نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین رحمانی ¹
• سیدداریوش مقدس ²

¹ دانشکده علوم دامی و شیلات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

² بخش زیستگاهها و مناطق حفاظت شده، اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران، ساری، ایران

چکیده

سابقه و هدف: گونه‌های غیربومی یکی از تهدیدهای مهم برای تنوع زیستی محسوب می‌شوند. برخی از گونه‌های ماهیان غیربومی اثرات سوء زیست محیطی داشته و بعنوان ماهیان مهاجم شناخته می‌شوند. رودخانه‏های حوضه جنوبی دریای خزر که ماًمن و زیستگاه طیف وسیعی از ماهیان بومی و تجاری هستند با معرفی عمدی یا سهوی ماهیان غیربومی مواجه هستند .مدل‌های ارزیابی ریسک تهاجمی گونه‌های ماهیان غیربومی برای شناسایی گونه‌های غیربومی با توان بالای تهاجمی و بعنوان ابزاری برای کمک تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران استفاده می‌شود. هدف این تحقیق واسنجی و بررسی کارآمدی مدل (AS-ISK) Aquatic Species Invasiveness Screening kit در ارزیابی خطر ریسک گونه‌های ماهیان غیربومی رودخانه‌های حوضه جنوبی دریای خزر است.
مواد و روش‌ها: از مدلAS-ISK برای ارزیابی ریسک تهاجمی گونه‌های ماهیان غیربومی در رودخانه‌های حوضه جنوبی دریای خزر استفاده شده است. 14 گونه از ماهیان غیربومی موجود در منطقه ارزیابی ریسک و یک گونه غیربومی در مراکز پرورش ماهی در این منطقه بعنوان گونه افق انتخاب شدند. دو ارزیاب مستقل این مدل را برای گونه‌های ماهیان غیربومی در منطقه ارزیابی ریسک اجرا کردند. با استفاده از روش‌های آماری اعداد ریسک حاصل از ارزیابی ریسک توسط دو ارزیاب با هم مقایسه شدند. از روش آنالیز منحنی راک برای تعیین حد آستانه مدل و برای تطابق اقلیمی منطقه ارزیابی ریسک و زیستگاه ماهیان غیربومی از سیستم طبقه بندی اقلیمی Köppen-Geiger استفاده شده است.
نتایج و بحث: ارزیابی ریسک گونه‌های ماهیان غیربومی در منطقه ارزیابی منجر به شناسایی 73 درصد گونه‌ها بعنوان ماهیان با توان بالای تهاجمی شد. بیشترین عدد ریسک در مدل AS-ISK برای گونه‌هایCarassius auratus و Carassius gibelio و کمترین برای Anguilla anguillaبدست آمد. تفاوت معنی‌داری از نظر آماری بین متوسط عدد ریسک دو ارزیاب وجود نداشت. سطح زیر نمودار منحنی راک برای مدل AS-ISK عدد یک بود که بیانگر کارآمدی مدل در ارزیابی ریسک گونه‌های ماهیان غیربومی در منطقه ارزیابی ریسک در سطح معنی‌داری از نظر آماری بوده است. حدآستانه برای مدل AS-ISK 5/9 و برای ارزیابی ریسک اصلی مدل (Basic Risk Assessment) 5/11 بدست آمد. بر اساس حدآستانه بدست آمده 11 گونه ماهی غیربومی بعنوان گونه‌های با توان بالای تهاجمی (مهاجم) و 4 گونه بعنوان غیرمهاجم در رودخانه‌های حوضه جنوبی دریای خزر شناسایی شدند. فاکتور اطمینان برای ارزیابی‌های گونه‌ها از 73 تا 64 درصد متفاوت بود. تمام گونه‌های اولویت‌بندی مدیریتی شدند و در سه فهرست سیاه، خاکستری و سفید قرار گرفتند.
نتیجه‌گیری: مدل AS-ISKبرای شناسایی گونه‌های ماهیان غیربومی که ممکن است در رودخانه‌های حوضه جنوبی دریای خزر مهاجم شده یا شوند کارآمد بوده و می توان از این مدل برای اولویت‌بندی مدیریتی آنها بر اساس میزان ریسک‌شان و بعنوان ابزاری علمی در حمایت از مدیران حفاظت، تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران طرح‌های توسعه آبزی‌پروری در منطقه ارزیابی ریسک استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

• غربالگری خطر
• AS-ISK
• گونه مهاجم
• دریای خزر

عنوان مقاله [English]

Invasiveness risk assessment of non-native fishes using the AS-ISK model in the rivers of the southern basin of the Caspian Sea

نویسندگان [English]

• Hossein Rahmani ¹
• Seyed Daryoush Moghaddas ²

¹ Faculty of Animal Science and Fisheries, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran

² Habitats and Protected Areas Office , Department of Environment in Mazandaran, Sari, Iran

چکیده [English]

Introduction: Non-native species are one of the important threats for biodiversity. Some of non-native fish species poses environmental impacts and are known as invasive species. rivers of south Caspian Sea are home of a vast variety of native or commercial fish species. Non-native species invasiveness risk assessment tools are used to identify the species with high invasive potential risks and are used as a decision –making tool. The main aim of this study is to calibrate and validate Aquatic Species Invasiveness Screening kit for non-native fish species of rivers in south Caspian Sea basin.
Materials and methods: Aquatic Species Invasiveness Screening Kit (AS-ISK) was used to assess non-native (NN) fish that may pose a high potential risk of becoming invasion in Rivers of South Caspian Sea. 15 NN fish species were assessed of which 14 are extant and 1 is horizon species in the risk assessment (RA) area. Two assessor independently have run the kit to NN fish species in the RA. The statistical methods were used to compare the scores that obtained by each assessor. Threshold score was calculated using receiver operating characteristic curve analysis. The model is able to discriminate between invasive and non-invasive aquatic organisms including non-native fishes by risk area-related threshold value. Also, Köppen-Geiger climate system were used to match the climate between native range of NN fish species and the risk assessment area.
Results and discussion :Risk assessment of NN fish species led to the identification of 73 % of the species as potential invasive species in the RA area. Carassius gibelio and Carassius auratus achieved the highest risk score and Anguilla anguilla obtained lowest risk score among all NN fish species. There is not a statistically significant difference between assessor-specific mean risk scores. Threshold sores were 9.5 and 11.5 for AS-ISK and Basic Risk Assessment (BRA), respectively. Area under curve was 100% that means an excellent output for efficiency of the AS-ISK in the RA area. Eleven out of the 15 NN fish species were identified as potential invasive species and the rest as non-invasive NN species in the RA area. Confident factors were different from 73% to 64%. All NN fish species were categorized in three list black, grey and white in regard of their risk ranks in order to management prioritization.
Conclusion: The AS-ISK efficiently identified NN fish species that pose a high risk of being/becoming invasive in rivers in the south Caspian Sea to prioritize them based on their risk rank and to support conservation managers, decision-makers and policy makers in the aquaculture development plans.

کلیدواژه‌ها [English]

• risk screening
• AS-ISK
• invasive species
• Caspian Sea