ژاله امینی؛ رضا انوری پور؛ مسعود حاتمی منش؛ جابر اعظمی
چکیده
سابقه و هدف: نظر به پتانسیل بالقوه سمیت و خطرات اکولوژیکی فلزات سنگین در بوم سازگان های آبی سنجش و ارزیابی غلظت آنها در بخش های مختلف محیط های آبی بسیار ضروری است. از این رو مطالعه حاضر به سنجش غلظت فلزات کادمیوم، کروم، سرب، نیکل، آرسنیک و روی و ارزیابی توزیع مکانی مخاطره اکولوژیکی آنها در رسوبات سطحی تالاب بین المللی ...
بیشتر
سابقه و هدف: نظر به پتانسیل بالقوه سمیت و خطرات اکولوژیکی فلزات سنگین در بوم سازگان های آبی سنجش و ارزیابی غلظت آنها در بخش های مختلف محیط های آبی بسیار ضروری است. از این رو مطالعه حاضر به سنجش غلظت فلزات کادمیوم، کروم، سرب، نیکل، آرسنیک و روی و ارزیابی توزیع مکانی مخاطره اکولوژیکی آنها در رسوبات سطحی تالاب بین المللی انزلی می پردازد.مواد و روش ها: نمونه برداری از 50 ایستگاه در بخش های مختلف تالاب انجام شد. پس از آماده سازی و هضم اسیدی نمونه ها، غلظت فلزات مذکور با استفاده از دستگاه جذب اتمی تعیین گردید. به منظور پهنهبندی سمیت و مخاطره اکولوژیکی فلزات از روش وزن دهی معکوس فاصله (IDW) استفاده شد.نتایج و بحث: میانگین کلی غلظت فلزات به ترتیب به صورت روی (91/23±23/80)، کروم (06/34±04/19)، نیکل (65/26±5/19)، سرب (48/06±03/14)، آرسنیک (74/54±4/7) و کادمیم (31/±0 73/0) اندازهگیری شد. بررسی شاخص های پتانسل سمیت حاد فلزات، ریسک اکولوژیکی، ارزیابی خطر اصلاح شده و بار آلودگی بیانگر وضعیت آلودگی پایین در رسوبات تالاب بود. خطر محیط زیستی فلزات در رسوبات منطقه به ترتیب به صورت (کادمیوم > آرسنیک > سرب> نیکل > روی> کروم) ارزیابی گردید. همچنین یافته های توزیع پراکنش خطر سمیت و مخاطره اکولوژیکی فلزات در بخش های مختلف تالاب از الگوی یکسانی پیروی نمیکند و بخش های غربی تالابی خطرات بیشتری دارند.نتیجهگیری: نتایج پتانسیل سمیت حاد و خطر اکولوژیکی وضعیت آلودگی فلزات سنگین در رسوبات منطقه به ترتیب پایین و متوسط ارزیابی می گردد. گسترش شدید فعالیت های انسانی در نواحی اطراف تالاب، در کنار رسوبگذاری و ورود آلاینده های مختلف، لزوم پایش مداوم تالاب و ارزیابی خطر سلامت اکولوژیکی آن را تایید می نماید.
مهسا عبدلی؛ محمد پناهنده
چکیده
سابقه و هدف: در طی چند دهه گذشته، فعالیت های انسانی تأثیرات چشمگیری بر تالاب های ساحلی در سراسر جهان داشته است. تالاب انزلی یکی از 18 تالاب ایران و دارای اهمیت بین المللی در کنوانسیون رامسر است. این اکوسیستم بی نظیر جهان با تنوع اکولوژیکی بالا به دلیل عواملی همچون آلاینده ها، رسوب گذاری، توسعه غیرمجاز زیرساخت های شهری، برداشت ...
بیشتر
سابقه و هدف: در طی چند دهه گذشته، فعالیت های انسانی تأثیرات چشمگیری بر تالاب های ساحلی در سراسر جهان داشته است. تالاب انزلی یکی از 18 تالاب ایران و دارای اهمیت بین المللی در کنوانسیون رامسر است. این اکوسیستم بی نظیر جهان با تنوع اکولوژیکی بالا به دلیل عواملی همچون آلاینده ها، رسوب گذاری، توسعه غیرمجاز زیرساخت های شهری، برداشت بیش از حد از منابع تالاب، گونه های مهاجم و تغییرات کاربری در معرض تهدید است. در این تحقیق، با استفاده از مدل "نیرومحرکه-فشارها-وضعیت-اثرات-پاسخ ها (DPSIR)" و داده های جمع آوری شده از تالاب ساحلی انزلی، تغییرات ساختاری و عملکردی آن در فاصله زمانی 1994تا 2018 را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده ایم.مواد و روش ها: از تصویرهای ماهواره لندست 5 و 8 سنجنده های TM و OLI مربوط به سال های 1994، 2008 و 2018 استفاده گردید. نقشه های پوشش زمین برای سال های یاد شده در 5 طبقه پیکره آبی، زمین تالابی، گیاهان تالابی، مرتع و کشاورزی به کمک طبقه بندی نظارت شده با الگوریتم حداکثر احتمال در نرم افزار ENVI5.3 تهیه شد. آشکارسازی تغییرات به منظور بررسی وضعیت در حال حاضر تالاب انجام شد و سپس از چارچوب مفهومی نیرومحرکه-فشار-وضعیت-اثر-پاسخ (DPSIR) جهت تعیین روابط میان فعالیت های انسانی و محیط زیست و توصیف مشکلات محیط زیستی استفاده گردید.نتایج و بحث: طبق نتایج در بازه زمانی اول(1994-2008) پیکره آبی بیشترین تغییرات مساحت را با کاهش 7.63 درصد داشته است که در این تغییرات طبقه گیاهان تالابی بیشترین سهم را داشته بطوریکه 98/1045 هکتار از پیکره آبی به گیاهان تالابی تبدیل شده است. پس از آن زمین تالابی با افزایش 3.84 درصد در رتبه دوم قرار دارد. در بازه زمانی دوم (2008-2018) پیکره آبی همانند دوره قبل با کاهش 14.19 درصد بیشترین تغییر را در این دوره داشته است. در کل دوره مطالعاتی از سال 1994 تا 2018 پیکره آبی از 4749 هکتار در سال 1994 به 1042 هکتار در سال 2018 رسیده که بیشترین تبدیل به طبقه گیاهان تالابی بوده است. مساحت کاربری های زمین تالابی، گیاهان تالابی، مرتع و کشاورزی به ترتیب 10.92%، 0.78%، 4.84% و 5.66% افزایش یافته اند. نتایج ارزیابی صحت نقشه ها نشان میدهد صحت کلی برای سال 2018، 96.31%، سال ۲۰۰8، 94.14% و برای سال ۱۹۹4، 90.29 % و ضریب کاپا به ترتیب 0.94، 0.92 و 0.87 است. همچنین نیرومحرکه های مورد نظر در این تحقیق افزایش جمعیت، صنایع و گردشگری می باشند.نتیجه گیری: روند تغییرات در تالاب انزلی در ابتدا بصورت توالی طبیعی است و سپس منشا انسانی پیدا می کند. بطوریکه از مساحت مخزن آبی کاسته و به پوشش های گیاهان تالابی و زمین تالابی و در نهایت به زمین های کشاورزی افزوده می شود و کودهای شیمیایی و آفتکش های مورد استفاده در کشاورزی همراه با فاضلاب خانگی، صنعتی از طریق رودخانه ها به تالاب انزلی وارد می شود که باعث خوراک وری تالاب شده و بدین طریق روند نابودی تالاب را تسریع می نمایند، برای حفاظت از این تالاب بین المللی نیاز به مشارکت مردمی، آموزش و فرهنگسازی در سطح حوزه می باشد.
سیدداریوش مقدس؛ اصغر عبدلی؛ بهرام حسن زاده کیابی؛ حسین رحمانی
چکیده
سابقه و هدف: معرفی عمدی یا سهوی گونه های ماهیان غیربومی به اکوسیستم های طبیعی کشور به دنبال تأمین هدف های آبزی پروری، پرورش ماهیان زینتی و کنترل زیستی بوده است. برخی از این ماهیان غیربومی در محیط های آبی طبیعی و مزرعه های پرورش ماهی مهاجم شده و پتانسیل آن را دارند که پیامدهای اقتصادی و اکولوژیکی قابل توجهی را به دنبال ...
بیشتر
سابقه و هدف: معرفی عمدی یا سهوی گونه های ماهیان غیربومی به اکوسیستم های طبیعی کشور به دنبال تأمین هدف های آبزی پروری، پرورش ماهیان زینتی و کنترل زیستی بوده است. برخی از این ماهیان غیربومی در محیط های آبی طبیعی و مزرعه های پرورش ماهی مهاجم شده و پتانسیل آن را دارند که پیامدهای اقتصادی و اکولوژیکی قابل توجهی را به دنبال داشته باشند. از طرفی ریشه کنی گونه های ماهیان غیربومی بویژه در محیط های طبیعی بزرگ، غیرممکن یا بسیار پرهزینه است. در همین راستا، استفاده از مدل هایی که قابلیت شناسایی و غربال گری گونه های غیربومی که پتانسیل مهاجم شدن در زیستگاه های معرفی شده را دارند در حال افزایش است. هدف این پژوهش، ارزیابی پتانسیل مهاجم شدن گونه ماهی تیلاپیای شکم قرمز Coptodon zillii در صورت ورود به تالاب بین المللی انزلی است. مواد و روش ها: از مدل غربال گری تهاجمی گونه های غیربومی آبزی1 برای ارزیابی مهاجم شدن احتمالی تیلاپیای شکم قرمز در صورت معرفی استفاده شده است. این مدل قادر است گونه های آبزی غیربومی از جمله ماهیان غیربومی را با توجه به حد آستانه منطقه ارزیابی در دو گروه مهاجم یا غیرمهاجم احتمالی قرار دهد. همچنین تطابق اقلیمی بین گستره بومی تیلاپیای شکم قرمز و تالاب انزلی با سیستم اقلیمی کوپن-گایگر2 و نرم افزار کلایمچ3 انجام شده است. در ارزیابی تغییرات اقلیم در مدل AS - ISK از سناریوی احتمالی تغییر اقلیم آینده بر اساس مطالعات مربوطه موجود استفاده شده است. نتایج و بحث: خروجی ارزیابی با مدل AS - ISK عدد خطر 44 بود که بالاتر از 75/11 حد آستانه مدل برای تالاب انزلی بوده و بیانگر بالا بودن پتانسیل مهاجم شدن تیلاپیای شکم قرمز در صورت ورود به تالاب انزلی است. همچنین تطابق اقلیمی بین زیستگاه اصلی تیلاپیای شکم قرمز و تالاب انزلی با استفاده از سیستم اقلیمی کوپن-گایگر بالا بود و حداقل یکی از زیستگاه های بومی تیلاپیای شکم قرمز در این سیستم در طبقه اقلیمی مشابه با تالاب انزلی قرار دارد. خروجی مدل Climatch برای این گونه 0.87 به دست آمد که نشان دهنده تطابق بالای اقلیمی بین گستره بومی این گونه و منطقه ارزیابی – تالاب انزلی - بود. ارزیابی تغییرات اقلیم مدل AS - ISK در نتیجه نهایی ارزیابی، اثر افزایشی داشت. فاکتورهایی که در نتیجه ارزیابی تیلاپیای شکم قرمز بیشترین تأثیر را داشتند شامل تطابق اقلیمی، تغییر اقلیم احتمالی، ویژگی های زیست شناختی و وضعیت مهاجم شدن آن در دیگر منطقه های خارج از گستره بومی اش بودند. مقایسه نتایج استفاده از این مدل برای گونه غیربومی تیلاپیای شکم قرمز در تالاب انزلی و چند منطقه دیگر در کشورهای همسایه نشان داد که این گونه غیربومی در این منطقه ها هم از پتانسیل بالای مهاجم شدن برخوردار بود. نتیجه گیری: با توجه به اینکه گونه های ماهیان غیربومی همواره مورد توجه برای توسعه آبزی پروری در کشور هستند. برای اجتناب از پیامدهای زیانبار محیط زیستی یک ابزار ارزیابی سریع نیاز است. ارزیابی پتانسیل مهاجم شدن گونه های ماهیان غیربومی با مدل AS -ISK می تواند برای پیش بینی پتانسیل مهاجم شدن ماهیان غیربومی در حوضه آبریز تالاب انزلی و دیگر منطقه ها به منظور کمک به مدیران حفاظت، تصمیم گیران و سیاست گذاران طرح های آبزی پروری مورد استفاده قرار گیرد.
حمیدرضا پاکزاد؛ مهرداد پسندی؛ اردشیر رومیانی؛ مهدی کمالی
دوره 12، شماره 2 ، تیر 1393
چکیده
تالاب انزلی از لحاظ شرایط خاص اکولوژیک، اقتصادی و اجتماعیاهمیت زیادی دارد. رودخانه های متعددی با عبور از جنگل، شهر وروستاهای اطراف این تالاب، انواع گوناگونی از آلاینده ها را در آنتخلیه میکنند. برای تعیین غلظت فلزات سنگین و عواملفیزیکوشیمیایی و رسوبی موثر بر تمرکز نسبی آنها در رسوبات تالابانزلی از 22 نقطه واقع در رودخانه های ورودی ...
بیشتر
تالاب انزلی از لحاظ شرایط خاص اکولوژیک، اقتصادی و اجتماعیاهمیت زیادی دارد. رودخانه های متعددی با عبور از جنگل، شهر وروستاهای اطراف این تالاب، انواع گوناگونی از آلاینده ها را در آنتخلیه میکنند. برای تعیین غلظت فلزات سنگین و عواملفیزیکوشیمیایی و رسوبی موثر بر تمرکز نسبی آنها در رسوبات تالابانزلی از 22 نقطه واقع در رودخانه های ورودی به تالاب و کانال هایارتباطی تالاب با دریا نمونهبرداری صورت گرفت . دان هبندی، آنالیزمقدار ماده آلی و کربنات کلسیم رسوبات ،pH و Eh ، کانی های رسیCu ،Sr ،Cr ،Ni دانهریز (گلی) اندازهگیری شد و غلظت فلزاتسنگیندر این رسوبات تعیین گردید. کانی های رسی اصلی این رسوبات Zn وبه ترتیب فراوانی شامل مونت موریونیت، ایلیت، کلریت و کائولینیتمی باشند. عناصر کروم، مس و نیکل در نمونه هایی که فراوانی رسبیشتر است، افزایش نشان میدهند و غلظت عنصر روی در نمونههاییکه حاوی کانی های مونت موریونیت و ایلیت میباشند، بیش تر است .افزایش مواد آلی رسوبات، با افزایش غلظت عناصر کروم و مس وکاهش غلظت عنصر نیکل مطابقت دارد. در نمونههای حاوی آهن ومنگنز بیش تر، غلظت عنصر نیکل نیز بیشتر است. کربناتکلسیم باغلظت عنصر استرانسیوم همبستگی مثبت دارد . بر اساس فاکتورغنی شدگی، عناصر مس و روی فقط در یک نمونه غنیشدگی متوسطنشان میدهند. غنیشدگی عناصر نیکل، استرانسیم و کروم در رسوباتتالاب انزلی حداقل است.
ساناز خرمی پور؛ سید مسعود منوری؛ برهان ریاضی؛ نعمت الله خراسانی
دوره 12، شماره 1 ، فروردین 1393
چکیده
این تحقیق بهمنظور اجرای روش ارزیابی سریع تالاب، برای تالاب انزلی در بهار 1392 و برای نخستینبار در کشور انجام شد. در این تحقیق به تدوین روش ارزیابی سریع کاسپین 1CRAM که قابل استفاده برای تالابهای سواحل جنوبی خزر میباشد، پرداخته شد. این روش برگرفته از روش ارزیابی سریع اوهایو 2ORAM میباشد و با تغییراتی در شاخصهای آن و حذف برخی زیرشاخصها ...
بیشتر
این تحقیق بهمنظور اجرای روش ارزیابی سریع تالاب، برای تالاب انزلی در بهار 1392 و برای نخستینبار در کشور انجام شد. در این تحقیق به تدوین روش ارزیابی سریع کاسپین 1CRAM که قابل استفاده برای تالابهای سواحل جنوبی خزر میباشد، پرداخته شد. این روش برگرفته از روش ارزیابی سریع اوهایو 2ORAM میباشد و با تغییراتی در شاخصهای آن و حذف برخی زیرشاخصها بهدست آمد. این تغییرات با توجه به ویژگیهای اختصاصی منطقه انجام شد. سپس ارزیابی تالاب انزلی توسط روش ارزیابی سریع کاسپین صورت پذیرفت. با نتایج بهدست آمده، طبق جدول شماره 5، نمره نهایی تالاب انزلی 55 و طبق جدول شماره 4، طبقه آن 2 میباشد. تالابهای طبقه 2 تخریب شده و دارای کیفیت پایین هستند ولی قابلیت احیا دارند. دارای تهدیدات جدی هستند که طی سالیان اخیر، تالاب انزلی را از طبقه 3 (حالت ایده آل تالاب) به طبقه 2 تنزل داده است. درصورتیکه روند احیاء تالاب انزلی با برنامه درست و قابل اجرا پیش رود، امکان ورود تالاب به طبقه 3 این روش ارزیابی وجود دارد.
فریبا زمانی هرگلانی؛ عبدالرضا کرباسی؛ سیدمسعود منوری؛ پرویز آبرومند آذر
دوره 11، شماره 2 ، تیر 1392
چکیده
تالاب انزلی یکی از مهم ترین تالاب های بین المللی است که در ساحل جنوبی دریای خزر واقع شده است . تخلیه فاضلاب های خانگی، کشاورزی و صنعتی بر توزیع غلظت عناصر در فازهای مختلف رسوبات این تالاب تأثیر میگذارد. در این تحقیق غلظت 8عنصر (آرسنیک، کادمیوم، کروم، مس، نیکل، سرب، روی و آهن) در نمونههای جمع آوری شده از این تالاب اندازه گیری شد . تجزیه ...
بیشتر
تالاب انزلی یکی از مهم ترین تالاب های بین المللی است که در ساحل جنوبی دریای خزر واقع شده است . تخلیه فاضلاب های خانگی، کشاورزی و صنعتی بر توزیع غلظت عناصر در فازهای مختلف رسوبات این تالاب تأثیر میگذارد. در این تحقیق غلظت 8عنصر (آرسنیک، کادمیوم، کروم، مس، نیکل، سرب، روی و آهن) در نمونههای جمع آوری شده از این تالاب اندازه گیری شد . تجزیه و تحیل نتایج حاصله نشان داد که به غیر از آهن و مس، غلظت بقیه فلزات بیشتر از مقدار موجود در پوسته زمین است . از طرفی در بررسیِ تفکیک شیمیایی و تعیین پیوند شیمیایی فلزات، پس از جداسازی غلظت فلزات در پیوندهای مختلف بخش های انسان ساخت و طبیعی، منشاء فلزات سنگین مشخص شد . بر این اساس، آرسنیک و کادمیوم بیشترین درصد پیوند سست را تشکیل میدهند و لذا، این عناصر برای آبزیان محیط زیست خطر عمده محسوب می شوند و از آلاینده های مهم منطقه به شمار می آیند. آرسنیک بالاترین درصد پیوند سولفیدی را دارد، ولی در پیوند آلی فلزی بیشترین غلظت مربوط به عنصر کادمیوم است. این محاسبات همچنین نشان می دهد که نزدیک به %50 غلظت این دو عنصر منشاء انسانی دارد که ناشی از فعالیت های انسان در منطقه است. بیشترین درصد پیوند مقاوم مربوط به عناصر آهن و کروم است و حاکی از آن است که این فلزات به شدت به رسوبات پیوند شده و آلودگی کمتری در محل ایجاد میکنند
صادق صالحی؛ عاطفه غلامدوست اشکیکی
دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1392
چکیده
زیستگاه های تالابی یکی از با اهمیتترین اکوسیستمهای طبیعی کره زمین هستند که از دیرباز نقش به سزایی در توسعه جوامع اطراف خود ایفا کردهاند. با توجه به اهمیت تالابها، کنوانسیون حفاظت از تالابها در 13 بهمن 1349 در شهر رامسر شکل گرفت. از جمله تالاب ه ای ثبتشده در این کنوانسیون، تالاب انزلی است که تالاب آب شیرین محسوب شده و بیش از یک میلیون نفر ...
بیشتر
زیستگاه های تالابی یکی از با اهمیتترین اکوسیستمهای طبیعی کره زمین هستند که از دیرباز نقش به سزایی در توسعه جوامع اطراف خود ایفا کردهاند. با توجه به اهمیت تالابها، کنوانسیون حفاظت از تالابها در 13 بهمن 1349 در شهر رامسر شکل گرفت. از جمله تالاب ه ای ثبتشده در این کنوانسیون، تالاب انزلی است که تالاب آب شیرین محسوب شده و بیش از یک میلیون نفر در محدوده این تالاب کار یا زندگی میکنند. با توجه به نقش مردم در حفاظت از تالابها، تحقیق میزان آگاهی، » حاضر درصدد پاسخ به این سؤال اساسی است که شناخت و رفتار افراد ذی نفع، در ارتباط با مد یریت مشارکتی تالاب از نظر روش شناسی، در تحقیق حاضر از روش «؟ انزلی چقدر است پیمایشی استفاده شده و نمونههای مورد بررسی ر ا ذینفع ان تالاب شکل میدهند. دادههای تحقیق با استفاده از آزمونهای آماری مناسب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نتایج به دست آمده نشان می دهد که برخلاف انتظار، میزان شناخت جامعه محلی از مدیریت مشارکتی بیشتر از میزان شناخت کارمندان ادارات دولتی است . از دیگر نتایج این تحقیق این است که جامعه محلی به نقش مهمی که میتوانند در حفظ و احیای تالاب داشته باشند آگاه نیستند؛ در حالی که کارمندان ادارات دولتی نقش زیادی برای جامعه محلی متصورند. این یافته ها در شرایط فعلی تالاب که همیاری هر دو گروه مورد نیاز است، بسیار قابل توجه و البته هشداردهنده است.
یوسف فیلی زاده
دوره 7، شماره 3 ، فروردین 1389
چکیده
بالا آمدن آب خزر در اثر تغییرات اقلیمی ، پیامدهای اکولوژیکی و اجتماعی – اقتصادی زیان آوری را به دنبال خواهد داشت. براساس تخمین های برنامه محیط زیست خزر وابسته به برنامه توسعه سازمان ملل متحد، گرم شدن زمین باعث بالا آمدن آب خزر به میزان 120-20 سانتی متر در سواحل ایران تا سال 1395 هجری شمسی خواهد شد. بالا آمدن آب خزر نه تنها باعث آبگرفتگی ...
بیشتر
بالا آمدن آب خزر در اثر تغییرات اقلیمی ، پیامدهای اکولوژیکی و اجتماعی – اقتصادی زیان آوری را به دنبال خواهد داشت. براساس تخمین های برنامه محیط زیست خزر وابسته به برنامه توسعه سازمان ملل متحد، گرم شدن زمین باعث بالا آمدن آب خزر به میزان 120-20 سانتی متر در سواحل ایران تا سال 1395 هجری شمسی خواهد شد. بالا آمدن آب خزر نه تنها باعث آبگرفتگی مناطق پست ساحلی خواهد شد، بلکه سطوح مختلف شن و رسوبات بخش های وسیعی را در بر خواهد گرفت. در این مقاله، فشارهای احتمالی بالا آمدن آب خزر بر اکوسیستم های طبیعی و مکان های انسانی بر اساس توپوگرافی تالاب انزلی در شمال ایران مورد بررسی قرار می گیرد. تالاب های ساحلی خزر به دلیل محدودیت در عمق و ارتفاع، نسبت به بالا آمدن آب حساس می باشند ورود آب خزر باعث افزایش رسوب گذاری ، فرسایش سواحل کناری و تغییر در شرایط اکولوژیکی تالاب انزلی می شود. اثرات بالا آمدن خزر بستگی به توپوگرافی منطقه و مناطق تحت استفاده دارد و منجر به تغییر در سطح آب های زیرزمینی ، تغییر درترکیب گونه های گیاهی و جایگزینی آن ها و کاهش محیط های طبیعی تالابی می گردد.