمیایی رودخانه و رسیدن به تیپ کلروره سدیک شده‌است. افزایش میزان پارامترهای فیزیکوشیمیایی در مسیر رودخانه علاوه بر افزایش میزان سختی آب، باعث کاهش میزان خورندگی و افزایش میزان رسوبگذاری آب شده‌است. نتایج آماری نشان از ارتباط خطی واضح بین اندیس‌های اشباع و شاخص‌های خورندگی و ترسیب در آب دارد.
مقاله پژوهشی
غلامرضا نبی بیدهندی؛ مریم ربیعی ابیانه؛ امید حسن زاده مقیمی
چکیده
سابقه و هدف: اﻣﺮوزه ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﻮاع مواد زاید جامد شهری و ﺑﺮوز اﻧﻮاع ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎریﻫﺎی محیط‌زیستی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻧﻬﺎ، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺷﻬﺮی را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻋﺪﯾﺪهای در زﻣﯿﻨﻪ دﻓﻊ اﯾﻦ زاﯾﺪات ﻣﻮاﺟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. دفع پسماندها حاوی آلاینده‌های مختلف که هر روز بر میزان و تنوع آنها افزوده میشود، علاوه بر نیاز ...
بیشتر
سابقه و هدف: اﻣﺮوزه ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﻮاع مواد زاید جامد شهری و ﺑﺮوز اﻧﻮاع ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎریﻫﺎی محیط‌زیستی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻧﻬﺎ، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺷﻬﺮی را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻋﺪﯾﺪهای در زﻣﯿﻨﻪ دﻓﻊ اﯾﻦ زاﯾﺪات ﻣﻮاﺟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. دفع پسماندها حاوی آلاینده‌های مختلف که هر روز بر میزان و تنوع آنها افزوده میشود، علاوه بر نیاز به مدیریت واحد و اصولی، می‌بایست به روشی انجام شود که حداقل خسارت‌ها را بر محیط‌زیست وارد سازد. ارزیابی چرخه حیات یک ابزار ارزشمند به منظور برنامهریزی مدیریت جامع پسماند از منظر محیط‌زیستی است که جنبه‌ها و پیامدهای بالقوه محیط‌زیستی را از مرحله جمع‌آوری تا دفن پسماند در بر می‌گیرد. لذا کاربرد این روش، میتواند نقش بسزایی در کاهش و حل مشکلات مدیریت پسماند ایفا کند. هدف از انجام این مطالعه، ارزیابی چرخه حیات سناریوهای مختلف سامانه پردازش و دفن مواد زاید جامد در شهرستان بابل، به منظور انتخاب سازگار‌ترین گزینه با محیط‌زیست میباشد. مواد و روشها: ابتدا ویژگیهای کمی و کیفی مواد زاید جامد تولیدی و روش دفع کنونی آنها در شهرستان بابل، مورد بررسی قرار گرفت. سپس، نتایج حاصل برای ارزیابی چرخه حیات شش سناریوی مختلف مدیریت پسماند شامل ترکیب چهار روش دفع بصورت کمپوست، بازیافت، زباله‌سوزی بهمراه استحصال انرژی و دفن، استفاده شد. سیاهه‌نویسی چرخه حیات با کمک مدل IWM-2 صورت گرفت. در نهایت، نتایج بدست آمده از سیاهه‌نویسی به دو طبقه اثر شامل مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای اختصاص یافت. نتایج و بحث: یافته‌ها نشان داد روزانه حدود ۲۵۰ تن مواد زاید جامد شهری از سطح شهرستان بابل جمع‌آوری میشود. زایدات تولیدی توسط ماشین‌های حمل پسماند به ایستگاه انتقال برده شده و از آنجا با تریلرهای مخصوص به مرکز دفن پسماند شهرداری بابل، منتقل میشوند. درصد بالایی از ترکیب مواد زاید جامد شهری بابل را زایدات غذایی تشکیل میدهند (۶۵.۳ درصد). نتایج حاصل از ارزیابی اثرات محیط‌زیستی مشخص کرد که با افزایش سهم کمپوست و بازیافت در سناریوی چهارم به میزان ۶۰ و ۲۰ درصد، در مقایسه با سناریوی پایه شامل ۴۶ درصد کمپوست و ۱۰ درصد بازیافت، از مقدار پسماندهای ورودی به محل دفن کاسته شده و بنابراین میزان انرژی مصرفی جهت دفن پسماندها نیز کاهش می‌یابد. اگرچه پردازش مجدد مواد بازیافتی انرژی بیشتری مصرف میکند، اما افزایش مقدار نسبت جانشینی مواد خام باعث جبران بیشتر انرژی شده و انرژی مصرفی خالص را کاهش میدهد. همچنین در این سناریو، با توجه به افزایش مقدار مواد جهت بازیافت و باز استفاده و همچنین جلوگیری از انتشارات ناشی از تولید مواد اولیه، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای (CO2، CH4 و NOx) نیز بطور قابل توجهی کاهش پیدا میکند. نتیجه‌گیری: براساس نتایج حاصل، موثرترین روش در کاهش بار محیط‌زیستی، تهیه کمپوست از بخش آلی زایدات میباشد. بطوریکه با اجرای سناریوی چهارم (کمپوست ۶۰ درصد + بازیافت ۲۰ درصد + دفن ۲۰ درصد) انتشار گازهای گلخانه‌ای و انرژی مصرفی به ترتیب به میزان ۵۴ و ۱۹ درصد، نسبت به سناریوی پایه، کاهش پیدا خواهد کرد. با توجه به اینکه درصد بالایی از ترکیب مواد زاید جامد شهری بابل را پسماندهای فسادپذیر تشکیل میدهند، افزایش نرخ کمپوست میتواند گزینه مناسبی به منظور مدیریت بهینه زایدات در این شهرستان باشد و نقش مهمی در کاهش بار آلایندگی گازهای گلخانه‌ای و نیز مصرف انرژی، ایفا کند.
مقاله پژوهشی
مریم چهره ای؛ علیرضا میرزا حسینی؛ نبی اله منصوری؛ یوسف رشیدی؛ محمد حسن بهزادی
چکیده
سابقه و هدف: ترکیبات آلی فرار از جمله بخارات بنزین در محیط زیست اثرات نامطلوبی در بر دارند. در کلانشهر تهران بنزین به عنوان یک آلاینده سمی و خطرناک مطرح است که یکی از مهمترین منابع انتشار بخارات بنزین در محیط زیست، مخازن ذخیره فراورده های نفتی ، فرایند های عملیاتی ، تعداد دفعات تخلیه و بارگیری مخازن ذخیره و فعالیتهای فروش بنزین ...
بیشتر
سابقه و هدف: ترکیبات آلی فرار از جمله بخارات بنزین در محیط زیست اثرات نامطلوبی در بر دارند. در کلانشهر تهران بنزین به عنوان یک آلاینده سمی و خطرناک مطرح است که یکی از مهمترین منابع انتشار بخارات بنزین در محیط زیست، مخازن ذخیره فراورده های نفتی ، فرایند های عملیاتی ، تعداد دفعات تخلیه و بارگیری مخازن ذخیره و فعالیتهای فروش بنزین در پمپ بنزین ها می باشد. مواد و روش: برای محاسبه انتشار بخارات بنزین حاصل از مخازن ذخیره سازی فراورده های نفتی در مجاری عرضه سوخت بنزین انواع نرم افزارها از جمله EPA Tanks 4.09 / E&P Tanks / Tanks ESP / ERA Tanks Module بررسی که در این تحقیق از نرم افزار d4.09 TANKS استفاده شده است . داده های ذیل از جمله مشخصات فیزیکی مخزن(ابعاد) / تعداد دفعات بارگیری مخازن/ مشخصات مکانی مخازن (پارامترهای آب و هوایی )/مشخصات فراورده نفتی ذخیره سازی شده در مخزن و ... جهت 22 منطقه شهر تهران وارد نرم افزار گردید. نتایج و بحث: با توجه به خروجی و گزارش گیری نرم افزار انتشار بخارات بنزین از 413 مخزن تعبیه شده در 148 پمپ بنزین مستقر در 22 منطقه شهر تهران ، حدود 7702356 لیتر بصورت سالیانه می باشد. که حدود 56.78 درصد آن در 6 ماهه گرم سال و حدود 43.21 درصد آن در 6 ماهه سرد سال و در فصلهای بهار، تابستان ، پاییز و زمستان به ترتیب حدود 27.06 درصد ، 29.56 درصد ، 22.63 درصد و 20.73 درصد در محیط منتشر می گردد. . انتشارات در 6 ماه از سال بیشتر بوده که بیشترین انتشارات بخارات از اواسط اردیبهشت تا اواسط آبان ماه می باشد. با مقایسه درصد انتشار بخارات با درصد تعداد دفعات بارگیری، درصد ظرفیت عملیاتی و تعداد مخازن و درصد پمپ بنزینها در سطح شهر تهران می توان نتیجه گرفت عامل های موثر در افزایش انتشار بخارات بنزین بالا بودن تعداد دفعات بارگیری و بالا بودن حداکثر ظرفیت عملیاتی و تعداد مخازن و پایین بودن تعداد پمپ بنزین ها است. بیشترین انتشار به ترتیب مربوط به مناطق 4، 2 و 15 است که طبق بررسی های صورت پذیرفته و دسته بندی بر اساس حداکثر فروش بنزین و تعداد دفعات بارگیری و حداکثر ظرفیت عملیاتی و تعداد مخازن ، این سه منطقه در این موارد بالاترین آمار را دارند. نتیجه گیری: با در نظر گرفتن میزان فروش بنزین حدود4219217500 لیتر و میزان هدر رفت و انتشارات بخارات بنزین به میزان 7702356 لیتر در سال می توان نتیجه گرفت میزان فراورده بنزین مصرفی در سال 1397 در شهر تهران حدود 4226919856 لیتر بوده است.
مقاله پژوهشی
راضیه پیله‌وران؛ زهرا راستگو؛ امیرحسین نیک فال؛ بهروز مرادپور
چکیده
سابقه و هدف: پدیده گرد و غبار در سالهای اخیر یکی از مهم ترین چالش‌های زیست محیطی در غرب و جنوب غرب ایران میباشد. شناسایی منشأ گرد و غبار و پایش آن، در سطح وسیع با مدل‌های عددی هواشناسی و سنجش از دوری که از سرعت و دقت بیشتر و هزینه کمتری برخوردار میباشند، از اهمیت فراوانی برخوردار است. مواد و روش: در این پژوهش، از بین رخدادهای گرد ...
بیشتر
سابقه و هدف: پدیده گرد و غبار در سالهای اخیر یکی از مهم ترین چالش‌های زیست محیطی در غرب و جنوب غرب ایران میباشد. شناسایی منشأ گرد و غبار و پایش آن، در سطح وسیع با مدل‌های عددی هواشناسی و سنجش از دوری که از سرعت و دقت بیشتر و هزینه کمتری برخوردار میباشند، از اهمیت فراوانی برخوردار است. مواد و روش: در این پژوهش، از بین رخدادهای گرد و غبار در فصل گرم و سرد سال در نواحی غرب و جنوب غرب کشور، طی دوره آماری 15 ساله (2004-2018) به طور موردی تعدادی از روزهای حاد دارای گرد و غبار با شدت و تداوم زیاد انتخاب شدند. داده‌های مورد استفاده در برگیرنده کدهای هواشناسی و میزان دید افقی ایستگاه‌های سینوپتیک، محصول AOD سنجنده مودیس و داده های NCEP/NFL برای اجرای مدل WRF Chem است.در گام نخست، بارزسازی و مشاهده شدت غلظت ذرات گرد و غبار در منطقه مورد مطالعه، با استفاده از الگوریتم ترکیبی DeepBlueو DarkTargetصورت گرفت.و سپس تصاویر بارزسازی‌شده با استفاده از تحلیل سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) به نقشه تبدیل شدند. در گام بعد، به منظور کارایی روش های سنجش از دور، آشکارسازی چشمه‌های گسیل گرد و غبار شبیه‌سازی غلظت ذرات ، با استفاده از مدل عددی جفت‌شدهی WRF-Chem صورت گرفت. در نهایت برای ردیابی مسیر ذرات گرد و غبار مدل لاگرانژی HYSPLIT به کار گرفته شد.برای رسیدن به این منظور از روشهای مدلسازی عددی و سنجش از دوری برای دو رخداد شدید ژوئیه 2008 و 2009 استفاده شد. داده‌های مورد استفاده در برگیرنده کدهای هواشناسی و میزان دید افقی ایستگاه‌های سینوپتیک، محصول AOD سنجنده مودیس و داده های NCEP/NFL برای اجرای مدل WRF Chem است. نتایج و بحث: مقایسه نتایج حاصل از تصاویر سنجنده مودیس با کدهای هوای حاضر ثبت شده در ایستگاه های سینوپتیک منطقه نشان داد که الگوریتمهای بازیابیDT، وDB این سنجنده از توانایی قابل قبولی در آشکارسازی و شناسایی ماهیت ذرات معلق جو دارند. نتایج حاصل از بررسی اندازه ذرات معلق جو روی تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که ذرات موجود در جو اندزه ای کمتر از یک میکرومتر دارند که این اندازه بیانگر ماهیت گرد و خاکی بودن آنها در جو مناطق غربی و جنوب غرب ایران طی دوره های مورد مطالعه است. بر طبق خروجی مدل عددی WRF-Chem در هر دو رویداد گرد و غبار، مناطق واقع در شمال غرب کشور عراق (مرز بین عراق و سوریه)، مناطق شرقی سوریه و مناطق شرقی عراق (هورالعظیم) به عنوان چشمه‌های اصلی گسیل ذرات گرد و خاک برای منطقه مورد مطالعه، شناسایی شدند. نتیجه‌گیری: نتایج ناشی از مطالعه ی همزمان بارزسازی گرد و غبار با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، شبیه‌سازی غلظت ذرات معلق با استفاده از مدل جفت‌شده WRF–Chemو نحوه حرکت ذرات با مدل HYSPLITیافتن منشا و نحوه انتقال گرد و غبار را بهینه کرده و تصمیم گیری و تصمیم سازی بهتری را برای پیش بینی مسیر حرکت گرد و غبار برای مدیران بخشهای مختلف و محققین فراهم می‌سازد.
مقاله پژوهشی
فاطمه کاظمیه؛ اسما عیدی؛ حسین راحلی
چکیده
سابقه و هدف: استفاده از انرژیهای نو از ضـرورتهـای توسـعة پایـدار اسـت. در همین راستا، هدف از این تحقیق، تبیین عوامل مؤثر بر امکان بکارگیری انرژیهای نو در بخش کشاورزی از دیدگاه کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی شهرستان ارومیه بود. تا بتوان با تشخیص و شناسایی عوامل موثر در بکارگیری انرژیهای نوین، راهکارهای مناسب جهت تقویت موارد ...
بیشتر
سابقه و هدف: استفاده از انرژیهای نو از ضـرورتهـای توسـعة پایـدار اسـت. در همین راستا، هدف از این تحقیق، تبیین عوامل مؤثر بر امکان بکارگیری انرژیهای نو در بخش کشاورزی از دیدگاه کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی شهرستان ارومیه بود. تا بتوان با تشخیص و شناسایی عوامل موثر در بکارگیری انرژیهای نوین، راهکارهای مناسب جهت تقویت موارد مثبت و برطرف نمودن موانع ارائه نمود. مواد و روشها: جامعه آماری پژوهش تمام کارشناسان سازمان جهادکشاورزی شهرستان ارومیه بودند (101=N). پرسشنامه ابزار اصلی پژوهش بود که روایی آن توسط پانل متخصصان مورد تأیید گرفت. برای بررسی پایایی آن نیز تعداد 30 پرسشنامه تکمیل و مقدار آلفای کرونباخ برای بخشهای مختلف (0.906-0.801) بدست آمد که نشاندهندهی پایایی قابل قبول پرسشنامه بود. تجزیه و تحلیل دادهها در سطح توصیفی (درصد، میانگین، انحراف معیار و ضریب تغییر ) و استنباطی (همبستگی و رگرسیون) به کمک نرم افزارSPSS انجام شد. نتایج و بحث: اولویتبندی گویهها در خصوص عوامل اقتصادی مؤثر بر امکان بکارگیری انرژیهای نو در بخش کشاورزی نشان داد که پیشبینی اعتبارات به منظور سرمایهگذاری در بخش تحقیقات کاربرد انرژیهای نو در بخش کشاورزی در اولویت اول و میزان اراضی کشاورزان دراولویت آخر قرارگرفت. جهت سنجش عوامل مدیریتی مؤثر بر امکان بکارگیری انرژی نو در بخش کشاورزی از 5 گویه استفاده گردید. در نهایت، نظارت و ارزشیابی مستمر در زمینهی بکارگیری انرژیهای نو در اولویت اول و ارتباط با مراکز بینالمللی مرتبط با انرژیهای تجدیدپذیر در اولویت پنجم قرار گرفت. در سنجش عوامل فرهنگی- اجتماعی مؤثر بر امکان بکارگیری انرژیهای نو در بخش کشاورزی، مشارکت دادن کشاورزان (برنامهریزی، اجرایی و ارزیابی) در توسعه کاربرد انرژیهای نو در اولویت اول و سازماندهی روستاییان به منظور بکارگیری فراگیر انرژیهای تجدیدپذیر ازطریق تشکل های کشاورزی در اولویت اخر قرار گرفت. در خصوص عوامل تحقیقاتی مؤثر بر امکان بکارگیری انرژیهای تجدیدپذیر در بخش کشاورزی، برقرارنمودن ارتباط بین بخش تحقیقات، کشاورزان و طراحان و مجریان در توسعه تکنولوژیهای انرژیهای نوین در اولویت اول و همکاری کارشناسان جهادکشاورزی با انجمن‌های علمی انرژیهای نو در اولویت آخر قرار گرفت. نتایج بررسی عوامل آموزشی مؤثر بر امکان بکارگیری انرژیهای نو در بخش کشاورزی نشان داد که برگزاری کلاسهای آموزشی برا ی کشاورزان در خصوص کاربرد انرژیهای تجدیدپذیر در زیر بخشهای کشاورزی دراولویت اول و برگزاری دورههای آموزشی ضمن خدمت برای محققان، مدیران وکارشناسان بخش کشاورزی در اولویت اخر قرار گرفتند. براساس نتایج آزمون همبستگی، رابطه مثبت و معنیداری بین سابقه کار، عوامل اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، مدیریتی، نوآوری، آموزشی و تحقیقاتی با امکان بکارگیری انرژیهای نو در بخش کشاورزی وجود دارد. نتایج حاصل از رگرسیون چندگانه نشان داد که متغیرهای عوامل اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، مدیریتی، نوآوری، آموزشی و تحقیقاتی توانایی تبیین 0.65 درصد تغییرات متغیر وابسته یعنی امکان بکارگیری انرژیهای نو در بخش کشاورزی را دارا میباشند. نتیجه گیری: باتوجه به نتایج حاصل از پژوهش پیشنهاد میشود از طریق افزایش سطح آگاهی و ایجاد نگرش مثبت در مردم و کشاورزان از طریق برنامههای آموزشی و رسانههای جمعی، تربیت نیروی انسانی متخصص و ماهر در بخشهای دولتی و خصوصی در زمینه پیادهسازی پروژههای انرژیهای تجدیدپذیر و نگهداری آنها و اتخاذ سیاستها، قوانین مناسب، منابع مالی تعریف شده و ارائه تسهیلات ویژه از پروژههای انرژیهای نو در مناطق روستایی و بخش کشاورزی حمایت شود.
مقاله پژوهشی
علی احمدی ارکمی؛ مریم ملک پور
چکیده
سابقه و هدف:
دفن پسماند در لندفیل‌ها علاوه بر ایجاد آلودگی، باعث تولید گازهای گلخانه‌ای نیز میشود. یکی از بهترین روشها جهت بررسی میزان اثرات محیط‌زیستی لندفیل، محاسبه و مقایسه شاخص‌های ارزیابی چرخه حیات (LCA) جهت تعیین پایداری نسبی است. هدف از این پژوهش، ارزیابی اثرات محیط‌زیستی و ملاحظات اقتصادی روشهای مختلف مدیریت بیوگاز ...
بیشتر
سابقه و هدف:
دفن پسماند در لندفیل‌ها علاوه بر ایجاد آلودگی، باعث تولید گازهای گلخانه‌ای نیز میشود. یکی از بهترین روشها جهت بررسی میزان اثرات محیط‌زیستی لندفیل، محاسبه و مقایسه شاخص‌های ارزیابی چرخه حیات (LCA) جهت تعیین پایداری نسبی است. هدف از این پژوهش، ارزیابی اثرات محیط‌زیستی و ملاحظات اقتصادی روشهای مختلف مدیریت بیوگاز لندفیل سراوان در شهر رشت از سال 1400 شمسی به بعد است تا پایدارترین روش مدیریت گازهای لندفیل سراوان تعیین شود.
مواد و روشها:
جهت تخمین میزان انتشار گازهای لندفیل، دو سناریو در نظر گرفته شد که در سناریوی اول، سال ۱۴۰۳ به عنوان سال پایان بهره‌برداری از لندفیل در نظر گرفته شد و در سناریوی دوم، فرض شد که لندفیل به مدت ۲۰ سال دیگر (تا سال 1423 شمسی) نیز بهره‌برداری شود. میزان انتشار گازهای لندفیل با استفاده از نرم افزار LandGem، تخمین زده شد و صحت نتایج آن با روش موازنه جرم بررسی شد. مطالعه LCA برای سه حالت مختلف کنترلی ، حالت پایه بدون کنترل، استفاده از فلرینگ و تولید الکتریسته در نرم افزار openLCA انجام گرفت. انتقال پسماند جامد به لندفیل، انباشت زباله در لندفیل و مدیریت گاز لندفیل به عنوان فرایندهای دخیل در ارزیابی چرخه حیات در این پژوهش در نطر گرفته شدند و فرایند مدیریت شیرابه با توجه به عدم تاثیر در شاخص‌های محیط زیستی مورد مطالعه صرف‌نظر شد. از نتایج نرم افزار LandGem ، ضرایب انتشار بینالمللی و داده‌های موجود در پایگاه داده ELCD v2.3 جهت تخمین میزان انتشار گازها به جو در ارزیابی چرخه حیات استفاده شد.
نتایج و بحث:
نتایج محاسبات نشان داد که در سناریوی اول و دوم مقدار کل بیوگاز تولیدی در لندفیل به ترتیب بالغ بر 6600 و 10500 گیگاگرم است. هچنین مقدار خطای نسبی نرم افزار LandGem نسبت به روش موازنه جرم در پیشبینی مقدار متان تولیدی برابر با 3.3 % برآورد شد. گاز استحصال شده در سناریوی اول و دوم و از سال ۱۴۰۰ به بعد به طور متوسط برابر با 1500 فوت مکعب در دقیقه است. جهت مدیریت بیوگاز، دو روش فلرینگ و تولید برق توسط موتور احتراق داخلی به ترتیب با سرمایه اولیه ۶۳۹ و ۷۱۲۰ هزار دلار پیشنهاد شد. هزینه سالانه آنها نیز به ترتیب برابر با ۱۸ و ۹۱۸ هزار دلار برآورد شد. بررسی چهار شاخص در مطالعه ارزیابی چرخه حیات نشان داد که با به کارگیری دو تکنولوژی فلرینگ و تولید برق توسط موتور احتراق داخلی، پتانسیل گرمایش جهانی تقریبا به اندازه 30% نسبت به حالت پایه لندفیل کاهش می‌یابد. به طوری که میزان انتشار گاز دی‌اکسید کربن معادل برای حالت پایه، استفاده از مشعل و تولید الکتریسته به ترتیب برابر با 3245، 2311 و 2276 کیلوگرم دی‌اکسید کربن به ازای یک مگاگرم زباله ورودی به لندفیل تخمین زده شد. همچنین پتانسیل تولید اکسنده‌های فتوشیمیایی در حالت پایه (7/0 کیلوگرم اتیلن معادل به ازای یک مگاگرم زباله) بسیار بیشتر از مقدار شاخص در دو حالت دیگر است. اما مقدار شاخص پتانسیل تشکیل اسید در حالت تولید الکتریسته نسبت به دو حالت پایه و استفاده از مشعل بیشتر است. این در حالی است که پتانسیل کاهش ضخامت لایه ازن در هر سه حالت مدیریتی یکسان است.
نتیجه‌گیری:
با توجه به شاخص‌های LCA و ارزیابی اقتصادی، تولید الکتریسته توسط موتورهای احتراق داخلی به عنوان مناسب‌ترین روش جهت مدیریت گاز بعد از سال 1400 پیشنهاد شد که علاوه بر کاهش 30 % در شاخص گرمایش جهانی، سالانه به میزان ۱۱۰۰۰ مگاوات ساعت برق تولید میکند. این میزان تقریبا معادل میانگین مصرف سالانه برق توسط ۵۵۰۰ خانوار گیلانی و یا 4000 خانوار در شهرستان رشت است.
مقاله پژوهشی
مریم جاهد؛ سید عباس یزدانفر؛ سعید نوروزیان ملکی
چکیده
سابقه و هدف: رشد شهرنشینی به مرور موجب تبدیل اراضی سبز و زیر کشت به مناطق مسکونی شده‌است؛ که این مساله از جهات مختلفی بر حوزه‌های زیست‌محیطی و غذایی اثرگذار است. چنانچه تبدیل هرچه بیشتر اراضی قابل‌کشت به اراضی مسکونی علاوه بر افت کیفیت‌های زیست‌محیطی، از امنیت غذایی نیز می‌کاهد. آلودگی هوا، عدم‌مدیریت ...
بیشتر
سابقه و هدف: رشد شهرنشینی به مرور موجب تبدیل اراضی سبز و زیر کشت به مناطق مسکونی شده‌است؛ که این مساله از جهات مختلفی بر حوزه‌های زیست‌محیطی و غذایی اثرگذار است. چنانچه تبدیل هرچه بیشتر اراضی قابل‌کشت به اراضی مسکونی علاوه بر افت کیفیت‌های زیست‌محیطی، از امنیت غذایی نیز می‌کاهد. آلودگی هوا، عدم‌مدیریت پسماندها و درنتیجه آلودگی خاک و آب حاصل از این مساله است. در این میان کشاورزی شهری به عنوان یکی از پاسخ‌های قابل بحث به این مسائل مطرح شده‌است. اگرچه پروژههای کشاورزی شهری می‌توانند در ابعاد مختلفی بر شهر تأثیر بگذارند، اما پروژههای کشاورزی شهری با موانعی مواجه هستند. در منابع موانعی چون عدم‌چاره‌اندیشی برای حل مسئله مالکیت و تعیین حریم خصوصی و عمومی، عدم‌آگاهی از الزامات کالبدی بنا برای رشد گیاهان، نحوه تامین منابع آبی و نیازهای گیاهان و عدم‌اطمینان از شرایط ایمن برای کاشت و نگهداری گیاهان عنوان شده‌است. این عوامل به عنوان موانعی جهت گسترش کشاورزی شهری در شهرهای بزرگ و متراکم مانند شهر تهران مطرح است. این در حالی است که تاکنون مطالعه‌ای که در جهت شناخت و طبقه‌بندی این موانع باشد نیز صورت نگرفته‌است. در نتیجه این پژوهش در نظر دارد با شناخت این عوامل به اصولی کارگشا برای گسترش کشاورزی شهری در کلانشهرها دست یابد. مواد و روشها: این پژوهش پس از بررسی شاخه‌های اصلی در زمینه کشاورزی شهری با روش مرور سیستماتیک به بررسی و دسته‌بندی مقالات مرتبط پرداخته‌است. از رئوس مطالب روش پریزما برای مرور ادبیات موضوع کشاورزی شهری در حوزه کالبدی استفاده شده‌است. مقالات موردنظر از شش پایگاه اطلاعاتی Web of science، Springer، IEEE، JSTOR، Science direct و Magiran استخراج شده‌اند. کلیدواژه "Urban Agriculture" به عنوان کلیدواژه اصلی و "design Urban Agriculture" و "planning urban agriculture" به عنوان کلیدواژه ثانویه، استفاده شده‌اند. در گام اول 1259 مقاله بدست آمد، که با اعمال کلیدواژه‌های design Urban Agriculture و planning urban agriculture تعداد منابع به 140 عدد رسید. چکیده آنها مطالعه شد، که از این تعداد، تنها 30 منبع دارای راهکارهای کالبدیِ کشاورزی شهری بودند. در مرحله بعدی با استفاده از پرسشنامه CASP به وسیله متخصصان به اعتبارسنجی پژوهش‌های باقیمانده پرداخته‌شد، از این میان منابعی وارد مرحله تجزیه و تحلیل دادهها شدند که امتیاز آن در چک‌لیست CASP، هشت و یا بالاتر بوده‌اند. درنتیجه 17 منبع برای ارزیابی انتخاب شدند که از میان آنها، 11 عنوان به کشاورزی در فضای باز شهری، 5 عنوان به ارتباط کشاورزی و ساختمان و تامین نیازهای کشاورزی شهری و 1 منبع به شرایط منابع طبیعی برای اجرای کشاورزی شهری پرداخته‌اند. نتایج و بحث: نتایج نشان داد اطلاعات مرتبط با حوزه کالبد در دسته‌های قانونی، فنی، کشاورزی و امنیت قابل دسته‌بندی هستند. در دسته قانونی نحوه مشارکت در مشاعات و مالکیت اراضی و عدم وجود قواعد جامع در این حوزه از موانع اصلی برای اجرای کشاورزی شهری به‌شمار می‌رود. شکل بام، ارتفاع ساختمان و جدارههای اطراف ساختمان برای نورگیری بهینه و سنجش نیروی باد، مساحت مناسب برای کشاورزی در دسته فنی از مولفههای تعیینکننده در کشاورزی شهری هستند. در حوزه کشاورزی میزان و نوع نیازهای گیاهان از جمله نور، آبیاری، خاک، مواد مغدی و غیره برای موفقیت کشاورزی شهری مورد توجه قرار گرفتهاست. تامین امنیت بام از دیگر دغدغه‌های طراحان به‌شمار می‌رود که مانع رشد کشاورزی شهری میشود. در نظر گرفتن نحوه دسترسی مناسب به سایت، چگونگی تامین امنیت و کنترل بر سایت برای جلوگیری از خرابکاری و دزدی از جمله مولفههای بازدارنده توسعه کشاورزی شهری محسوب میشود. نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان میدهد، ملزومات اجرایی کشاورزی شهری، با در نظرگرفتن مولفههای قانونی، فنی، کشاورزی و امنیت قابلدسترسی است. این مؤلفهها میتواند به گسترش کشاورزی شهری منجر شود و پیامدهای آن مانند حفظ و افزایشِ تنوع زیست‌محیطی، کمک به اشتغالزایی و حل مشکل فقر، افزایش امنیت غذایی، مدیریت پسماندها و استفاده از آنها در چرخه مصرفِ کشاورزی شهری، افزایش تعاملات اجتماعی، کاهش آلودگی هوا و مانند آن در شهرها مشاهده شود.
مقاله پژوهشی
زینب کریمی؛ واحدبردی شیخ؛ امیر سعدالدین؛ نغمه مبرقعی دینان
چکیده
سابقه و هدف:
در پژوهش حاضر، اثر اقدامات مدیریتی بر میزان ترسیب‌کربن در مکان‌های تحت اقدامات مدیریتی و انواع مختلف پوشش اراضی در حوزه آبخیز چهلچای بررسی شده است.
مواد و روش ها:
اراضی زراعی و باغی به‌عنوان شاهد و فعالیتهای تراس‌بندی با کشت محصولات زراعی و باغی از نظر ترسیب کربن مقایسه شدند. همچنین اثر اقدامات مدیریتی بر بهبود ...
بیشتر
سابقه و هدف:
در پژوهش حاضر، اثر اقدامات مدیریتی بر میزان ترسیب‌کربن در مکان‌های تحت اقدامات مدیریتی و انواع مختلف پوشش اراضی در حوزه آبخیز چهلچای بررسی شده است.
مواد و روش ها:
اراضی زراعی و باغی به‌عنوان شاهد و فعالیتهای تراس‌بندی با کشت محصولات زراعی و باغی از نظر ترسیب کربن مقایسه شدند. همچنین اثر اقدامات مدیریتی بر بهبود پوشش‌گیاهی و کاهش فرسایش خاک از دیدگاه آبخیزنشینان و با استفاده از روش پرسشنامه ارزیابی گردید.
نتایج و بحث:
نتایج نشان داد میانگین ترسیب‌کربن زیتوده (تن در هکتار) در دو زیرحوضه تیمار و شاهد به‌ترتیب در جنگل‌های متراکم (10/5 و 91/4)، کم‌تراکم (98/4 و 80/4) و تخریب‌یافته (27/4 و 95/3) بیشتر از باغات گردو (08/3 و 85/2) و سیب (21/2 و 00/2) و اراضی زراعی کشت‌شده با یونجه (55/1 و 50/1)، گندم (40/1 و 32/1)، عدس (38/1 و 30/1) و جو (26/1 و 19/1) میباشد. در خصوص اقدامات آبخیزداری اجرا شده در زیرحوضه تیمار، میانگین ترسیب‌کربن (تن در هکتار) در باغات احداثی گردو (72/2) بیشتر از باغات گلابی (88/1) و گیلاس (66/1) و اراضی تراس‌بندی شده با کشت یونجه (65/1)، گندم (50/1) و عدس (40/1) میباشد. از طرف دیگر، ارزیابی دیدگاه آبخیزنشینان در خصوص اثر اقدامات مدیریتی اجرا شده بیانگر نقش بسزای آنها در بهبود شرایط منطقه از نظر پوشش‌گیاهی، تثبیت خاک و کاهش فرسایش است.
نتیجه گیری:
از بین اقدامات آبخیزداری انجام‌شده، توسعه باغات بویژه باغات گردو در اراضی زراعی شیبدار به دلیل قابلیت بالاتر در جذب و نگهداشت کربن و جلوگیری از فرسایش خاک بعنوان یکی از گزینه‌های مدیریتی با اولویت بالا برای اجرا در منطقه پیشنهاد میگردد.
مقاله پژوهشی
ایمان اسلامی؛ حسین سروی صدرآباد؛ حسن طباطبایی؛ محمد رحمانی
چکیده
سابقه و هدف: مدیریت مشارکتی کارآمد در منابع طبیعی و محیط زیست در گرو ارتقای سطح دانش، مهارت، بینش کنشگران و توسعه رفتار مشارکتی آنها است. برهمین اساس، سازمان‌های مرتبط با این امر برای برگزاری دورههای آموزشی- ترویجی، اقدامات ظرفیت سازی و توانمندسازی، با صرف هزینه و انرژی زیاد انجام میدهند که نتیجه اقدامات در عمل باید توسعه ...
بیشتر
سابقه و هدف: مدیریت مشارکتی کارآمد در منابع طبیعی و محیط زیست در گرو ارتقای سطح دانش، مهارت، بینش کنشگران و توسعه رفتار مشارکتی آنها است. برهمین اساس، سازمان‌های مرتبط با این امر برای برگزاری دورههای آموزشی- ترویجی، اقدامات ظرفیت سازی و توانمندسازی، با صرف هزینه و انرژی زیاد انجام میدهند که نتیجه اقدامات در عمل باید توسعه شبکه ارتباطات میان فردی، تعاملات دوسویه و پویایی شبکه کنشگران روستایی برای حل مسائل محیط زیستی بر مبنای تفکر جمعی و افزایش اعتماد باشد. با وجود این، میزان تاثیر این اقدامات در ارتباطات مشارکتی جامعه هدف کمتر ارزیابی میشود که این ارزیابی نقش مهمی در شناخت میزان موفقیت این دورهها و اصلاح و تکامل آن خواهد داشت. هدف از پژوهش حاضر، بررسی تاثیر آموزش و پروژههای توانمندسازی ذینفعان قنات بر ارتباطات مشارکتی آنها در حفاظت از این منبع ارزشمند در محدوده خشک و کویری استان یزد در منطقه خضرآباد به روش تحلیل شبکه اجتماعی است. مواد و روشها: این مطالعه به منظور شناخت تاثیر آموزش به صورت کمی بر ارتباطات مشارکتی کنشگران، در دو مرحله (مقایسه قبل و بعد از مجموعه اقدامات توانمندسازی) شبکه کامل ارتباطی ذینفعان شامل 38 نفر را مورد سرشماری قرار داده است. شبکه اجتماعی تحقیق در قالب دو پیوند اعتماد و مشارکت با اندازه‌گیری شاخص‌های سطح کلان و تحلیل اطلاعات در محیط نرم افزار Ucinet انجام گرفته است. نتایج و بحث: نتایج نشان داد تمامی شاخص‌های مربوطه پس از اجرای طرح مذکور بهبود یافته است. تغییر مقدار شاخصها نشان میدهد که افزایش تعداد ارتباط مشارکتی و تعاملی ذینفعان همراه با سرعت بیشتر و زمان کمتر بوقوع پیوسته است. انسجام شبکه از محصور شدن در چند نفر خارج شده و گردش ارتباطات و در نتیجه تعادل شبکه افزایش یافته است که مجموعه این موارد موجب افزایش روابط متقابل اعتماد و در نتیجه افزایش سرمایه اجتماعی در حفاظت از منبع آبی قنات گردیده و نتیجا ساماندهی بهتر مشارکت حفاظتی را در نتیجه توسعه ارتباط مشارکتی در بر داشته است. نتیجه‌گیری: وضعیت شاخص‌های مورد مطالعه (سطح کلان شبکه) پس از اجرای طرح توانمندسازی و ظرفیت‌سازی جوامع محلی بهبود یافته است و تاثیر این فعالیتها و اقدامات اگر مدون و با هدف باشد میتواند تاثیر چشمگیری بر افزایش سرمایه اجتماعی و ارتباطات مشارکتی داشته باشد و موجب شود تا در کارهای حفاظتی مدیریتی بخش منابع طبیعی و محیط زیست بخصوص منابع آب که اهمیت زیادی در مناطق خشک پیدا میکند، ضریب موفقیت بر پایه مشارکت مردم محلی بالاتر رود.
مقاله پژوهشی
منصوره جلایری؛ محمد حسن وکیل پور؛ صادق خلیلیان؛ حامد نجفی علمدارلو
چکیده
سابقه و هدف:
سیاست‌های توسعه پایدار به نحوی طراحی میشوند که فرایندهای تولید و محصولات تولیدی سازگار با محیط زیست بوده و کمترین اثرات جانبی منفی را به محیط‌زیست وارد نمایند. ابزار لازم برای این سیاستگذاری در اختیار داشتن مقدار و قیمت نهاده‌ها از یک‌طرف و ستانده‌های مطلوب و نامطلوب از طرف دیگر میباشد. از آنجا که قیمت ستانده‌های ...
بیشتر
سابقه و هدف:
سیاست‌های توسعه پایدار به نحوی طراحی میشوند که فرایندهای تولید و محصولات تولیدی سازگار با محیط زیست بوده و کمترین اثرات جانبی منفی را به محیط‌زیست وارد نمایند. ابزار لازم برای این سیاستگذاری در اختیار داشتن مقدار و قیمت نهاده‌ها از یک‌طرف و ستانده‌های مطلوب و نامطلوب از طرف دیگر میباشد. از آنجا که قیمت ستانده‌های نامطلوب در فرایند تولید موجود نیست لازم است این قیمت‌ها برآورد شود. قیمت سایهای هر واحد ستانده نامطلوب نشانه این است که چنانچه یک واحد از این ستانده بیشتر تولید شود چه هزینه اضافی (کاهش تولید مطلوب یا بکارگیری نهادههای بیشتر) به جامعه تحمیل میشود. معمولا" سیاست‌های کاهش آلودگی مبتنی بر بازار مثل اخذ مالیات آلودگی و قیمت‌گذاری و صدور مجوز آلایندگی براساس قیمت سایهای برآورد شده برای هر آلاینده تعیین میشود. از این رو محاسبه قیمت سایهای آلاینده ها از اهمیت ویژهای برخوردار است. بخش صنعت و بخصوص صنایع انرژی‌بر یکی از مهمترین بخشهای آلاینده در کشور محسوب میشوند. استان اصفهان بیشترین میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش صنعت در کشور را دارد.
مواد و روشها:
در این مطالعه با استفاده از رویکرد تحلیل پوششی تصادفی ناپارامتری دادهها به تخمین قیمت سایهای CO2در صنایع انرژی‌بر استان اصفهان می‌پردازیم. داده‌های مالی شامل فروش سالانه، ، نیروی کار تولیدی، هزینه مواد اولیه اصلی، موجودی سرمایه از صورت‌های مالی حسابرسی شده شرکت‌ها برای سال منتهی به 1396 جمع آوری شده و میزان مصرف انرژی و نوع انرژی مصرفی و درصد هریک از آنها از بخش فنی کارخانه با استفاده از پرسشنامه جمع‌آوری و تکمیل گردیده است.نتایج و بحث: از فروض این پژوهش متفاوت بودن قیمت سایهای CO2در صنایع مختلف بود که نتایج بدست آمده نشان داد اغلب صنایع منتخب قیمت سایهای متفاوتی از یکدیگر دارند. نتایج نشان میدهد بالاترین میانگین قیمت سایهای با 143.214هزار ریال برای هر تن CO2 متعلق به گروه صنایع غیرفلزی میباشد که بیشتر کارخانه‌های تولیدی گروه سیمانی‌ها و آجرهای نسوز هستند. گروه، صنایع فلزی باکارخانه‌های تولید آهن و فولاد و سایر فلزات غیر آهنی با میانگین قیمت سایهای52.246 هزار ریال برای هر تن CO2در رتبه دوم قرار داشته و در ادامه صنایع پتروشیمی و شیمیایی با میانگین قیمت سایهای5.700 هزار ریال در رتبه سوم قرار گرفته‌اند. همانگونه که انتظار می‌رفت میانگین قیمت سایهای (هزینه نهایی کاهش آلودگی) در گروه‌های مختلف متفاوت خواهد بود به عبارت دیگر برای کاهش یک واحد انتشار دی اکسیدکربن، هر بنگاه باید از ارزش متفاوتی از تولیدش صرف‌نظر نماید.
نتیجه‌گیری:
نتایج بدست آمده نشان داد با توجه به تفاوت قابل ملاحظه هزینه نهایی کاهش آلودگی در گروه‌های مورد بررسی، مقررات زیست محیطی باید متناسب با هر صنعت تعیین و تنظیم شود. استفاده از روشهای کاهش آلودگی مبتنی بر بازار به جای روش دستور و کنترل و زمینه‌سازی برای ایجاد بازار مجوز آلایندگی در کشور با توجه به‌اینکه هزینه کنترل و کاهش آلودگی را در حداقل هزینه میسر میکند، از دیگر پیشنهادهای این پژوهش است.
مقاله پژوهشی
هاجر مریخ پور؛ بهاره لرستانی؛ مهرداد چراغی
چکیده
زمینه و هدف: در سالهای اخیر، تغییرات در مقدار، توزیع و کیفیت آبهای سطحی جهان سبب شده است که به تمام این منابع توجه ویژهای شود. بر این اساس چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ توسعه اجتماعی در کشورها، دسترسی به آب با کیفیت خوب و بررسی ظرفیت آن دارای اهمیت است. هدف از این مطالعه بررسی کیفیت آب با استفاده از شاخص کیفیت آب مؤسسه ملی ...
بیشتر
زمینه و هدف: در سالهای اخیر، تغییرات در مقدار، توزیع و کیفیت آبهای سطحی جهان سبب شده است که به تمام این منابع توجه ویژهای شود. بر این اساس چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ توسعه اجتماعی در کشورها، دسترسی به آب با کیفیت خوب و بررسی ظرفیت آن دارای اهمیت است. هدف از این مطالعه بررسی کیفیت آب با استفاده از شاخص کیفیت آب مؤسسه ملی بهداشت امریکا (NSFWQI) و پهنه بندی آن در نمونههای آب سطحی برداشتشده از دریاچه سد کلان ملایر بوده است. مواد و روشها: به منظور بررسی کیفیت آب دریاچه سد، مجموعا 19 نمونه آب در ماههای اردیبهشت، خرداد، شهریور، مهر و بهمن از نقاط مختلف سد برداشت شد. علاوه بر آن، در هر مرحله نمونه برداری، از آب خروجی از سد نیز نمونه تهیه شد. پارامترهای مورد نیاز برای بررسی شاخص کیفیت آب شامل پی هاش، اکسیژن محلول، جامدات کل، نیاز بیوشیمیائی اکسیژن، کدورت، دما، نیترات، فسفات و باکتریهای کلیفرم در نمونه ها اندازه گیری و تأثیر هر یک از آنها بر مقدار پارامترهای شاخص کیفیت آب بررسی شد. همچنین، پهنهبندی این شاخص در مسیر رودخانه و دریاچه سد با استفاده از نرم افزار Arc GIS در هر یک از مراحل نمونه برداری به صورت جداگانه انجام شد. نتایج و بحث: نتایج بدست آمده نشان می دهد که با توجه به بالا بودن بیلان عناصر تغذیه ای نیترات و فسفات، غلظت این عناصر در جریان ورودی بیشتر از آب خروجی از سد بوده است. همچنین نتایج بررسی باکتریهای کلیفرم نشان داد که دریاچه سد کلان و رودخانه در همه فصول و در تمامی نقاط نمونه‌برداری، دارای آلودگی میکروبی به کلی‌فرم‌ها بیش از حد استاندارد مصارف شرب می باشد. کمترین مقدار عددی محاسبه شده شاخص کیفیت آب NSFWQI در مسیر رودخانه و دریاچه سد (1/59) در اردیبهشت ماه و بیشترین مقدار آن (4/74) در بهمن ماه بدست آمد. مطابق با نتایج کیفیت آب خروجی از سد در محدوده متوسط قرار دارد. بالاتر بودن کیفیت آب در بهمن ماه به دلیل پایین بودن اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایى (BOD) و بالا بودن میزان اکسیژن محلول بود. میزان اکسیژن محلول در بهمن ماه، بیشترین مقدار را نشان داد که میتواند ناشی از افزایش قابلیت انحلال اکسیژن به دلیل کاهش دمای آب و هم چنین کاهش فعالیتهای حیاتی (تنفس موجودا زنده و تجزیه مواد آلی ) باشد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که به طور کلی کیفیت آب در ایستگاه‌های مورد مطالعه در فصل زمستان به دلیل افزایش حجم دبی آب رودخانه و آب ذخیره شده در پشت سد، کاهش دما و کاهش فعالیت های کشاورزی شرایط مطلوب‌تری دارد. با توجه به فعالیت کشاورزی در مناطق بالادست دریاچه سد و وجود روستاها در مجاورت رودخانه، می توان نتیجه گرفت که ورود زه آبهای کشاورزی که شامل سموم و کودهای شیمیایی و حیوانی می باشند اساسا موجب ورود آلاینده هایی همچون نیترات و فسفات به رودخانه و سپس به مخزن سد می گردند.
مقاله پژوهشی
طیبه مصباح زاده؛ علی سلاجقه؛ فرشاد سلیمانی ساردو؛ غلامرضا زهتابیان؛ عباس رنجبر؛ Mario Marcello Miglietta؛ سارا کرمی
چکیده
سابقه و هدف :
امروزه گرد و غبار یک چالش اساسی جوامع انسانی محسوب می شود. گرد و غبار‌ها تاثیر قابل توجهی بر روی بودجه تابشی زمینی، چرخه های بیوژئو شیمیایی جهانی، تشکیلات خاک ، ترکیبات شیمیایی اتمسفر می‌گذارند. این پدیده میتواند بر روی شاخص های سلامت عمومی تاثیر بگذارد. فلات مرکزی ایران به دلیل قرار گرفتن در اقلیم خشک و نیمه خشک سالانه ...
بیشتر
سابقه و هدف :
امروزه گرد و غبار یک چالش اساسی جوامع انسانی محسوب می شود. گرد و غبار‌ها تاثیر قابل توجهی بر روی بودجه تابشی زمینی، چرخه های بیوژئو شیمیایی جهانی، تشکیلات خاک ، ترکیبات شیمیایی اتمسفر می‌گذارند. این پدیده میتواند بر روی شاخص های سلامت عمومی تاثیر بگذارد. فلات مرکزی ایران به دلیل قرار گرفتن در اقلیم خشک و نیمه خشک سالانه با فراوانی بیشتری نسبت به دیگر مناطق با این پدیده روبرو است. مدیریت و کنترل گرد و غبار منوط به شناسایی کانون های بحرانی آن و تثبیت در منطقه برداشت امکان پذیر است. هدف از این مطالعه شناسایی چشمه های گرد و غبار داخلی با استفاده از پارامتر شار قائم گرد و غبار است.
مواد و روشها :
این مطالعه در منطقه فلات مرکزی ایران که اقلیم اغلب منطقه مورد مطالعه گرم و خشک میباشد انجام شده است. بیابانهای کویر و لوت منطقه وسیعی از این حوزه را میپوشانند. در این مطالعه به منظور شناسایی چشمه های گرد و غبار از مدل WRF-Chem و طرحواره های فرسایش بادی GOCART و AFWA استفاده گردید. برای تشخیص چشمه های گرد و غبار از خروجی شار گسیل طرحواره های فرسایش بادی استفاده گردید. در همین راستا طوفان شدید 2 خرداد 1397 توسط مدل WRF-Chem برای شبیه سازی انتخاب گردید. به منظور صحت سنجی و انتخاب بهترین طرحواره فرسایش بادی فلات مرکزی ایران از داده های پایگاه بازتحلیل MERRA2 و مقادیر غلظت سطحی گرد و غبار استفاده شد.
نتایج و بحث:
نتایج نشان داد خروجی های طرحواره هایGOCART و AFWA با یکدیگر متفاوت است. طرحواره GOCART سه چشمه گرد و غبار قوی در منطقه مورد مطالعه شناسیایی کرد که این چشمه ها در حوزه جازموریان، حوزه لوت و بیابان مرکزی (بیابان کویر) قرار دارند اما مدل AFWA فقط یک چشمه ضعیف در حوزه لوت توانست شناسایی کند. نتایج نشان می دهد مرکز بیابان لوت ، جنوب حوزه جازموریان و همچنین مرکز بیابان دشت کویر(بیابان مرکزی) به عنوان چشمه های گرد و غبار داخلی شناخته می شوند. به طوریکه از یک متر مربع این مناطق در ثانیه امکان برخواستن 5800 میکرو گرم گرد و غبار به اتمسفر وجود دارد. با توجه به اینکه مدت زمان طوفان 12 ساعت بوده است از هر هکتار چشمه های گرد و غبار داخلی حدود 2 تن و 505 کیلوگرم گرد و خاک به اتمسفر انتقال داده می شود. به منظور صحت سنجی از داده های باز تحلیل MERRA2 و پارامتر غلظت سطحی استفاده گردید. نتایج طرحواره GOCART با داده های سری زمانی سه ساعته پایگاه بازتحلیل MERRA2 مطابقت بیشتری داشت و به عنوان بهترین طرحواره فرسایش بادی در فلات مرکزی ایران انتخاب شد.
نتیجه گیری:
نتایج نشان داد که مدل WRF-Chem به خوبی توانایی شبیه شازی این پارامتر در منطقه مورد مطالعه را دارد. نتایج حاصل از طرحواره های GOCART و AFWA بسیار متفاوت بود به طوریکه مدل AFWA چشمه های گرد و غبار داخلی را بسیار ضعیف برآورد کرد اما مدل GOCART به خوبی چشمه های گرد و غبار داخلی را شناسایی کرد.
مقاله پژوهشی
علی حسین پور؛ داریوش مرادی چادگانی؛ شیرین طغیانی خوراسگانی؛ الهام ناظمی
چکیده
سابقه و هدف: منظر فرهنگی(cultural landscape) از دهه 1990 میلادی، توسط سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، به عنوان یک زمینۀ موضوعی میانرشته و فرارشته معرفی، و به صورت رسمی در دستورکار توسعه جوامع عضو سازمان قرار گرفت. در حالیکه از دهۀ 1920 میلادی، صاحب نظران متعددی در این زمینه مطالعه و فعالیت نمودند و متون مرتبط با آن را منتشر کرده‌اند. ...
بیشتر
سابقه و هدف: منظر فرهنگی(cultural landscape) از دهه 1990 میلادی، توسط سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، به عنوان یک زمینۀ موضوعی میانرشته و فرارشته معرفی، و به صورت رسمی در دستورکار توسعه جوامع عضو سازمان قرار گرفت. در حالیکه از دهۀ 1920 میلادی، صاحب نظران متعددی در این زمینه مطالعه و فعالیت نمودند و متون مرتبط با آن را منتشر کرده‌اند. بومشناسی انسانی (human ecology) به مطالعه ارتباط انسانها با یکدیگر و با محیط زندگی خویش مربوط میشود و پیوند تنگاتنگی با منظر فرهنگی دارد و کارکرد دوگانهای در تحقق پذیری همزمان ارتقاء ارزشهای منظر فرهنگی و بهبود بومشناسی انسانی ایجاد میکند. سابقه این مفهوم به سال 1907 میلادی باز میگردد و از آن زمان تا کنون، نظریه پردازان مرتبط با این موضوع با مطرح نمودن موضوع‌های متنوع فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در تلاش برای بهبود رابطه انسان و محیط زیست بودند. هدف این مقاله، دستیابی به چگونگی دگرگونی مفهوم منظر فرهنگی در گذر زمان و تداوم آن در تعامل با بومشناسی انسانی است، به گونهای که قابل پیادهسازی در یک فرایند برنامهریزی ارتقاء منظر فرهنگی باشد. مواد و روشها: به این منظور با انجام بازبینی متون مرتبط با چارچوب‌های نظری، فنی و تجربی منظر فرهنگی و بومشناسی انسانی، و بهکارگیری روش تحلیل متون مدون (documentary analysis)، برپایه روشهای پژوهش تحلیل ساختاری تاریخی(historic structural analysis) و تحلیل قیاسی (comparative analysis)، زمینههای مشترک منظر فرهنگی و بومشناسی انسانی در یک توالی زمانی مبتنی بر روابط علت و معلولی (cause and effect)، سازماندهی شده است. در این شیوه پژوهش، شواهد، مدارک و اسناد تاریخی (evidences) به عنوان مواد پژوهش، پژوهشگر را در پاسخ به سوال «چه بودهاست؟» یاری میکنند. تفسیر شواهد با نگاهی «مشروط و احتمالی» نسبت به علیت (در مقابل جبر) و بهره گرفتن از تبیینهای ترکیبی از دیگر ویژگیهای این روش پژوهش است که به آن ماهیت تطبیقی-تاریخی (historic-adaptive) میدهد. دادهها و اطلاعات مورد نیاز پژوهش، شواهد تاریخی و از نوع کیفی هستند و از مسیرهای چهارگانه (1) متون و منابع اولیه (2) متون و منابع ثانویه (3) متون مربوط به سوابق جاری (4) متون بازگردآوری شده به دست آمده‌اند. نتایج و بحث: یافته های برآمده از تحلیلهای ساختاری تاریخی متون مرتبط با انگاشت منظر فرهنگی نشان میدهند که منظر فرهنگی در سیر دگرگونی تاریخی خود، از «محصول مشترک طبیعت و انسان» به «بازنمای تنوع ارتباط میان نوع بشر و محیط طبیعی برای نمایش روشهای منحصر به فرد استفاده پایدار از زمین، ویژگیهای ناشی از محدودیتهای محیط طبیعی و تعامل ذهنی با طبیعت» تغییر ماهیت داده و تکامل یافته است. نگرانی نظریهپردازان این انگاشت در تجارب بینالملل، آگاهی افراد و جوامع برای شناسایی و توصیف مناظر فرهنگی سرزمین خویش و تلاش برای ثبت جهانی آن به منظور حفاظت و ارتقاء ارزشهای منظر فرهنگی است. دستیابی به این خواسته از راه «مدیریت منابع فرهنگی» (cultural resources management) که جایگزین «حفاظت از میراث فرهنگی» (protection of cultural heritage) میشود، قابل تحقق است. در مقابل بومشناسی انسانی با برخورداری از زمینههای مشترک با منظر فرهنگی، بر مطالعه تعاملات میان انسان و محیط زندگی، به منظور آگاه نمودن افراد و جوامع از تاًثیر ویرانگر برخی اقدامات انسانی بر زیستبوم و مناظر فرهنگی تمرکز میکند. اندیشمندان در این قلمرو دانش در پی کشف راهحل برای بهبود رابطه میان انسان و زیستبوم انسانی هستند و همزمان پژوهشگران و فعالان حرفهای در قلمرو دانش منظر فرهنگی بر شناسایی و توصیف مناظر فرهنگی متمرکز میشوند. از سوی دیگر، با توجه به اهمیت برنامهریزی و تصمیم سازی فرآیندمحور، توجه به نقش بازیگران و همچنین ضرورت تأکید بر اصل عدم قطعیت، ماهیت میان رشته‌ای بودن انگاشت‌های منظر فرهنگی و بومشناسی انسانی، دگرگونیها و پیچیدگی‌های محیط‌های طبیعی و انسان‌ساخت، رهیافت برنامهریزی راهبردی (strategic planning) و به ویژه برنامهریزی پیشایندی (contingency planning) میتواند پیوند محتوایی و فرآیندی بین این قلمروهای دانش دوگانه را برقرار نماید. نتیجه گیری: الگوی برنامهریزی پیشایندی با توجه به رهیافت بومشناسی انسانی که توجه ویژهای به مطالعه تاریخی و توصیف و تحلیل دورهای شواهد دارد، به گونهای که قابلیت پیادهسازی داشته باشد، به صورت یک فرایند دوگانه با دو مرحله کلان ((1) مستندسازی (documentation) و تدوین برنامه (2) اشتراکگذاری (sharing)) و شش مرحله خرد (شناخت ارزشهای منظر فرهنگی، تشخیص روابط علت و معلولی، تحلیل اثر، توسعه راهبردهای واکنشی، توسعه برنامههای پیشایندی مبتنی بر شواهد و اشتراکگذاری برنامههای پیشایندی مرتبط با ارزشهای منظر فرهنگی میان بازیگران کلیدی)، پیشنهاد گردید. در مرحله نخست از این فرایند، با استفاده از مشاهدات و مطالعات میدانی، ارزشهای منظر فرهنگی شناسایی و توصیف میشوند، سپس با استفاده از تحلیل محتوای مصاحبههای هدفمند پیرامون روابط علت و معلولی هر یک از ارزشهای مذکور، همزمان تحلیل اثر نیز صورت گرفته و اقدام به توسعه راهبردهای واکنشی میشود. در مرحله دوم نیز با پیشنهاد برنامههای پیشایندی مبتنی بر شواهد و اشتراکگذاری برنامههای پیشایندی مرتبط با ارزشهای منظر فرهنگی میان بازیگران کلیدی، افزون بر معکوس نمودن روند افت ارزشهای منظر فرهنگی، ارتقاء آنها نیز در دستورکار قرار می‌گیرد.
مقاله پژوهشی
الهه واثقی؛ محمدرضا زارع مهرجردی؛ علیرضا نیکویی؛ حسین مهرابی بشر آبادی
چکیده
سابقه و هدف: با توجه به کمبود منابع آب در بسیاری از مناطق کشور، نیاز روزافزون بخشهای مختلف به آب، افزایش حجم فاضلابهای شهری، برنامهریزی جهت اسـتفاده از پساب تصفیه خانه‌های فاضلاب شهری بـا لحاظ کردن جنبه‌های زیست محیطی به عنوان راهکاری مناسب جهت جبران بخشی از این کمبودها و همچنین کـاهش آلـودگی‌هـا مورد توجه میباشد. پساب فاضلاب ...
بیشتر
سابقه و هدف: با توجه به کمبود منابع آب در بسیاری از مناطق کشور، نیاز روزافزون بخشهای مختلف به آب، افزایش حجم فاضلابهای شهری، برنامهریزی جهت اسـتفاده از پساب تصفیه خانه‌های فاضلاب شهری بـا لحاظ کردن جنبه‌های زیست محیطی به عنوان راهکاری مناسب جهت جبران بخشی از این کمبودها و همچنین کـاهش آلـودگی‌هـا مورد توجه میباشد. پساب فاضلاب شهری بازیافت شده مزایای بسیار و خطرات خاصی را برای سلامت انسان و محیط زیست به همراه دارد. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی ریسک کاربرد پساب در بخشهای متقاضی با توجه به اولویت کاهش مخاطرات استفاده از آن انجام گرفته است. مواد و روشها: مقاله حاضر در سال 1395 با هدف ارزیابی ریسک کاربردهای پساب خروجی از تصفیه خانه شمال اصفهان انجام شد. اطلاعات آماری کیفیت پساب از نتایج آزمایشگاه های سازمانها و ارگانهای مربوطه بصورت ماهانه جمع آوری و میانگین‌گیری شد. با درنظر گرفتن 6 پارامتر کیفی مهم (PH، COD، BOD، TSS، TDS و TC) و با استفاده از استانداردهای زیست محیطی مرتبط با این پارامترها، شاخصی برای ارزیابی کیفیت فاضلاب تصفیه شده با عنوان شاخص جامع آلودگی (CPI) مورد بررسی قرار گرفت. سپس با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای، مطالعات منطقه‌ای و همچنین نشست های تخصصی با کارشناسان مطلع از وضعیت پساب خروجی از این تصفیه خانه چک لیست خطرات و چک لیست کنترل در قالب پرسشنامه تهیه شد. چک لیست‌ها توسط 52 کارشناس خبره تکمیل شد و با تعمیم روش فرانک و مورگان شاخص ریسک (RI) برای کاربردهای بالقوه پساب در منطقه مطالعاتی محاسبه و با شاخص آلودگی مقایسه شد. نتایج و بحث: نتایج چک لیستهای تکمیل شده نشان داد، بخش کشاورزی بیشترین نمره خطر را در مقابل بخش صنعت و بخش صنعت بیشترین نمره کنترل را در مقابل بخش کشاورزی داشته است. بطور کلی میانگین نمره موارد ششگانه چک لیست خطرات در بخش کشاورزی از تمام بخشها بیشتر میباشد و خطرات وارده بر انسان در هر چهار بخش نسبت به سایر خطرات نمره بالاتری دارد. مقایسه استانداردهای کیفی استفاده از پساب و کیفیت پساب خروجی تصفیه خانه نیز نشان داد که پارامتر کلیفرم اندازه‌گیری شده نسبت به بقیه پارامترها بیشترین فاصله را با حد استاندارد خود دارد، لذا اهمیت بالای این پارامتر در سلامت عمومی و ایمنی جامعه در محاسبه دو شاخص آلودگی و ریسک تأثیر زیادی داشته است. بطوریکه شاخص ریسک برای چهار بخش کشاورزی، فضای سبز، منابع طبیعی و صنعت به ترتیب 54.71 درصد، 23.97 درصد، 15.1 درصد 6.22 درصد و شاخص نسبی آلودگی به ترتیب 43 درصد، 28 درصد، 21 درصد و 8 درصد بدست آمد. نتایج این دو شاخص کاملا با هم مطابقت دارد و بخش کشاورزی دارای بیشترین شاخص آلودگی و ریسک بوده و اولویت کاهش ریسک را به خود اختصاص میدهد و کاربرد پساب به ترتیب در بخشهای صنعت، منابع طبیعی و فضای سبز مخاطرات کمتری برای انسان و محیط در پی خواهد داشت. نتیجه گیری: طبق نتایج این تحقیق، استفاده از پساب تصفیه خانه شمال در شرایط موجود برای مصارف صنعتی و منابع طبیعی (احیای بیابانها) نسبت به مصارف کشاورزی و آبیاری فضای سبز خطرات کمتری دارد. بطور کلی کاربرد پساب در صنایع آب‌بر و کاشت گیاهان غیرمثمر، افزایش دسترسی کشاورزان به منابع آبی با کیفیت بهتر و افزایش سلامت انسان و محیط زیست را به همراه خواهد داشت.
مقاله پژوهشی
نسیم خیرخواه قهی؛ بهرام ملک محمدی؛ حمیدرضا جعفری
چکیده
سابقه و هدف:
ارتباطات سیمای سرزمین نقش بسیار مهمی در مدیریت مناطق حفاظت‌شده دارد. در منطقه حفاظت‌شده ورجین گونه غالب قوچ و میی یت آن در 20 سال گذشته به علت تخریب زیستگاه و یاری در رابطه با ارزیابی اثرات محیط زیستی توسعه نقاط شهری اطراف منطقه حفاظت‌شده ورجین صورت گرفته است اما با توجه به موقعیت قرارگیری این منطقه حفاظت‌شدهی، ییی ...
بیشتر
سابقه و هدف:
ارتباطات سیمای سرزمین نقش بسیار مهمی در مدیریت مناطق حفاظت‌شده دارد. در منطقه حفاظت‌شده ورجین گونه غالب قوچ و میی یت آن در 20 سال گذشته به علت تخریب زیستگاه و یاری در رابطه با ارزیابی اثرات محیط زیستی توسعه نقاط شهری اطراف منطقه حفاظت‌شده ورجین صورت گرفته است اما با توجه به موقعیت قرارگیری این منطقه حفاظت‌شدهی، ییی بسیار مهم در حفاظت زیستگاه‌های موردنظر، بررسی ارتباطات مابین های زیستگاهی است تا بتوان یدورهایی گونه را موردبررسی قرارداد. هدف از این پژوهش حاضر، تحلیل مسیرهای ارتباطی مابی‌های زیستگاه قوچ و میش در منطقه حفاظت‌شده ورجین و در نظر‌گیرییفیت زیستگاه به‌عنوان یی از عوامل تأثیرگذار بر حضور بیاولویت‌بندی حفاظت برای‌های زیستگاهی انجام داد.
مواد و روشها :
تصاویر ماهواره‌ای لندست 7 و 8 مربوط به سال1381 و 1397 برای این پژوهش انتخاب‌شده است. برای بررسی شاخص ارتباطات زیستگاهی در دو مقیاس زیست‌بومیز شاخص‌های dBC و dPC برای محاسبه‌شده است. نرم‌افزار مورداستفاده برای این ارزیابی، نرم‌افزار Graphabیه گراف به‌صورت‌ای از گره‌ها و مسیرها، ارتباط مابی‌های زیستگاهی را با در نظرگیری آستانه واردشده و برمبنای روش اقلیدسی محاسبه می از سوی دییفیت زیستگاه به‌عنوانیستمی منطقه حفاظت‌شده نیز با استفاده از نرم‌افزار InVEST به‌دست‌آمده است. درنهایت خروجی هردو نرم‌افزار وارد محیط ArcGIS 10.4 شده و با طبقه‌بندی نرمال، طبقات ارتباطات زیستگاهییفیت زیستگاه به‌دست‌آمده است.
نتایج و بحث:
نتایج نشانگر ای dPC در بازه‌ای مابین 0 تا0.796 و شاخص dBC در بازه 0 تا 7.58 E+11 به‌دست‌آمده است. پس از طبقه‌بندی در محیط GIS، مقادیر اهمیت متفاوتی براییستگاهی منطقه به‌دست‌آمده است. همچنییفیت زیستگاه با تأثیرگذاری عوامل انسانی بر رویی زیستگاهی دو دو بازه زمانی 1381 (ابتدای شروع طرح حفاظت) و 1397 (شرایط فعلی منطقه) و با استفاده از نرم‌افزار InVEST به‌دست‌آمده است. هر دو نقشه، اهمییفیت زیستگاه، در محیط ArcGIS به 5 طبقه بسییار زیاد دسته‌بندی‌شده است. فرض این پژوهش بر ای‌اییر ارتباطی مابین چندییشتری براییش ایجاد می‌درعین‌حال‌اییفیت زیستگاهی مطلوب‌تری به همراه دارد بر سایر ها ترجیح میدهد. بنابراین با روی هم‌گذاری نقشه‌های به‌دست‌آمده، اولویت‌بندی‌اهمی‌های زیستگاهی محاسبه شده است.
نتیجه‌گیری:
هاییازلحاظ ارتباطات اهمیت ویژهای داشته و همچنین داراییفیت زیستگاه بهتری نسبت به سایهای دیگر است در قسمت شرق و جنوب شرقی منطقه حفاظت‌شده ورجین قرارگرفته است. این مطالعه با قدمی نوین و با استفاده از شاخص‌های ارتباطی در دو مقیاس زیست‌یرییستمییفیت زیستگاه به شناسایی‌های حائز اهمیت در طرح حفاظتی پرداخته و میتواند برای دیگرگونه‌های شاخص در مناطق حفاظت‌شده مورداستفاده قرار گیرد.
مقاله پژوهشی
امین حیدرپور منفرد؛ محمد رضا پورمجیدیان؛ فرهاد رجالی؛ سید محمد حجتی؛ پروین رامک
چکیده
سابقه و هدف: شرایط نامساعد محیطی باعث ایجاد تنش در گیاهان و اختلال در رشد و نمو و بقای آنها میشود. امروزه کاربرد میکروارگانیسمهای خاکزی به خصوص قارچها و باکتریهای محرک رشد که با انجام فرآیندهای مختلف زیستی در رشد گیاه و چرخه عناصر غذایی خاک دخالت دارند جهت کاهش آثار سوء تنشهای محیطی توصیه میگردد. مواد و روشها: ...
بیشتر
سابقه و هدف: شرایط نامساعد محیطی باعث ایجاد تنش در گیاهان و اختلال در رشد و نمو و بقای آنها میشود. امروزه کاربرد میکروارگانیسمهای خاکزی به خصوص قارچها و باکتریهای محرک رشد که با انجام فرآیندهای مختلف زیستی در رشد گیاه و چرخه عناصر غذایی خاک دخالت دارند جهت کاهش آثار سوء تنشهای محیطی توصیه میگردد. مواد و روشها: به منظور بررسی اثر تنش خشکی و کاربرد نهادههای زیستی بر خصوصیات رویشی گیاه داغداغان (رویش قطری و رویش ارتفاعی، طول ریشه، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی و کلونیزاسیون نهال)، آزمایشی به صورت فاکتوریل (فاکتورهای قارچ در دو سطح تلقیح قارچ میکوریز آربسکولار و شاهد بدون تلقیح، باکتری در چهار سطح تلقیح سودوموناس، آزسپیریلوم، ازتوباکتر و شاهد و تنش خشکی در سه سطح ظرفیت مزرعه (80، 60 و 40 درصد) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و در چهار تکرار در گلخانه منابع طبیعی استان لرستان اجرا شد. نتایج و بحث: نتایج نشان داد، بیشترین رویش قطری نهال داغداغان در تنش خشکی متوسط به همراه سودوموناس-قارچ و ازتوباکتر-قارچ به ترتیب با میانگین 546/0 و 525/0 میلیمتر، بالاترین میزان رویش ارتفاعی در تنش خشکی متوسط به همراه سودوموناس-قارچ و ازتوباکتر-قارچ به ترتیب با میانگین 55/21 و 55/20 سانتیمتر و بیشترین سطح برگ در تنش خشکی کم به همراه سودوموناس-قارچ و سپس ازتوباکتر-قارچ به ترتیب با میانگین 116 و 75/114 سانتیمتر مربع نشان داده شد، کمترین میزان این صفات نیز در تنش خشکی زیاد به همراه شاهد و آزوسپریلیوم حاصل گردید. بالاترین طول ریشه در تنش خشکی متوسط به همراه سودوموناس و ازتوباکتر و کمترین میزان در تنش خشکی کم برای گروه شاهد و سودوموناس-قارچ نشان داده شد. بالاترین وزن تر ریشه تحت تنش خشکی متوسط به همراه ازتوباکتر و سودوموناس به ترتیب با میانگین 7916/16 و 7941/16 گرم حاصل شد. کمترین میزان نیز در تنش خشکی کم و متوسط برای گروه شاهد حاصل شد. بیشترین وزن خشک ریشه در تنش خشکی زیاد برای تیمارهای ازتوباکتر و سودوموناس و کمترین میزان در تنش خشکی کم به همراه شاهد و آزوسپریلیوم-قارچ مشاهده شد. بالاترین وزن تر و خشک اندام هوایی در تنش خشکی متوسط به همراه سودوموناس-قارچ و ازتوباکتر-قارچ و کمترین میزان در تنش خشکی کم به همراه تیمارهای شاهد و آزوسپریلیوم حاصل شد. بالاترین درصد کلونیزاسیون نیز در تنش خشکی کم به همراه سودوموناس-قارچ و ازتوباکتر-قارچ به ترتیب با میانگین 175/44 و 675/42 درصد و کمترین میزان در تنش خشکی زیاد برای نهال شاهد با میانگین 42/26 درصد و تیمار آزوسپریلیوم با 695/26 درصد مشاهده شد. نتیجه گیری: عوامل میکروبی، قارچی و برهمکنش آنها، کلونیزاسیون ریشهها، خصوصیات رشدی گیاه و جذب آب توسط گیاه را افزایش داده و در نتیجه سبب افزایش تحمل گیاه نسبت به شرایط نامساعد محیطی از جمله تنش خشکی شده است.
)
