نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• امیر انصاری
• رضا جمشیدی

گروه محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اراک، اراک، ایران

چکیده

سابقه و هدف:
کلان‌شهر اراک به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه‌خشک و مجاورت با کانو‌ن‌های مهم فرسایش بادی به‌ویژه تالاب کویری میقان با مشکل آلودگی هوا مواجه است و هم‌اکنون جزء 8 شهر آلوده کشور است. هدف اصلی این پژوهش شناسایی چشمه‌ها و ردیابی مسیر ورود گرد‌و‌غبار از منابع داخلی به کلان‌شهر اراک با استفاده از مدل HYSPLIT و مقایسه نتایج با مدل NAAPS  و تصاویر ماهواره‌ای MODIS است.
مواد و روش‌ها:
این پژوهش با استفاده از مدل HYSPLIT، مدل NAAPS، تصاویر ماهواره‌ای MODIS و داده‌های هواشناسیGDAS  مربوط به مرکز NCEP برای 22 ژوئن سال 2016 (2 تیر ماه 1395) انجام شد. مدل‌سازی از روش ردیابی پس‌گرد برای تعیین مسیر حرکت ذرات گرد‌و‌غبار در 3 ایستگاه با 3 ارتفاع 10، 200 و 500 متر اجرا شد.
نتایج و بحث:
نتایج نشان می‌دهد که اغلب مسیرهای به‌دست‌آمده نه تنها از کویر کاشان و اراضی بیابانی قم گذشته و منشاء توفان گرد‌و‌غبار ذکر ‌شده، بلکه تالاب کویری میقان و اراضی بیابانی اطراف آن به‌عنوان چشمه و کانون گرد‌و‌غبار کلان‌شهر اراک هستند. مسیر رو به جلوی گرد‌و‌غبار از تالاب کویری میقان، کویر کاشان و اراضی بیابانی قم تا فاصله بیش از 400 کیلومتر به سمت شمال غرب کشور انتقال می‌یابد و کیفیت هوای شهرهای اراک، شازند، همدان و حتی سنندج را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
نتیجه‌گیری:
این نتایج مطابقت خوبی با عمق اپتیکی گرد‌و‌غبار و میزان گرد‌و‌غبار سطحی بر اساس مدل NAAPS و میزان غلظت ذرات معلق در شهرهای مسیر انتشار گرد‌و‌غبار و همچنین منطبق با بررسی‌های گذشته بر اساس سنجش از دور و فرسایش بادی داشته و بیانگر این است که مدل‌های عددی توانایی ردیابی مسیر و شناسایی چشمه توفان‌های گرد‌و‌غبار را دارند.

کلیدواژه‌ها

• کلان‌شهر اراک
• تالاب میقان
• گرد و غبار
• مدل HYSPLIT
• مدل NAAPS

عنوان مقاله [English]

Identification of sources and tracking dust storm routes entering from domestic sources to Arak metropolitan using HYSPLIT model

نویسندگان [English]

• Amir Ansari
• Reza Jamshidi

Department of Environmental Sciences , Faculty of Agriculture and Natural Resources, Arak University , Arak, Iran

چکیده [English]

Introduction:
The mega-city of Arak being located in a semi-arid and dry region and proximity to major wind erosion centers especially Meighan desert and wetland is facing the problem of air pollution.The main objective of this study is Identification of Sources and Tracking Dust Storm Routes Entering from Domestic Sources to Arak Metropolitan Using HYSPLIT Model.
Materials and methods:
The present study was carried out using HYSPLIT model, NAAPS model, MODIS satellite imageries and GADS weather data from NECEP weather prediction center for June 22nd, 2016 (Tir 2nd). Modeling was performed using retroviral tracking method for identifying motion direction of dust particles in three stations with a height of 10, 200, and 500 meters, respectively. 
Results and discussion:
The research results demonstrated that most obtained motion directions not only cross Kashan desert and Qom dessert lands and are a source of dust storms but also Meighan dessert wetland and its surrounding dessert lands are the main source of dust particles of the Mega City of Arak. The forward direction of dust particles transporting from Meighan dessert wetland, Kashan dessert and Qom dessert lands in a distance more than 400 km towards north-west of Iran influences  the Air Quality Index (AQI) of cities such as Arak, Shazand, Hamedan and even Sanandaj. 
Conclusion:
These findings are in agreement with the optical depth of dust particles and the amount of surface dust in terms of NAAPS model and the suspended particles concentration in the cities located on the direction of particles dissipation. Also, these results which are in accordance with the previous studies in terms of erosion assessment indicating that the numerical models have the ability for tracking and identifying sources of dust storms satisfactorily.

کلیدواژه‌ها [English]

• Arak metropolitan
• Dust
• Meighan wetland
• HYSPLIT Model
• NAAPS model