علمی - پژوهشی
آتوسا سلیمانی؛ اسماعیل صالحی
دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1396، صفحه 1-14
چکیده
سابقه و هدف: تدریس مشارکتی به‌عنوان یکی از روش های تدریس نوعی رابطه بین فردی است که خلاء استفاده از آن در انتقال مفاهیم محیط زیستی و پایش آنها کاملاً احساس می‌شود و انجام پژوهش هایی بر پایه این نوع تدریس، در انتخاب موثرترین روش انتقال مفاهیم، به آموزشگران محیط زیست و فعالان این حوزه کمک شایانی خواهد کرد. چراکه میتواند در رشد ...
بیشتر
سابقه و هدف: تدریس مشارکتی به‌عنوان یکی از روش های تدریس نوعی رابطه بین فردی است که خلاء استفاده از آن در انتقال مفاهیم محیط زیستی و پایش آنها کاملاً احساس می‌شود و انجام پژوهش هایی بر پایه این نوع تدریس، در انتخاب موثرترین روش انتقال مفاهیم، به آموزشگران محیط زیست و فعالان این حوزه کمک شایانی خواهد کرد. چراکه میتواند در رشد مهارت های بین فردی، ذهنی و مهارت های سطح بالای تفکر انتقادی تاثیر داشته باشد و موجب یادگیری بیشتر، به خاطر سپاری موثرتر اطلاعات و لذت بیشتر فراگیرنده از کلاس درس شود. از آنجا که هدف اصلی این پژوهش مقایسه و پایش اثربخشی آموزش مباحث محیط زیست شهری با استفاده از روش یادگیری مشارکتی جیگساو و روش سنتی است این سوال مطرح می‌شود که کدامیک از روش ها برای انتقال مفاهیم محیط زیست شهری موثرترند و با گذشت زمان میزان ماندگاری مفاهیم محیط زیستی ارائه شده چگونه است.مواد و روش ها: این پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با دو گروه مشارکتی و سنتی است. جامعه آماری شامل دانش آموزان پسر مقطع سوم ابتدایی شهر اهواز است که برای نمونه گیری از روش خوش های تصادفی استفاده شد. حجم نمونه شامل 62 نفر است که 32 و 30 نفر آنها به ترتیب در گروه روش تدریس مشارکتی جیگساو و گروه روش تدریس سنتی قرار گرفتند. همسان بودن گروه ها از طریق اجرای پیش آزمون سنجیده شد و پایایی آزمون از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 84/0 به دست آمد. روش های یادگیری به مدت 3 هفته متوالی اجرا شد و یک هفته و سپس یک ماه پس از پایان مداخله پس آزمون به‌عمل آمد. نمرات با استفاده از روش اندازه اثر، آزمون t مستقل و همبسته با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار گرفتند.نتایج و بحث: نتایج آزمون t مستقل از پیش آزمون گروه های مشارکتی و سنتی نشان داد که میزان آگاهی از تمامی مباحث محیط زیست شهری در میان دانش آموزان یکسان بوده و تفاوت معنادار میان این دو گروه مشاهده نشد. میانگین گروه مشارکتی و سنتی در پیشآزمون مباحث محیط زیست شهری به ترتیب 68/18 و 66/18 به دست آمد. در حالی که نتایج پس آزمون یک هفته پس از اعمال مداخله نشان داد که میانگین گروه مشارکتی و سنتی به ترتیب 28/26 و 10/23 محاسبه شد. میانگین پسآزمون یک ماه پس از اعمال مداخله نیز به ترتیب 65/25 و 93/21 به دست آمد و میانگین حاصل از پسآزمون گروه مشارکتی یک هفته و یک ماه پس از مداخله در سطح معناداری نسبت به میانگین گروه سنتی بالاتر شد. نتایج آزمون اندازه اثر نشان داد که اندازه اثر روش مشارکتی جیگساو در بازه زمانی یک هفته پس از مداخله آموزشی 870/1 و در بازه زمانی یک ماه پس از آموزش مشارکتی 137/2 است. همچنین، با توجه به نتایج آزمون t همبسته بین میزان آگاهی قبل از مداخله و یک هفته بعد از اجرای دورهی آموزشی تفاوت معنادار مشاهده شد. یک ماه پس از اجرای دورهی آموزشی میانگین میزان آگاهی در روش مشارکتی از 28/26 به 65/25 و در روش سنتی از 10/23 به 93/21 تغییر نمود که در مقایسه با قبل از اجرای دورهی آموزشی، تفاوت معناداری مشاهده شد. نتایج حاصل نشان داد، دانشآموزانی که از طریق یادگیری مشارکتی طبق الگوی جیگساو به یادگیری میپردازند، مطالب و مباحث را نسبت به دانشآموزانی که از طریق یادگیری سنتی آموزش دیده اند، بهتر یاد می گیرند.نتیجه گیری: نتایج تحلیل داده ها نشان داد که میزان آگاهی از مباحث محیط زیست شهری در میان دانش آموزانی که به روش مشارکتی جیگساو آموزش دیده بودند، در سطح معناداری بالاتر از دانش آموزان آموزش دیده به روش سنتی بود. همچنین نتایج حاصل از پایش اثربخشی، برتری روش مشارکتی جیگساو را نسبت به روش آموزش سنتی تایید نمود.
علمی - پژوهشی
علی معرفت؛ عبدارضا کرباسی؛ حسن سرشتی
دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1396، صفحه 15-26
چکیده
سابقه و هدف: با توجه به اینکه امروزه بیش از 60 درصد از مردم جهان در نواحی مصبی سکونت دارند و در پی آن این نواحی همواره در معرض آلودگی‌های شدیدی همچون تخلیه فلزات سمی و خطرناک قرار دارند، بررسی رفتار مصب‌ها در مقابل این نوع آلودگی‌ها ضرورت دارد. برای این نوع بررسی‌ها لازم است ناحیه مصبی شبیه‌سازی شود. از آنجا که تشکیل مصب نتیجه اختلاط ...
بیشتر
سابقه و هدف: با توجه به اینکه امروزه بیش از 60 درصد از مردم جهان در نواحی مصبی سکونت دارند و در پی آن این نواحی همواره در معرض آلودگی‌های شدیدی همچون تخلیه فلزات سمی و خطرناک قرار دارند، بررسی رفتار مصب‌ها در مقابل این نوع آلودگی‌ها ضرورت دارد. برای این نوع بررسی‌ها لازم است ناحیه مصبی شبیه‌سازی شود. از آنجا که تشکیل مصب نتیجه اختلاط آب شور دریا و شیرین رودخانه است، میتوان با ایجاد رژیم‌های شوری متفاوت این ناحیه را شیبه‌سازی کرد.مواد و روش‌ها: هدف از این تحقیق بررسی رفتار فلزات سنگین و سمی همانند سرب، مس، روی، نیکل و منگنز در مصب بزرگ‌ترین رود حاشیه جنوبی دریای خزر، سفیدرود، است. برای این کار آب شیرین و شور دریای خزر در 5 رژیم شوری ترکیب شدند تا شوری‌های 1 تا 4/3 پی‌اس‌یو ایجاد شود. پس از رو آمدن لخته‌ها، نمونه داخل هر آکواریوم جداگانه فیلتراسیون (22/0 میکرومتر) می‌شود. بدین ترتیب لخته‌ها روی فیلترها جمع می‌شوند. فیلترهای حاوی لخته را داخل بشرهای کوچک گذاشته و 5 سی‌سی اسید نیتریک فوق‌العاده تمیز (Extra Pure) به آنها اضافه می‌کنیم. پس از گذشت حدود 6 ساعت، فیلترها و لخته‌های روی آنها (بدون حرارت) کاملا هضم می‌شود. سپس مایع داخل بشرها را با آب مقطر و اسید کلریدریک یک نرمال به نسبت 5/2 و 5/7 میلی‌لیتر در بالن ژوژه 10 سی‌سی به حجم می‌رسانیم. اکنون نمونه‌ها برای آنالیز با دستگاه ICP آماده‌اند. در این پژوهش به منظور بررسی عوامل تاثیرگذار محیط مصبی بر رفتار فلزات سنگین از آنالیز خوشه‌ای که یک روش آماری است استفاد می‌شود.نتایج و بحث: مصب‌ها همانند یک فیلتر می‌توانند از بار ورودی فلزات سنگین و سمی به محیط‌های آب شور مانند دریا بکاهند. این پژوهش فرآیند حذف عناصر محلول و کلوییدی منگنز، مس، روی، سرب و نیکل را در اثر فرآیند لخته‌سازی طی اختلاط مصبی آب رودخانه سفیدرود با آب دریای خزر به‌صورت آزمایشگاهی بررسی میکند. طبق این بررسی، برای اولین بار دو فلز روی و سرب به ترتیب با صد و صفر درصد لخته‌سازی رفتار کاملا غیرخوددار و کاملا خوددار از خود نشان دادند. همچنین در اثر اختلاط مصبی آب شور با آب شیرین، سه عنصر مس، نیکل و منگنز به ترتیب با مقادیر 55 ، 41 و 4 به لخته تبدیل شده و به همین میزان از بار وردی آنها از رودخانه سفیدرود به دریای خزر کاسته می‌شود. مطابق آنالیز خوشه‌ای چهار پارامتر شوری، هدایت الکتریکی، pHو پتانسیل اکسایش-احیا بر لخته شدن فلز روی تاثیرگذار هستند. آنالیزهای آماری نشان میدهند که تنها پارامتر تاثیرگذار بر لخته شدن فلز مس اکسیژن محلول است. همچنین هیچ پارامتری بر لخته شدن دو عنصر منگنز و نیکل تاثیرگذار نیست.نتیجه‌گیری: محیط اختلاط مصبی تاثیر متفاوتی بر فلزات سنگین مختلف دارد. دلیل این تفاوت را میتوان به نوع فلزات سنگین در محیط و همچنین پارامترهای فیزیکی و شیمیایی نسبت داد.
علمی - پژوهشی
باقر نیکجو؛ عباس عبدشاهی؛ مسعود یزدانپناه
دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1396، صفحه 27-44
چکیده
سابقه و هدف: امروزه مداخلات انسان در طبیعت، وضعیت سامانه‌ها و زیست‌سامانه‌های محیطی را دچار اختلال کرده که در نتیجه باعث ایجاد ناهنجاری‌هایی نظیر سیل‌های بی‌سابقه، طوفان‌های شدید، گرم شدن زمین، مصرف بی‌رویه‌ی منابع طبیعی و اخیراً خشک‌شدن دریاچه‌ها گردیده است. یکی از مهمترین مخاطره‌های محیطی که در سالهای اخیر در ایران در ...
بیشتر
سابقه و هدف: امروزه مداخلات انسان در طبیعت، وضعیت سامانه‌ها و زیست‌سامانه‌های محیطی را دچار اختلال کرده که در نتیجه باعث ایجاد ناهنجاری‌هایی نظیر سیل‌های بی‌سابقه، طوفان‌های شدید، گرم شدن زمین، مصرف بی‌رویه‌ی منابع طبیعی و اخیراً خشک‌شدن دریاچه‌ها گردیده است. یکی از مهمترین مخاطره‌های محیطی که در سالهای اخیر در ایران در حال رخ دادن است، کاهش آب دریاچه اورمیه میباشد. اهداف این مطالعه، بررسی تاثیر خشک‌شدن دریاچه ارومیه بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی ساکنان حاشیه‌ی دریاچه، دیدگاه ساکنان در رابطه با عوامل موثر بر خشک‌شدن دریاچه و روشهای احیای آن و همچنین اولویت بندی پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی بود. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر از لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی بوده و از منظر جمع‌آوری داده‌ها به روش علی-مقایسه‌ای انجام شده است. دادههای مورد نیاز از نمونه‌ای به حجم ۳۰۰ از ساکنان روستاهای شهرستان ملکان در سال ۱۳۹۴با تکمیل پرسشنامه، جمع‌آوری گردید. در بخش توصیفی از فراوانی، درصد تجمعی، واریانس، انحراف معیار و میانگین استفاده شد. در بخش استنباطی نیز آزمون‌های مقایسه میانگین، تحلیل واریانس و آزمون t به کار گرفته شد. همچنین با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی اولویت پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی دریاچه ارومیه از نظر ساکنان منطقه مشخص گردید. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که پس از سال ۱۳۸۸ تمامی محصولات به جز محصولات باغی نسبت به دوره قبل با کاهش قابل ملاحظه ای مواجه گردیده‌اند. ملاحظه ارقام نشان میدهد که وضعیت اقتصادی کل منطقه نسبت به قبل از سال ۱۳۸۸ بدتر شده است. اما میانگین این متغیر، قبل از سال ۱۳۸۸ با دور شدن از دریاچه، کاهش و بعد از سال ۱۳۸۸ با دور شدن از دریاچه، افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر، وضعیت زیستمحیطی قبل از سال ۱۳۸۸ با نزدیک شدن به سواحل دریاچه ارومیه، ولی پس از سال ۱۳۸۸ با دور شدن از سواحل، بهبود یافته است. بنابراین به مرور زمان با خشک‌شدن بیشتر دریاچه، ساکنان منطقه در وضعیت بدتری قرار گرفته‌اند. از نظر ساکنان منطقه، دولت از طریق احداث بزرگراه، ساخت سدها و عدم جلوگیری از احداث چاه‌های غیرمجاز مهمترین نقش را در خشک‌شدن دریاچه داشته است. پاسخگویان انتقال آب به دریاچه، رها نمودن آب سدها، بارور نمودن ابرها، استفاده از شیوه‌های بهتر آبیاری و نیز کشت محصولات با کارایی بالای مصرف آب را جهت احیای دریاچه‌ی ارومیه پیشنهاد نموده‌اند. فرایند تحلیل سلسله مراتبی نشان داد ساکنان منطقه بیشترین اولویت را به پیامدهای زیستمحیطی خشک شدن دریاچه داده و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی در رتبه‌های بعدی قرار دارند.نتیجه‌گیری: با توجه به این که بیش از نیمی از مردم، رها ساختن آب سدها را عامل موثری در احیای دریاچه بیان نموده‌اند، بنابراین علی‌رغم کاهش سطح درآمد آنها، تمایل به احیای دریاچه برای آنها اولویت بیشتری دارد. در اولویت بودن پیامدهای زیستمحیطی خشک‌شدن دریاچه نسبت به پیامدهای اقتصادی و اجتماعی حاکی از آن است که پیامد زیستمحیطی دریاچه به حد هشدار دهنده‌ای رسیده است. اما از طرف دیگر، این انگیزه را هم در سیاستگذاران ایجاد می‌نماید که برای احیای دریاچه ارومیه با در نظر گرفتن این اولویت مهم، برنامهریزی نمایند.
علمی - پژوهشی
علی افضلی؛ وحید ماجد
دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1396، صفحه 45-60
چکیده
سابقه و هدف: این مقاله بر پایه رابطه کایا به بررسی آثار متغیرهای کلان بر کیفیت محیط زیست در منطقه منا می‌پردازد. فرآیند رشد و توسعه اقتصادی در کشورهای در حال توسعه، از جمله ایران و سایر کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا، فشار فزاینده‌ای به محیط زیست وارد می‌آورد. هزینه تخریب‌های زیستمحیطی در منطقه منا به حدود 5 درصد و در ایران ...
بیشتر
سابقه و هدف: این مقاله بر پایه رابطه کایا به بررسی آثار متغیرهای کلان بر کیفیت محیط زیست در منطقه منا می‌پردازد. فرآیند رشد و توسعه اقتصادی در کشورهای در حال توسعه، از جمله ایران و سایر کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا، فشار فزاینده‌ای به محیط زیست وارد می‌آورد. هزینه تخریب‌های زیستمحیطی در منطقه منا به حدود 5 درصد و در ایران به بیش از 7 درصد تولید ناخالص داخلی می‌رسد. از سوی دیگر، تخریب‌های زیستمحیطی و انتشار آلایندهها، پایداری رشد و توسعه مذکور را با تردید مواجه ساخته است. محدودیت‌هایی که محیط زیست بر ادامه رشد و توسعه اقتصادی ایجاد میکند و خسارت‌های غیرقابل بازگشت اقتصادی ناشی از تخریب و آلودگی محیط، لزوم توجه به محیط‌زیست در تصمیم‌گیری‌های کلان را بیش از پیش نمایان می‌سازد. در نتیجه با توجه به اهمیت محیط‌زیست و منابع انرژی در توسعه پایدار، سعی شده است تا سهم هر یک از عوامل جمعیت، تولید ناخالص داخلی، شدت انرژی و شدت کربن بر انتشار دی‌اکسید کربن به‌عنوان شاخصی مهم در سنجش عملکرد متناسب با کیفیت محیط زیست و توسعه پایدار، شناسایی شود؛ زیرا از میان تمام گازهای گلخانه‌ای، دی‌اکسید کربن سهم 7/94 درصدی در گرمایش زمین دارد. مواد و روش‌ها: با توجه به مطالب ذکرشده، با استفاده از دادههای مربوط به بازه زمانی 2011-1990 میلادی، بر پایه رابطه کایا سهم عوامل کلان ارزیابی شد؛ از رابطه کایا استفاده گسترده‌ای در مباحث مرتبط با انرژی و انتشار کربن می‌شود. نخست با استفاده از مدل میانگین لگاریتمی دیویژیا که یکی از روشهای تجزیه پرکاربرد به شمار میآید، سهم هر یک از متغیرهای کلان در انتشار دی‌اکسید کربن در کوتاه‌مدت بررسی شد. سپس برای تحلیل بلندمدت با تعیین مقادیر ورودی مرتبط با کشورهای منطقه منا از روش پانل دیتا استفاده شد که نشان‌دهنده وجود هم‌انباشتگی در مدل بود. مفهوم هم‌انباشتگی تداعی‌کننده وجود یک رابطه تعادلی بلندمدت است که سیستم اقتصادی در طول زمان به سمت آن حرکت میکند. در مورد دادههای هم‌انباشته پانل استفاده از مدل‌های پویا مانند تخمین‌زننده کاملا تعدیل‌شده (FMOLS)و تخمین‌زننده دینامیک(DOLS) موثرتر است. بنابراین مدل هم‌انباشته کاملا تعدیل‌شده (FMOLS) بر متغیرها اعمال شد و نتایج حاصل از تخمین پارامترهای مدل در بلندمدت به دست آمد. نتایج و بحث: بررسی سوابق پژوهش در کشورهای توسعه‌یافته نشان میدهد که در این کشورها تغییرات جمعیت و تولید ناخالص داخلی در بلندمدت انتشار دی‌اکسید کربن را افزایش داده‌اند که این تغییر تا حدود زیادی به وسیله کاهش شدت انرژی و جانشینی انرژی‌های نو جبران شده است. نتایج تخمین این پژوهش حاکی از معناداری تاثیر تولید ناخالص داخلی، جمعیت و شدت کربن بر انتشار دی‌اکسید کربن است. نتایج مربوط به روش میانگین لگاریتمی دیویژیا در کوتاه‌مدت نشان میدهد در منطقه منا، عامل جمعیت بیشترین تاثیر را بر افزایش انتشار داشته است و پس از آن به ترتیب عوامل تولید ناخالص داخلی، شدت انرژی و شدت کربن قرار دارند. در بازه‌های پنج ساله، عوامل جمعیت، تولید ناخالص داخلی و شدت انرژی به صورت میانگین در جهت افزایش انتشار عمل کرده‌اند و عامل شدت کربن عملکردی معکوس داشته است. ضرایب حاصل از مدل پانل نشان میدهند که در بلندمدت افزایش جمعیت بیشترین تاثیر را بر انتشار کربن در منطقه منا داشته است؛ در رتبه دوم عامل شدت انرژی قرار دارد و عامل بعدی تولید ناخالص داخلی است. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج تخمین در کوتاه‌مدت و بلندمدت و مقایسه با وضعیت کشورهای توسعه‌یافته، شاخص شدت انرژی میتواند نقش کلیدی در بالا بردن کیفیت محیط زیست در کشورهای حوزه منا داشته باشد. در نتیجه، کشورهای منطقه نیازمند توجه سیاستگذاران توسعه برای بهبود شاخص شدت انرژی هستند.
علمی - پژوهشی
هیوا علمی زاده؛ سعید فرهادی؛ مریم رزمی
دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1396، صفحه 61-76
چکیده
سابقه و هدف: ﺗﺎﻻب پریشان از ﺟﻤﻠﻪ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎی ﺑﺎ ارزش ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ دارای اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﺰاﻳﻲ دارد و در چند سال اخیر به دلیل خشکسالی‌های پی‌در‌پی به صورت کامل خشک شده است. فلزات سنگین از جمله مهمترین منابع آلاینده محیط زیست به شمار می‌روند که زمان ماندگاری آنها در رسوبات بسیار زیاد است. همچنین این فلزات ...
بیشتر
سابقه و هدف: ﺗﺎﻻب پریشان از ﺟﻤﻠﻪ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎی ﺑﺎ ارزش ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ دارای اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﺰاﻳﻲ دارد و در چند سال اخیر به دلیل خشکسالی‌های پی‌در‌پی به صورت کامل خشک شده است. فلزات سنگین از جمله مهمترین منابع آلاینده محیط زیست به شمار می‌روند که زمان ماندگاری آنها در رسوبات بسیار زیاد است. همچنین این فلزات اثرات زیان‌آوری بر اکوسیستمهای آبی دارند و رسوبات هم به‌عنوان منشأ و هم به‌عنوان محلی برای ذخیره این عناصر محسوب می‌شوند. از اینرو کسب اطلاعات درباره این فلزات مهم است. مواد و روش‌ها: ﻫﺪف از اﻳﻦ پژوهش برآورد آﻟﻮدﮔﻲ رسوبات تالاب پریشان ﺑﻪ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﺲ، آهن، منگنز و روی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺ غنی‌سازی، شاخص انباشت ژئوشیمیایی، درجه آلودگی و ﺷﺎﺧﺺ ﺟﺎﻣﻊ ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ است. در این بررسی، ﺗﻌﺪاد ۴۰ ﻧﻤﻮﻧﻪ رسوب با وزن ۲۰۰ گرم از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪ و پس از هضم اسیدی و فیلتر کردن ﺑﺮای ﻗﺮاﺋﺖ ﻏﻠﻈﺖ ﻓﻠﺰات ﺳﻤﻲ آزاد ﺷﺪه در ﻫﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ، از دﺳﺘﮕﺎه ﺟﺬب اﺗﻤﻲ ﺷﻌﻠﻪ ﻣﺪل AAS ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﺗﺮﻣﻮ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﺳﺘﻔﺎده شد. در اﻳﻦ تحقیق ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم وﺟﻮد اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺧﺎص ﺑﺮای آﻟﻮدﮔﻲ ﺧﺎک در ﻛﺸﻮرﻣﺎن، از اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در دﻳﮕﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻏﻠﻈﺖ فلزات مورد بررسی در ﻣﻨﻄﻘﻪ کمتر از ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻏﻠﻈﺖ (mg/kg) ﻗﺎﺑﻞﻗﺒﻮل ﺑﺮای ﻛﺸﻮرﻫﺎی ﻟﻬﺴﺘﺎن، ﻛﺎﻧﺎدا و اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ است.نتایج و بحث: میزان تغییرات خصوصیات pH و هدایت الکتریکی(Ec) به‌ترتیب در دامنه 9/7-2/7 و 34-4/2 محاسبه شد و ﻏﻠﻈﺖ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﯿﻦ نیز ﺑﺮ ﺣﺴﺐ میلی‌گرم بر کیلوگرم در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﻓﺮاواﻧـﯽ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﻨﮕﻨـﺰ(3/71-2/18)، آهن(4/26-3/6)، روی(2/15-8/3)، مس(8/13-5/3) به‌دست آمد. ﻏﻠﻈﺖ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮای ﻓﻠﺰات منگنز، ﻣﺲ، آهن و روی ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 950، 50، 41000 و 75 ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﺑﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ. ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی زﻣﻴﻦاﻧﺒﺎﺷﺘﮕﻲ، ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ و ﺷﺎﺧﺺ ﺟﺎﻣﻊ ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ برای ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ استفاده شدند که ﺷﺎﺧﺺ زﻣﻴﻦاﻧﺒﺎﺷﺘﮕﻲ ﺑﺮای ﻫﻤﻪ ﻓﻠﺰات کمتر از صفر ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن‌دﻫﻨﺪه ﻏﻴﺮآﻟﻮده بودن منطقه است، در ادامه ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ برای اﻛﺜﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺪون آﻟﻮدﮔﻲ ﻗﺮار گرفت، و ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ ﺑرای تمام فلزات مورد بررسی ﻣﻘﺪاری کمتر از یک را نشان داد ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ تمام دادهﻫﺎ در ﻃﺒﻘﻪ بدون آلودگی ﻗﺮار گرفتند. همچنین نتایج ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ منگنز، ﻣﺲ، آهن و روی ﻣﻨﺸﺄ زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻛﺸﺎورزی دارﻧﺪ و ﻏﻠﻈﺖ ﻓﻠﺰات در ﺧﺎک ﺑﻪ ﻣﻨﺸﺄ ﻃﺒﻴﻌﻲ آﻧﻬﺎ ارﺗﺒﺎط داده ﺷﺪ.نتیجه‌گیری: در نهایت میتوان بیان کرد ﻛﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد بررسی کمترین رﻳﺴﻚ آﻟﻮدﮔﻲ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ دارد. در واﻗﻊ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻓﻠﺰات ﻣﺲ، آهن، منگنز و روی در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻨﺸﺄ زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ دارﻧﺪ و در طی فرایندهای طبیعی زمین‌شناسی و از طریق چشمه‌های ورودی به این تالاب تغییر می‌کنند.
علمی - پژوهشی
رومینا سیاح نیا؛ مجید مخدوم؛ شهرزاد فریادی
دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1396، صفحه 77-88
چکیده
سابقه و هدف: طبق گزارش بانک جهانی، نرخ رشد شهری با سرعتی بیش از نرخ رشد مطلق جمعیت در حال افزایش است و این رشد و توسعه شهری اگر بدون توجه به پایداری اکولوژیکی بستر شهر صورت پذیرد، موجب بروز بحران‌های محیط زیستی در سطوح مختلف (جهانی، ملی و محلی) خواهد شد. آنچه مسلم است مدیریت توسعه کلان‌شهرها از جمله تهران نیز بدون در دست داشتن سند راهبردی ...
بیشتر
سابقه و هدف: طبق گزارش بانک جهانی، نرخ رشد شهری با سرعتی بیش از نرخ رشد مطلق جمعیت در حال افزایش است و این رشد و توسعه شهری اگر بدون توجه به پایداری اکولوژیکی بستر شهر صورت پذیرد، موجب بروز بحران‌های محیط زیستی در سطوح مختلف (جهانی، ملی و محلی) خواهد شد. آنچه مسلم است مدیریت توسعه کلان‌شهرها از جمله تهران نیز بدون در دست داشتن سند راهبردی که استخوان‌بندی اصلی توسعه را در بستر اکولوژیک سرزمین ترسیم کند امکان‌پذیر نیست. در این میان به نظر می‌رسد ارائه الگویی بر اساس نمایه‌های اکولوژیکی برای ارزیابی توان توسعه شهری راه‌حل مناسبی برای پیشگیری و بستر مناسبی برای برنامهریزی محیط زیست شهری فراهم آورد. مواد و روش‌ها: از آنجا که یافتن نمایه‌های اکولوژیکی متناسب در مدلسازی ارزیابی توان توسعه شهری نیازمند جامع‌نگری در تصمیم‌گیری و بهره‌مندی از تخصص‌های مختلف بر اساس معیارهای چندگانه کمی و کیفی است بنابراین به‌کارگیری روش تصمیم‌گیری چندمعیاره با بهره‌گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی در این تحقیق محرز است و از سوی دیگر ابهام و عدم قطعیت ذاتی حاکم بر محیط تصمیم‌گیری و ناسازگاری قضاوت‌های افراد تصمیم‌گیرنده موجب شد تا از منطق فازی برای مواجهه با ابهام موجود در برنامهریزی و تصمیم‌گیری‌های این تحقیق در منطقه مطالعاتی کلانشهر تهران بهره گرفته شود. نتایج و بحث: در این تحقیق پس از مرور منابع با استفاده از اطلاعات به‌دست‌آمده، دانش تخصصی و تکنیک دلفی معیارهای مورد نظر شناسایی و وارد پایگاه داده در سامانه اطلاعات جغرافیایی شد. سپس با استفاده از تحلیل چندمعیاره و منطق فازیلایه‌های اطلاعاتی با ضریب اهمیت منتج از تکنیک دلفی با هم ترکیب و نهایتا طبق هر دو منطق بولین و فازی در نرم‌افزار ARC GIS 10.1تصمیم‌گیری شد. نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق نشان میدهد با توجه به نمایه‌های اکولوژیکی مورد نظر در این تحقیق پهنه مناسبی برای توسعه افقی کلانشهر تهران قابل‌شناسایی نیست.
علمی - پژوهشی
عطیه پناهی؛ فتح الله امی؛ یوسف رشیدی
دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1396، صفحه 89-102
چکیده
سابقه و هدف: آلودگی هوا به طرق گوناگونی میتواند آثار زیانبار کوتاه مدت و بلند مدت بر سلامت انسان‌ها بگذارد. البته آسیب‌پذیری افراد مختلف در مقابل آلودگی هوا متفاوت است. برخی بیماری‌ها مانند آسم و بیماری قلبی ریوی در مقابل آلودگی هوا تشدید می‌شوند. آلودگی هوا رشد جنین را کند کرده و باعث کاهش بهره‌‌ی هوشی در کودکان می‌شود. همچنین ...
بیشتر
سابقه و هدف: آلودگی هوا به طرق گوناگونی میتواند آثار زیانبار کوتاه مدت و بلند مدت بر سلامت انسان‌ها بگذارد. البته آسیب‌پذیری افراد مختلف در مقابل آلودگی هوا متفاوت است. برخی بیماری‌ها مانند آسم و بیماری قلبی ریوی در مقابل آلودگی هوا تشدید می‌شوند. آلودگی هوا رشد جنین را کند کرده و باعث کاهش بهره‌‌ی هوشی در کودکان می‌شود. همچنین آمار مراجعه به اورژانس در شهر تهران بر اثر افزایش فشار خون و حملات قلبی در روزهای ناسالم به طرز معناداری افزایش می‌یابد. هزینه‌های درمانی و کاهش بهره‌وری در محل کار میتواند سالانه میلیاردها دلار هزینه بر جامعه تحمیل کند. مواد و روش‌ها: در این پژوهش هدف تعیین هزینه اقتصادی گاز NO2 بر مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلبی شهروندان تهرانی با استفاده از نرم افزار تعیین اثرات بهداشتی میباشد. برای این هدف، شهر تهران جهت بررسی انتخاب گردید. ابتدا دادههای اولیه مربوط به سال 1392 از سازمان‌های متولی اخذ شد. پس از آن این اطلاعات از واحد حجمی (ppb) به واحد جرمی(g/m3) تبدیل گردیده و سپس اطلاعات لازم شامل تعداد روزهای آلوده در غلظت‌های مختلف آلاینده NO2 و میانگین سالانه زمستان و تابستان، صدک سالیانه و اطلاعات مربوط به ایستگاه‌هایی با بیشترین و کمترین آلودگی استخراج گردید. ورودی‌های لازم در نرم افزار AirQ قرار داده شد و خروجی نرم افزار بصورت مرگ و میر قلبی بر اثر آلاینده NO2 اخذ گردید. خروجی نرم افزار سپس توسط آمار اخذ شده از سازمان بهشت زهرا(س) و روشهای تعیین خسارت از جمله دیه، VSL و درآمد، تبدیل به مقادیر اقتصادی گردید. نتایج و بحث: بطور کلی نتایج نشان داد که در مجموع تعداد موارد تجمعی مرگ و میر قلبی در اثر گاز NO2 در سال 1392، تعداد 3/827 مورد بوده و از این تعداد 2/348 مورد زن، 7/451 مرد و 4/26 مورد کودک بوده‌اند و میانگین سنی کل (زن+مرد+کودک) 9/51 سال میباشد که اگر این میزان از امید به زندگی در ایران که از بدو تولد 73 سال میباشد کم شود، 1/21 سال بدست میآید که تعداد سالهای از دست رفته عمر در اثر آلودگی ناشی از گاز NO2 در موارد مرگ و میر قلبی در سال 1392 میباشد. اطلاعات بدست آمده یکبار بصورت فراوانی تجمعی و یکبار در فواصل مختلف غلظت آلاینده (بین غلظت‌های 400> g/m3 >10) در نظر گرفته شد. همچنین برآورد خسارت اقتصادی ناشی از آلاینده NOx نشان داد، بیشترین میزان مرگ و میر قلبی از نظر تعداد موارد مربوط به غلظت NO2 بین g/m399-90 میباشد. میزان خسارت اقتصادی با استفاده از سه روش دیه، VSL و درآمد، محاسبه گردید. هزینه‌های اقتصادی تحمیل شده با استفاده از روش دیه در فراوانی تجمعی مبلغ 1011×4/7 ریال و در غلظت‌های NO2 بین g/m3 99-90 که از نظر تعداد بیشترین مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلبی (بین غلظت‌های 400> g/m3 >10) را به خود اختصاص داده، مبلغ80.450.665.000 ریال بدست آمد. نتایج بدست آمده از روش VSL نیز مبلغ 9.431.220.000.000 ریال برای فراوانی تجمعی مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلبی در سال 1392 و مبلغ 1.020.300.000 ریال را برای غلظت‌هایg/m3 99-90 آلاینده NO2، نشان میدهد. این مبالغ همچنین از روش درآمد بصورت 600 میلیارد ریال (برای فراوانی تجمعی) و1010×5/6 ریال (در غلظت g/m3 NO2 99-90) میباشد.نتیجه‌گیری: بطور کلی نتایج این مطالعه نشان داد بین فواصل مختلف غلظت الاینده NO2 بیشترین میزان مرگ و میر قلبی مربوط به غلظت g/m3 99-90 میباشد. در نهایت نتایج نشان داد بین سه روش بیمه، VSL و درآمد بیشترین خسارت اقتصادی مربوط به روش VSL بوده است.
علمی - پژوهشی
فرشاد گلبابایی کوتنایی؛ ناصر مهردادی؛ مهدی اسدی قالهری؛ غلامرضا نبی بیدهندی؛ حسن امینی راد
دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1396، صفحه 103-114
چکیده
سابقه و هدف: تصفیه لجن تصفیه‌خانه‌های فاضلاب یکی از مشکل‌ترین فرآیندهای تصفیه و چالشی اساسی برای متخصصین و مسئولان میباشد. مهمترین شاخص وجود عوامل بیماری‌زا در لجن و فاضلاب کلیفرم‌ها می‌باشند. امواج اولتراسوند در فرکانس‌های 20 تا 200 کیلو هرتز و سطوح بالای انرژی یکی از روشهای جدید جهت گندزدایی در تاسیسات فاضلابی هستند. هدف از ...
بیشتر
سابقه و هدف: تصفیه لجن تصفیه‌خانه‌های فاضلاب یکی از مشکل‌ترین فرآیندهای تصفیه و چالشی اساسی برای متخصصین و مسئولان میباشد. مهمترین شاخص وجود عوامل بیماری‌زا در لجن و فاضلاب کلیفرم‌ها می‌باشند. امواج اولتراسوند در فرکانس‌های 20 تا 200 کیلو هرتز و سطوح بالای انرژی یکی از روشهای جدید جهت گندزدایی در تاسیسات فاضلابی هستند. هدف از انجام این تحقیق، تعیین اثر سیستم انتشار امواج اولتراسونیک با طول موج پایین جهت حذف کلیفرم کل و Escherichia coli از لجن و تعیین محدوده بهینه پارامترهای راهبری در استفاده از روش اولتراسونیک میباشد. مواد و روش‌ها: این تحقیق یک مطالعه توصیفی تحلیلی است که به صورت ناپیوسته و در مقیاس آزمایشگاهی انجام شد. بر این اساس طی دو فصل تابستان و پائیز سال 1394، تعداد 12 نمونه با فاصله زمانی 15 روزه از لجن تصفیه خانه فاضلاب جنوب تهران برداشت و تاثیر چگالی اولتراسوند (375/0، 75/0، 1، 3/1 و 5/2) بر حسب وات بر میلی‌لیتر و زمان (1، 5، 10، 15 و 30) بر حسب دقیقه بر میزان کلیفرم کل و Escherichia coli لجن بررسی شد. دستگاه اولتراسونیک مورد استفاده در این تحقیق، از گونه پروبی با بیشینه توان خروجی 750 وات و با فرکانس ثابت راهبری 20 کیلوهرتز بود. کلیه آزمایش‌های میکروبی به روش MPN در چند مرحله احتمالی، تائیدی و تکمیلی به روش 15 لوله‌ای انجام گردید و واحد به صورت MPN در 100 میلی لیتر گزارش گردید. این آزمایش‌ها در محل آزمایشگاه نانو و آب و فاضلاب دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران و بر اساس آزمایش شماره 9221 کتاب روشهای استاندارد برای آزمایشات آب و فاضلاب انجام گرفت. نتایج و بحث: امواج اولتراسونیک با تخریب دیواره‌های سلولی عوامل بیماری‌زا، ویروس‌ها و میکروب‌ها و از هم پاشیدن این عوامل بیماری‌زا موجب گندزدایی جریان لجن می‌گردند. از سوی دیگر دمای بالای ایجاد شده در اثر پدیده کاویتاسیون نیز میتواند به صورت موضعی موجب از بین رفتن عوامل بیماری‌زا گردد. به نظر می‌رسد که نیروی هیدرودینامیکی بالا و دمای بالای موضعی ایجاد شده مهمترین مکانیسم‌های تاثیرگذار در فرآیند گندزدایی لجن بر اثر اعمال امواج اولتراسونیک می‌باشند. نتایج این تحقیق نشان‌داد که با افزایش زمان و افزایش چگالی اولتراسوند، میزان حذف کلیفرم کل و Escherichia coli افزایش می‌یابد. همچنین، زمان سونیفیکاسیون بهینه برابر 30 دقیقه و چگالی اولتراسوند بهینه برابر با 5/2 وات بر میلی‌لیتر در فرکانس 20 کیلوهرتز، بدست آمد. میزان حذف کلیفرم کل و Escherichia coli در این شرایط بیش از 99 درصد و معادل log 2 بوده است. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج بدست آمده از این تحقیق، استفاده از امواج اولتراسوند تاثیر قابل توجهی بر قابلیت حذف کلیفرم کل و Escherichia coli داشته و میتواند به عنوان گزینه مناسبی برای تثبیت و گندزدایی لجن به کار رود.
علمی - پژوهشی
امیرحسین نیک فال؛ سارا کرمی؛ عباس رنجبر سعادت آبادی؛ ساویز صحت کاشانی
دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1396، صفحه 115-126
چکیده
سابقه و هدف: اگرچه در سالهای اخیر چندین مدل عددی گرد و خاک برای منطقه خاورمیانه ارزیابی شده‌اند، اما به دلیل وسعت منطقه، توسعه و پیدایش چشمه‌های جدید گرد و خاک، نیاز است تا تحقیقات جامع‌تری در ارزیابی مدل‌های عددی گرد و خاک برای منطقه خاورمیانه صورت گیرد. پژوهشگران گوناگونی مانند Marticorena and Bergametti (1995), Shao et al. (1996), Marticorena et al. (1997) Shao ...
بیشتر
سابقه و هدف: اگرچه در سالهای اخیر چندین مدل عددی گرد و خاک برای منطقه خاورمیانه ارزیابی شده‌اند، اما به دلیل وسعت منطقه، توسعه و پیدایش چشمه‌های جدید گرد و خاک، نیاز است تا تحقیقات جامع‌تری در ارزیابی مدل‌های عددی گرد و خاک برای منطقه خاورمیانه صورت گیرد. پژوهشگران گوناگونی مانند Marticorena and Bergametti (1995), Shao et al. (1996), Marticorena et al. (1997) Shao et al. (2004) با توسعه روشهای تخمین انتشار ذرات گرد و خاک با محاسبه فرآیندهایی همچون جهش و خزش ذرات گرد و خاک، و سرعت اصطکاکی آستانه، مدل‌های یکپارچه فیزیکی فرسایش باد را که قابلیت جفت‌شدن با مدل‌های جوی دارند، توسعه دادند.مواد و روش‌ها: در این پژوهش با استفاده از نسخه 3.6.1 از مدل جفت‌شده WRF-Chem، شبیه‌سازی برای 2 روز از تاریخ 11 تا 13 خرداد ماه سال 1393 با استفاده از دادههای آنالیز GFS به منظور شرایط اولیه و مرزی صورت پذیرفت. در این اجرا از طرحواره پیشرفته MADE-SORGAM به عنوان طرحواره گسیل ذرات معلق جوی استفاده شد. این طرحواره بر پایه مدل دینامیکی مودال برای هواویزها1 در اروپا طراحی شده است که این رهیافت نیز به نوبه خود بر پایه مدل منطقه‌ای ذرات معلق طراحی شده است. در طرحواره MADE ذرات معلق جوی در سه مد ایتکن با قطر کمتر از 0.1 میکرومتر، تجمعی با قطر بین 0.1 تا 2 میکرومتر، و درشت با قطر بزرگتر از 2 میکرومتر با توزیع لوگ-نرمال در فرآیند شبیه‌سازی کیفیت هوا وارد می‌شوند.نتایج و بحث: جهت ارزیابی خروجی مدل WRF-Chem، با استفاده از برنامه پس‌پردازشی NCL، نقشه‌های توزیع PM10 به همراه غلظت این پارامتر ترسیم شد. خروجی مدل WRF-Chem برای غلظت PM10 و باد سطحی در ساعت 12 روز 12 خرداد ماه سال 1393 نشان داده شده است. در ساعت 12 توده کوچکی در شمال‌غربی استان تهران مشاهده می‌شود، به تدریج با گذشت زمان میزان غلظت ذرات افزایش یافته و وزش بادهای غرب و شمال‌غربی سبب ورود گرد و خاک به داخل شهر تهران می‌گردد تا جایی که در ساعت 15 کلانشهر تهران را با غلظت زیادی در برگرفته است، پس از آن، ذرات به سمت شرق منتقل شده، گستردگی مناطق تحت پوشش بیشتر می‌شود ولی غلظت ذرات PM10 کاهش می‌یابد. نکته قابل توجه این است که اگرچه مدل غلظت زیادی را در مناطق غربی کشور نشان میدهد، که منشاء آن نواحی شرق و شمال‌شرقی کشور عراق است، چشمه گسیل طوفان گردوخاک شهر تهران را کاملا داخلی و مستقل از آن بدست آورده است. به دلیل وجود برخی محدودیت‌ها در طرحواره MADE برای مناطق با وضعیت زمین شناختی پیچیده، خروجی این طرحواره ممکن است در برخی نقاط دارای بیش‌برآورد یا کم‌برآورد باشد. همین‌طور در صورت وجود خطا در الگوی کاربری اراضی و جنس خاک از نظر فرسایش‌پذیری که نقش تعیین‌کننده در برآورد غلظت گرد و خاک دارد، نتایج خروجی مدل میتواند با واقعیت اختلاف داشته باشد. مناطقی از حوضه شبیه‌سازی مانند شرق دریای خزر و ترکمنستان عموما دارای غلظت‌های بالای گرد و خاک است که در مقایسه با مقادیر عمق نوری ذرات گرد و خاک حاصل از سنجنده MODIS مشخص می‌گردد که مقادیر قابل توجهی از گرد و خاک بر فراز بخش‌هایی از دریای خزر تجمع یافته است.نتیجه‌گیری: به طور کلی عملکرد مدل عددی WRF-Chem در این پژوهش، قابلیت کاربردی این مدل را در مدلسازی و پیشبینی کیفیت هوا، به ویژه برای هواویزهایی که از چشمه‌های گسیل طبیعی مانند مناطق فرسایش‌پذیر و بیابان‌ها تولید می‌شوند، تایید میکند. شرایط کاربری اراضی و فرسایش خاک به دلیل تغییراتی که در سالهای اخیر از نظر اقلیم، پوشش گیاهی، و سایر فراسنج‌های زمین‌شناختی در منطقه خاورمیانه رخ داده است، در برخی از مناطق دچار دگرگونی قابل‌توجهی شده است. ولی دادههای زمین‌شناسی که در مدل WRF استفاده می‌شود همچنان مربوط به سالهای گذشته است که در پژوهش‌های کیفیت هوا عامل ایجاد خطا در خروجی مدل است. بدین منظور می‌بایست حداقل در مقیاس منطقه‌ای، دادههای زمین‌شناختی موثر در گسیل ذرات گرد و خاک تصحیح شده و در اختیار مدل قرار بگیرد.
علمی - پژوهشی
پریسا گلی نیا؛ علی نصرالهی
دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1396، صفحه 127-140
چکیده
سابقه و هدف: بیوفولینگ به چسبیدن و رشد موجودات زنده بر ساختارهای در معرض محیط‌های دریایی اطلاق می‌گردد. جوامع بیوفولینگ از نظر اکولوژیک با توجه به نقش‌شان در انتقال انرژی در زنجیره‌های غذایی و عملکرد اکوسیستم‌ها و ایجاد بسترهای چند بعدی به عنوان زیستگاه برای سایر موجودات اهمیت داشته، همچنین از نظر اقتصادی با نشست روی ساختارهای ...
بیشتر
سابقه و هدف: بیوفولینگ به چسبیدن و رشد موجودات زنده بر ساختارهای در معرض محیط‌های دریایی اطلاق می‌گردد. جوامع بیوفولینگ از نظر اکولوژیک با توجه به نقش‌شان در انتقال انرژی در زنجیره‌های غذایی و عملکرد اکوسیستم‌ها و ایجاد بسترهای چند بعدی به عنوان زیستگاه برای سایر موجودات اهمیت داشته، همچنین از نظر اقتصادی با نشست روی ساختارهای دریایی و بدنه کشتی‌ها و قایق‌ها موجب آسیب‌های اقتصادی می‌شود. با این وجود اطلاعات بسیار اندکی بر روی این جوامع در دریای خزر وجود دارد و در سواحل جنوبی دریای خزر مطالعه جامعی بر این جوامع انجام نشده است.مواد و روش‌ها: در مطالعه حاضر تغییرات زمانی این جوامع در سواحل جنوبی دریای خزر با استفاده از پنل‌های PVC با ابعاد 3/0 ×12×12 سانتی‌متر در دو سطح رویی و زیرین، از خرداد 1393 تا خرداد 1394 در منطقه ویژه اقتصادی بندر آستارا، بررسی شد. پنل‌ها با 5 تکرار توسط طناب در عمق 1 متری به صورت افقی قرار داده و به مدت یک سال هر دوماه یکبار جمع‌آوری و با پنل‌های جدید جایگزین شدند. در هر نمونه برداری با دقت از پنل‌ها عکس‌برداری شد و سپس درصد پوشش موجودات بیوفولینگ با آنالیز عکس ها توسط نرم افزار CPCe بصورت مجزا برای هر سطح محاسبه شد. همچنین میزان زیتوده کل و نسبت ماده غیرآلی به آلی با استفاده از وزن خشک و وزن خاکستر محاسبه شد.نتایج و بحث: در مجموع شش گروه از بیوفولینگ ها شامل کشتی چسب‌ها (Barnacles)، خزه‌زیان (Bryozoans)، جلبک‌ها (Algae)، پرتاران (Polychaete)، دوکفه‌ای‌ها (Mussels) و هیدروزئن‌ها (Hydrozoans) شناسایی شد. گونه غالب در این بررسی کشتی چسب Amphibalanus improvises است که در تمام طول سال روی پنل‌ها مشاهده شد. همچنین بریوزوئن های راسته کیلوستوم و تنوستوم دومین گروه فراوان بیوفولینگ را تشکیل دادند. این دو گروه در مجموع عامل اصلی تغییرات زمانی مشاهده شده در جوامع مورد مطالعه هستند. نتایج آزمون آنالیز واریانس نشان داد که دوره زمانی غرقاب سازی پنل ها و سطح بستر تاثیر معنی‌داری بر درصد پوشش، زیتوده کل و نسبت ماده غیرآلی به آلی در بیوفولینگ‌ها داشته است (05/0p<). به طور کلی درصد پوشش، زیتوده کل و نسبت ماده غیرآلی به آلی موجودات در سطح زیرین پنل‌ها بیشتر از سطح رویی آنها بدست آمد. بیشترین زیتوده و نسبت ماده غیرآلی به آلی بیوفولینگ ها در تابستان مشاهده شد درحالیکه این میزان برای درصد پوشش در پاییز دیده شد. همچنین نتایج نشان داد از نظر ترکیب جمعیت، سطح رویی پنل‌ها بیشتر دارای گونه‌های اتوتروف نظیر جلبک‌ها است ولی سطح زیرین بیشتر شامل گونه‌های هتروتروف دارای ساختار کربنات کلسیمی است. با گسترش اقتصادی و توسعه صنعت کشتی‌رانی و همچنین افزایش ساختارهای انسان ساز به محیط‌های آبی در دهه‌های اخیر و پیش بینی افزایش میزان فولینگ و هزینه های آن بر اثر گرمایش جهانی، نتایج این تحقیق و تحقیقات مشابه، کاربردهای مهمی در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی برای مقابله با مشکلات فولینگ خواهد داشت. از طرف دیگر خطر تهاجم گونه های دریایی به محیط های آبی جدید با تغییرات اقلیمی نیز در حال افزایش است و بنابراین دریای خزر نیز از گونه های مهاجم ایمن نخواهد بود. در نتیجه در جهت پایش جوامع بیوفولینگ در این پهنه آبی، باید مطالعات بیشتر و در دوره های زمانی بلند مدت‌تر انجام شود.
علمی - پژوهشی
فرهاد جم؛ ژانت بلیک
دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1396، صفحه 141-156
چکیده
سابقه و هدف: نظام حکمرانی زیستمحیطی جهانی در دست‌یابی به هدف اصلی خود، یعنی حفاظت از محیط زیست جهانی و تحقق توسعه پایدار، چندان موفق نبوده است. از جمله دلایل این امر، ناهماهنگی و عدم همکاری بازیگران بین‌المللی؛ تورم موافقت‌نامه‌های چندجانبه زیست محیطی، ساختارها و نهادهای بین‌المللی نامناسب؛ عدم پیروی از اسناد و عملی و اجرایی ...
بیشتر
سابقه و هدف: نظام حکمرانی زیستمحیطی جهانی در دست‌یابی به هدف اصلی خود، یعنی حفاظت از محیط زیست جهانی و تحقق توسعه پایدار، چندان موفق نبوده است. از جمله دلایل این امر، ناهماهنگی و عدم همکاری بازیگران بین‌المللی؛ تورم موافقت‌نامه‌های چندجانبه زیست محیطی، ساختارها و نهادهای بین‌المللی نامناسب؛ عدم پیروی از اسناد و عملی و اجرایی نشدن تعهدات مندرج در آنها؛ اختصاص ناکارآمد منابع؛ شیوه غیرمردم‌سالارانه تصمیم‌گیری؛ سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری خارج از نظام حکمرانی زیستمحیطی جهانی و نبود بازیگران غیردولتی در نظامی دولت‌محور است. این نوشتار بر آن است تا علل ناکارآمدی نظام حکمرانی زیستمحیطی جهانی را شناسایی و اقدامات لازم برای برطرف ساختن کاستی‌های این نظام را بررسی کند.روش تحقیق: نوشتار پیش‌رو، با بهره‌گیری از شیوه پژوهش کتابخانه‌ای و با استفاده از مقاله‌ها و کتاب‌های پژوهشگرانی که پیشتر درباره حکمرانی زیستمحیطی جهانی تحقیق کرده‌اند، تلاش دارد وضعیت موجود نظام حکمرانی زیستمحیطی جهانی را بررسی کند. این نوشتار با توجه به میزان گسترده تخریب محیط زیست جهانی، برخی علل ناکارآمدی نظام موجود حکمرانی زیستمحیطی جهانی را بررسی و در پایان شماری از راهکارهای پیشنهادی درباره اصلاح نظام حکمرانی زیستمحیطی جهانی را مورد بحث قرار داده است.نتایج و بحث: در نظام حکمرانی زیستمحیطی جهانی، از طریق فرایندِ ایجاد اسناد و نهادها، ساختاری متشکل از اسناد نرم و سخت و نهادهای لازم برای عملی شدن این اسناد و تحقق تعهدات و الزامات آنها ایجاد می‌شوند. اما بدون هماهنگی و همکاری همه بازیگران بین‌المللی در سطحی قابل‌قبول، حتی اگر دولت‌ها اراده سیاسی لازم برای حفاظت از محیط زیست را داشته باشند نیز، نمی توان انتظار داشت پدیده‌ای مرزگذر با پاسخ‌های ناهماهنگ دولت‌ها تحت کنترل درآید. نهادهای موجود از جمله UNEP UNEP نیز کارایی لازم را در این‌باره از خود نشان نداده‌اند و با وجود شمار فراوان اعلامیه‌ها، کنوانسیون‌ها و سایر اسناد بین‌المللی، مشکلات زیستمحیطی فراوانی از جمله تغییرات اقلیمی، آلودگی هوا، خاک و اقیانوس‌ها، خطرات هسته‌ای یا ناشی از دست‌کاری ژنتیک، کاهش بی‌رویه ذخایر طبیعی و نابودی تنوع‌زیستی و چشم‌اندازها همچنان گریبان‌گیر نقاط مختلف دنیاست. از اینرو لازم است که مفاد اسناد موجود به‌ویژه موافقت‌نامه‌های چندجانبه زیستمحیطی، با استفاده از ساختارهای فعلی، عملی شوند و این امر به یاری تقویت نهادهای هماهنگ‌کننده از جمله UNEPUNEP و به یاری همکاری نزدیک‌تر و موثرتر بازیگران بین‌المللی شامل دولت‌ها، نهادهای جامعه مدنی و از جمله سازمان‌های غیردولتی، و بخش خصوصی امکان‌پذیر خواهد شد.نتیجه‌گیری: اصلاح نظام حکمرانی زیستمحیطی جهانی در وهله نخست نیازمند همکاری و هماهنگی میان دولت‌ها، نهادهای جامعه مدنی و بخش خصوصی است. همچنین پیروی از اسناد، معاهدات و موافقت‌نامه‌های چندجانبه زیستمحیطی، تقویت UNEP به مثابه نهاد هماهنگ‌کننده، گسترش نقش مجمع جهانی وزرای محیط زیست، اصلاح نهادهای فعلی سازمان ملل متحد؛ تقویت سازوکارها و منابع مالی، ایجاد ظرفیت‌های زیستمحیطی در سازمان تجارت جهانی، مدل‌های احتمالی برای سازمان محیط زیست جهانی، اصلاح شورای قیمومت سازمان ملل متحد، گسترش وظایف شورای امنیت سازمان ملل متحد، و تأسیس دادگاه زیستمحیطی جهانی از دیگر الزامات نظام حکمرانی زیست محیطی جهانی است.
علمی - پژوهشی
رضیه قنبری فرد؛ علی اکبر صفوی؛ پیمان ستوده
دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1396، صفحه 157-174
چکیده
سابقه و هدف: در کشور ایران حمل و نقل و جریانهای ترافیکی بیشترین علت آلودگی هوا را تشکیل میدهند. برهمین اساس مسأله بررسی تأثیرات حمل و نقل و جریانهای ترافیکی بر کیفیت هوا خصوصا در مناطق شهری و انجام پیشبینیها و برنامهریزیهای لازم متناسب با آن، امری ضروری بحساب میآید. با اینحال متأسفانه در این زمینه کارهای زیادی در ایران ...
بیشتر
سابقه و هدف: در کشور ایران حمل و نقل و جریانهای ترافیکی بیشترین علت آلودگی هوا را تشکیل میدهند. برهمین اساس مسأله بررسی تأثیرات حمل و نقل و جریانهای ترافیکی بر کیفیت هوا خصوصا در مناطق شهری و انجام پیشبینیها و برنامهریزیهای لازم متناسب با آن، امری ضروری بحساب میآید. با اینحال متأسفانه در این زمینه کارهای زیادی در ایران صورت نگرفته است. شناسایی منابع آلاینده از مهمترین و زمانبر‌ترین مراحل مدلسازی آلودگی هواست. برای مدلسازی آلودگی هوای یک منطقه نمیتوان تنها یک متغیر را در‌نظر گرفت؛ بلکه باید متغیرهای فراوانی را مورد مطالعه، بررسی و برنامهریزی قرار داد. برخی اقدامات، تغییرات محسوسی در وضعیت آلودگی هوای کلان شهرها ایجاد میکند. بنابراین، انجام یکسری اقدامات میتواند کاهش آلودگی هوا را به دنبال داشته باشد که اتخاذ روشهای نوین سنجش آلایندههای هوا یکی آنهاست. هدف اصلی این تحقیق ارائه مدلی هوشمند است که بتوان به کمک آن در شرایط خیابانهای شهری غلظت آلایندههایی از قبیل ، و CO را با دقت مناسبی تخمین زد و با بررسی علل و عوامل تولید این آلایندهها و پیشبینی آلودگی هوا، اقدامات و برنامهریزیهای لازم در راستای مدیریت و کنترل آلودگی هوا را انجام داد.مواد و روش‌ها: در این مقاله یک مدل شبکه عصبی و یک مدل غیرخطی مبتنی بر فضای حالت بر مبنای ترافیک شهر شیراز طراحی شده است. در این مدلسازی غلظت آلایندههای مورد بررسی قرار گرفته و نهایتا با استفاده از فیلتر کالمن برای یک دوره 24 ساعته پیشبینی شده است. این مدلسازی برمبنای رابطه بین غلظت آلایندهها و ترافیک و آلودگی اولیه و اطلاعات هواشناسی میباشد. الگوریتم فیلتر کالمن توسعه یافته با استفاده از دادهی آلودگی و ترافیکی و همچنین دادههای هواشناسی به منظور پیشبینی 24 ساعته آلودگی نقاط مختلف شهر شیراز انجام گرفت. مشخصه کلیدی چنین سیستمی این است که رفتار آن با تغییرات آلودگی در کوتاه مدت منطبق می شود و نیاز به تنظیمات مکرر ندارد. روش شبکه عصبی و فیلتر کالمن به اطلاعات شهر شیراز اعمال شد.نتایج و بحث: در این کار به بررسی دادههای ترافیکی و دادههای آلودگی ناشی از غلظت آلایندهها پرداخته شده، سپس تلاش شده است که دادههای آلودگی با نقاط معنیدار شهر شیراز تطبیق داده شود و بسیاری از دادههای آلودگی و ترافیکی به دلیل عدم تطابق با یکدیگر از نظر مکانی حذف شدند. در نهایت مدلسازی بر اساس آن بهنگام شده و نتیجه این مطالعات با نتایج واقعی تطبیق داده شد. این ساختار مدل غیرخطی استفاده تکاملی و انعطافپذیری را ارائه میدهد. به این معنا که ارزیابی کلی عملکرد مدل میتواند به راحتی با اضافه یا کم کردن متغیر جدید انجام گیرد. از طرفی در صورت در اختیار داشتن دادههای متناظر با هر ایستگاه جدید دیگر میتوان براحتی مطالعات را برای نقاط دیگر شهر شیراز بسط داد. به این ترتیب اگر ترافیک در بعضی نقاط شهر شیراز در دسترس باشد، میتوان با بعضی مانورهای ترافیکی آلودگی را به سمتهای دیگر بسط داده و در مناطق بحرانی کاهش داد.نتیجه گیری: نتایج بصورت آزمایشی نشان می دهد که مدل ها و خصوصا مدل فیلتر کالمن توسعه یافته غلظت آلاینده ها را بخوبی پیشبینی می کند.
