نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه مهندسی علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایرا ن
3 گروه مهندسی آ ب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فسا، فسا، ایرا ن
4 گروه کشاورزی اکولوژیک، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
سابقه و هدف: امروزه پساب‌ها به طور گسترده در خاک‌های کشاورزی نزدیک به مناطق شهری کشورهای در حال توسعه برای رفع کمبود آب استفاده می‌شود. از طرف دیگر به دلیل افزایش آلودگی‌های ایجاد شده، منابع محدود موجود مورد تهدید قرار می‌گیرد. استفاده از آبهای نامتعارف در صورت دارا بودن استاندارد لازم در بسیاری از کشورهای دنیا برای تولید محصولات کشاورزی کاربرد دارد و تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری به دلیل قابلیت تحویل آب پایدار در تمام فصول سال منبع بسیار قابل اعتمادی می‌باشند. در سال‌های اخیر پژوهش‌های متعددی در زمینه بررسی کیفیت پساب خروجی تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری و امکان استفاده از آنها در مصارف مختلف از جمله کشاورزی، در شهرهای مختلف ایران انجام شده است. با توجه به بحران آبی به وجود آمده به ویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک کشور، ضروری است امکان استفاده بیشتر از این منبع آبی نامتعارف مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. هرچند بازچرخانی فاضلاب می‌تواند پیامدهای بهداشتی و زیست محیطی مختلفی را به دنبال داشته باشد.
مواد و روش‌ها: در این پژوهش با استفاده از داده‌های روزانه تصفیه خانه فاضلاب شهری شیراز طی سال‌های 1397 تا 1398 به بررسی کیفیت پساب خروجی برای مصارف مختلف مانند آبیاری محصولات کشاورزی، آبیاری فضای سبز، شرب دام و طیور، پرورش ماهی، تخلیه به آبهای سطحی و تغذیه آبهای زیرزمینی بر اساس استانداردهای ملی و بین‌المللی پرداخته شد. در این راستا، ابتدا مقادیر پارامترهای مختلف فیزیکی و شیمیایی از جمله اسیدیته، قابلیت هدایت الکتریکی، کل جامدات محلول، کل مواد جامد معلق، کل جامدات فرار، کل جامدات، اکسیژن خواهی شیمیایی، اکسیژن خواهی بیوشیمیایی، کدورت، اکسیژن محلول، شوینده‌ها، فسفات، فسفر کل، نیترات، نیتریت، آمونیاک، نیتروژن کل کجلدال، کلر آزاد و چربی- روغن- گریس در فاضلاب خام و پساب خروجی تعیین گردید. سپس ضمن مقایسه مقادیر این متغیرها با استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست ایران، راندمان‌های حذف این پارامترها محاسبه گردید و در نهایت کیفیت پساب خروجی برای به کارگیری در بخش های مختلف بررسی شد.
نتایج و بحث: نتایج نشان داد که راندمان حذف BOD5، COD، TSS، NH3، شوینده‌ها و چربی- روغن- گریس در این تصفیه‌خانه به ترتیب 85، 85، 67، 64، 94 و 5/68 درصد است. کیفیت پساب خروجی فقط بر اساس استاندارد سازمان محیط زیست ایران برای اهداف کشاورزی مناسب است و از نظر سایر استانداردها قابلیت چنین استفاده‌ای را ندارد. این پساب را می‌توان برای آبیاری درختان میوه زینتی، محصولات علوفه‌ای، درختان و فضای سبز کنار جاده‌های خارج از شهر، محصولات زراعی، صنعتی و جنگلی و نیز شرب دام و طیور به کار برد. اما برای آبیاری فضای سبز شهری، پرورش ماهی، تخلیه به آبهای سطحی (مانند دریاچه مهارلو در مجاورت تصفیه‌خانه) و نیز تغذیه آب زیرزمینی محدودیت‌هایی دارد، هر چند برخی از این محدودیت‌ها را می‌توان با ارتقاء کارکرد تصفیه‌خانه رفع نموده و پساب را برای این اهداف نیز استفاده کرد. با آبیاری گیاهان غیرمثمر و پارک‌های جنگلی اطراف شیراز و حتی قسمتی از فضای سبز شهری می‌توان فشار بر منابع آب را تا حد زیادی کاهش داد. از طرف دیگر، استمرار آبیاری با این پساب که حاوی مواد آلی و مغذی به نسبت زیادی است، افزایش نیترات خاک را سبب شده و امکان شستشو و انتقال آن به منابع آب سطحی و زیرزمینی وجود خواهد داشت.
نتیجه‌گیری: مقدار پارامترهای کیفی پساب خروجی تصفیه‌خانه در محدوده استاندارد حفاظت محیط زیست ایران قرار دارد و می‌توان از آن به عنوان منبع آبی پایدار در بخش‌هایی استفاده نمود که ارتباط مستقیم با انسان ندارد. در استفاده از این منبع در مصارف مجاز باید کلیه موارد بهداشتی برای کارگران این بخش رعایت شود و پساب به طور مستمر گندزدایی گردد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Qualitative assessment of Shiraz wastewater treatment plant effluent for different purposes
نویسندگان [English]
- Amir Bahrami 1
- Fatemeh Ahadi 2
- Mehdi Bahrami 3
- Fateme Aghamir 4
1 Department of Soil Science Engineering, Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Department of Water Science and Engineering, Faculty of Agriculture, Shiraz University, Shiraz, Iran
3 Department of Water Engineering, Faculty of Agriculture, Fasa University, Fasa, Iran
4 Department of Agroecology, Research Institute of Environmental Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Introduction: Today, treated wastewater is widely used on agricultural soils adjacent to urban areas of developing countries to meet water shortages. On the other hand, due to the pollution increase, the limited available resources are threatened. For the production of crops, unconventional water is used in many countries of the world if it has the necessary standard, and municipal wastewater treatment plants are a very reliable source due to their ability to deliver sustainable water in all seasons. In recent years, several studies have been conducted in the field of the effluent quality of municipal wastewater treatment plants and the possibility of using them in various applications, including agriculture, in different regions of Iran. Due to the water crisis that has arisen, especially in arid and semi-arid regions of the country, it is necessary to study and analyze the possibility of further use of this unconventional water resource. However, wastewater recycling can have various health and environmental effects.
Material and methods: In this study, the effluent quality of the Shiraz municipal wastewater treatment plant was investigated using the daily data during 2018 and 2019 for use in various purposes such as irrigation of crops, irrigation of green spaces, drinking of livestock and poultry, fish farming, discharge into streams, artificial recharge of groundwater based on national and international standards. In this regard, at first, the values of various physical and chemical parameters such as acidity, electrical conductivity, total dissolved solids, total suspended solids, total volatile solids, total solids, chemical oxygen demand, biochemical oxygen demand, turbidity, dissolved oxygen, detergents, phosphate, total phosphorus, nitrate, nitrite, ammonia, Kjeldahl total nitrogen, free chlorine, and fat-oil-grease were determined in raw and treated wastewater. Then, while comparing the values of these parameters with the standard of the Environmental Protection Organization of Iran, the removal efficiencies of these parameters were calculated and finally, the quality of the effluent was investigated for use in various sectors.
Results and discussion: The results showed that the removal efficiency of BOD5, COD, TSS, NH3, detergents, and fat-oil-grease in this treatment plant is 85, 85, 67, 64, 94, and 68.5%, respectively. The quality of the effluent is only suitable for agricultural purposes based on the standard of the Environmental Organization of Iran, and according to other standards, it is not capable of such use. This effluent can be used to irrigate ornamental fruit trees, fodder crops, plenteous trees and green spaces side of the roads outside the city, field crops, industrial crops, and forestry, as well as drinking livestock and poultry. However, there are limitations for urban green space irrigation, fish farming, discharge to surface waters (such as Maharloo lake in the vicinity of the wastewater plant), and groundwater recharge, although some of these limitations can be improved by upgrading the function of the treatment plant. By irrigating unfruitful plants and forest parks around Shiraz and even part of urban green space, the pressure on water resources can be reduced to a great extent. On the other hand, the continuation of irrigation with this effluent, which contains organic and nutritious substances in a large proportion, has caused an increase in soil nitrate, and it will be possible to leach and transfer it to surface and underground water sources.
Conclusion: The amount of quality parameters of the treatment plant effluent is within the standard of Iranian Environmental Protection and can be used as a sustainable water source in areas that are not directly related to humans. In using this sustainable water source for permitted uses, all health issues for the workers of each sector must be observed, and the effluent must be continuously disinfected.
کلیدواژه‌ها [English]
- Treatment Plant
- Agricultural Water Quality
- Wastewater
- Shiraz
)