افت سطح آب‌‌های زیرزمینی و مدیریت عوارض ناشی از آن (مطالعه موردی: دشت چهاردولی اسدآباد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مهندسی در سوانح طبیعی(سیل و زلزله)، دانشکده مهندسی عمران آب و محیط زیست، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 گروه مهندسی در سوانح طبیعی(سیل و زلزله)، پژوهشگاه مهندسی بحران‌های طبیعی شاخص پژوه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 گروه مهندسی در سوانح طبیعی(سیل و زلزله)، دانشکده مهندسی محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 دفتر مدیریت رودخانه و سواحل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان، همدان، ایران

چکیده

سابقه و هدف: یکی از چالش‌‌های بزرگ آب‌‌های زیرزمینی مصرف بیش از حد آن در بخش کشاورزی است. از این‌رو توجه به مدیریت منابع آب جهت جلوگیری از افت سطح آب زیرزمینی ضروری است. دشت چهاردولی در استان همدان، طی سال‌های اخیر به‌دلیل کمبود منابع آب‌‌های سطحی با افزایش برداشت از آب‌‌های زیرزمینی مواجه شده است. در این مطالعه با توجه به محدودیت منابع آب و استفاده بی‌رویه از آب زیرزمینی، ضرورت بررسی افت سطح ایستابی و مدیریت آن در آبخوان دشت چهاردولی اسدآباد مورد توجه قرار گرفت.
مواد و روش ­ها: تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش جمع‌آوری داده‌ها، به دو صورت اسنادی و پیمایشی است. در روش اسنادی از آمار و اطلاعات بارش­‌های سالانه در یک دوره 27 ساله اداره کل هواشناسی استان، و میزان افت سطح آب‌‌های زیرزمینی (43 حلقه چاه) از اطلاعات شرکت آب منطقه‌ای همدان و اطلاعات سازمان جهادکشاورزی بهره گرفته شد. در روش پیمایشی با کشاورزان بهره‌بردار از منابع آب زیرزمینی دشت چهاردولی (56 نفر) و کارشناسان شرکت آب منطقه‌ای استان (40نفر) مصاحبه شد و ابزار لازم برای بررسی افت سطح آب زیرزمینی و مدیریت عوارض ناشی از آن، طرح‌ریزی گردید. آلفای کرونباخ ابزار 86/0 به­دست آمد که نشان داد از پایایی مناسبی برخوردار می ­باشد.
نتایج و بحث: نتایج نشان داد سطح آب زیرزمینی طی 27 سال به‌طور متوسط سالیانه 1/67 سانتی‌متر افت داشته است. در مقابل نمودار بارندگی نشان می‌دهد در هر سال به‌طور متوسط 3/303 میلی‌متر ریزش‌‌های جوی اتفاق افتاده است. ضمن آن‌که مقدار سنجه SPI نیز در 21 سال اولیه مطالعاتی منفی بوده است. ضریب همبستگی بین افت سطح آب با میزان بارش برابر 14/0= r و 08/0= p نیز نشان می­دهد ارتباط افت سطح آب زیرزمینی با بارش معنادار نیست. در زمینه بررسی نظرهای کشاورزان و کارشناسان در مورد مشکل­های مدیریتی منابع آب، 9‌عامل مؤثر از دیدگاه شرکت­کنندگان بررسی و اولویت­بندی شد. شرکت در کلاس‌های روش‌های مدیریت آب در مزرعه از دیدگاه کارشناسان و وجود برنامه‌‌های آموزشی رادیو و تلویزیون از دیدگاه کشاورزان دو اولویت اصلی در زمینه بخش آموزش و ترویج شناخته شدند. اولویت‌ها و زمینه‌‌های فکری کشاورزان و کارشناسان در مورد عامل­‌های مسئولیت‌پذیری، ریسک‌پذیری و درک شدت تخریب منابع آب به ­طور کامل مشابه یگدیگر است. در بخش حفاظت از منابع آب عدم تسطیح زمین­ های به‌عنوان اولویت اول هر دو گروه کارشناسان و کشاورزان بود. در بخش برنامه‌ریزی اولویت اول کشاورزان و کارشناسان تدوین قوانین مطلوب توزیع آب، جهت استفاده بهینه از منابع آب بود. در عامل مدیریت بهره‌وری آب، اولویت اول کارشناسان و کشاورزان، جایگزینی محصولات دیم با محصولات دارای نیاز آبی بالا بوده و مشکل­ های مالی آخرین عامل مورد بررسی بود. از دیدگاه کارشناسان، نبود بودجه مناسب و به‌موقع در رتبه یک در حالیکه کشاورزان کاهش قیمت محصولات تولیدی در زمان فروش را اولویت اول دانستند.
نتیجه­ گیری: نتایج این پژوهش نشان داد مشکل­ های مدیریتی با افت سطح آب‌‌های زیرزمینی منطقه مرتبط است. با توجه به هم‌سو بودن نظر کارشناسان و کشاورزان در مسئولیت‌پذیری هر دو گروه از تخریب منابع آب و مؤثر دانستن برنامه‌های آموزشی به‌نظر می‌رسد آﮔﺎهﺳﺎزی اﻓﺮاد ﺑﻪ‌وﺳﯿﻠﻪی برنامه‌‌های آموزشی و ارتقاء آموزش و ترویج ادارات آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪﺗﺮی ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ آبﻫﺎی زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻓﺮاﻫﻢ آورده ﺷﻮد. بنابر نتایج افت سطح آب‌‌های زیرزمینی با میزان بارش مرتبط نیست و عامل­ های انسانی در این پدیده نقش مهمتری دارند. بنابراین در کاهش این مشکل هم کاربران دشت یعنی کشاورزان و هم کارشناسان و مسئولان منابع آب، جهاد کشاورزی و محیط زیست نقش دارند. بنابراین این سازمان‌ها باید در برنامه­‌های مدون و یکپارچه برنامه­‌های کوتاه مدت و بلندمدت جهت حفظ منابع آب زیرزمینی را در اولویت هدف­های خود داشته ‌باشند. همچنین براساس نتایج پژوهش روند نزولی سطح آبخوان در چندسال آینده نیز ادامه خواهد داشت که بازنگری جدی قوانین برداشت آب در سطح دشت را ضروری می ­نماید.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of groundwater level drop and management of its effects (case study: Chahardoli plain of Asadabad)

نویسندگان [English]

  • Payam Yadollahi 1
  • Babak Zohrabi 2
  • Hamid Reza Jafari 3
  • Nemat Hassani 1
  • Ali Asghar Mortazavi 1
  • Adel Ghasemi 4
1 Department of Natural Disaster Engineering (Flood and Earthquake), Faculty of Civil Engineering, Water and Environment, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Collage of Engineering in Natural Disasters (Flood and Earthquake), Isfahan Institute of Natural Crisis Engineering Shakhes Pajouh, Isfahan University, Isfahan, Iran
3 Department of Natural Disaster Engineering (Flood and Earthquake), Faculty of Environmental Engineering, University of Tehran, Tehran, Iran
4 River and Coastal Management Office of Hamedan Regional Water Company, Hamedan, Iran
چکیده [English]

Background: One of the major challenges of groundwater is its over-consumption in agriculture. Therefore, it is necessary to pay attention to water resources management to prevent the drop in groundwater levels. Chahardoli Plain in Hamadan Province has faced an increase in groundwater abstraction in recent years due to the lack of surface water resources. In this study, due to limited water resources and irregular use of groundwater, the drop in water level and its management in the aquifer of Chahardoli Plain of Asadabad was considered.
Material and methods:
This is an applied study in which both documentary and survey methods were used for data collection. In the documentary method, the statistics of annual rainfall in a 27-year period of the General Meteorological Department of the province, and the amount of groundwater level drop (43 wells) were used. In the survey method, interviews with farmers that used groundwater resources of Chahardoli Plain (56 subjects), experts of the regional water company (40 subjects), and the necessary tools were designed to investigate the decrease in groundwater level and its side effects. Cronbach's alpha of the instrument was 0.86, which showed that it had good reliability.
Results and discussion:
The results showed that the groundwater level has dropped by an average of 67.1 cm per year over 27 years. In contrast, the rainfall chart showed an average of 303.3 mm of precipitation per year. The overall slope of the equation for the drop in groundwater level data was -0.77 m and the overall slope of the equation for the rainfall data was 0.083 mm. This means that the slope of the groundwater was higher than the slope of the increase in rainfall. Meanwhile, the SPI index was negative in the first 21 years. The correlation coefficient between the drop in water level and precipitation was equal to r = 0.14 and p = 0.08. This showed that the relationship between groundwater level drop and precipitation was not significant. In order to interview farmers and experts on water management problems, according to the results, nine factors were examined and prioritized from the perspective of participants. Participating in farm water management courses from the experts' point of view and the existence of educational programs on radio and television for the farmers were the two main priorities. The priorities of farmers and experts regarding the factors of responsibility, risk-taking, and understanding the severity of water resource degradation were quite similar. In the case of water resources protection, non-leveling of lands was the first priority of both groups of experts and farmers. In the planning section, the first priority of farmers and experts was to develop optimal water distribution laws for the optimal use of water resources. In the case of water productivity management, the first priority of both was to replace rain-fed crops with products with high water requirements. In financial problems, according to experts, the lack of a proper and timely budget was the first priority, while farmers considered it to be reducing the price of manufactured products at the time of sale.
Conclusion:
The results showed that management problems were related to the drop in groundwater levels in the region. Considering the consensus of experts and farmers on taking responsibility for the destruction of water resources and the effectiveness of educational programs, it seems that the preparation of educational programs on radio and television, and improving educational programs of regional water departments and agricultural institutions will increase the desire to maintain groundwater. According to the results, the decrease of groundwater level is not related to the amount of precipitation and human factors have a more important role in this regard. Therefore, all users of the plain, i.e. farmers, experts, officials in charge of water resources, agricultural jihad, and the environmental organizations have a role in reducing this problem. Therefore, these organizations should prioritize their goals in codified and integrated plans for short-term and long-term plans to conserve groundwater resources. Also, according to the results of the research, the downward trend of the aquifer level will continue in the next few years, which necessitates a serious review of water abstraction laws in the plain.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aquifer management problems
  • Drought
  • Land subsidence
  • Chardoli Plain
Ahmadi, S., Mir-Fardi, A. and Zarei, G.H., 2018. Investigate the relationship between accountability and trend to conserve water. Journal of Applied Sociology. 24(2), 185-200. (In Persian with English abstract).
Bebran, S. and Honarbakhsh, N., 2014. Critical water situation in the world and Iran, Journal of Strategy. 16(48), 193-212.
Chunping, T., Jianping, Y. and Man, L., 2015. Temporal- Spatial variation of drought indicated by SPI and SPEI in Ningxia Hui Autonomous Region, China. Journal of Atmosphere 6, 1399- 1421.
Delavar, A., 2017. Probability and Applied Statistics. Roshd Publications. Tehran, Iran.
Eghtedarnejad, M., Bazrafshan, A. and Sadeghi, A., 2017. Evaluation of SPI, RDI AND SDI in analysis of characteristics of meteorological and hydrological drought (case study: Bam plain). Journal of Science of Soil and Water 26, 69- 81. (In Persian with English abstract).
Fathi, F. and Zibaei, M., 2011. Decreased welfare due to the drop in groundwater level in Firoozabad plain Journal of Agricultural Economics and Development. 25(1), 10-19. (In Persian with English abstract).
Ghamarnia, H. and Sepehri, S., 2013. Investigation of annual fluctuations in the aquifer level of Chahardoli plain in Kurdistan province due to drought in recent years (2001-2008). 2th National Conference on the effects of drought and its management strategies. Esfahan, Iran. (In Persian with English abstract).
Haddad, A. and Khorasani, E., 2019. Groundwater level changes effect on the subsidence in Semnan plain. Geosciences Journal. 28(112), 181-190. (In Persian with English abstract).
Hassani, Y. 2015. Optimal water resources allocation planning and evaluation of agricultural water policies with integrated water resources management approach (case study: Qazvin plain), Ph.D thesis, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran. (In Persian with English abstract).
Henry, A., Gowda, V.R.P., Torres, R.O., McNally, K.L. and Serraj, R., 2011. Variation in root system architecture and drought response in rice (Oryza sativa): phenotyping of the OryzaSNP panel in rainfed lowland fields. Field Crops Research. 120, 205–214.
Hosseinzad, J., Farnam Nia, H., Hayati, B. and Abedi, S., 2016. The effect of groundwater consumption reduction policies on the volume of these resources, income and cultivation pattern of farmers in the catchment area of Lake Urmia. Biennial Conference on Agricultural Economics, Kerman, Iran. (In Persian with English abstract).
Jafari, F., Javadi, S., Golmohammadi, G. and Karimi, M., 2016. Numerical simulation of growndwater flow and aquifer- system compaction using simulation and inSAR technique: Saveh basin, iran, Environ Earth Sience. 75, 823- 833. (In Persian with English abstract).
Ketabchi, H. and Ataie-Ashtiani, B., 2015. Review: coastal groundwater optimization - advances, challenges, and practical solutions. Special Issue optimization for groundwater characterization and management. Hydrogeology Journal 23(6), 1129-1154. (In Persian with English abstract).
Khoshhal, J., Ghayour, H. and Moradi, M., 2017. The effect of drought on groundwater in the water basin Dehgolan- Kurdistan. Natural Geography Research. 44(79), 19-36. (In Persian with English abstract).
Lalehzari, R. and Tabatabaei, S.H., 2016. Simulating the impact of subsurface dam construction on the change of nitrate distribution. Environmental Earth Sciences. 74(4), 3241-3249. (In Persian with English abstract).
Lashkaripour, G.R., Ghafouri, M., Moradi, T. and Rostami Barani, H.R., 2013. Decline in groundwater level and survey of land subsidence in Asadabad plain. 11th Conference of Iranian Geological Society. Ferdowsi University, Mashhad, Iran. (In Persian with English abstract).
Marofi, S. and H. Tabari, H., 2011. Detection of Maroon river flow trends using parametric and non-parametric methods. Journals Management System. 26, (101), 125-146. (In Persian with English abstract).
Moghaddam, A.R., Ghaleban Takmehdash, M. and Esmaili, K., 2012. Investigating the process of temporal and spatial changes of water quality parameters of Mashhad plain using geographical information system, Journal of Water and Soil Conservation Research. 20(3), 225-221. (In Persian with English abstract).
Parhizkar, S., Ajdary, K.h., Kazemi, G. h. and Emamgholizadeh, S., 2015. Predicting water level drowdown and assessment of land subsidence in Damghan aquifer by combining GMS and GEP models, Geopersia. 5, 63- 80. (In Persian with English abstract).
Regional Water Company of Hamadan Province, Basic Studies of Surface and Groundwater Resources Regestry, 2020. Available online at: www.hmrw.ir.
Safaei, H., Asghari, K. and Safavi, H.R., 2016. Comparison of Groundwater Drying Index (GRI) with Standard Precipitation Index (SPI) case study: Kuhpayeh-Segzi aquifer, 7th National Congress of Civil Engineering, Shahid Nikbakht Faculty of Engineering, 17th-18th May, Zahedan, Iran. (In Persian with English abstract).
Seyedan S.M. and Bahramloo R., 2019. The effect of excessive water extraction from groundwater resources on the welfare of farmers in the Malayer plain. Journal of Water and Soil Science (Science and Technology of Agriculture and Natural Resources). 22(4), 357-370. (In Persian with English abstract).
Shamsipour, A. and Habibi, A.K., 2008. Assessing the effects of drought on groundwater )a case study in north plains of Hamedan) Proceedings of the drought conference in Chaharmahal and Bakhtiari Province, Shahrekord University. (In Persian with English abstract).
Souza, E.V. and Silva, M.A., 2014. Management system for improving the efficiency of use water systems water supply. 12th International Conference on Computing and Control for the Water Industry, HAGAPLAN, Sao Paulo – SP, Brazil. 70, 458 – 466.
Zafari, H. and Rouhani, S.M., 2017. Investigation of the consequences of the crisis of groundwater loss (a case study of Tehran). Crisis Management Quarterly. 8 (31), 124-97. (In Persian with English abstract).
Zare Abianeh, H., Bayat Varkeshi M. and Maroufi, S., 2012. Investigating water table depth fluctuation in the Mlayer plain. Water and Soil Science (Agriculture Science). 2(22), 173-192. (In Persian with English abstract).
Zareabyaneh, H., Yazdani, V. and Azhdari, K.H., 2018. A comparative study of four meteorological drought index based on relative yield of wheat in the province. Physical Geography Research. 69, 35- 49. (In Persian with English abstract).