رتبه بندی شبکه های آبراهه ای رقومی ناپیوسته حوزه های آبخیز با توسعه یک مدل شی ء گرا در محیط GIS

نوع مقاله : Original Articles

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی ساری، مربی پژوهشی پژوهشکده حفاطت خاک و آبخیزداری

2 استاد مرکزRS و GIS دانشکده منابع طبیعی ساری و مربی پژوهشی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

3 استادیار پژوهشکده حفاطت خاک و آبخیزداری

چکیده

شبکه آبراهه ای حوزه آبخیز مجموعه ای از آبراهه ها و رودخانه ها بوده که وظیفه هدایت و زهکشی جریان های آب سطحی را در یک حوزه آبخیز بعهده دارند. این داده های مکانی ، نقش مهمی را در مطالعات فیزیوگرافی ، هیدرولوژی ، فرسایش و رسوب یک حوزه آبخیز به عهده دارند. یکی از پارامترهای فیزیکی حوزه آبخیز نسبت انشعاب بوده که مقدار کشیدگی یا گردی حوزه آبخیز را نشان می دهد. بطور کلی ، نسبت انشعاب حوزه آبخیز که بر اساس شبکه آبراهه ای رتبه بندی شده محاسبه می گردد، یکی از معیارهای ارزیابی الگوی آبنمود سیل حوزه آبخیز می باشد. در این رابطه ، شبکه های آبراهه ای ناپیوسته، یک مانع جدی در برابر رتبه بندی آبراهه ها می باشند. این لایه های مکانی رقومی که در قالب و مقیاس های مختلف آماده می شوندغالبا دارای نقایصی در ساختار توپولوژی خود می باشند(ناپیوستگی و عدم انطباق صحیح با الگوی جهت جریان آب در حوزه آبخیز) این نقایص ، مشکلات دیگری در محاسبه سایر پارامترهای فیزکی حوزه آبخیز نظیر طول آبراهه ها، تراکم آبراهه ها، رتبه بندی آبراهه ها و نظایر آن بوجود می آورد.از سوی دیگر ، توابع درونی ساخته شده در نرم افزارهای سامانه اطلاعات جغرافیائی قادر به تصحیح این گونه آبراهه ها نیستند . در تحقیق حاضر ، در محیط نرم افزارArcGIS با استفاده از اجزاءArcObjects یک مدل جدید طراحی و ساخته شده است که قادر به حل مشکلات شبکه آبراهه ای حوزه آبخیز می باشد. بطور خلاصه ، بوسیله مدل ساخته شده ، یک شبکه آبراهه ای ساخته می شود که در آن ، هیچ گونه آبراهه اضافی تولید نشده بلکه آبراهه های اصلی ناپیوسته و جهت های جریان نادرست آن ها اصلاح میگردد. این شبکه آبراهه ای سپس بوسیله مدل رتبه بندی شده و می تواند درمحاسبه نسبت انشعاب و سایر محاسبات که در آن ها شبکه آبراهه ای پیوسته و منطبق با الگوی جریان نیاز است مورد استفاده قرار گیرد .

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ordering Discontinuous Digital Stream Networks in a Watershed by Developing an Object-oriented Model in the GIS Environment

نویسندگان [English]

  • Mahmoodreza Tabatabaei, 1
  • Karim Solaimani 2
  • Ali Akbar Noroozi 3
1 Ph.D. Candidate, Faculty of Natural Resources, Sari University and Research Instructor in the Soil Conservation & Watershed Management Research Institute.
3 Member of Scientific Board of the Soil Conservation & Watershed Management Research Institute.
چکیده [English]

A watershed stream network consists of a collection of rivers and streams that drain surface water flows within a watershed. These spatial data are key in calculating various aspects of a watershed, such as physiography, hydrology, soil erosion, sediment, etc. One of physical parameters in a watershed is the “bifurcation ratio”, which shows the level of roundness or elongation of a watershed related to a stream network. The bifurcation ratio is calculated on the basis of an ordered stream network and it is one of the main criteria used to evaluate watershed flood hydrograph patterns. The main problems in ordering watershed stream networks are the discontinuity in stream networks of topography maps and differences with water flow model maps. These deficiencies create problems in calculating other watershed parameters such as length, ordering, and density of streams. As current GIS software is not able to compensate for these shortcomings, the present research used a previously designed GIS model (ArcGIS environment, using ESRI ArcObjects), applying a new approach for ordering watershed stream networks. The results of this study showed that this methodology could be applied to conduct a more accurate ordering of stream network (based on Strahler’s Algorithm) where there is no discontinuity between streams in a network, and to gain better harmony with water flow model of a watershed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: ArcObjects
  • Bifurcation ratio
  • DEM
  • Ordering
  • Stream network