نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مریم شریعت‌زاده ¹
• مسعود بیژنی ²
• سعید مرید ³

¹ گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایرا ن

² گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

³ گروه مهندسی منابع آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

سابقه و هدف: پدیده تغییر اقلیم به هر گونه تغییر بلندمدت در شرایط آب‌ و ‌هوایی اطلاق می­ گردد. امروزه بحرانی‌ترین تهدید زیست‌محیطی علیه کره زمین، تغییرات اقلیمی است. از طرفی تغییرات اقلیمی که در دهه­ های اخیر بر شدت آن افزوده شده، مدیران آب، مصرف ­کنندگان آب و بـه طـور کلـی برنامـه ­ریـزان و تصمیم ­سازان را با چالش­ های جدی مواجه کرده و منطقی نیز وجود ندارد که فرض شود وضـعیت تغییـر اقلـیم و شـرایط هیدرولوژیکی به همان شکلی که پیش از این بوده در آینده هم ادامه خواهد داشت؛ بنابراین، در شرایطی کـه شـتاب تغییـرات اقلیمی و آثار محدود کننده آن بر منابع متداول فعلی آب کشور، چالش­ های مهمی را فراروی ما قرار داده و اهتمـام جـدی بر مواجهه با تغییر اقلیم به عنوان یک راهبرد جدی مطرح است. ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻗﻠﻴﻤﻲ روی ﺑﺨﺶ ﻛﺸﺎورزی نیز در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺎن از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﺮان ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﻨﻔـﻲ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ و لذا ﻛﺸـﺎورزان ﺑـﺮای ﺣﻔـﻆ ﻣﻌﻴﺸـﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ سازگاری بیشتری با این تغییرات هستند. از این رو پژوهش حاضر با هدف درک رفتار سازگاری کشاورزان با تغییرات اقلیمی با استفاده از مدل رفتاری (انگیزش ـ‌ محافظت) در شهرستان خوی از توابع استان آذربایجان غربی انجام شده است.
مواد و روش­ ها: ﭘﮋوﻫﺶ کمّی ﺣﺎﺿﺮ، از ﻧﻮع ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﮐـﺎرﺑﺮدی اﺳﺖﮐﻪ ﺑﻪ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ـ همبستگی در شهرستان خوی اﻧﺠﺎم ﺷـﺪه اﺳـت. جامعه آماری 25811 خانوار بود که بر اساس جدول کرجسی و مورگان 380 خانوار با روش ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﻃﺒﻘـﻪ‌ای ﺑﺎ اﻧﺘﺴﺎب ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه ­ای بود که روایی  ظاهری و محتوایی آن توسط پانلی از متخصصان ترویج و آموزش کشاورزی به تأیید رسید و پایایی دسته گویه­ های آن با استفاده از ضریب آلفای کرنباخ (90/0 ≤ α ≤ 72/0) محقق گردید به منظور تجزیه و تحلیل داده­ ها؛ از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد.
 نتایج و بحث: یافته ­های پژوهش نشان داد میزان سازگاری خانوار­های کشاورز نسبت به تغییرات اقلیم یکسان نبوده و در پایان نسبت به  ارائه الگوی سازگاری خانوارهای کشاورز نسبت به تغییر اقلیم و ارائه پیشنهاد­های بهبود دهنده در زمینه کاهش اثرات و مدیریت آن اقدام شده است. بر اساس یافته ­های پژوهش مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر رفتار سازگاری عبارتند از حفظ ساختار کشاورزی، حفظ استاندارهای زندگی، حفظ انسجام اجتماعی، بکارگیری راهبردهای مختلف برای سازگاری، یادگیری راه ­حل­ های جدید برای مقابله با بحران و حفظ قدرت تصمیم‌گیری که بیشترین رابطه را با رفتارسازگاری داشتند. این در حالی است که حفظ روحیه کمترین رابطه را با رفتار سازگاری نشان می­ دهد. در مجموع، متغیرهای مستقل مورد مطالعه قادر هستند 87 درصد از تغییرات رفتار سازگاری را پیش ­بینی نمایند.
نتیجه ­گیری: نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر حاکی از آن بود که با بکارگیری راهبردهای مختلف برای سازگاری، یادگیری راه­ حل­ های جدید برای مقابله با بحران و بکارگیری خلاقیت برای مقابله با بحران، توان سازگاری با تغییرات اقلیم از نظر اقتصادی را در خود افزایش می­ دهند. همچنین ارزیابی رفتار کشاورزان در خصوص تغییرات آب و هوایی نشان داد که بیشتر کشاورزان با آگاهی از تغییرات اقلیمی در سال ­های اخیر، به این توانایی رسیده­ اند که با حفظ عملکرد و ساختار کشاورزی، استاندارد­های زندگی خود را حفظ و ارتقا دهند؛ لذا، می ­توان با ارائه راه­کارها و فنون نوین به کشاورزان منطقه و همچنین در دسترس قرار دادن اطلاعات به روز اقلیمی گام مؤثری در سازگاری پایدار در منطقه با تغییرات اقلیمی برداشت.

کلیدواژه‌ها

• تغییر اقلیم
• سازگاری
• حفظ ساختار کشاورزی
• حفظ عملکرد کشاورزی
• خوی

20.1001.1.17351324.1402.21.2.6.4

عنوان مقاله [English]

Farmers' adaptation behavior in the face of climate change in Khoy Township

نویسندگان [English]

• Maryam Shariatzadeh ¹
• Masoud Bijani ²
• Saeid Morid ³

¹ Department of Agricultural Extension and Education, College of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

² Department of Agricultural Extension and Education, College of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

³ Department of Water Resources Management, College of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Introduction: Any long-term changes on the weather conditions are called climate change. The most critical environmental threat against the earth planet is the climate changes on these days. In other hand, the climate changes which has increased so fast in these decade has caused the water managers, the water consumers and the all authorities and planners face with serious challenges and there is no clue. It does not seem there is logical way to assume that the climate changes and hydrological conditions are going to remain in the same structure as they have been before. Therefore, the important issue is making a useful plan to avoid and control effects of climate changes while we are facing serious challenges by the impacts of climate. The climate changes has made a bad impact on the agricultural part in the different regions of world, so farmers need to be adapted more with these changes to save their livelihood. This research is done based on understanding how the farmers are adapting with the climate changes by using of the behavioral model in Khoy Township.
Material and methods: The present quantitative research as an applied inquiry which has been done in the descriptive-correlational method in Khoy Township. The statistical population was 25811 households which 380 of them was selected based on Krejcie and Morgan sample size table and stratified random sampling method. The research instrument was a questionnaire which its face and content validity was confirmed by a panel of expert in the field of agricultural extension and education and its reliability was confirmed with Cronbach's alpha (0.72 ≤α ≤0.90) in order. The descriptive and inferential statistics is used for data analyzing.
Results and discussion: The results showed that the level of adapting for the all farmer households is not equal. At the end we will provide the model of the farmer household adapting to the climate change and also useful and effective methods to reduce of the negative effects of climate changes on rural households. Based on the findings the most important effective factors on adapting are keeping the agriculture structure, living standards, social solidarity, using of various strategies for adapting, learning new ways to fight with crisis and keeping the power of decision that have most relation with adapting. On the other, maintaining the mood has less relation with the dependent variable. The independent variables anticipate 87% of the dependent variable's changes.
Conclusion: The results show that households increase their ability to adapt to climate change economically by using different strategies and new crisis response strategies. Evaluating farmers' actions on climate change also shows that most farmers are aware of the effects of the climate change and are able to maintain and improve their livelihood. So we can create a sustainable situation for adaptation to climate change by presenting new techniques to local farmers and updating climate information.

کلیدواژه‌ها [English]

• Climate change
• Adaptation
• Keeping agriculture structure
• Keeping agriculture efficiency
• Khoy