ارزیابی پسندهای منظر؛ برنامه‌ریزی بوستان‌های محلی شهر تهران، با رویکرد جامعه‌محور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری منظر، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 گروه معماری منظر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

سابقه و هدف:
توسعه زیرساخت‌های سبز، فراهم آوردن سرانه عرصه‌های باز در شهرهای بزرگ و تامین استانداردها، از موارد مهمی است که در چشم‌انداز توسعه کشور، همواره باید مورد توجه دولت‌ها قرار گیرد. قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها، ضوابط طرح‌های جامع و تفصیلی و دستورعمل‌های حاصل از طرح‌های موضعی، به‌ویژه در کلان‌شهر تهران، اهمیت ایجاد و گسترش فضای سبز را خاطرنشان می‌سازند. بهسازی عرصه‌های باز و سبز در مقیاس برنامه‌ریزی و طراحی بوستان‌های محلی، مقوله‌ای است که علاوه بر تامین سرانه‌ها، نیازمند شناخت ترجیح‌ها یا «پسندهای مردم از منظر» است. پرداختن به «پسندهای منظر»، در دیدگاه طراحی بوم‌گرا، به مثابه مولفه‌ای تاثیرگذار بر فرایند تصمیم‌سازی قلمداد می‌شود. بر پایه ادبیات پژوهش، «پسندهای مردم از منظر» در سه حوزه زیبایی‌شناسی، بوم‌شناسی و اجتماع محلی دسته‌بندی می‌شوند. هدف از انجام پژوهش، ارزیابی دقیق‌ دو مولفه کلیدی «الگوی فعالیت» و «انگیزه مراجعه» از میان «پسندهای منظر» در حوزه جامعه محلی است که؛ در تدوین راهبردهای برنامه‌ریزی بوستان‌های محلی با رویکرد روان‌شناسی محیط، اثرگذارند. پسندهای منظر، در جوامع مختلف تحت‌تاثیر عوامل گوناگون تغییر می‌کنند و امکان سنجیدن جامعه آماری از نظر همه عوامل زمینه‌ای موثر بر پسند‌های مردم وجود ندارد. از این رو در پژوهش حاضر عامل سطح رفاه به‌عنوان متغیر مستقل مورد ارزیابی قرار گرفته است.
مواد و روش‌ها:
پجمع‌آوری داده‌ها در این پژوهش، بر اساس پیمایش مقایسه‌ای، تحت‌تاثیر عامل زمینه‌ای «سطح رفاه» در دو منطقه ۱ و ۱۸ شهر تهران که دست‌کم به لحاظ «سطح رفاه» متفاوت از یکدیگرند، انجام شده است. به روش نمونه‌گیری تصادفی، 363 نفر از مراجعه‌کنندگان به بوستان‌های مناطق ۱ و ۱۸ به کمک پرسش‌نامه‌ای محقق‌ساخته که پایایی زمانی آن تایید شد، مورد پرسش قرار گرفتند. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از روش‌های t همبسته، t مستقل و تحلیل واریانس درون‌گروهی و نیز آزمون تعقیبی بونفرونی با استفاده از نرم‌افزار spss انجام شد.
نتایج و بحث:
نتایج نشان داد الگوی استفاده فعال از بوستان محلی در منطقه 1 بیش از الگوی غیر‌فعال است (009/0=p)، درحالی‌که در منطقه 18 الگوی غیر‌فعال غالب است (002/0=p). در منطقه 1، عوامل انگیزشی «اجتماعی و ارتباطی» با عوامل انگیزشی «روحی و روانی» و عوامل انگیزشی «طبیعی و محیطی» دارای تفاوت معنادار است (0001/0=p). در منطقه یک فعالیت‌های بدنی مانند پیاده‌روی و برخورداری از طبیعت، اهمیت دارد و مردم بوستان محلی را به مثابه فضایی برای روابط اجتماعی و با هم بودن قلمداد نمی‌کنند. درحالی‌که، بوستان محلی در منطقه ۱۸، از نظر پاسخ‌دهنده‌ها، فضایی برای استراحت، همراهی با خانواده و دیگران و کسب آرامش در محیط طبیعی است.
نتیجه­ گیری:
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که «سطح رفاه» مردم، تاثیر مستقیم بر «الگوی فعالیت» و «انگیزه حضور» دارد و متناسب با این تفاوت‌ها، باید راهبردهای جداگانه‌ای در برنامه‌ریزی بوستان‌های محلی در دو منطقه ۱ و ۱۸، اتخاذ شود. در منطقه۱، امکانات ورزشی جمعی به دلیل ایجاد تمایل بیشتر به فعالیت‌های گروهی باید توسعه یابد. مشارکت فعال در زمینه تعامل بیشتر با طبیعت، با فراهم آوردن امکان کاشت و نگهداری گیاهان توسط مردم محل در بوستان‌ها، ممکن شود و عرصه‌های جمعی افزایش یابند. در منطقه ۱۸، همچنان که انگیزه حضور و انجام فعالیت‌های گروهی بالاست، باید امکان فعالیت‌های فردی پویا و تشویق به انجام ورزش‌های هوازی، بیشتر شود. همچنین پاسخگویی به نیاز طیف متنوع مخاطبان و برخورداری بیشتر از زیرساخت‌های طبیعی، باید مدنظر برنامه‌ریزان و طراحان قرار گیرد. طراحی منظر با رویکرد «شمول‌گرایی» به ویژه در بوستان‌های محلی منطقه ۱۸، راهبردی سودمند در جهت پاسخ‌گویی به نیازهای متنوع مردم است. این پژوهش نشان می‌دهد که؛ ضرورت پایش و ارزیابی «پسندهای مردم از منظر» گام مقدماتی در تدوین راهبردهای برنامه‌ریزی است. این رویکرد به مثابه راهنمایی برای شناخت مولدهای طراحی بوستان‌های محلی، با تکیه بر هنجارهای روان‌شناسی محیط و محوریت جامعه محلی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Landscape preferences evaluation: Planning of neighborhood parks in Tehran with community-oriented approach

نویسندگان [English]

  • Amir Semiari 1
  • Zahra Sadeghi 2
  • Fereshteh Rahmani 1
  • Farnaz Khaje Saeed 1
1 Department of Landscape Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Department of Landscape Architecture, Faculty of Arts and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction:
Development of a Green Infrastructure and providing per capita and guarantee standards for open spaces in metropolitan areas, must always be foreseen by government in the vision agenda for national development. Especially in Tehran, the importance of green space development has pointed to by the Law of the conservation and development of green spaces and the criteria for comprehensive, detailed and local plans. In addition to the per capita supplement, improvement of open and green spaces through planning and design of neighbourhood parks depends on recognition of popular preferences about landscape. Addressing “landscape preferences” in ecological landscape design is considered to be a key element in the decision-making process. Existing precedents in the literature show that landscape preferences can be divided in three categories, namely the “aesthetic”, “ecological”, and “community-oriented” approaches. In this research, the aim is to evaluate two of the key components - “Activity Pattern” and “Presence Motivation” – of a community-oriented approach in neighbourhood parks that play an important role in developing a landscape planning strategy, according to an environmental psychology approach.
Materials and methods:
Preferences vary across different communities as they depend on unique contextual factors. As such it is impossible to measure all the factors that affect popular preferences. Data collection in this study was conducted on the basis of a comparative survey under the influence of the underlying “level of welfare” in the Firstand 18th regions of Tehran, which are different in terms of their “welfare”. Using a random sampling method, 363 visitors to neighbourhood parks in regions 1 and 18 participated by filling out our questionnaires, the reliability of which is confirmed. Data analysis was performed using the independent t-test, dependent t-test and ANOVA with the Bonferroni post hoc test within the group in software SPSS.
Results and discussion:
The results show that the uses of neighbourhood parks in region 1, have a mostly active pattern (p-0/009) while, in region 18, a passive pattern dominates (p-0/002). In region 1, “social factors” of presence motivation in neighbourhood parks have significant differences with “psychological factors” and “environmental and natural factors” (p-0/0001). Active exercises such as walking in outdoors are important for users, who do not consider neighbourhood parks as spaces for social relationships. While, in region 18, neighbourhood parks according to responder attitudes are spaces for resting, being with family and relaxing in natural environments. 
 Conclusion:
The results demonstrate that “the welfare of the people” has a direct impact on the “Activity Pattern” and “Presence Motivation” in the neighbourhood parks. Due to these differences, separate planning strategies for neighbourhood parks in region 1and region 18 must be considered. To motivate people for participating in group activities, in the first region, public sport facilities must be developed. Public participation in the planting and nursing of plants could be implemented and public realms would be increased. In region 18, opportunities for active personal activities with aerobic sports, must be increased to elevate group activities in the park. Also, planners and designers must pay attention to variety of people’s needs for green infrastructures. The inclusive landscape design approach is an advantageous strategy for responding to the variable needs of visitors, especially in the neighbourhood parks of region 18. This research highlights the merit of surveying and evaluating “landscape preferences” as a preliminary step in the authorship of planning strategies. This approach provides a guideline for the recognition of design generators of neighbourhood parks, based on environmental psychology and community-oriented norms.   

کلیدواژه‌ها [English]

  • Landscape preferences
  • Activity pattern
  • Presence motivation
  • Landscape planning
  • Neighborhood park
  1. Bertram, C. and Rehdanz, K., 2015. Preferences for cultural urban ecosystem services: Comparing attitudes, perception, and use. Ecosystem Services. 12, 187–199.
  2. Bruton, C.M., 2013. Effects of Park Characteristics and Landscape Preference on Park Use and Physical Activity. Ph.D. Thesis. North Carolina State University, Raleigh, North Carolina
  3. Conedera, M., 2015. Residents’ preferences and use of urban and peri-urban green spaces in a Swiss mountainous region of the Southern Alps. Urban Forestry & Urban Greening .14, 139–147.
  4. Cohen, D., McKenzie, T., Sehgal, A. and Williamson, S., 2007. Contribution of Public Parks to Physical Activity. American Journal of Public Health. 97, 509-514.
  5. Esmaielzadeh, A., 2017. Eco_ Revelatory urban design: Enhancing the Perceptual Experience of Tehran’s river valleys, Darakeh River valley. Ph.D. Thesis. Shahid Beheshti University, Architecture and Urban Planning Faculty, Iran.
  6. Jim, C.Y. and Shan, X., 2012. Socioeconomic effect on perception of urban green spaces
  7. in Guangzhou, China. Cities. 31, 123–131
  8. Hall, E. T., 1966. The hidden dimension. 1st ed. New York: Doubleday and Co.
  9. Hami, A., Suhardi, B.M., Manohar M. and shahhosseini, H., 2011. Users’ Preferences of Usability and Sustainability of old Urban Park in Tabriz, Iran. Australian Journal of Basic and Applied Sciences. 5, 1899-1905.
  10. Hofmann, M., Westermann, J.R., Kowarik, I. and Meer, E.V.D., 2012. Perceptions of parks and urban derelict land by landscape planners and residents. Urban Forestry & Urban Greening. 11, 303–312.
  11. Gehl, J. 2011. Life between Buildings: Using Public Space. Island Press
  12. Gerstenberg, T. and Hofmann M., 2016. Perception and preference of trees: A psychological contribution to tree species selection in urban areas. Urban Forestry and Urban Greening. 15, 103–111.
  13. Ghorbani, R. and Teymoori, R., 2010. Analysis of the role of urban parks in improving the quality of urban life by using the seeking- Escaping the case study: parks of the city of Tabriz. Research in Human Geography. 72, 47- 62.
  14. Gobster, P.H., 2002. Managing urban parks for a racially and ethnically diverse clientele. Leisure Sciences. 24, 143–159.
  15. Kaplan, R. and Kaplan, S., 1989. The Experience of Nature: A psychological perspective. Cambridge University Press, New York.
  16. Kaplan, R., 2007. Employees’ reaction to nearby nature at their workplace: The wild and Tame. Landscape and Urban Planning. 82, 17-24.
  17. Mohammadzadeh, N., Alah Imam Verdi, G., Sarirafraz, M., 2010. Ranking of different areas of Tehran city's welfare indicators. Research and Urban Planning, 1, 85-106.
  18. Moughtin, C. and Shirley, P., 2011. Urban Design: Green Dimensions. Elsevier Architectural press.
  19. Nassauer, J.I., Wang, Z. and Dayrell, E., 2009. What will the neighbors think? Cultural norms and ecological design. Landscape and Urban Planning. 92, 282- 292
  20. Özgüner, H., 2011. Cultural Differences in Attitudes towards Urban Parks and Green Spaces. Landscape Research. 28.
  21. Polat, A. and Akay, A., 2015. Relationships between the visual preferences of urban recreation area users and various landscape design elements. Urban Forestry & Urban Greening. 14, 573–582.
  22. Razaka, M., 2016. Connecting People with Nature: Urban Park and human well-being. Proceeding, Social and Behavioral Sciences. 222, 476 – 484.
  23. Research and Planning Center of Tehran, 2013. Justice in City- Housing and shelter in areas of Tehran. Tehran municipality. Report Number 156
  24. Sreetheran, M., 2017. Exploring the urban park use, preference and behaviors among the residents of Kuala Lumpur, Malaysia. Urban Forestry & Urban Greening. 25, 85- 93.
  25. Taghvaie, S.H., 2011. Manzar and Landscape: a Comparative Analysis. Soffeh. 54, 87- 106.
  26. Taghvaie, S.H., 2012. Landscape Architecture an Introduction to Theory & Meaning. Shahid Beheshti University Press.
  27. Thampson, I.H., 2002. Ecology, community and delight a trivalent approach to landscape. Elsevier. 81-93.
  28. Tavakoli, N. and Majedi, H., 2013. Practice green and natural environment on human mental health promotion. The identity of the city, 13, 23 – 33.
  29. Tveit, M., 2009. Indicators of visual scale as predictors of landscape preferences; a comparison between groups. Environmental Management, 90, 2882-2888.
  30. Todorova, A., Asakawa, S. and Aikoh, T., 2004. Preferences for and Attitudes towards Street Flowers and Trees in Sapporo, Japan. Landscape and Urban Planning, 69, 403- 416.
  31. VP of Planning and Strategic Supervision, 2010. Customer design urban green space, Publication 203, Statistical Center of Iran, The first revision. 12.
  32. VP of Planning and Strategic Supervision, 2011. General Census of Population and Housing in Tehran. Statistical Center of Iran.
  33. Whiting, J.W. and Larson, L., 2017. Outdoor recreation motivation and site preferences across diverse racial/ ethnic groups: A case study of Georgia state parks, Journal of Outdoor Recreation and Tourism. 18, 10–21.
  34. Zhang, H., Chen, B. and Sun, Z., 2013. Landscape perception and recreation needs in urban green space in Fuyang, Hangzhou, China. Urban Forestry and Urban Greening. 12, 44–52.