نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مینا مهاجر
• نیلوفر نژادمقدم زنجانی

گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ارشاد دماوند، تهران، ایران

چکیده

سابقه و هدف: کلیه ­ی اشخاص، اعم از حقیقی یا حقوقی مسئولیت حفاظت از محیطزیست را برعهده دارند. مسئولیت اشخاص به این معنی است که فرد ملزم است خساراتی که به دیگری وارد کرده است جبران کند که در حقوق از این امر به مسئولیت قانونی یاد می‌شود. در این مقاله به تحلیل چگونگی ارتباط مسئولیت مدنی محیط‌زیستی و مسئولیت اجتماعی پرداخته شده است و مسئولیت محیط‌زیستی، مسئولیت اجتماعی و مسئولیت مدنی در یک ساختار سه‌گانۀ یکپارچه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
مواد و روش‌ها: در این تحقیق کیفی از روش تحلیل محتوا استفاده شده است؛ بدین شرح که از میان منابع داخلی و بین‌المللی در حوزۀ مسئولیت مدنی، مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و مسئولیت محیط‌زیستی افراد حقیقی و حقوقی، موضوع ارتباط بینامتنی و ماهوی میان این مفاهیم شناسایی شد. برای بررسی منابع تحقیق از روش تحقیق کتابخانه‌ای و به­ صورت تحلیلی و توصیفی استفاده شد. جهت پی بردن به چگونگی ارتباط میان مسئولیت مدنی محیط‌زیستی و مسئولیت اجتماعی، ابتدا به تبیین و تحلیل جداگانه آنها پرداخته شد، سپس از لحاظ قلمرو، اهداف، رواج عرفی و ارکان، مقایسه تحلیلی میان این دو مسئولیت صورت گرفت.
نتایج و بحث: نتایج پژوهش نشان داد رابطه منطقی مسئولیت اجتماعی و مدنی از نظر قلمرو به صورت عموم و خصوص من وجه است، یعنی برخی مصادیق مسئولیت اجتماعی و مسئولیت مدنی منطبق هستند و در پاره‌ای از موارد با هم متفاوتند. تمایزی که بین این دو مسئولیت وجود دارد این است که قواعد مسئولیت مدنی در جامعه فقط به نیازها و ارزش‌های موجود در همان زمان توجه می‌کند؛ در­حالی­ که مسئولیت اجتماعی علاوه بر نسل حاضر، به نسل‌های آینده نیز می‌پردازد. بنابراین، رابطه نسبت این دو مفهوم مسئولیت در نتایج اهداف عموم خصوص مطلق است. به لحاظ ارکان هیچ اشتراکی میان این دو مسئولیت وجود ندارد و هر دو کاملاً متمایز هستند و در واقع نسبت تباین میان آنها برقرار است. مسئولیت مدنی شیوه رایج جبران ضرر در میان مردم است و به دلیل وجود ضمانت اجرایی مشخص مورد حمایت قانون‌گذار می‌باشد. اما در مقابل، مفهوم مسئولیت اجتماعی به علل گوناگون رواج کمتری دارد، هرچند سابقه جهانی پررنگ‌تری دارد. پس به عنوان نتیجه دو علت عمده عدم رواج مسئولیت اجتماعی در کشور ما اول شناخت مبسوط در مقایسه با مسئولیت مدنی وجود ندارد و تمایل قانون‌گذار به در نظر گرفتن ضمانت اجرای حقوقی درباره نقض تعهدات اجتماعی است؛ تفاوت دوم را باید در عدم شناخت مردم نسبت به حقوق خود در مقابل شرکت‌هایی دانست که در سطح منطقه زندگی آنان فعالیت می‌کنند.
نتیجه‌گیری: تفاوت ساختاری میان مسئولیت مدنی و اجتماعی این است که مسئولیت مدنی به عنوان شاخه‌ای از مسئولیت حقوقی اجتماعی، تلاشی جهت بهبود زندگی اجتماعی است، در حالی که مسئولیت اجتماعی بر مبنای ارتباط افراد و محیطزیست و با هدف حفاظت از محیطزیست است. در مسئولیت مدنی نسبت به غرامت به اشخاص و اموال مطرح است، در­حالی ­که در مسئولیت اجتماعی محیط‌زیستی برای بازدارندگی و مجازات برخی اقدامات مخرب و عواقب آنها و ویژگی جبران کننده آن اشاره دارد. در مجموع، با وجود اشتراکات نمی‌توان دو مفهوم مسئولیت اجتماعی و مسئولیت مدنی را به ­عنوان یک شاخه مسئولیت در نظر گرفت.

کلیدواژه‌ها

• توسعه پایدار
• مسئولیت حقوقی
• خسارت محیط‌زیستی
• تحلیل تطبیقی

20.1001.1.17351324.1401.20.3.7.0

عنوان مقاله [English]

Legal exploration of the relationship between corporate social responsibility and environmental civil liability

نویسندگان [English]

• Mina Mohajer
• Niloufar NezhadMoghaddam Zanjani

Department of Law, Faculty of Human Sciences, Ershad Damavand University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Introduction: All people are responsible for environmental protection. This means that any person obliges to compensate for any damages which is called legal responsibility. In this paper, the relation between civil liability and social responsibility in the context of environmental responsibility is explored.
Material and methods: This research is conducted qualitatively by context analysis approach. National as well as international documents related to civil liability, corporate social responsibility and environmental responsibility of people and their interconnections were defined and evaluated by library studies. To explore the relationship between environmental civil liability and social responsibility, their parameters were analyzed separately, and their districts, objectives and principals were analyzed comparatively. To understand the relationship between environmental civil liability and social responsibility, first they were analyzed separately; then, in terms of territory, goals, customary practice and pillars, an analytical comparison was made between these two responsibilities and in each section, it is stated which of the logical relations is established between them.
Results and discussion: Results showed that there is a logical relation between civil liability and social responsibility in which there are some common features between them in term of considering social values. However, there are differences between these two responsibilities in which civil liability is merely considering present needs and values, while social responsibility considers present and future generations simultaneously.
Conclusion: There is a structural difference between civil liability and social responsibility in the context of environmental protection in which civil liability as a branch of legal responsibility is going to improve social life, while social responsibility is seeking to upgrade human-environment relation to protect the environment. In civil liability, the main objective is to compensate damages to people and assets, while social responsibility emphasizes to prevent environmental damage.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sustainable development
• legal responsibility
• environmental damage
• comparative assessment