مریم پیمانی؛ اصغر عبدلی؛ سیدداریوش مقدس
چکیده
سابقه و هدف: ورود گونه های ماهی مهاجم دراکوسیستم های آبی، سبب بروز انواع اثرات منفی اکولوژیکی و اقتصادی-اجتماعی می شود. اولین گام در تجزیه و تحلیل مخاطرات ناشی از گونه های غیربومی، شناسایی خطر است و بر این اساس ابزارهای متعددی برای شناسایی و ارزیابی خطرات تهاجمی گونه های غیربومی به منظور پشتیبانی تصمیم گیرندگان ...
بیشتر
سابقه و هدف: ورود گونه های ماهی مهاجم دراکوسیستم های آبی، سبب بروز انواع اثرات منفی اکولوژیکی و اقتصادی-اجتماعی می شود. اولین گام در تجزیه و تحلیل مخاطرات ناشی از گونه های غیربومی، شناسایی خطر است و بر این اساس ابزارهای متعددی برای شناسایی و ارزیابی خطرات تهاجمی گونه های غیربومی به منظور پشتیبانی تصمیم گیرندگان در تجزیه و تحلیل خطر تهاجمی این گونه ها ایجاد شده است. هدف این پژوهش ارزیابی قدرت تهاجمی گونه غیربومی تیلاپیای شکم قرمز (Coptodon zillii) در حوضه آبریز تالاب شادگان (حوضههای آبریز کارون بزرگ و جراحی) با استفاده از برخی از این ابزارها می باشد.مواد و روشها: میزان ریسک گونه در پروتکل ارزیابی ریسک سه ملیتی، بر اساس نتایج حاصل از دو بخش «احتمال استقرار» و «پیامد استقرار» تعیین گردید. در سیستم اطلاعات لیست سیاه آلمان-اتریش (GABLIS)، قدرت تهاجمی گونه با توجه به میزان پراکنش در محدوده مورد مطالعه ارزیابی شد. گونه غیربومی تیلاپیای شکم قرمز در مدل AS-ISK، با توجه به حد آستانه منطقه ارزیابی، غربالگری گردید و با استفاده از روش Harmonia+، میزان تهاجم گونه بر اساس احتمال استقرار و گسترش گونه و اثرات زیست محیطی ناشی از آن محاسبه شد. همچنین تطبیق اقلیمی گستره بومی گونه مذکور و محدوده مورد مطالعه، با سیستم کوپن گایگر انجام شد.نتایج و بحث: نتایج پژوهش حاکی از بالا بودن رتبه احتمال قرار گرفتن گونه در مسیر معرفی، پتانسیل ورود، پتانسیل استقرار، پتانسیل گسترش و احتمال تأثیرات اقتصادی و زیست محیطی در محدوده مورد مطالعه، بر طبق ارزیابی ریسک سه ملیتی، می باشد. نتایج پروتکل GABLIS، نشان داد که گونه غیربومی تیلاپیا شکم قرمز به طور گسترده در منطقه ارزیابی ریسک پراکنده شده است و در لیست سیاه و زیر لیست مدیریت (b3) قرار گرفت. در ارزیابی ریسکAS-ISK ، عدد ریسک 44 شد که از حد آستانه مدل برای محدوده مورد مطالعه که برابر 5/22 است، بالاتر می باشد. این عدد گویای آن است که این گونه از ریسک تهاجمی بالایی در این منطقه برخوردار است. امتیاز کلی ریسک در روش Harmonia+ که تابعی از امتیاز تهاجم و تأثیرات گونه می باشد برای گونه تیلاپیا شکم قرمز بالا ارزیابی گردید. بر این اساس خطر استقرار و پراکندگی این گونه در محدوده مورد مطالعه زیاد بوده و تأثیرات زیست محیطی آن قابل توجه است. همچنین مشابهت بخش زیادی از طبقات اقلیمی محدوده مورد مطالعه با زیستگاه بومی گونه، حاکی از تطابق بالای اقلیمی بین محدوده مذکور و گستره بومی تیلاپیا شکم قرمز می باشد.نتیجه گیری: با توجه به اثرات منفی روزافزون گونه های غیربومی بر روی گونه های بومی و اکوسیستم ها، ضرورت استفاده از ابزارهای ارزیابی خطر بیش از پیش احساس می شود. با توجه به شواهد میدانی، روشهای ارزیابی ریسک سه ملیتی (TRAG)، سیستم اطلاعات لیست سیاه آلمان-اتریش، مدل AS-ISK وHarmonia+ به خوبی توانستند میزان تهاجمی بودن گونه غیربومی تیلاپیا شکم قرمز را در حوضه آبریز تالاب شادگان نشان دهند. با توجه به نتایج حاصل از ارزیابی ریسک و خطرات ناشی از این گونه به شدت توصیه میشود که اقدامات کنترلی و مدیریتی در سطح وسیع، با جدیت عملیاتی شود.
حسین ولی خانی؛ اصغر عبدلی؛ بهرام حسن زاده کیابی؛ فرشاد نجات؛ محمد صادق صبا؛ میلاد خسروی
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 29-44
چکیده
سابقه و هدف: ماهیان مهاجم، بهعنوان تهدیدی بزرگ برای تنوعزیستی اکوسیستمهای آبی مطرح هستند. ماهیان تیلاپیا از جمله ماهیانی هستند که به دلیل ویژگیهای تولیدمثلی، عادتهای غذایی و رفتاری و مقاومت بالا به شرایط محیطی، آلودگی و بیماریها، مهاجم تلقی شده و تاکنون دو گونه غیربومی Coptodon zillii و Oreochromis aureus و یک گونه بومیIranocichla hormuzensis ...
بیشتر
سابقه و هدف: ماهیان مهاجم، بهعنوان تهدیدی بزرگ برای تنوعزیستی اکوسیستمهای آبی مطرح هستند. ماهیان تیلاپیا از جمله ماهیانی هستند که به دلیل ویژگیهای تولیدمثلی، عادتهای غذایی و رفتاری و مقاومت بالا به شرایط محیطی، آلودگی و بیماریها، مهاجم تلقی شده و تاکنون دو گونه غیربومی Coptodon zillii و Oreochromis aureus و یک گونه بومیIranocichla hormuzensis از این ماهیان در ایران گزارش شده است. در سالهای اخیر، ماهیان تیلاپیای غیربومی پیامدهای اکولوژیکی و اقتصادی قابلتوجهی در ایران و کشورهای همسایه داشتهاند. هدف از این پژوهش بررسی اولیه وضعیت ماهیان غیربومی تیلاپیا در استان خوزستان میباشد. مواد و روشها: پژوهش حاضر از آبان 1393 تا شهریور 1394برای تعیین فراوانی دو گونه ماهی تیلاپیا C. zillii و O. aureus در تالاب شادگان و میزان عرضه آنها در برخی بازارهای ماهی، در استان خوزستان، انجام شده است. همچنین حضور یا عدم حضور این ماهیان در تعدادی از مراکز تکثیر و پرورش ماهیان گرمابی استان نیز ارزیابی شد. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که میزان صید و عرضه تیلاپیا C. zillii فراوانی بالایی داشته و این ماهی به یکی از گونههای غالب تالاب شادگان تبدیل شده است. در این پژوهش گونه O. aureus از تالاب شادگان صید نشد اما مشاهدات نشان میدهد که این گونه، بهویژه در رودخانهها، در حال گسترش به سایر نقاط بوده و از لحاظ فراوانی نیز در حال افزایش است. ماهیان تیلاپیا بهویژه C. zillii در برخی از مزارع پرورش ماهی به آفت تبدیل شده و میزان تولید ماهیان گرمابی را کاهش دادهاند. همچنین حضور این گونه ها در مراکز تکثیر بچه ماهی، احتمال انتقال آنها به سایر مناطق را افزایش داده است. نتیجهگیری: به نظر میرسد که در حال حاضر بهترین راهکار مبارزه با ماهیان تیلاپیا در این استان، جلوگیری از ورود آنها به سایر منابع آبی (بهویژه از طریق فعالیتهای آبزیپروری) باشد. همچنین انجام پژوهشهای مستمر برای مشخص شدن جنبههای مختلف این معرفیها، پیشبینی پتانسیل گسترش دامنه پراکنش و پایش منظم باید مورد توجه قرار گیرد. در مجموع، باید روشی ترکیبی برای کنترل و کاهش این گونهها به همراه مدیریت مناسب اکولوژیکی آب، کاهش آلودگی آبها و کاهش فشار صیادی گونههای بومی اتخاذ شود.
منصور غنیان؛ آذر هاشمی نژاد؛ امید مهراب قوچانی؛ آزاده بخشی؛ رقیه یوسفی حاجیوند
دوره 15، شماره 2 ، تیر 1396، ، صفحه 1-20
چکیده
سابقه و هدف:
بزرگترین تالاب بینالمللی ایران یعنی تالاب شادگان یکی از مهمترین و ارزشمندترین تالابهای کشور و حتی جهان است. وسعت تالاب، طبیعی بودن آن، غنای بالای گونههای گیاهی، جانوری و زیستگاههای آن، ارزش فوقالعادهای را برای این تالاب به ارمغان آورده است. در سالهای اخیر این تالاب ارزشمند تحت تأثیر عوامل طبیعی و عوامل ...
بیشتر
سابقه و هدف:
بزرگترین تالاب بینالمللی ایران یعنی تالاب شادگان یکی از مهمترین و ارزشمندترین تالابهای کشور و حتی جهان است. وسعت تالاب، طبیعی بودن آن، غنای بالای گونههای گیاهی، جانوری و زیستگاههای آن، ارزش فوقالعادهای را برای این تالاب به ارمغان آورده است. در سالهای اخیر این تالاب ارزشمند تحت تأثیر عوامل طبیعی و عوامل غیرطبیعی و انسانی در معرض خشک شدن و نابودی قرار گرفته است. معیشت خانوارهای بهرهبردار روستایی حاشیهنشین تالاب شادگان از تمامی جنبهها به این تالاب وابستگی انکارناپذیری دارد، بهطوریکه مرگ تالاب، مرگ معیشت آنها را بههمراه خواهد داشت. یکی از راههای کاهش آسیبپذیری حاشیهنشینان تالاب شادگان، تأکید و توجه بر رفتار سازشی بهرهبرداران آن است. در این راستا تحقیق حاضر با هدف تحلیل عوامل موثر بر رفتار سازشی بهرهبرداران حوضهی تالاب شادگان در برابر اثرات خشکسالی بر اساس تئوری آسیبپذیری انجام شده است.
مواد و روش ها:
این تحقیق به لحاظ ماهیت و اهداف، از نوع پژوهشی کاربردی و از منظر جمعآوری دادهها، توصیفی پیمایشی و از نظر تحلیل روابط بین متغیرها از نوع مطالعات همبستگی است. جامعهی آماری تحقیق شامل کلیهی خانوارهای بهرهبردار روستایی ساکن در بخش مرکزی و دهستان خنافره از شهر شادگان در استان خوزستان شامل 2319 بود که در نهایت نظرات 124 بهره بردار بر اساس روش نمونهگیری سهمیه ای تصادفی از طریق پرسشنامه گردآوری شد. بهمنظور تعیین پایایی آن از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که با میزان بالای 0/76 برای تمامی متغیرها نشان از پایایی مطلوب پرسشنامه داشت. روایی پرسشنامه نیز به وسیله تیمی از متخصصان موضوعی تایید شد. دادههای حاصل از پرسش نامه های گردآوری شده به وسیله دو نرمافزار SPSSv20 و AMOSv20 توصیف و تجزیهوتحلیل شدند.
نتایج و بحث:
طبق نتایج بهدستآمده 47/6 درصد بهرهبرداران روستایی حوضه مورد بررسی از نظر نوع رفتار سازشی در برابر آسیبپذیری ناشی از مخاطرات طبیعی و انسانی، دارای رفتار غیرمسئولانه و 52/4 درصد دیگر نیز دارای رفتار مسئولانه در اینباره بودهاند. نتایج بهدستآمده از تحلیل مسیر نشان داد که متغیر حساسیت، اثری مستقیم و معنیدار بر آسیبپذیری و رفتار سازشی بهرهبرداران به ترتیب با مقدار بتای (0/377β=) و (0/208β=) دارد. متغیر در معرض قرار گرفتن اثری مستقیم و معنی داری بر آسیبپذیری و رفتار سازشی بهرهبرداران با مقدار بتای به ترتیب (0/492β=) و (0/323β=) دارد. سه متغیر در معرض قرار گرفتن، حساسیت و ظرفیت انطباقی در مجموع 41 درصد از تغییرات واریانس آسیب پذیری را تبیین می کنند. سه متغیر در معرض قرار گرفتن، حساسیت و آسیب پذیری در مجموع 20 درصد از تغییرات واریانس رفتار سازشی را تبیین می کند.
نتیجه گیری:
بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که در معرض قرار گرفتن بهرهبرداران در مواجهه با خشکسالی تالاب شادگان و حساسیت آنها به خشکسالی منجر به بروز آسیبپذیری و رفتار سازشی بهرهبرداران شده است. بنابراین خطر خشکسالی تالاب میتواند اثرات مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی بهرهبرداران داشته باشد. به عنوان مثال، تغییر در عملکرد محصول در پاسخ به بروز خشکسالی میتواند یکی از تأثیرات مستقیم این پدیده باشد. همچنین افزایش بیکاری ناشی از خشک شدن تالاب به دلیل کاهش آب رودخانهی کارون و جراحی، یکی از تأثیرات غیرمستقیم آن است. بنابراین ساکنان منطقه درصدد برمیآیند که به آن پاسخ بدهند و این منجر به رفتار سازشی بهرهبرداران می شود.
مرتضی داودی؛ عباس اسماعیلی ساری؛ نادر بهرامی فر؛ سید محمود قاسمپوری
دوره 8، شماره 1 ، مهر 1389
چکیده
آلاینده های گوناگونی به تالاب شاد گان که یکی از بزرگترین تالاب های کشور است وارد می شوند. یکی ازاین آلاینده ها ، باقیمانده آفت کش های آلی کلره از جمله د. د. ت و متابولیت های آن است که در گذشته برای کنترل آفات مورد استفاده قرا رمی گرفته است. د.د.ت و متابولیت های آن (p,p/-DDD ,o,p/-DDE ,p,p/-DDE ,o,p/-DDT ,p,p/-DDT در 5 گونه مختلف از ماهیان خوراکی تالاب شادگان و ...
بیشتر
آلاینده های گوناگونی به تالاب شاد گان که یکی از بزرگترین تالاب های کشور است وارد می شوند. یکی ازاین آلاینده ها ، باقیمانده آفت کش های آلی کلره از جمله د. د. ت و متابولیت های آن است که در گذشته برای کنترل آفات مورد استفاده قرا رمی گرفته است. د.د.ت و متابولیت های آن (p,p/-DDD ,o,p/-DDE ,p,p/-DDE ,o,p/-DDT ,p,p/-DDT در 5 گونه مختلف از ماهیان خوراکی تالاب شادگان و تاثیر وزن ، سن و نوع رژیم غذایی بر غلظت این آفت کش و مابولیت ها ی آن مورد بررسی قرارگرفته است. بیشترین غلظت د.د.ت کل به میزان 50/6 نانو گرم در گرم در گونه شیربت و کمترین میزان در گونه کپور به میزان 27/3 نانوگرم برگرم به دست آمد. نتایج نشان داد که غلظت متابولیت p,p/-DDE در همه گونه ها دارای بیشترین و متابولیت p,p/-DDT در گونه بنی 12/0 نانو گرم بر گرم و گونه کپور 09/0 نانو گرم بر گرم، متابولیت o,p/-DDE در گونه شیربت 12/0 نانو گرم بر گرم و شلج 20/0 نانو گرم بر گرم متابولیت o,p/-DDT در برزم 40/0 نانو گرم بر گرم دارای کمترین غلظت بودند. این نتایج بیانگر عدم استفاده جدید از این آفت کش در مزارع اطراف تالاب است .میانگین غلظت د.د.ت و متابولیت های آن در گروه وزنی بیش از 320 گرم (77/6 نانو گرم بر گرم ) و گروه سنی بیش از 3 سال (70/6 نانو گرم بر گرم ) و رژیم غذایی همه چیز خوار (34/7 نانو گرم برگرم )بالاتر بودند .محاسبه میزان جذب روزانه قابل قبول این آفت کش و مقایسه آن با استانداردهای بین المللی نشان دهنده عدم وجود خطر برای ساکنین منطقه مجاور تالاب است