پیش نمایی و ناحیه بندی فراوانی رخدادهای نامطلوب حدی دمایی محصول گندم در غرب ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه اقلیم‌شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

سابقه و هدف: تغییرات آب‌وهوایی علاوه بر اینکه یک تهدید جهانی مهم برای سلامتی انسان است بر بخش‌های مختلفی از جامعه از جمله امنیت آبی و تولید محصولات کشاورزی تأثیر می‌گذارد. گندم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات زراعی در جهان، نقش حیاتی در تأمین امنیت غذایی و معیشت کشاورزان ایفا می‌کند. با تولید سالانه بیش از 600 میلیون تن، این محصول بعد از ذرت و برنج، سومین محصول بزرگ زراعی محسوب می‌شود. با توجه به اینکه بیشتر گندم‌های کشت‌شده در مناطق دیم قرار دارند، تأثیرات تغییرات اقلیمی بر این محصولات به‌ویژه حائز اهمیت است. هدف این تحقیق بررسی تأثیر تغییرات اقلیمی بر عملکرد گندم در مناطق مختلف و ارائه راهکارهایی برای کاهش آسیب‌پذیری آن در برابر این تغییرات است. پژوهش حاضر بر آن است تا با تحلیل داده‌های اقلیمی و استفاده از مدل‌های شبیه‌سازی، چالش‌های پیش‌روی گندم را در اثر افزایش دما و تغییر الگوهای بارش بررسی کند.
 
مواد و روش‌ها: در این مطالعه از داده‌های اقلیمی و زراعی چندین منطقه مختلف که گندم در آنها کشت می‌شود، استفاده شد. در همین راستا داده‌های دمای حداکثر و حداقل 16 ایستگاه سینوپتیک جمع‌آوری، کنترل کیفی، تحلیل و با استفاده از سناریو 5/8  RCP برای آینده شبیه‌سازی گردید. فراوانی پدیده‌های نامطلوب دمایی بر اساس شاخص آگروکلیمایی B.H.H محاسبه شده و با روش کوکریجینگ برای کل محدوده مطالعاتی درون‌یابی گشت. تحلیل‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای آماری و مدل‌های پیشرفته انجام شد تا ارتباط بین متغیرهای اقلیمی و عملکرد گندم مشخص گردد.
 
نتایج و بحث: با استفاده از الگوسازی رگرسیون خطی، نتایج نشان می‌دهد که در برخی ایستگاه‌ها، شیب دمای حداکثر و حداقل منفی است، در حالی که در دیگر ایستگاه‌ها این شیب مثبت است. این تغییرات به‌ویژه در ایستگاه‌های کوهستانی بیشتر مشهود است. نتایج نشان‌دهنده یک روند افزایشی در دماها، به‌ویژه دماهای حداقل، و افزایش قابل توجه در خطر وقوع تنش دمایی برای گندم است.نتایج نشان داد که افزایش دما به‌طور معناداری بر کاهش طول فصل رشد گندم تأثیر دارد و این تأثیر در مناطق مرتفع بیشتر احساس می‌شود. احتمال وقوع رخداد نامطلوب دمایی حداکثر برای گندم از یک تا 23 رخداد برای آینده میانه وجود دارد. آسیب‌پذیرترین مناطق در عرض‌های بالاتر جغرافیایی محدوده مطالعاتی یعنی مناطقی که کشت گندم در آنها بیشتر است مانند دهگلان و قروه و اطراف همدان قرار خواهد داشت. سپس محدوده موردمطالعه در چهار ناحیه مجزا طبقه‌بندی گردید. آزمون تحلیل واریانس طبقات با آماره 91/10754 و 000/0=p-value پذیرفته شدن معناداری طبقات را نشان داد. حدود 38 درصد از غرب کشور با فراوانی 15 تا 23 رخداد در معرض قرارگیری شدید رخدادهای نامطلوب دمای حداکثری گندم خواهند گرفت.
 
نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج این تحقیق، می‌توان نتیجه گرفت که تغییرات اقلیمی تهدیدی جدی برای تولید گندم محسوب می‌شود و لازم است که کشاورزان و سیاست‌گذاران به‌منظور کاهش آسیب‌پذیری این محصول، استراتژی‌های مناسبی را در نظر بگیرند. از جمله این استراتژی‌ها می‌توان به انتخاب ارقام مقاوم به دما و تغییر زمان کاشت اشاره کرد. این تحقیق به‌خوبی نشان می‌دهد که با وجود چالش‌های ناشی از تغییرات اقلیمی، اتخاذ تدابیر مناسب می‌تواند به بهبود عملکرد گندم و پایداری تولید آن کمک کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Projection and Zoning the Frequency of Adverse temperature extreme events Wheat crop in western Iran

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Ahmadi
  • Mohammad Kamangar
Department of Climatology, Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Background and Objective: Climate change poses a significant global threat to human health and impacts various sectors of society, including water security and agricultural production. Wheat, as one of the most important crops worldwide, plays a vital role in ensuring food security and the livelihoods of farmers. With an annual production exceeding 600 million tons, it ranks as the third largest crop after maize and rice. Given that most wheat is grown in rainfed areas, the impacts of climate change on these crops are particularly significant. This research aims to examine the effects of climate change on wheat yield in different regions and provide strategies to reduce its vulnerability to these changes. The study seeks to analyze climatic data and use simulation models to investigate the challenges facing wheat due to rising temperatures and changing precipitation patterns.
 
Materials and Methods: This study utilized climatic and agricultural data from several regions where wheat is cultivated. In this context, maximum and minimum temperature data from 16 synoptic stations were collected, quality controlled, analyzed, and simulated for the future using the RCP 5.8 scenario. The frequency of adverse temperature phenomena was calculated based on the B.H.H agroclimatic index and interpolated across the entire study area using co-kriging. Analyses were conducted using statistical software and advanced models to identify the relationship between climatic variables and wheat yield.
 
Results and Discussion: Using linear regression modeling, the results indicated that in some stations, the slopes of maximum and minimum temperatures were negative, while in others, the slopes were positive. These changes were particularly evident in mountainous stations. The results showed an increasing trend in temperatures, especially minimum temperatures, and a significant rise in the risk of thermal stress for wheat. The findings indicated that rising temperatures significantly affect the reduction of the wheat growing season, with this impact being more pronounced in elevated areas. The likelihood of adverse maximum temperature events for wheat ranges from one to 23 occurrences for the mid-future scenario. The most vulnerable areas are located at higher latitudes within the study area, particularly regions where wheat cultivation is more prevalent, such as Dehgolan, Qorveh, and around Hamadan. Subsequently, the study area was classified into four distinct zones. The analysis of variance test showed significant differences among classes with a statistic of 10754.91 and a p-value of 0.000. Approximately 38% of the western country will face severe exposure to adverse maximum temperature events for wheat, with frequencies ranging from 15 to 23 occurrences.
 
Conclusion: Based on the findings of this research, it can be concluded that climate change represents a serious threat to wheat production, necessitating that farmers and policymakers consider appropriate strategies to reduce the vulnerability of this crop. Such strategies may include selecting temperature-resistant varieties and adjusting planting times. This research clearly demonstrates that, despite the challenges posed by climate change, implementing suitable measures can improve wheat yield and enhance the sustainability of its production.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Climate Change
  • Wheat
  • Cockerging
  • Scenario
  • Western Iran