علی حسین پور؛ داریوش مرادی چادگانی؛ شیرین طغیانی خوراسگانی؛ الهام ناظمی
چکیده
سابقه و هدف: منظر فرهنگی(cultural landscape) از دهه 1990 میلادی، توسط سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، به عنوان یک زمینۀ موضوعی میانرشته و فرارشته معرفی، و به صورت رسمی در دستورکار توسعه جوامع عضو سازمان قرار گرفت. در حالیکه از دهۀ 1920 میلادی، صاحب نظران متعددی در این زمینه مطالعه و فعالیت نمودند و متون مرتبط با آن را منتشر کرده‌اند. ...
بیشتر
سابقه و هدف: منظر فرهنگی(cultural landscape) از دهه 1990 میلادی، توسط سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، به عنوان یک زمینۀ موضوعی میانرشته و فرارشته معرفی، و به صورت رسمی در دستورکار توسعه جوامع عضو سازمان قرار گرفت. در حالیکه از دهۀ 1920 میلادی، صاحب نظران متعددی در این زمینه مطالعه و فعالیت نمودند و متون مرتبط با آن را منتشر کرده‌اند. بومشناسی انسانی (human ecology) به مطالعه ارتباط انسانها با یکدیگر و با محیط زندگی خویش مربوط میشود و پیوند تنگاتنگی با منظر فرهنگی دارد و کارکرد دوگانهای در تحقق پذیری همزمان ارتقاء ارزشهای منظر فرهنگی و بهبود بومشناسی انسانی ایجاد میکند. سابقه این مفهوم به سال 1907 میلادی باز میگردد و از آن زمان تا کنون، نظریه پردازان مرتبط با این موضوع با مطرح نمودن موضوع‌های متنوع فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در تلاش برای بهبود رابطه انسان و محیط زیست بودند. هدف این مقاله، دستیابی به چگونگی دگرگونی مفهوم منظر فرهنگی در گذر زمان و تداوم آن در تعامل با بومشناسی انسانی است، به گونهای که قابل پیادهسازی در یک فرایند برنامهریزی ارتقاء منظر فرهنگی باشد. مواد و روشها: به این منظور با انجام بازبینی متون مرتبط با چارچوب‌های نظری، فنی و تجربی منظر فرهنگی و بومشناسی انسانی، و بهکارگیری روش تحلیل متون مدون (documentary analysis)، برپایه روشهای پژوهش تحلیل ساختاری تاریخی(historic structural analysis) و تحلیل قیاسی (comparative analysis)، زمینههای مشترک منظر فرهنگی و بومشناسی انسانی در یک توالی زمانی مبتنی بر روابط علت و معلولی (cause and effect)، سازماندهی شده است. در این شیوه پژوهش، شواهد، مدارک و اسناد تاریخی (evidences) به عنوان مواد پژوهش، پژوهشگر را در پاسخ به سوال «چه بودهاست؟» یاری میکنند. تفسیر شواهد با نگاهی «مشروط و احتمالی» نسبت به علیت (در مقابل جبر) و بهره گرفتن از تبیینهای ترکیبی از دیگر ویژگیهای این روش پژوهش است که به آن ماهیت تطبیقی-تاریخی (historic-adaptive) می‌دهد. دادهها و اطلاعات مورد نیاز پژوهش، شواهد تاریخی و از نوع کیفی هستند و از مسیرهای چهارگانه (1) متون و منابع اولیه (2) متون و منابع ثانویه (3) متون مربوط به سوابق جاری (4) متون بازگردآوری شده به دست آمده‌اند. نتایج و بحث: یافته های برآمده از تحلیلهای ساختاری تاریخی متون مرتبط با انگاشت منظر فرهنگی نشان میدهند که منظر فرهنگی در سیر دگرگونی تاریخی خود، از «محصول مشترک طبیعت و انسان» به «بازنمای تنوع ارتباط میان نوع بشر و محیط طبیعی برای نمایش روشهای منحصر به فرد استفاده پایدار از زمین، ویژگیهای ناشی از محدودیتهای محیط طبیعی و تعامل ذهنی با طبیعت» تغییر ماهیت داده و تکامل یافته است. نگرانی نظریهپردازان این انگاشت در تجارب بینالملل، آگاهی افراد و جوامع برای شناسایی و توصیف مناظر فرهنگی سرزمین خویش و تلاش برای ثبت جهانی آن به منظور حفاظت و ارتقاء ارزشهای منظر فرهنگی است. دستیابی به این خواسته از راه «مدیریت منابع فرهنگی» (cultural resources management) که جایگزین «حفاظت از میراث فرهنگی» (protection of cultural heritage) میشود، قابل تحقق است. در مقابل بومشناسی انسانی با برخورداری از زمینههای مشترک با منظر فرهنگی، بر مطالعه تعاملات میان انسان و محیط زندگی، به منظور آگاه نمودن افراد و جوامع از تاًثیر ویرانگر برخی اقدامات انسانی بر زیستبوم و مناظر فرهنگی تمرکز میکند. اندیشمندان در این قلمرو دانش در پی کشف راهحل برای بهبود رابطه میان انسان و زیستبوم انسانی هستند و همزمان پژوهشگران و فعالان حرفهای در قلمرو دانش منظر فرهنگی بر شناسایی و توصیف مناظر فرهنگی متمرکز میشوند. از سوی دیگر، با توجه به اهمیت برنامهریزی و تصمیم سازی فرآیندمحور، توجه به نقش بازیگران و همچنین ضرورت تأکید بر اصل عدم قطعیت، ماهیت میان رشته‌ای بودن انگاشت‌های منظر فرهنگی و بومشناسی انسانی، دگرگونیها و پیچیدگی‌های محیط‌های طبیعی و انسان‌ساخت، رهیافت برنامهریزی راهبردی (strategic planning) و به ویژه برنامهریزی پیشایندی (contingency planning) میتواند پیوند محتوایی و فرآیندی بین این قلمروهای دانش دوگانه را برقرار نماید. نتیجه گیری: الگوی برنامهریزی پیشایندی با توجه به رهیافت بومشناسی انسانی که توجه ویژهای به مطالعه تاریخی و توصیف و تحلیل دورهای شواهد دارد، به گونهای که قابلیت پیادهسازی داشته باشد، به صورت یک فرایند دوگانه با دو مرحله کلان ((1) مستندسازی (documentation) و تدوین برنامه (2) اشتراکگذاری (sharing)) و شش مرحله خرد (شناخت ارزشهای منظر فرهنگی، تشخیص روابط علت و معلولی، تحلیل اثر، توسعه راهبردهای واکنشی، توسعه برنامههای پیشایندی مبتنی بر شواهد و اشتراکگذاری برنامههای پیشایندی مرتبط با ارزشهای منظر فرهنگی میان بازیگران کلیدی)، پیشنهاد گردید. در مرحله نخست از این فرایند، با استفاده از مشاهدات و مطالعات میدانی، ارزشهای منظر فرهنگی شناسایی و توصیف میشوند، سپس با استفاده از تحلیل محتوای مصاحبههای هدفمند پیرامون روابط علت و معلولی هر یک از ارزشهای مذکور، همزمان تحلیل اثر نیز صورت گرفته و اقدام به توسعه راهبردهای واکنشی میشود. در مرحله دوم نیز با پیشنهاد برنامههای پیشایندی مبتنی بر شواهد و اشتراکگذاری برنامههای پیشایندی مرتبط با ارزشهای منظر فرهنگی میان بازیگران کلیدی، افزون بر معکوس نمودن روند افت ارزشهای منظر فرهنگی، ارتقاء آن‌ها نیز در دستورکار قرار می‌گیرد.
هما ایرانی بهبهانی؛ بهرنگ بهرامی؛ فیروزه آقا ابراهیمی سامانی
دوره 7، شماره 3 ، بهار 1389
چکیده
مناظر باستانی پارسه و پاسارگاد در دشت فروردین ودشت مرغاب استان فارس ، دو شهر باستانی متعلق به دوران امپراطوری هخامنشی (330- 560 پیش از میلاد) هستند. حرایم حفاظتی کنونی پارسه و پاسارگاد بدون بررسی و مطالعه ویژگی های طبیعی و منظر فرهنگی بعنوان معیار اصلی در شکل گیری و توسعه این محوطه ها، تعیین شده است. منطقه مابین پارسه تا پاسارگاد در طول ...
بیشتر
مناظر باستانی پارسه و پاسارگاد در دشت فروردین ودشت مرغاب استان فارس ، دو شهر باستانی متعلق به دوران امپراطوری هخامنشی (330- 560 پیش از میلاد) هستند. حرایم حفاظتی کنونی پارسه و پاسارگاد بدون بررسی و مطالعه ویژگی های طبیعی و منظر فرهنگی بعنوان معیار اصلی در شکل گیری و توسعه این محوطه ها، تعیین شده است. منطقه مابین پارسه تا پاسارگاد در طول رودخانه سیوند و دره تنگ بلاغی با نشانه های طبیعی ، تاریخی و فرهنگی نمایانگر تداوم تاریخ ، طبیعت و فرهنگی است که پارسه و پاسارگاد تنها محوطه های کوچکی از این منظر یکپارچه می باشند. در این تحقیق نتایج زیر بدست آمده است : 1) مطالعه تاریخ ، طبیعت و فرهنگ منطقه ، منجر به تعیین حریم حفاظتی منظر فرهنگی پارسه - پاسارگاد به عنوان یک منظر یکپارچه شده است 2) تعیین منظر فرهنگی در منطقه پارسه - پاسارگاد 3) عشایر قشقایی نیز به عنوان یک معیار منظر فرهنگی در ایران با قدمت چند هزار سال
پاتریک میلر؛ رنه دیرکس؛ رضا سیروس صبری
دوره 3، شماره 12 ، تابستان 1385
چکیده
سوانح طبیعی چون زلزله و سیل به کرات در دل طبیعت اتفاق می افتد زمانی که این حوادث موجب تخریب وسیع در یک منظر فرهنگی چون شهر بم و ارگ آن می شود باید راهکارهایی پایدار را برای بازسازی محیط جست کشف الگوهای زندگی مردم و شناخت کالبد حاصل از آن در طراحی با مشارکت مردم حاصل می آید این مقاله بر اساس تجربه بم در پروژه شهرهای مناسب کودکان پس از زلزله ...
بیشتر
سوانح طبیعی چون زلزله و سیل به کرات در دل طبیعت اتفاق می افتد زمانی که این حوادث موجب تخریب وسیع در یک منظر فرهنگی چون شهر بم و ارگ آن می شود باید راهکارهایی پایدار را برای بازسازی محیط جست کشف الگوهای زندگی مردم و شناخت کالبد حاصل از آن در طراحی با مشارکت مردم حاصل می آید این مقاله بر اساس تجربه بم در پروژه شهرهای مناسب کودکان پس از زلزله سال 1382 نوشته شده است. پیام اصلی این مقاله در بازسازی سوانح طبیعی نیاز به دستیابی به تصویری است که از کشف و درک الگوهای فرهنگی و طبیعی حاصل آمده است. این آگاهی از شناخت عمیق در رابطه میان فرهنگ و طبیعت ایجاد می شود. در این رابطه نقش باغ به عنوان یک عنصر تاریخی،فرهنگی و طبیعی اهمیت خاصی پیدا می کند که رابطه ای مفهومی در زندگی روزمره مردم ایفا می نماید. در شهر بم با استفاده از نظرات کودکان از طریق آشنایی گام به گام آن‌ها با موضوعات طراحی شهری و استفاده از روش های تصمیم سازی به مفاهیم الگوهایی که متضمن کیفیت های زندگی و کالبدی است دست می یابیم. نهایتا در خلق فضاهای آموزشی و شهری عرصه های منظر آموزنده از طبیعت به منصفه ظهور رسیدند که در بارور شدن امکانات ذهنی کودکان و تنوع محیط برای سایرین نقش اساسی دارند.
