مقاله پژوهشی
رضا تمرتاش؛ فاطمه منتظری؛ محمدرضا طاطیان؛ قربان وهاب زاده
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، صفحه 1-14
چکیده
سابقه و هدف: آلودگی خاک به فلزات سنگین به دلیل پایداری درازمدت در خاک و تاثیرات مضر اکولوژیکی، به یک معضل زیست محیطیتبدیل شده است. در بررسی پوشش گیاهی در مناطق آلوده به فلزات سنگین، گیاهانی که توانایی رشد، سازگاری و جذب فلزات را دارند، ازجنبه های علمی، کاربردی و اقتصادی از اهمیت زیادی برخوردار هستند.9252 و 2222 متر از مرکز کارخانه سیمان ...
بیشتر
سابقه و هدف: آلودگی خاک به فلزات سنگین به دلیل پایداری درازمدت در خاک و تاثیرات مضر اکولوژیکی، به یک معضل زیست محیطیتبدیل شده است. در بررسی پوشش گیاهی در مناطق آلوده به فلزات سنگین، گیاهانی که توانایی رشد، سازگاری و جذب فلزات را دارند، ازجنبه های علمی، کاربردی و اقتصادی از اهمیت زیادی برخوردار هستند.9252 و 2222 متر از مرکز کارخانه سیمان کیاسر ساری واقع در استان مازندران، از خاک ، مواد و روشها: در این تحقیق در فواصل 522و پوشش گیاهی به روش سیستماتیک نمونهبرداری تصادفی انجام شد. تعداد 3 گونه گیاهی از قبیل گون، درمنه و پیچک با 3 تکرار و 3تیمار )در مجموع 22 نمونه از گیاه و 22 نمونه از خاک ریزوسفری( در غالب طرح آزمایشی بلوکهای کاملا تصادفی آزمایش شد. نمونه های جمع آوری شده برای انجام آزمایشات به آزمایشگاه منتقل و برای تعیین غلظت عناصر سرب، مس و روی از دستگاه ICP-OES استفاده شد. نتایج و بحث: نتایج آنالیز واریانس این تحقیق نشان داد که میزان عناصر سنگین با سطح اختلاف معنی دار ) (p ≤ 0.05 در خاک بیشتر ازگونههای مورد بررسی است. همچنین مقایسه میانگین دادهها نشان میدهد که در خاک و گونههای مورد بررسی منطقه با افزایش فاصله ازکارخانه مقدار مس و سرب دارای اختلاف معنیداری ) (p ≤ 0.05 است. این در حالی است که مس با افزایش فاصله روند افزایشی و سربروند کاهشی را نشان میدهد. عنصر روی با تغییرات فاصله در خاک اختلاف معنیداری را نشان نداد ولی در گونههای گیاهی معنیدار شدو از روند منظمی پیروی نکرد. همبستگی عناصر سنگین گونههای مورد بررسی با عناصر خاک نشان میدهد که گون و درمنه همبستگی معنیداری با عناصر مس ) r= 0.7 ( و سرب ) r=0.5 ( دارند ولی گونه پیچک فقط با عنصر روی همبستگی مثبت و معنیداری را نشان داد. نتیجه گیری: با توجه به پتانسیل بالای گونه های گون و درمنه در جذب فلزات سنگین میتوان از این گونهها در پالایش مناطق آلوده باشرایط اکولوژیکی یکسان استفاده کرد.
مقاله پژوهشی
علی فرمنش؛ سید سعید محتسبی؛ محمود امید
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، صفحه 15-28
چکیده
سابقه و هدف: رشد فعالیتهای صنعتی و افزایش انتشار آلاینده ها موجب جلب توجه جهانیان به مسایل زیست محیطی شده است. بوینامطبوع را می توان جزء آلاینده هایی طبقه بندی کرد که تاثیر منفی آن بر کیفیت زندگی مشهود است. حدود یک سوم تا نیمی از تولیداتحیوانی که برای انسان غیرقابل مصرف هستند به عنوان مواد اولیه در صنعت فرآوری و تبدیل ضایعات استفاده ...
بیشتر
سابقه و هدف: رشد فعالیتهای صنعتی و افزایش انتشار آلاینده ها موجب جلب توجه جهانیان به مسایل زیست محیطی شده است. بوینامطبوع را می توان جزء آلاینده هایی طبقه بندی کرد که تاثیر منفی آن بر کیفیت زندگی مشهود است. حدود یک سوم تا نیمی از تولیداتحیوانی که برای انسان غیرقابل مصرف هستند به عنوان مواد اولیه در صنعت فرآوری و تبدیل ضایعات استفاده می شوند. از مهمترینویژگی های واحد فرآوری ضایعات کشتارگاه ها، می توان به انتشار ترکیبات فرار و بوی ناخوشایند اشاره کرد که سبب مزاحمت برای افرادشاغل و ساکنان مجاور این صنعت میشود. هدف این تحقیق، ارزیابی یک سامانه بینی الکترونیکی به عنوان ابزاری برای نمایش بخارهایخروجی از کوره پخت ضایعات کشتارگاه طیور، انتخاب آرایه ای از حسگرهای مناسب و تعیین خط اثر بویایی این واحد آلاینده است. مواد و روش ها: فرآیند پخت ضایعات در دمای 941 درجه سانتیگراد تحت فشار 3 بار به مدت زمان 4 ساعت و با همزنی یکنواخت باسرعت 81 دور در دقیقه انجام شد. تعداد 31 نمونه مایع هر یک با حجم ده میلی لیتر که نتیجه میعان بخارات واحد پخت ضایعات بودند،تهیه شد. نمونه ها به آزمایشگاه واقع در گروه مهندسی مکانیک ماشین های کشاورزی دانشگاه تهران منتقل شدند و از سامانه بینی الکترونیکیبه منظور تحلیل و بررسی استفاده شد. سامانه بینی الکترونیکی مورد استفاده بر پایه حسگرهای نیمه هادی اکسید فلزی ( MOS ) و شاملآرایه ای از شش حسگر گازی بود. از روش تحلیل مولفه های اصلی( PCA ) برای ارزیابی حسگرها و انتخاب آرایه ای مناسب از حسگرهااستفاده شد. نتایج و بحث: مشاهده تجربی سطح پاسخ حسگرها تا رسیدن به حالت پایدار با هدف کاهش اتلاف زمان و اکسیژن، نشان داد که زمان 30 ثانیه برای رساندن سطح پاسخ حسگر به خط مبنا، 100 ثانیه برای تماس بخارات با حسگرها (پاسخ حسگرها) و 40 ثانیه برای پاک کردن حسگرها، برای زمان‌بندی داده‌برداری از سامانه بینی الکترونیکی مناسب است. بررسی همبستگی حسگرها نشان داد که برخی از حسگرها همبستگی بالاتر از 85/0 دارند. بررسی توزیع واریانس دو مولفه اصلی ابتدایی نشان داد که این دو مولفه بیش از 99 درصد از واریانس کل را شامل می‌شوند و مولفه اصلی اول (PC-1) به تنهایی بیش از 98 درصد از واریانس کل را شامل میشود. بیشترین تاثیر در مولفه اصلی اول مربوط به حسگر MQ135 است و پس از آن به ترتیب حسگرهای MQ136، MQ9، MQ131، MQ5 و در نهایت حسگر MQ3 موثر هستند. نتایج تحلیل مولفه‌های اصلی نشان داد حسگرهای MQ135 و MQ136 که حساسیت بالا به آمونیاک، سولفید هیدروژن و بنزن دارند، مناسب‌ترین حسگرها برای تشخیص بوی نامطبوع منتشر‌شده از واحد پخت ضایعات کشتارگاه طیور بودند. انتخاب آرایه‌ای از دو حسگر MQ135 و MQ136 میتواند برای تمایز میان آلایندههای واحد پخت ضایعات کشتارگاه طیور و آلایندههای منتشر شده از صنایع دیگر استفاده شود و از این حسگرها میتوان برای تعیین خط اثر بویایی آلایندههای واحد پخت ضایعات کشتارگاهی استفاده کرد. نتیجه‌گیری: سامانه بینی الکترونیکی شامل آرایه‌ای با دوحسگر MQ135 و MQ136 میتواند برای نظارت و کنترل کیفی آلایندههای خروجی از واحد صنعتی تبدیل ضایعات کشتارگاهی طیور استفاده شود. همچنین با اشاره به این موضوع که در حال حاضر شاخصی برای بوی نامطبوع بهصورت استاندارد در سازمان کنترل کیفیت هوا تعریف نشده است، میتوان سامانه بینی الکترونیکی را برای کنترل کیفیت هوا از نظر وجود بوهای نامطبوع در محیط زیست مورد استفاده قرار داد.
مقاله پژوهشی
حسین ولی خانی؛ اصغر عبدلی؛ بهرام حسن زاده کیابی؛ فرشاد نجات؛ محمد صادق صبا؛ میلاد خسروی
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، صفحه 29-44
چکیده
سابقه و هدف: ماهیان مهاجم، به‌عنوان تهدیدی بزرگ برای تنوع‌زیستی اکوسیستمهای آبی مطرح هستند. ماهیان تیلاپیا از جمله ماهیانی هستند که به دلیل ویژگی‌های تولیدمثلی، عادت‌های غذایی و رفتاری و مقاومت بالا به شرایط محیطی، آلودگی و بیماریها، مهاجم تلقی شده و تاکنون دو گونه غیربومی Coptodon zillii و Oreochromis aureus و یک گونه بومیIranocichla hormuzensis ...
بیشتر
سابقه و هدف: ماهیان مهاجم، به‌عنوان تهدیدی بزرگ برای تنوع‌زیستی اکوسیستمهای آبی مطرح هستند. ماهیان تیلاپیا از جمله ماهیانی هستند که به دلیل ویژگی‌های تولیدمثلی، عادت‌های غذایی و رفتاری و مقاومت بالا به شرایط محیطی، آلودگی و بیماریها، مهاجم تلقی شده و تاکنون دو گونه غیربومی Coptodon zillii و Oreochromis aureus و یک گونه بومیIranocichla hormuzensis از این ماهیان در ایران گزارش شده است. در سالهای اخیر، ماهیان تیلاپیای غیربومی پیامد‌های اکولوژیکی و اقتصادی قابل‌توجهی در ایران و کشورهای همسایه داشته‌اند. هدف از این پژوهش بررسی اولیه وضعیت ماهیان غیربومی تیلاپیا در استان خوزستان می‌باشد. مواد و روشها: پژوهش حاضر از آبان 1393 تا شهریور 1394برای تعیین فراوانی دو گونه ماهی تیلاپیا C. zillii و O. aureus در تالاب شادگان و میزان عرضه آنها در برخی بازارهای ماهی، در استان خوزستان، انجام شده است. همچنین حضور یا عدم حضور این ماهیان در تعدادی از مراکز تکثیر و پرورش ماهیان گرمابی استان نیز ارزیابی شد. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که میزان صید و عرضه تیلاپیا C. zillii فراوانی بالایی داشته و این ماهی به یکی از گونههای غالب تالاب شادگان تبدیل شده است. در این پژوهش گونه O. aureus از تالاب شادگان صید نشد اما مشاهدات نشان میدهد که این گونه، به‌ویژه در رودخانه‌ها، در حال گسترش به سایر نقاط بوده و از لحاظ فراوانی نیز در حال افزایش است. ماهیان تیلاپیا به‌ویژه C. zillii در برخی از مزارع پرورش ماهی به آفت تبدیل شده و میزان تولید ماهیان گرمابی را کاهش داده‌اند. همچنین حضور این گونه ها در مراکز تکثیر بچه ماهی، احتمال انتقال آنها به سایر مناطق را افزایش داده است. نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد که در حال حاضر بهترین راهکار مبارزه با ماهیان تیلاپیا در این استان، جلوگیری از ورود آنها به سایر منابع آبی (به‌ویژه از طریق فعالیتهای آبزیپروری) باشد. همچنین انجام پژوهش‌های مستمر برای مشخص شدن جنبه‌های مختلف این معرفی‌ها، پیش‌بینی پتانسیل گسترش دامنه پراکنش و پایش منظم باید مورد توجه قرار گیرد. در مجموع، باید روشی ترکیبی برای کنترل و کاهش این گونهها به همراه مدیریت مناسب اکولوژیکی آب، کاهش آلودگی آب‌ها و کاهش فشار صیادی گونههای بومی اتخاذ شود.
مقاله پژوهشی
سمیه بختیاری؛ سینا چوقادی
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، صفحه 45-64
چکیده
سابقه و هدف:
در سالهای اخیر، به‌منظور حذف آلاینده‌ها از فاضلاب‌ها و آب‌های زیرزمینی، نانوذرات صفرظرفیتی آهن مورد توجه محققان قرار گرفته‌اند. این ترکیبات به‌طور موثری می‌توانند آلاینده‌ها را از آب حذف کنند، اما محدودیت‌هایی چون فقدان پایداری، هماوری سریع و عدم جداسازی از محیط تیمارشده از مشکلات کاربرد این مواد است. استفاده ...
بیشتر
سابقه و هدف:
در سالهای اخیر، به‌منظور حذف آلاینده‌ها از فاضلاب‌ها و آب‌های زیرزمینی، نانوذرات صفرظرفیتی آهن مورد توجه محققان قرار گرفته‌اند. این ترکیبات به‌طور موثری می‌توانند آلاینده‌ها را از آب حذف کنند، اما محدودیت‌هایی چون فقدان پایداری، هماوری سریع و عدم جداسازی از محیط تیمارشده از مشکلات کاربرد این مواد است. استفاده از مواد میزبان به‌عنوان روش مناسبی برای غلبه بر این مشکلات پیشنهاد شده است. کانی‌های رسی یکی از منابع فراوان طبیعی و ترکیبی مناسب به‌عنوان ماده میزبان برای نانوذرات آهن هستند. در این پژوهش، از کمپوزیت رس‌های فیبری نانوذرات صفرظرفیتی آهن در حذف آلاینده‌ها از محلول‌های آبی استفاده شده است.
مواد و روشها:
کمپوزیت‌های رس‌های سپیولیت و پالیگورسکیت با نانوذرات صفرظرفیتی آهن به روش احیای سبز آهن با استفاده از عصاره چای سبز ساخته شدند. به‌منظور تعیین ظرفیت جذب هر کدام از کمپوزیت‌ها در حذف آلایندههای فسفر (P)، نیکل (Ni) و کادمیوم (Cd) از محلول‌های آبی، غلظت‌های متفاوتی از هر کدام از آلاینده‌ها به نسبت 1 درصد جاذب و جذب‌شونده به‌مدت 24 ساعت در تماس با کمپوزیت‌های سنتزشده قرار گرفتند. پس از جداسازی فاز محلول از جامد، غلظت باقیمانده هر کدام از آلاینده‌ها در محلول‌ها اندازه‌گیری شد و مدل‌های لانگمویر، فروندلیچ و دوبینین-رادشکوویچ بر داده‌های حاصل از جذب برازش داده شدند.
نتایج و بحث:
مدل‌های لانگمویر و فروندلیچ توانستند به‌خوبی جذب فسفر را روی هر دو کمپوزیت توصیف کنند. حداکثر ظرفیت جذب (qmax) کمپوزیت سپیولیت-نانوذرات صفرظرفیتی آهن و کمپوزیت پالیگورسکیت- نانوذرات صفرظرفیتی آهن برای فسفر به‌ترتیب برابر با 38/11 و 57/8 میلیگرم بر گرم تعیین شد. داده‌های حاصل از جذب کادمیوم و نیکل توسط هر دو کمپوزیت برازش خوبی با مدل‌های لانگمویر، فروندلیچ و دوبینین-رادشکوویچ نشان دادند. نتایج حاصل از ثابت حداکثر ظرفیت جذب مدل لانگمویر (qmax) نشان‌دهنده توانایی جذب بیشتر کادمیوم توسط کمپوزیت سپیولیت-نانوذرات صفرظرفیتی آهن نسبت به کمپوزیت پالیگورسکیت-نانوذرات صفرظرفیتی بود. نتایج حاصل از ضریب ثابت KF مدل فروندلیچ نیز تایید کننده توانایی بیشتر کمپوزیت سپیولیت-نانوذرات صفرظرفیتی در حذف فسفر و کادمیوم در مقایسه با کمپوزیت پالیگورسکیت-نانوذرات صفرظرفیتی آهن است. کمپوزیت پالیگورسکیت-نانوذرات صفرظرفیتی آهن توانست در حذف نیکل برخلاف دو ترکیب فسفر و کادمیوم موفق‌تر از کمپوزیت سپیولیت-نانوذرات صفرظرفیتی آهن عمل کند. ثابت KL مدل لانگمویر که بیانگر تمایل جذب است نیز برای کمپوزیت پالیگورسکیت نسبت به سپیولیت بیشتر بود. مقادیر فاکتور جداسازی (RL) که نشان‌دهنده مطلوبیت جذب است برای هر دو کمپوزیت سپیولیت-نانوذرات صفرظرفیتی آهن و پالیگورسکیت-نانوذرات صفرظرفیتی آهن بیشتر از صفر و کمتر از یک محاسبه شد که نشان‌دهنده جذب مطلوب فسفر، کادمیوم و نیکل روی هر دو کمپوزیت است.
نتیجه‌گیری:
کمپوزیت‌های رس‌های فیبری-نانوذرات صفرظرفیتی آهن سنتزشده به روش سبز به‌دلیل سازگار بودن با محیط زیست و عدم استفاده از مواد شیمیایی مخرب محیط زیست و همچنین توانایی مناسب برای حذف ترکیبات معدنی از آب می‌توانند به‌عنوان جاذب‌هایی موثر در حذف فسفر از پساب‌های کشاورزی و حذف فلزات سنگین همچون نیکل و کادمیوم از فاضلاب کارخانجات و صنایع استفاده شوند.
مقاله پژوهشی
زهرا عزیزآبادی فراهانی؛ ساسان ودیعه؛ زهرا حضرتی صومعه
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، صفحه 65-78
چکیده
سابقه و هدف: برنامه ریزی شهری برای زنان، میتواند نوعی از برنامه ریزی وکالتی 9 انگاشته شود که از طریق آن میتوان حقوق فراموش شدهو صدای خاموش زنان را در شهر یادآوری کرد. برنامه ریزی فضای شهری برای زنان، ایدۀ اصلی خود را از نظریات فمنیستی اقتباس می کند.این پژوهش با هدف بررسی جامعه شناختی نقش و جایگاه زنان درتوسعه پایدار فضای زیستی کلان شهر ...
بیشتر
سابقه و هدف: برنامه ریزی شهری برای زنان، میتواند نوعی از برنامه ریزی وکالتی 9 انگاشته شود که از طریق آن میتوان حقوق فراموش شدهو صدای خاموش زنان را در شهر یادآوری کرد. برنامه ریزی فضای شهری برای زنان، ایدۀ اصلی خود را از نظریات فمنیستی اقتباس می کند.این پژوهش با هدف بررسی جامعه شناختی نقش و جایگاه زنان درتوسعه پایدار فضای زیستی کلان شهر تهران انجام شده است. مواد و روش ها: روش این تحقیق از نظر رویکرد تحقیق توصیفی-پیمایشی است. بنابراین با توجه به روش تحقیق جامعه آماری در اینپژوهش کلیه زنان شهر تهران در نظر گرفته شدهاند. برآورد حجم جامعه درحدود یک صد هزار نفر است. به روش نمونه گیری خوشه ایتصادفی سیستماتیک 374 نفر از زنان شهر تهران به عنوان نمونه آماری تعیین شدند. پس از جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامهمحقق ساخت، برای تجزیه وتحلیل داده های آماری از نرم افزار SPSS استفاده شد. از آزمون معتبر کلموگروف-اسمیرنوف برای بررسینرمال بودن توزیع متغیرهای اصلی استفاده شد. نتایج و بحث: نتایج حاکی از آن است که زنان در برنامه ریزی مربوط به توسعه پایدار از جایگاه چندانی برخوردار نیستند. از طرفی زنان دررویکرد اجتماعی-اقتصادی، رویکرد منابع برنامه ریزی، رویکرد مشارکت برنامه ریزی و برقراری امنیت برای تدوین توسعه پایدار شهر تهران ازجایگاه چندانی برخوردار نیستند. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که امنیت شهری برای توسعه پایدار اهمیت بسزایی دارد، اما زنان در اینزمینه نقش کمرنگی داشته و از جایگاه چندانی برخوردار نیستند. امروزه دنیا با این واقعیت مواجه شده که زنان دیگر نمی توانند به عنوانعوامل نامرئی در فرآیند توسعه به حساب آیند. نتیجه گیری: نقش آفرینی و توانمندی های زنان در میزان موفقیت دولت های در حال توسعه، سیاستگذاران کلان دولتی را وامیدارد تازنان را از حصار نامرئی بودن درآورند. همچنین یکی از زمینه های موثر در ارتقای سطح برابری جنسیتی، تقویت و توانمندسازی زنان ازطریق دادن آموزش به آنان درباره عدم توازن و برابری در قدرت و نیز دادن امکان لازم به زنان در راستای مدیریت زندگی خودشان است.
مقاله پژوهشی
بلال اروجی؛ عیسی سلگی؛ اصغر صدیق زاده
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، صفحه 79-100
چکیده
سابقه و هدف:
با وجود پیشرفت های اخیر در افزایش کیفیت هوا، بخش عمدهای از جمعیت در مناطق شهری ساکن هستند کهاستانداردهای بین المللی را رعایت نکرده و دستورالعمل های سازمان بهداشت جهانی را درباره بهداشت عمومی رعایت نمی کنند. در یک دههاخیر، تحقیقات نشان داده است که آلودگی هوا به ذرات PM نه تنها در مرگومیر، بلکه در بروز بسیاری از بیماریها ...
بیشتر
سابقه و هدف:
با وجود پیشرفت های اخیر در افزایش کیفیت هوا، بخش عمدهای از جمعیت در مناطق شهری ساکن هستند کهاستانداردهای بین المللی را رعایت نکرده و دستورالعمل های سازمان بهداشت جهانی را درباره بهداشت عمومی رعایت نمی کنند. در یک دههاخیر، تحقیقات نشان داده است که آلودگی هوا به ذرات PM نه تنها در مرگومیر، بلکه در بروز بسیاری از بیماریها نقش داشته و پیامدهایمنفی زیادی را بدنبال دارد.
مواد و روش ها:
ابتدا نتایج مطالعات صورت گرفته در این زمینه را مورد ارزیابی و تحلیل قرار داده و در ادامه با نمونه برداری از ذراتاتمسفری و بررسی آنها با استفاده از تکنیک SEM به شناخت ماهیت ظاهری و ترکیب شیمیایی آنها پرداخته شد. از اینرو با استفاده از9 متر مکعب بر دقیقه را از فیلتر شیشه ای عبور دادیم. سپس نمونه / یک نمونه بردار حجم بالا، به مدت 24 ساعت حجم هوای با مقدار 5فیلتر تهیه شده در سازمان انرژی اتمی مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج و بحث:
نتایج بررسی نشان داده است که هیچ مرز مشخصی برای غلظت ذرات در محیط وجود ندارد و ذرات نزدیک به .52PM درحد غلظت پس زمینه نیز با تاثیرات بر سلامتی رابطه خطی خواهد داشت. با توجه به حجم تاثیرات مضر بر سلامتی تلاش های زیادی برایشناخت PM در محیط صورت گرفته است. این تحقیقات به صورت اپیدمیولوژیکی شامل شناخت سمیت ذرات، مسیرهای مکانیکی انتقالذرات و تعیین چگونگی وضع قوانین برای ایجاد هوای پاک بوده اند. با توجه به نتایج حاصل از بررسی مورفولوژی و ترکیب شیمیایی ذراتاتمسفری منشأ درون شهری ذرات محرز بوده و منابع متحرک مهم ترین تولید کننده های این ذرات در شهر تهران هستند.
نتیجه گیری:
بهبود کیفیت هوا چالش مهمی در سالهای اخیر بوده که بدون راهحل نیست. انتقال شواهد و مدارک علمی صحیح، واقع بینانهو موثر بدون شک به شکل بالقوه میتواند در کاهش آلودگی هوا نقش داشته باشد.
مقاله پژوهشی
محمد صادق علیائی؛ جواد فصیحی رامندی؛ حمید سپهریان؛ ضیاالدین الماسی
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، صفحه 101-112
چکیده
سابقه و هدف: با افزایش جمعیت و افزایش روزافزون مصرف آب در بخش‌های شرب، صنعتی و به‌ویژه کشاورزی، فشار زیادی بر ذخایر آب زیرزمینی وارد میشود. در کنار این چالش وقوع خشک‌سالی نسبتا طولانی‌مدت در نواحی خشک و نیمه‌خشک روند تغییرات کیفی و کمی آب را به مرز بحران رسانده است. در این تحقیق قصد داریم روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی در دشت همدان–بهار ...
بیشتر
سابقه و هدف: با افزایش جمعیت و افزایش روزافزون مصرف آب در بخش‌های شرب، صنعتی و به‌ویژه کشاورزی، فشار زیادی بر ذخایر آب زیرزمینی وارد میشود. در کنار این چالش وقوع خشک‌سالی نسبتا طولانی‌مدت در نواحی خشک و نیمه‌خشک روند تغییرات کیفی و کمی آب را به مرز بحران رسانده است. در این تحقیق قصد داریم روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی در دشت همدان–بهار را که به‌عنوان یکی از مراکز بزرگ کشاورزی کشور محسوب میشود، بررسی کنیم. مواد و روشها: از تعداد 23 حلقه چاه در سطح دشت در شهریور 1394 نمونهبرداری شد. برای اندازه‌گیری پارامترهای مورد نظر از روش‌های استاندارد استفاده شد. برای برآورد میزان تغییرات تراز آبخوان در سالهای اخیر از اطلاعات موجود در اداره امور آب شهرستان استفاده و گراف‌های مورد نیاز رسم و ارزیابی شد. تمامی آنیون‌ها و کاتیون‌های موجود در آب به همراه فلوئور، نیترات و نیتریت سنجیده شد. نتایج و بحث: نتایج بررسی، کاهش افت تراز آب زیرزمینی با متوسط 1 متر در سال را نشان داد. پارامترهای مورد سنجش از روند تغییرات نامطلوب در کیفیت منابع آب زیرزمینی حکایت داشتند. حداکثر مقدار نیترات و نیتریت اندازه‌گیری‌شده برای منطقه به ترتیب 8/74 و 41/0 میلیگرم درلیتر بود. از مجموعه نمونه‌های برداشت‌شده در حدود 27 درصد از نمونه‌ها نزدیک به استاندارد ملی ایران بوده و با میانگین 43 میلیگرم درلیتر در مرز هشدار قرار داشتند. این درحالی است که میانگین کل محدوده برای نیترات 2/24 میلیگرم در لیتر بود. میزان فلوئور در بیشتر نمونه‌ها از حد استاندارد جهانی کمتر بود. همچنین میزان سولفات در برخی نمونه‌ها که در مسیر جریان فاضلاب شهری بودند بیش از حد استاندارد بود. نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه میزان املاح در بعضی نمونه‌ها بیش از حد استاندارد بود، تنها راه اصولی و کارآمد برای جلوگیری از تغییرات کمی و کیفی، مدیریت بهینه در مصرف و بهره‌برداری قانونی از آب‌های زیرزمینی و همچنین کنترل فاضلاب شهری است.
مقاله پژوهشی
ریحانه سادات قاضی مرعشی؛ امید نوری؛ رضا دیهیم فرد؛ امیر سالمی
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، صفحه 113-124
چکیده
سابقه و هدف:
افزایش رشد جمعیت و شهرنشینی و گسترش روزافزون آن در سراسر جهان، تقاضا برای امنیت غذایی و خودکفایی برای تولید غذا در شهرها را افزایش داده است. در این موقعیت فعالیت‌هایی در حوزه کشاورزی در محیط شهر به شیوه‌های مختلف سنتی (کشت در سطح زمین و بستر خاک) و جدید (کشت در پشت‌بام و بستر آبی) ظهور پیداکرده و پژوهش‌های زیادی در این‌باره ...
بیشتر
سابقه و هدف:
افزایش رشد جمعیت و شهرنشینی و گسترش روزافزون آن در سراسر جهان، تقاضا برای امنیت غذایی و خودکفایی برای تولید غذا در شهرها را افزایش داده است. در این موقعیت فعالیت‌هایی در حوزه کشاورزی در محیط شهر به شیوه‌های مختلف سنتی (کشت در سطح زمین و بستر خاک) و جدید (کشت در پشت‌بام و بستر آبی) ظهور پیداکرده و پژوهش‌های زیادی در این‌باره انجام شده و مزارع بسیاری در سطح شهر و به شیوه‌های مختلف در سراسر جهان به وجود آمده است. با این حال هنوز چالش‌هایی برای گسترش این نوع کشاورزی وجود دارد و تحقیق‌های اندکی به‌منظور بررسی سلامت محصولات پرورش‌یافته در این مکان‌ها به‌ویژه تجمع آلایندههای هوا در این محصولات انجام شده است. هدف این تحقیق بررسی سلامت گیاهان پرورش‌یافته در محیط شهری (در دو قسمت پشت‌بام و حیاط یک ساختمان مسکونی) و ارزیابی تجمع غلظت آلاینده‌ها در میوه بادمجان (Solanum melongena var. Depressum L.) و فلفل دلمه‌ای (Capsicum frutescens var. Grossum (Mill.)) بود.
مواد و روشها:
دو نمونه سبزی فلفل دلمه‌ای و بادمجان در پشت بام و حیاط یک ساختمان مسکونی با ارتفاع 15 متر در منطقه 7 شهر تهران در قالب طرح کاملا تصادفی با شش تکرار کشت شدند. همچنین به‌منظور مقایسه سلامت میوه این محصولات با محصولات پرورش‌یافته در خارج شهر، نمونه‌هایی از همین محصولات، از مزرعه‌های حومه ورامین و کرج، تهیه شدند. غلظت فلزات سنگین مولیبدن، کروم، مس و منگنز (Mo, Cr, Cu, Mn) در میوه فلفل دلمه‌ای و بادمجان پرورش‌یافته در داخل شهر تهران بررسی و با محصولات پرورش‌یافته در مزرعه‌های خارج از شهر مقایسه شدند. همچنین مقدار غلظت فلز سنگین سرب و کادمیوم (Pb و Cd) در نمونه‌های کشت‌شده در شهر با استاندارد اتحادیه اروپا و استاندارد ملی ایران مقایسه شدند. هضم نمونه‌ها توسط مایکروویو و پردازش و خوانش نتایج توسط دستگاه ICP-MS انجام شد. دادهها توسط نرم‌افزار SASو Excel با استفاده از آزمون دانکن تجزیه شدند.
نتایج و بحث:
نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که غلظت فلزات سنگین در اکثر میوه‌های پرورش‌یافته در شهر بهصورت معنیدار در سطح 5 درصد بالاتر از نمونه‌های پرورش‌یافته در خارج از شهر هستند، به جز فلز سنگین Cr در بادمجان که نمونه خارج از شهر غلظت بالاتری را نسبت به بادمجان پرورش یافته در هر دو محل کشت شهری، نشان داد و فلز سنگین Cu که در هر دو گیاه بادمجان و فلفل دلمه‌ای، نمونه خارج از شهر غلظت بیشتری نسبت به نمونه پشت‌بام داشت. کروم در بادمجان مزرعه 56/1 برابر بادمجان حیاط و 58/1 برابر بادمجان پشت بام بود و غلظت مس در بادمجان و فلفل دلمه‌ای مزرعه 22/1 و 24/1 برابر بیشتر از نمونه پشت بام بود. همچنین جز سرب (Pb) که در برخی از نمونه‌های بادمجان پشت‌بام، فلفل دلمه‌ای پشت‌بام و فلفل دلمه‌ای حیاط؛ به ترتیب 18/0، 63/0 و 14/0 میلیگرم در هر کیلوگرم ماده خشک (mg/kgDW) و بهصورت معنیدار (در سطح 5%) بالاتر از حد مجاز بود، سایر نمونه‌ها غلظتی پایین‌تر از حد مجاز را برای سرب و کادمیوم بر طبق استاندارد اتحادیه اروپا و استاندارد ملی ایران نشان دادند و این اختلاف در سطح 5% معنیدار بود.
نتیجه گیری:
به‌طورکلی میتوان نتیجه گرفت که تمام محصولات پرورش‌یافته در منطقه 7 شهر تهران ازنظر مقدار فلز سنگین Cd سالم و مطابق با استانداردهای بین‌المللی و در سطح نمونه‌های پرورش‌یافته در خارج شهر بودند اما اکثر نمونه‌ها دارای مقدار بالاتر از حد مجاز از نظر مقدار فلز سنگین سرب بودند. همچنین غلظت سایر فلزات سنگین در اکثر نمونه‌های پرورش‌یافته در داخل شهر بالاتر از نمونه‌های پرورش‌یافته در خارج از شهر بود که میتواند به دلیل ترافیک بالا، موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی نامناسب باشد.
مقاله پژوهشی
حمید رضا پاکزاد؛ هاشم باقری؛ فرزانه تیموری اصل
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، صفحه 125-140
چکیده
سابقه و هدف:
معادن سرب و روی ایرانکوه در20 کیلومتری جنوب غربی اصفهان و در حوضه آبریز رودخانه زاینده‌رود واقع شده است. سنگ‌های کربناته و شیلی، سنگ‌های میزبان کانسار سرب و روی را تشکیل می‌دهند. تمرکز بالای فلزات سرب و روی در این سنگ‌ها مجموعه معادن ایرانکوه را به وجود آورده است. هوازدگی و فرسایش سنگ‌های میزبان مواد معدنی، مواد باطله ...
بیشتر
سابقه و هدف:
معادن سرب و روی ایرانکوه در20 کیلومتری جنوب غربی اصفهان و در حوضه آبریز رودخانه زاینده‌رود واقع شده است. سنگ‌های کربناته و شیلی، سنگ‌های میزبان کانسار سرب و روی را تشکیل می‌دهند. تمرکز بالای فلزات سرب و روی در این سنگ‌ها مجموعه معادن ایرانکوه را به وجود آورده است. هوازدگی و فرسایش سنگ‌های میزبان مواد معدنی، مواد باطله و فاضلاب‌ها و پسماندهای ناشی از معدن‌کاری در این معادن پتانسیل بالقوه‌ای برای آلودگی آب‌های جاری، زیرزمینی و خاکهای کشاورزی به عناصر سرب و روی و سایر فلزات سنگین همراه فراهم کرده است. هدف این پژوهش بررسی میزان غلظت کل عناصر سنگین روی، سرب، نیکل، مس، کبالت، نقره و کادمیوم در نهشتههای شیلی معدن و بررسی نقش عوامل فیزیکی‌شیمیایی بر میزان غلظت و آلایندگی این عناصر است.
مواد و روشها:
برای تعیین غلظت عناصر سنگین تعداد 12 نمونه در فواصل معین از نهشتههای شیلی برداشت شد. برای شناسایی کانی‌های تشکیل‌دهنده سنگ‌های شیلی مقاطع نازک تهیه و توسط میکروسکپ پلاریزان بررسی شد. برای شناسایی نوع کانی‌های رسی، پلاک رسی تهیه و پس از تیمار اولیه (دمای عادی، 550 درجه سانتیگراد، اتیلن گلیکول) توسط دستگاه اشعه ایکس آنالیز شد. میزان کربن آلی، کربنات کلسیم و Eh و pH نمونه‌ها تعیین شد. غلظت عناصر سنگین نمونه‌ها پس از محلول‌سازی توسط دستگاه جذب اتمی محاسبه شد. ضرایب همبستگی ماده آلی و منگنز با فلزات و همچنین فلزات با فلزات محاسبه شد. برای مقایسه غلظت عناصر سنگین نسبت به میزان طبیعی آنها (غلظت عنصر در شیل) از فاکتور غنی‌شدگی استفاده شد.
نتایج و بحث:
شیل‌های خاکستری تیره تا زیتونی رنگ منطقه مورد بررسی از ذراتی به ریزی رس تا حداکثر سیلت تشکیل شدهاند. کانی‌های این سنگ‌ها شامل کوارتز، مسکوویت، فلدسپار وکانی‌های رسی هستند. کانی‌های رسی به ترتیب فراوانی شامل ایلیت (70-60 درصد)، کائولینیت (27- 9 درصد) و کلریت (22-7 درصد) هستند. کانی‌های سولفیدی این نهشته‌ها را اسفالریت، گالن و پیریت تشکیل می‌دهند. مقدار میانگین مواد آلی موجود در شیل‌های منطقه 2 درصد (% 5/5 - 35/0) است و مقدار کربنات کمتر از یک درصد است. pH نمونه‌ها از تقریباً خنثی تا اندکی قلیایی (8/7-8/6) متغیر است و Eh آنها از اکسیدان تا کمی احیایی ( V100-تا18) در نوسان است.
نتیجه‌گیری:
میانگین غلظت کل فلزات سنگین مورد بررسی در شیل‌ها بر حسب ppmبه ترتیب فراوانی بهصورت روی (05/128)، سرب (55/42)، نیکل (24/35)، مس (18/24)، کبالت (40/7)، نقره (33/3) و کادمیوم (79/0) است. همبستگی مثبت و بالایی نقره با سرب، کادمیوم، روی، سرب و کبالت با نیکل و منگنز و نیز همبستگی مثبت عنصر روی با ماده آلی نشان‌دهنده وجود شرایط فیزیکی‌شیمیایی مناسب برای تمرکز این عناصر است. محاسبه فاکتور غنی‌شدگی عناصر نشان‌دهنده آن است که غنی‌شدگی نقره فوق‌العاده زیاد، کادمیوم در حد متوسط و میانگین غنی‌شدگی سایر عناصر حداقل است. با توجه به غلظت نسبتاً بالای این عناصر و گسترش زیاد سنگ‌های شیلی در منطقه، با فعال شدن این عناصر در شرایط مناسب زمین‌شیمیایی و ورود آنها به آب‌های جاری و زیرزمینی میتواند آلودگی زیست‌محیطی آب و خاک منطقه را باعث شود.
مقاله پژوهشی
حسین وارسته مرادی؛ میثم مددی
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، صفحه 141-154
چکیده
سابقه و هدف:
آهو که در طبقه‌بندی فهرست سرخ IUCN جزء گونههای درخطر تهدید قرار دارد، توزیع جغرافیایی وسیعی در خاورمیانه، پاکستان، آسیای مرکزی، چین و مغولستان دارد. درباره پویایی‌شناسی جمعیت، انتخاب زیستگاه، فعالیتهای روزانه و سازمان اجتماعی این گونه بررسی بوم‌شناختی چندانی انجام نشده است. درباره پویایی‌شناسی جمعیت آهو در کشور ...
بیشتر
سابقه و هدف:
آهو که در طبقه‌بندی فهرست سرخ IUCN جزء گونههای درخطر تهدید قرار دارد، توزیع جغرافیایی وسیعی در خاورمیانه، پاکستان، آسیای مرکزی، چین و مغولستان دارد. درباره پویایی‌شناسی جمعیت، انتخاب زیستگاه، فعالیتهای روزانه و سازمان اجتماعی این گونه بررسی بوم‌شناختی چندانی انجام نشده است. درباره پویایی‌شناسی جمعیت آهو در کشور ایران نیز اطلاعات اندکی وجود دارد. از میان زوج‌سمان پارک‌ملی گلستان، آهو بیشترین آسیب‌پذیری را نسبت به شکار غیرمجاز و تخریب زیستگاه از خود نشان داده است. هدف از این تحقیق، تعیین پویایی جمعیت آهو در مناطق مختلف پارک‌ملی گلستان بود.
مواد و روشها:
کار میدانی در منطقه پارک‌ملی گلستان انجام شد. نمونهبرداری با استفاده از روش ترانسکت خطی در طول 24 ترانسکت و در 3 بار بازید از هر یک از ترانسکت‌ها از بهمن سال 1394 تا تیر سال 1395 انجام شد. دادهها (شامل تعداد، جنس و سن) در هر یک از 24 ترانسکت نمونه‌برداری‌شده، جمع‌آوری شد. برای محاسبه تراکم از نرم‌افزار DISTANCE 6.0 استفاده شد. تفاوت در نرخ بره‌آوری آهوان با استفاده از آزمون‌های ناپارامتری کروسکال‌والیس و من‌وایتنی سنجیده شد. تمام آزمون‌های آماری با استفاده از نرم‌افزارهایMinitab 15 و Ecological Methodology انجام شد.
نتایج و بحث:
نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل تراکم آهوان نشان داد که بیشترین و کمترین تراکم آهوان به‌ترتیب در مناطق کهنه‌سولگرد و رباط است. نسبت جنسی از 33/1 تا 86/1 در نوسان بود. به‌علاوه، نتایج نسبت جنسی نشان داد که جمعیت‌های آلمه و سولگرد بهترین نسبت جنسی را دارند. تعداد نرهای میان‌سال به بالا در جمعیت آهوان در جمعیت‌های مختلف پایین بود. این به معنای آن است که بخش بزرگی از ماده‌های مستعد تولیدمثل نمی‌توانند جفت‌گیری کنند. بسیاری از راه‌بردهای مدیریتی پیشنهاد افزایش تعداد نرهای بالغ در جمعیت را داده‌اند تا منجر به افزایش نرخ زادآوری ماده‌ها شود (Bender, 2002). علاوه بر پایین بودن نرهای میان‌سال به بالا در جمعیت آهوان در جمعیت‌های مختلف، به‌دلیل تعداد محدود ماده‌های مناسب (6 ساله و بیشتر) در کل جمعیت، تعداد قابل‌ملاحظه‌ای از ماده‌ها نیز تولیدمثل نکردند. نرها باید زمان بیشتری را صرف جمع‌آوری ماده‌ها و دور کردن نرهای رقیب کنند که متعاقب آن نرخ زادآوری کاهش می‌یابد. به‌علاوه، بره‌های زیر یک سال (اعم از نر و ماده) و آهوان خیلی پیر (بیش از 11 سال) به ترتیب بیشترین و کمترین درصد جمعیت آهوان را داشتند. بیشترین درصد بره‌ها در جمعیت‌های سولگرد و کهنه‌میرزابایلو مشاهده شد. این الگوی گروه سنی در بره‌ها به‌علت امنیت بالا در مجاورت پاسگاه‌های محیط‌بانی بود. تفاوت معنیداری در نرخ بره‌آوری در مناطق مختلف مشاهده نشد. این الگو با نتایج Varasteh (2004) مطابقت داشت.
نتیجه‌گیری:
با توجه به بررسی حاضر درباره ساختار سنی و جنسی و نیز میزان بره‌زایی و تراکم آهو و مقایسه آن با گذشته، روشن است که روند کنونی پویایی‌شناسی جمعیت آهوان در پارک‌ملی گلستان سیر نزولی داشته و این هشدار جدی است. برای کاهش سرعت سیر نزولی جمعیت و سپس برنامه‌ریزی دقیق و بلندمدت برای مدیریت جمعیت آهو در پارک‌ملی گلستان اقدام فوری لازم است.
مقاله پژوهشی
نرگس پورطوسی؛ علیرضا کوچکی؛ مهدی نصیری محلاتی؛ محمد قربانی
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، صفحه 155-176
چکیده
سابقه و هدف: توسعه شهری و شهرنشینی، اصلی‌ترین دلیل تغییرات جهانی اکوسیستم‌‌ها است ولی از طرفی اگرواکوسیستم‌های مناطق شهری، با تامین خدمات اکوسیستمی با‌ارزش و پرتقاضا، رفاه جامعه بشری را فراهم می‌آورند. درک خدمات اکوسیستمی و در نظر داشتن ارزش‌گذاری آنها در مدیریت شهری برای جامعه کنونی و نسل آینده ضروری است. مواد و روشها: پژوهشی ...
بیشتر
سابقه و هدف: توسعه شهری و شهرنشینی، اصلی‌ترین دلیل تغییرات جهانی اکوسیستم‌‌ها است ولی از طرفی اگرواکوسیستم‌های مناطق شهری، با تامین خدمات اکوسیستمی با‌ارزش و پرتقاضا، رفاه جامعه بشری را فراهم می‌آورند. درک خدمات اکوسیستمی و در نظر داشتن ارزش‌گذاری آنها در مدیریت شهری برای جامعه کنونی و نسل آینده ضروری است. مواد و روشها: پژوهشی در سال 1394 در سطح پارک‌های مشهد به منظور ارزیابی و ارزش‌گذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی پارک‌های عمومی مشهد انجام شد. به منظور ارزیابی برخی خدمات تنظیمی همچون ترسیب کربن، تولید اکسیژن و پالایش آلاینده‌ها، برداشت اطلاعات پوشش گیاهی پارک‌ها در قالب پلات‌هایی صورت گرفت و وارد نرم‌افزار «آی تری»1 شد و ارزش‌گذاری ریالی آنها با توجه به نرخ مالیات گازها در سطوح بین‌المللی و هزینه‌های اجتماعی آنها برآورد شد. برای ارزیابی خدماتی همچون نقش تنوع در بروز چشم‌انداز، ذخیره آب، تشکیل خاک، کنترل بیولوژیک و خدمات فرهنگی پرسش‌نامه‌هایی با شیوه آزمون انتخاب طراحی شد و متوسط تمایل به پرداخت کارشناسان فضای سبز به سبب سطح اطلاعات، تحصیلات و منسجم بودن جمعیت مورد بررسی، برای این خدمات تجزیه‌و‌تحلیل شد. نتایج و بحث: پوشش درختان در پارک‌های مشهد 6/41 درصد بود. سه گونه غالب شامل افرا (4/17 درصد)، چنار (6/15 درصد) و اقاقیا (7/11 درصد) بودند. با توجه به بیشتر بودن درختان جوان پارک‌ها، بیشتر خدمات اکوسیستمی از درختان جوان منشاء می‌گرفت. بخش عمده گونهها غیربومی بودند: 1/44 درصد منشاء آمریکای شمالی و 9/15 درصد منشاء آسیایی داشتند. میزان ترسیب ناخالص کربن درختان 0387/1 تن در هکتار به ازای هر سال بود که سهم عمده آن مربوط به گونه چنار بود. تولید اکسیژن 24656/0 تن در هکتار به ازای هر سال و موجودی کربن (ذخیره کربن) در کالبد پارک‌های شهری 769/22 تن در هکتار محاسبه شد. پالایش آلاینده‌ها در یک سال و به ازای هر هکتار 041/0 تن گزارش شد، ارزش خدمات تنظیمی (ترسیب، تولید اکسیژن و پالایش آلایندههای شهری) در پارک‌های مشهد معادل 4 میلیون ریال به ازای هر هکتار در سال نشان داده شد. ذخیره کربن پارک های شهر مشهد نیز معادل 61 میلیون ریال به ازای هر هکتار ارزش‌گذاری شد. از آنجا که اتمسفر مخزن عظیمی از اکسیژن است، این گاز در ارزش‌گذاری ریالی منظور نشد. اکسیژن تولیدشده در کل پارک‌های مشهد290 تن می باشد که این میزان نیاز سالانه 115 نفر را تامین می‌کند. غنای گونه‌ای پارک‌های مشهد با 38 گونه ارزشی معادل 22 میلیون ریال داشت. مجموع ارزش خدمات تنظیمی (تنوع، ذخیره آب، تشکیل خاک، کنترل بیولوژیک و خدمات فرهنگی) منفی شدند و از بین این خدمات کارشناسان پاسخ‌گو تنها برای خدمات فرهنگی و ذخیره آب تمایل به پرداخت هزینه‌ای معادل 364 میلیون ریال به ازای هر هکتار در سال داشتند، که از این میزان 240 میلیون ارزش خدمات فرهنگی و 133 هزار ریال ارزش خدمت ذخیره آب بود. برای بقیه خدمات تمایلی به پرداخت هزینه وجود نداشت و کارشناسان پرداخت این هزینه‌ها را از وظایف خود شهرداری می‌دانستند. نتیجه‌گیری: خدمات ارائه‌شده توسط پارک‌های مشهد بخشی از موهبت‌های طبیعی است و از اینرو باید بودجه‌های بیشتری برای حفظ این سرمایه‌های گرانقدر برنامه‌ریزی و صرف شود.
مقاله پژوهشی
مریم فروغ الدین؛ مهدی جلیلی قاضی زاده؛ مریم میرابی؛ محمدرضا نظری
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، صفحه 177-192
چکیده
سابقه و هدف: لاینر رسی متراکم‌شده یکی از مهمترین اجزای خاک‌چال‌های دفن بهداشتی پسماند است که اصلی‌ترین وظیفه آن محدود کردن نفوذ شیرابه ناشی از پسماند از کف محل دفن است. از آنجا که هزینه سیستم لاینینگ بخش قابل‌توجهی از هزینه‌های یک محل دفن را در بر می‌گیرد، لازم است طراحی لاینر رسی متراکم‌شده با در نظر گرفتن توامان ملاحظات محیط ...
بیشتر
سابقه و هدف: لاینر رسی متراکم‌شده یکی از مهمترین اجزای خاک‌چال‌های دفن بهداشتی پسماند است که اصلی‌ترین وظیفه آن محدود کردن نفوذ شیرابه ناشی از پسماند از کف محل دفن است. از آنجا که هزینه سیستم لاینینگ بخش قابل‌توجهی از هزینه‌های یک محل دفن را در بر می‌گیرد، لازم است طراحی لاینر رسی متراکم‌شده با در نظر گرفتن توامان ملاحظات محیط زیستی و اقتصادی انجام شود که مستلزم شناسایی عوامل موثر بر هزینه‌های ساخت لاینر رسی متراکم‌شده است. مواد و روشها: با استفاده از رویکرد عملکردگرا، ضمن بررسی عوامل موثر بر عملکرد هیدرولیکی لاینر رسی متراکم‌شده در جلوگیری از نفوذ شیرابه، چهار متغیر شامل ارتفاع ترانشه دفن، عمر ترانشه دفن، قیمت زمین و فاصله از منبع قرضه خاک به‌عنوان متغیرهای موثر بر هزینه ساخت لاینر رسی شناسایی و سناریوهای مختلف برای بررسی هر کدام از عوامل تاثیرگذار تعریف شد. بر اساس شرایط موجود در اکثر خاک‌چال‌های کشور، تغییرات ارتفاع ترانشه بین 10 تا 30 متر، تغییرات طول عمر ترانشه بین یک ماه تا دو سال و تغییرات فاصله از محل قرضه بین صفر تا 100 کیلومتر در نظر گرفته شده است. در ادامه با استفاده از مدل کالیبره‌شده یک‌بعدی HYDRUS، ضخامت مناسب لاینر در سناریوهای مختلف برای ترانشه دفن تعیین شده است و بر اساس آن، هزینه‌های مرتبط با ساخت لاینر رسی متراکم‌شده در سناریوهای محتمل برای محل دفن پسماند برآورد شده است. نتایج و بحث: بررسی الگوی تغییرات هزینه‌ها نشان میدهد که افزایش ارتفاع ترانشه دفن در بخش‌های مختلف منجر به کاهش هزینه‌های ساخت میشود. این در حالی است که تغییرات هزینه ساخت لاینر در طول عمرهای مختلف ترانشه، ابتدا روندی نزولی و در ادامه روند صعودی داشته است. ضمن آنکه روند تغییرات هزینه کل متاثر از تغییرات هزینه زمین و نشان‌دهنده اهمیت قیمت زمین در ارزیابی هزینه‌های کلی احداث لاینر است. همچنین افزایش فاصله از محل قرضه منجر به افزایش چشمگیر هزینه‌های ساخت لاینر رسی میشود. از اینرو اگر خاک مناسب برای ساخت لاینر رسی در فاصله‌ای بیش از 100 کیلومتر از محل خاک‌چال موجود باشد، استفاده از لاینرهای رسی ژئوسنتتیک صرفه اقتصادی بیشتری نسبت به لاینر رسی متراکم‌شده دارد. عمر ترانشه دفن متغیری است که محدودیت کمتری برای طراح ایجاد می‌کند بنابراین میتواند با توجه به هزینه سایر بخش‌ها مقادیر مختلفی برای آن لحاظ شود. نتیجه‌گیری: بررسی هزینه‌ها در بخش‌های مختلف ساخت لاینر رسی متراکم‌شده حاکی از آن است که تغییرات پارامترهای مختلف به شکل معنیداری در تغییرات هزینه ساخت لاینر موثر بوده و برای تعیین حد بهینه برای هر پارامتر باید با استفاده از یک مدل اقتصادی، توابع هزینه استخراج و نسبت به بهینه‌سازی آن در هر منطقه اقدام شود.
مقاله پژوهشی
مهدا فروغی؛ سعید نوروزیان ملکی؛ معین حاجی مقصودی
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، صفحه 193-214
چکیده
سابقه و هدف:
امروزه توجه به کاربران طرح در پروژههای معماری اهمیت بیشتری یافته و بعد اجتماعی به‌عنوان یکی از مهمترین ابعاد تاثیرگذار بر طرح مورد توجه طراحان قرار گرفته است. اهمیت این موضوع در طراحی معماری منظر، با توجه به بعد ذهنی و مخاطب‌محور بودن آن، دوچندان است. یکی از مهمترین رویکردها در معماری که به مخاطبان طرح توجه دارد، ...
بیشتر
سابقه و هدف:
امروزه توجه به کاربران طرح در پروژههای معماری اهمیت بیشتری یافته و بعد اجتماعی به‌عنوان یکی از مهمترین ابعاد تاثیرگذار بر طرح مورد توجه طراحان قرار گرفته است. اهمیت این موضوع در طراحی معماری منظر، با توجه به بعد ذهنی و مخاطب‌محور بودن آن، دوچندان است. یکی از مهمترین رویکردها در معماری که به مخاطبان طرح توجه دارد، رویکرد طراحی مشارکتی است. مبحث طراحی مشارکتی، اولین بار در سال 1980 در آمریکا در اعتراض به قدرت زیاد طراحان و بی‌توجهی آنها به نیازهای حقیقی مردم در پروژههای معماری مطرح شد. به‌تدریج طراحی مشارکتی در سایر کشورها نیز رواج یافت و در دهه 1990 شاهد اوج اهمیت آن در حوزه معماری بودیم. در این زمان منابع متعدد اثرات گسترده و تکنیک‌های این رویکرد را بررسی کردند و بدین ترتیب انتظارات زیادی نسبت به طراحی مشارکتی پدید آمد. با عدم تحقق تمام این انتظارات در پروژههای طراحی مشارکتی اجرا‌شده در آن زمان، موضوع موانع طراحی مشارکتی طرح شد. با این حال نوشتارهای زیادی طراحی مشارکتی را لازمة دنیای امروز دانسته‌اند. اگرچه طراحی مشارکتی در معنای جدید آن و مباحث نظری مطرح‌شده در این زمینه از آمریکا آغاز شد ولی در ایران سابقه طراحی مشارکتی به‌طور سنتی به سال‌ها پیش برمی‌گردد. امروزه پروژههای طراحی مشارکتی در شهرهای ایران بهصورت محدود و اغلب غیرموثر انجام میشود. در این راستا، هدف این مقاله بررسی موانع استفاده از طراحی مشارکتی منظر و تعیین درجه اهمیت آنها در ایران از دیدگاه متخصصان امر است.
مواد و روشها:
در این راستا، ابتدا موانع اصلی استفاده از رویکرد طراحی مشارکتی منظر، از منابع متعدد استخراج و دسته‌بندی شده است و سپس به کمک روش دلفی و انجام مصاحبه‌هایی با معماران منظر، میزان تأثیر موانع استخراج‌شده بر استفاده از رویکرد طراحی مشارکتی منظر در ایران، ارزیابی و اولویت‌بندی شد. اعضای پانل دلفی شامل ده نفر از متخصصان منظر، شش نفر از متخصصان معماری و چهار نفر از متخصصان شهرسازی شاغل در دانشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها یا شرکت‌های مرتبط با طراحی معماری منظر هستند.
نتایج و بحث:
در نهایت گروه موانع سیاسی و تکنیکی به‌عنوان مهمترین دسته موانع منظر مشارکتی شناخته شدند و در زیرشاخه‌های این موانع، بی‌علاقگی کارفرما در شرکت در فرایند مشارکتی طراحی، به‌عنوان مهمترین مانع با ضریب روایی صددرصد و کمبود وقت آزاد جامعه معاصر به‌عنوان کم‌‌اهمیت‌ترین مانع شناخته شده است. در میان زیرشاخه‌های موانع تکنیکی، به ترتیب مرحله زمانی مشارکت مردم در فرایند طراحی مشارکتی، فقدان رابطه باز و مستقیم بین مردم، طراح و کارفرما با ضریب روایی 60 درصد و تجربه و مهارت کم متخصصان در فرایند طراحی مشارکتی و دانش و مهارت کم مردم شرکت‌کننده در فرایند طراحی مشارکتی با ضریب روایی 40 درصد و از میان زیرشاخه‌های موانع اجرایی، عدم مطلوبیت سیستم‌های اداری و اجرایی با ضریب روایی 80 درصد و زمان‌بر بودن شرکت دادن مردم در فرایند طراحی منظر مشارکتی با ضریب روایی 40 درصد به‌عنوان مهمترین موانع شناخته شدهاند.
نتیجه‌گیری:
با توجه به اینکه موانع تکنیکی از دیدگاه متخصصان بسیار مهم ارزیابی شده است، باید ارزیابی مدونی درباره این تکنیک‌ها انجام شود. توصیه میشود این تحقیقات دارای جنبه‌های نظری و عملی باشند و طی پژوهش‌ها به مسائل مرحله زمانی مشارکت مردم و وجود رابطه باز و مستقیم بین مردم، طراح و کارفرما توجه بیشتری شود. همچنین پیشنهاد میشود تحقیقاتی برای ارزیابی روش‌های طراحی مشارکتی به‌کار گرفته‌شده صورت گیرد. بدین ترتیب میتوان از تجربیات کشورهای غربی در طراحی مشارکتی مدرن استفاده کرد و از سوی دیگر برخی سنت‌های گذشته ایران که مرتبط با طراحی مشارکتی بوده را احیا کرد.
مقاله پژوهشی
الهام ابراهیمی؛ فراهم احمد زاده؛ بابک نعیمی
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، صفحه 215-232
چکیده
سابقه و هدف: گوشت‌خواران به خاطر جایگاه‌شان در رأس هرم غذایی همواره در معرض تهدید قرار دارند. امروزه حدود 65% از گوشت‌خواران در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت، در رده خطر انقراض یا آسیب پذیر قرار گرفته‌اند .در مقیاس جهانی در راسته گوشت‌خواران، خانواده کفتارها از خانوادههایی با تعداد گونه اندک (4 گونه) محسوب میشود. کفتار راهراه ...
بیشتر
سابقه و هدف: گوشت‌خواران به خاطر جایگاه‌شان در رأس هرم غذایی همواره در معرض تهدید قرار دارند. امروزه حدود 65% از گوشت‌خواران در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت، در رده خطر انقراض یا آسیب پذیر قرار گرفته‌اند .در مقیاس جهانی در راسته گوشت‌خواران، خانواده کفتارها از خانوادههایی با تعداد گونه اندک (4 گونه) محسوب میشود. کفتار راهراه (Hyaena hyaena) تنها عضو این خانواده در ایران است و در رتبه نزدیک به تهدید ( (NTفهرست سرخ IUCNقرار دارد. هدف از این پژوهش تهیه مدل توزیع گونه‌ای کفتار راهراه به‌عنوان یک گونه با پراکنش جغرافیایی گسترده در ایران است. مواد و روشها: با استفاده از لایه‌های نوزده متغیر اقلیمی همبستگی بین متغییرها برای گونه کفتار راهراه تجزیه‌و‌تحلیل شد و متغیرهایی که همبستگی بیش از 75/0 داشتند، حذف شدند. در نهایت هشت مدل توزیع گونه‌ای در بسته آماری sdm (GLM, GAM, BRT, SVM, RF, MARS, CART, FDA) در نرم‌افزار R مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به اینکه مدل‌های توزیع گونه‌ای همواره در معرض عدم قطعیت قرار دارند و این موضوعی است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد، یک راهحل برای برآورد تغییرات بین مدلی و کاهش عدم‌قطعیت در پیش‌بینی، استفاده از پیش‌بینی‌های ترکیبی به جای استفاده از یک روش مدل‌سازی واحد است. از اینرو پس از تعیین پتانسیل‌های زیستگاهی کفتار راهراه توسط هشت مدل مذکور، بهترین مناطق برای پراکنش این گونه در ایران با بهره‌گیری از مدل ترکیبی (Ensemble) مشخص شد. نتایج و بحث: یافـتـه‌هـای ایـن بررسی نشان داد متغیرهای دمای متوسط سالانه، بارش فصلی، بارش گرم‌ترین فصل از اهـمـیـت بالایی برخوردارند و در مجموع مدل‌های FDA ، GAM، BRT،CART، GLM دارای قابلیت اعتماد در سطح خوب، مدل MARS دارای قابلیت اعتماد در سطح عالی و مدل‌های SVM و RF دارای قابلیت اعتماد بسیار عالی هستند. نتایج نشان داد مدل‌هایGLM, GAM, BRT, MARS,CART, RF عموماً مناطق مرکزی ایران و مدل‌های SVM و FDA مناطق حاشیه‌ای دریای خزر را به‌عنوان بهترین مناطق برای توزیع گونه‌ای کفتار راهراه پیش‌بینی کرده‌اند، تفاوت در نتایج پیش‌بینی مدلها تایید‌کننده عدم قطعیت بین مدلها است از اینرو ضرورت استفاده از روش ترکیبی آشکار میشود. نتایج مدل ترکیبی نشان داد مناسب‌ترین مناطق برای پراکنش کفتار راهراه مناطق نیمه‌خشک و استپی مرکزی ایران است. نتیجه‌گیری: به تازگی از SDMsبرای تخمین گستره حضور گونهها و همچنین کشف اثرات تغییر اقلیم بر توزیع آنها استفاده میشود و در میان این مدلها استفاده از رویکرد مدل‌سازی ترکیبی راهحل مناسبی برای کاهش عدم‌قطعیت پیش‌بینی در مدل‌سازی توزیع گونه‌ای محسوب میشود، بنابراین نتایج این پژوهش علاوه بر پیش‌بینی توزیع مکانی کفتار راهراه به نوبه خود میتواند به اقدامات مدیریتی حفاظت این گونه نیز کمک کند.
