نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• جواد فرخی تولیر ¹
• محمد عابدینی اسفهلانی ²

¹ بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمان، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی (AREEO)، کرمان، ایران

² بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان (شاهرود)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (AREEO)، سمنان، ایران

چکیده

سابقه و هدف: سنجد در سطح وسیعی در ایران کاشته می­ شوند و در عین حال رویشگاه­ های طبیعی محدودی نیز از گونه‌های آن دیده می­ شود. درخت سنجد در انواع مختلف خاک ­ها و شرایط رطوبتی یافت می­ شود اما ترجیحاً در دشت­ های سیلابی و مناطق ساحلی مرطوب رشد بهتری دارد. سنجد به عنوان یکی از محصولات مهم استان کرمان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. سطح زیر کشت و میزان تولید سنجد در استان کرمان به ترتیب 309 هکتار و 1100 تن می­ باشد. در این استان، درختان بومی به ­دلیل خوش خوراکی میوه­ هایشان، عمدتاً در امتداد نهرها و حاشیه مزارع کاشته می­ شوند. با وجود چنین تنوع گسترده و با وجود پتانسیل زیاد برای تولید و صادرات این محصول داروئی و غذایی با ارزش به بازارهای جهانی، اطلاعات کمتری از تعداد گونه ­ها و تنوع ژنتیکی ژنوتیپ­ های بومی در دسترس است. این مطالعه به ­عنوان یک بررسی مقدماتی، بیانگر وجود میزان تنوع مورفولوژیکی بالایی در ژنوتیپ­ های سنجد بومی استان بود که اهمیت استفاده از آن­ها را در برنامه­ های به­ نژادی بعدی آشکار می ­سازد.
 مواد و روش­ ها: در این تحقیق، شش صفت کیفی شامل شکل میوه، عطر و طعم میوه، رنگ پوست میوه، تاریخ رسیدن میوه، تاریخ گل­دهی و شکل برگ و چهارده صفت کمی شامل طول پهنک، عرض پهنک، طول دمبرگ، عرض دمبرگ، طول خار، عرض خار، طول میوه، عرض میوه، طول بذر، عرض بذر، طول دم میوه، عرض دم میوه، وزن میوه و وزن بذر بین 22 ژنوتیپ بومی سنجد از مناطق سیرجان، بردسیر و کرمان مطالعه گردید.
نتایج و بحث: نتایج وجود تنوع زیادی بین صفات ژنوتیپ­ ها را نشان داد. میانگین طول میوه 87/1 سانتی­متر، قطر میوه 12/1 سانتی­متر، وزن میوه 49/1 گرم، وزن بذر 52/0 گرم، طول برگ 27/4 سانتی­متر و عرض برگ 48/2 سانتی­متر مشاهده شد. بیشترین وزن میوه و کیفیت و عطر و طعم میوه در ژنوتیپ شماره (4) محمودآباد سیرجان گزارش گردید. بیشترین ضریب همبستگی مثبت در سطح احتمالی (p<0.01) به­ترتیب بین طول دمبرگ و طول خار (669/0= r)، طول دمبرگ و طول دم ­میوه (601/0= r) و طول میوه و قطر میوه (584/0= r) مشاهده گردید. تجزیه به مؤلفه ­های اصلی در صفات کیفی نشان داد که دو مؤلفه اول در برگیرنده 62% کل تغییرات بودند. در صفات کمی، 5 مؤلفه اول 74/77 % کل تغییرات را شامل شدند. بر اساس دندروگرام اسکتر­پلات صفات کمی و کیفی، کل ژنوتیپ­ ها به 3 گروه مجزا تقسیم شدند. در تحقیق حاضر، دسته‌بندی توده ­ها بر مبنی صفات کمی از پراکنش جغرافیائی آن­ ها تبعیت نمی­ کرد.
نتیجه ­گیری: بیشترین وزن میوه در ژنوتیپ محمودآباد سیرجان که یک منطقه گرمسیری است، تعلق داشت و دارای طعم شیرین و عطر خوبی بود. بیشترین مقادیر همبستگی صفات در مؤلفه اول بین صفات تاریخ گل­دهی، شکل برگ، ابعاد برگ، میوه و بذر و همچنین وزن بذر مشاهده گردید. وجود صفات برگی برتر و برنامه‌های اصلاحی بعدی بر روی آن­ها می‌تواند دامنه استفاده از سنجد را از حالت صرفاً میوه­ای گسترش دهد. شرایط محیطی و قرار گرفتن در ارتفاع مختلف از سطح دریا، نقش چندانی در خوشه­ بندی ژنوتیپ­ ها نداشت.

کلیدواژه‌ها

• دندروگرام
• ضریب تغییرات
• مورفولوژیکی
• همبستگی

20.1001.1.17351324.1402.21.1.13.9

عنوان مقاله [English]

Principle component analysis and determining relationships between the traits of native genotypes of Russian olive in Kerman province

نویسندگان [English]

• Javad Farrokhi Toolir ¹
• Mohammad Abedini Esfahlani ²

¹ Agricultural and Horticultural Research Department, Kerman Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Education and Extension Research Organization (AREEO), Kerman, Iran

² Agricultural and Horticultural Research Department, Semnan (Shahrood), Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Education and Extension Research Organization (AREEO), Semnan, Iran

چکیده [English]

Introduction: Russian olive (Senjed) is planted in a large area in Iran, and at the same time, there are limited natural habitats for its species. This elder tree can be found in different types of soils and moisture conditions, but preferably it grows better in flood plains and humid coastal areas. Russian olive has a special place as one of the important products of Kerman Province. The area under cultivation and the amount of its production in Kerman are 309 hectares and 1100 metric tons, respectively. In this province, native trees are mainly cultivated along streams and on the edge of fields due to the deliciousness of their fruits. In spite of the wide variety and potential of it, there is less information available on the number of species and the genetic diversity of local genotypes. This study, as a preliminary investigation, showed the existence of high morphological diversity in the native Russian olive genotypes of the province, which reveals the importance of using them in future multi-breeding programs.
Material and methods: In this research, six qualitative traits include fruit shape, fruit aroma and flavor, fruit skin color, fruit ripening date, flowering date, and leaf shape, and fourteen quantitative traits including panicle length, panicle width, petiole length, petiole width, thorn length, thorn width, fruit length, fruit width, seed length, seed width, fruit tail length, fruit tail width, fruit weight, and seed weight were studied between 22 Russian olive native genotypes from Sirjan, Bardsir and Kerman regions.
Results and discussion: The results showed the existence of many traits among genotypes. The average fruit length was 1.87 cm, fruit diameter 1.12 cm, fruit weight 1.49 grams, seed weight 0.52 grams, leaf length 4.27 cm and leaf width 2.48 cm. The highest fruit weight and fruit quality and flavor were reported in genotype number (4) of Mahmoudabad, Sirjan. The highest positive correlation coefficient at the probable level (p<0.01) was observed in petiole length and spine length (r=0.669), petiole length and fruit tail length (r=0.601), and fruit length and fruit diameter (r=0.584). Analyzing into main components in qualitative traits showed that the first two components explained 62% of the total changes. In quantitative traits, the first five components included 74.77% of the total changes. Based on the dendrogram of the scatterplot of quantitative and qualitative traits, all genotypes were divided into three separate groups. In the present research, the classification of masses based on quantitative traits did not follow their geographical distribution.
Conclusion: The highest fruit weight belonged to the genotype of Mahmoud Abad Sirjan, which is a tropical region of Sirjan, and it had a sweet taste and a good aroma. The highest correlation values of traits were observed in PC1 between the traits of flowering date, leaf shape, leaf, fruit and seed dimensions, as well as seed weight. The presence of superior leaf traits and the subsequent improvement programs on them can expand the scope of use of elderberry from the fruit-only state. Environmental conditions and being at different heights above sea level do not play a significant role in the classification of genotypes.

کلیدواژه‌ها [English]

• Dendrogram
• Coefficient of variation
• Morphologic
• Correlation