بررسی تاثیر خشکسالی های دو دهه اخیر بر منابع آب زیرزمینی دشت میناب و وقوع پدیده فرونشینی

نوع مقاله : Original Articles

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا، دانشکده علوم زمین، دا ﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸتی

2 دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی ، دانشگاه هرمزگان

چکیده

افزایش روز افزون برداشت ازمنابع آب زیرزمینی ، علی الخصوص از حوضه هایی که با رسوبات تحکیم نیافته آبرفتی یا نهشته های کم عمق دریایی انباشته شده اند منجر به فرونشست سطح زمین و یا به عبارتی نشست عمومی زمین می گردد. جلگه میناب نیز همانند بسیاری ازمناطق کشور در دو دهه اخیر مواجه با خشکسالی بوده که این امر منجر به برداشت بیشتر از آب های زیرزمینی و افت آب زیر زمینی را به دنبال داشته که نتیجه این امر نشست عمومی زمین و بروز چند سطح فرونشستی و چاله های فرونشینی بوده است. برای بررسی پدیده فرونشینی ابتدا وضعیت خشکسالی منطقه مطالعه شد. سپس مشخصات رسوبات سفره های آبدار و سنگ کف ، نحوه بهره برداری از آب های زیرزمینی منطقه در دوره مورد مطالعه مورد توجه قرار گرفت. هم چنین با مطالعات دقیق میدانی اشکال مختلف فرونشست در منطقه شناسایی ودر نهایت اطلاعات جمع آوری شده موردتجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای بررسی خشکسالی درا ین مطالعه از ایستگاه باران سنجی شیخ آباد( با طول دوره آماری 27 سال ) و با استفاده ازداده های بارندگی ، روش دهک ها و شاخص بارش استاندارد استفاده گردیده که نمایانگر کاهش ریزش های جوی در منطقه می باشد بطوری که در دو دهه اخیر بارش خیلی کمتراز نرمال بوده که معرف خشکسالی شدیددر منطقه می باشد. اغلب نقاط دشت از سطح زمین تا عمق چند متری از آبرفت های جدید تشکیل یافته اند، این رسوبات اغلب دانه درشت بوده و به تدریج به طرف دریا به رسوبات دانه ریز ماسه ای سیلتی و رسی دارای آب شور تبدیل می شوند بطور کلی می توان گفت که با افزایش عمق ، رسوبات دانه ریزتر شده و املاح آن ها افزایش یافته و شورتر می شوند. تمامی چاه ها در این ناحیه بر روی رسوبات شسته شده سیلتی قرار گرفته و دارای بیشترین تراکم در حواشی رودخانه میناب می باشند. بعلت خشکسالی های دو دهه اخیر و خشک شدن کانال آبرسانی از سد میناب، حفر چاه ها بطور فزایندهای افزایش یافته و از 607 حلقه چاه حفر شده ، 164 حلقه در سال 1380 حفر گردیده است. عوامل بنیادی در رابطه با وقوع فرونشینی وجود آبرفت پوشش به ضخامت متغیر تاحداکثر 150 متر که به طور عمده از خاک های دانه ریز سیلتی رسی و سیلتی ماسه ای تشکیل شده و افزایش افت سطح آب زیرزمینی ( 5 تا 17 متر ) در نتیجه برداشت بی رویه ناشی از خشکسالی در طی دو دهه گذشته می باشد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studying the Effect of Drought on Water Resources over Two Decades and Occurrences of the Sinking Phenomenon in Minab Plain

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mahdi Hosseinzadeh 1
  • Ahmad Nohegar 2
1 Assistant Professor, Department of Physical Geography, Faculty of Earth Science, Shahid Beheshti University
2 Associated Professor, Department of Range and Water Management, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Hormozgan University
چکیده [English]

Extraction of water from underground sources is on the increase, especially from basins stored by non-strengthened alluvium, sediments and from shallow areas of the sea. This results in sinking on the surface and leads to ground subsidence. In recent years, the Minab Plain, like many areas of Iran has faced drought, which has led to more uptake of subterranean water; this lowers the underground water level and results in sinking which appears on the surface as a sinkhole following subsidence. A field study of this sinking phenomenon involves the following procedure: Firstly, the analysis of the drought occurrences in the area including features of water table, sediment and bedrock. Secondly, the consideration of exploitation of the subsurface water; and finally, identification of the different forms of subsidence in the area from the information acquired above. Statistics from the Sheikh Abad rain-gauge station (covering a period of 27 years) were used for this investigation. Data on precipitation are presented with the decimal method and the standard precipitation index, an index that shows any decrease of climatic rainfall in the area. This data shows that in recent decades there has been less than normal rainfall and that the area has undergone a period of intense drought. In most parts of the plain new alluvium was formed at a depth of 2-3 meters from the surface, the sediment of which often constitutes large grains, which gradually changed to form finer sediment in the form of sand, silt and clay containing salt-water. Therefore, it can be said that with increasing depth, the sediments become tinier (smaller) with an increase in salinity. All of the wells in this area have settled on washed silt sediment and have a high density around the rivers of the Minab area. Because of recent droughts and the drying up of the water supply canals of Minab dam, the digging of wells has increased from 164 in 2002 to a current figure of 607 dug wells. Critical factors related to occurrences of subsidence, are that the existing alluvium covering with the varying thickness up to 150 meters has formed small-grain, silt clay-silt loam soil, which has increased surface subsidence following extraction of underground water over the past two decades.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Underground water
  • Droughts
  • Sinking phenomenon
  • Minab Plain
  • Subsidence