مهدی کاکائی؛ سید سعید موسوی
دوره 15، شماره 2 ، تیر 1396، ، صفحه 21-38
چکیده
سابقه و هدف:
نخود محتوای پروتئینی بالا و نقش بسیار مهمی در سیکل امنیت غذایی در جهان و به‌ویژه در توسعه کشورهایی نظیر ایران دارد. ایران یکی از مهمترین کشورهای آسیایی در تولید نخود است. نخود ایرانی در 33 کشور کشت می‌شود و سطح زیر کشت آن در ایران 650000 هکتار است. اما یکی از مشکلات بسیار اساسی، عملکرد پایین دانه نخود در ایران است. بنابراین ...
بیشتر
سابقه و هدف:
نخود محتوای پروتئینی بالا و نقش بسیار مهمی در سیکل امنیت غذایی در جهان و به‌ویژه در توسعه کشورهایی نظیر ایران دارد. ایران یکی از مهمترین کشورهای آسیایی در تولید نخود است. نخود ایرانی در 33 کشور کشت می‌شود و سطح زیر کشت آن در ایران 650000 هکتار است. اما یکی از مشکلات بسیار اساسی، عملکرد پایین دانه نخود در ایران است. بنابراین اصلاح گیاهان روش مناسبی برای حل این مشکل است. تنوعژنتیکی، وراثت‌پذیری و شدت گزینش سه عامل مؤثر در پاسخ به گزینش برای یک صفت است. استفاده از روش‌های آماری چندمتغیره روش مناسبی برای شناسایی تنوعژنتیکی در برنامه‌های اصلاحی است. بنابراین تجزیه به مولفه‌های اصلی، تجزیه عاملی، تجزیه کلاستر و تجزیه تابع تشخیص از جمله مهمترین روش‌های آماری چندمتغیره هستند که به‌صورت عمومی برای تعیین تنوع در گیاهان استفاده می‌شود. خیلی از محققان از روش‌های آماری چندمتغیره در گیاهانی نظیر برنج، سیب‌زمینی، گندم و نخود استفاده کردند و اثر ژنوتیپ و صفات در نخود در ارتباط با تنوع ژنوتیپی مهمترین موضوعات در تحقیقات اخیر بوده است.
مواد و روش‌ها:
مهمترین اهداف این پژوهش، ارزیابی تنوعژنتیکی در 19 لاین نخود و شناسایی صفات مؤثر بر عملکرد دانه با استفاده از روش‌های آماری چندمتغیره مختلف بود. بنابراین، تحقیق حاضر در قالب یک طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مطلوب رطوبتی اجرا شد. آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بوعلی‌سینا (و آزمایشگاه دانشگاه پیام‌نور اسدآباد) در فصل رشد انجام شد. صفات شاخص کلروفیل، ارتفاع گیاه، تعداد شاخه در هر بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت اندازه‌گیری شد. پس از اندازه‌گیری صفات، روش‌های آماری تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، تجزیه عاملی، تجزیه کلاستر و تجزیه تابع تشخیص برای داده‌های به‌دست‌آمده انجام شد.
نتایج و بحث:
نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که سه مؤلفه اول در مجموع 9/68 درصد از واریانس کل داده‌ها را توجیه کردند. مؤلفه اول و دوم به‌ترتیب به‌عنوان مؤلفه‌های "عملکرد دانه" و " شاخص برداشت" نام‌گذاری شدند که مقدار زیاد آنها مورد نظر بود. نتایج تجزیه به عامل‌ها، به‌ترتیب سه عامل "عملکرد دانه"،"شاخص برداشت" و "بنیه گیاه" را شناسایی کرد که این سه عامل هم در مجموع 8/68 درصد از واریانس کل را توجیه کردند. تجزیه خوشه‌ای بیانگر تنوع قابل‌توجه در بین لاین‌ها بود به‌طوری‌که لاین‌ها را در چهار خوشه مجزا گروه‌بندی کرد. نتایج تجزیه تابع تشخیص نیز، صحت گروه‌بندی تجزیه خوشه‌ای را به‌طور صد در صد تأیید کرد. به‌طور کلی، لاین‌ها دارای تنوعژنتیکی بالا و قابل‌توجهی بودند و با توجه به نتایج حاصله، لاین‌های شماره 12 و 18 به‌ترتیب به عنوان مطلوب‌ترین و نامطلوب‌ترین لاین‌ها تحت شرایط این آزمایش شناسایی شدند. نتایج نشان داد در حالی‌که افزایش صفات تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه و شاخص برداشت، بیشترین تأثیر را بر افزایش عملکرد دانه داشتند، ولی افزایش صفت تعداد شاخه (مجموع تعداد شاخه‌های اصلی و فرعی) در بوته منجر به کاهش عملکرد دانه در این تحقیق شد.
نتیجه‌گیری:
بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق، روش‌های آماری چندمتغیره، روش‌های مناسب و مفیدی برای انتخاب عملکرد دانه هستند که می‌تواند به طور موفقیت‌آمیزی ژنوتیپ‌ها و صفات را از هم تفکیک کند. هدف اصلی این تحقیق بررسی تنوع ژنتیکی 19 ژنوتیپ نخود برای برنامه‌های اصلاحی است. بر اساس نتایج کلی، صفات تعداد غلاف در بوته مناسب‌ترین صفت برای انتخاب غیرمستقیم عملکرد دانه است و ژنوتیپ شماره 12 مناسب‌ترین ژنوتیپ از نظر داشتن بیشترین مقدار صفت تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه و شاخص برداشت است، در حالی که ژنوتیپ شماره 18 یک ژنوتیپ نامناسب است، هرچند دارای بیشترین مقدار صفت تعداد شاخه در گیاه نیز است.
مریم کشاورزی؛ مهناز خاکسار؛ مهوش سیفعلی؛ پریناز قدم
دوره 8، شماره 2 ، دی 1389
چکیده
جنس Phalaris واجد گیاهانی علفی با توزیعی گسترده در مناطق معتدله دنیاست. مشکلات تاکسونومیکی متعددی در این جنس وجود دارد. به منظور روشن ساختن وضعیت تاکسونومی و روابط میان تاکسون های Phalaris در ایران ، مشتمل برPh. brachystachys Ph. minor, Ph. arundinaceae, و Ph. Paradoxa در مجموع 70 صفت کمی و کیفی ریخت شناختی مورد بررسی واقع شد. تاکونومی عددی بر روی 36 واحد جمعیتی از 5 تاکسون ...
بیشتر
جنس Phalaris واجد گیاهانی علفی با توزیعی گسترده در مناطق معتدله دنیاست. مشکلات تاکسونومیکی متعددی در این جنس وجود دارد. به منظور روشن ساختن وضعیت تاکسونومی و روابط میان تاکسون های Phalaris در ایران ، مشتمل برPh. brachystachys Ph. minor, Ph. arundinaceae, و Ph. Paradoxa در مجموع 70 صفت کمی و کیفی ریخت شناختی مورد بررسی واقع شد. تاکونومی عددی بر روی 36 واحد جمعیتی از 5 تاکسون با در نظر گرفتن تنوع درون جمعیتی ، بین جمعیتی و بین گونه ای انجام شد.متغیرترین صفات ریختی در تعیین حدود گونه ها مشخص شدند. گونه ها تفاوت معنی داری در غالب صفات کیفی انتخاب شده نشان دادند. نتایج موید شباهت بالایی بین دو واریته Ph. Paradoxa است . علی رغم تنوع زیاد در زیستگاه های واحدهای جمعیتی مورد بررسی ، آن ها چهار توده مشخص را در نمودار رسته بندی مشخص ساختند.این امر کارآیی صفات ریختی انتخاب شده را در این بررسی نشان می دهد. کلید شناسایی برمبنای صفات مورد بررسی ارائه شده و روابط بین گونه ها مورد بحش قرار گرفته است .
مسعود شیدایی؛ فاطمه فدایی
دوره 3، شماره 9 ، مهر 1384
چکیده
تاکسونومی عددی 25 جمعیت متعلق به گونه های جنس Bromus بخش Genea به منظور شناسایی تفاوت های میان جمعیتی و بین گونه ای و همچنین بررسی روابط فنتیکی گونه های این بخش انجام گرفت بررسی های آماری اولیه نشان داد که دامنه تغییرات صفات کمی در گونه های مطالعه شده با آنچه در شرح گونه ها در فلورها ارائه شده متفاوت است و اینکه اختلاف معنی داری در میان جمعیت ...
بیشتر
تاکسونومی عددی 25 جمعیت متعلق به گونه های جنس Bromus بخش Genea به منظور شناسایی تفاوت های میان جمعیتی و بین گونه ای و همچنین بررسی روابط فنتیکی گونه های این بخش انجام گرفت بررسی های آماری اولیه نشان داد که دامنه تغییرات صفات کمی در گونه های مطالعه شده با آنچه در شرح گونه ها در فلورها ارائه شده متفاوت است و اینکه اختلاف معنی داری در میان جمعیت های مختلف یگ گونه در این صفات وجود دارد. در نتیجه بایستی استفاده از این صفات در شناسایی گونه های مطالعه شده با در نظر گیری تعداد جمعیت های بیشتری انجام پذیرد آنالیز واریانس وجود اختلاف معنی داری را در میانگین صفات کمی در میان گونه های مختلف Bromus بخش Genea نشان داد. در نتیجه از مجموعه این صفات که برخی از آنها قبلا در تاکسونومی این گونه ها به کار برده نمی شدند می توان در تاکسونومی بخش Genea استفاده کرد. تجزیه خوشه ای و رسته بندی گونه ها قرابت گونه های مطالعه شده را نشان داد
