ارزیابی زیستگاه کل و بز (Capra aegagrus) و داده‌کاوی مکانی لکه‌های داغ زیستگاهی در منطقۀ حفاظت‌شدۀ درونه، خراسان رضوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران پژوهشکده آب، انرژی و محیط زیست، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران

2 گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران پژوهشکده آب، انرژی و محیط زیست، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران

3 گروه نظارت و پایش، اداره حفاظت محیط زیست، بردسکن، مشهد، ایران

4 گروه زیستگاهها و امور مناطق، اداره کل حفاظت محیط زیست، مشهد، ایران

10.48308/envs.2024.1418

چکیده

سابقه و هدف: تخریب زیستگاه از اصلی‌ترین عوامل تهدیدکننده تنوع زیستی است. امروزه، پستانداران بزرگ‌جثه، به‌ویژه علف‌خوارانی همچون کل و بز، بیش از دیگر گونه‌های حیات وحش در معرض تخریب و نابودی زیستگاه قرار دارند. از این‌رو، پیش‌بینی پراکنش یک گونه در زیستگاه به عنوان عنصر اساسی زیست‌شناسی حفاظت مطرح است. با وجود پراکنش گسترده گونه کل و بز در ایران، اطلاعات دقیقی از انتخاب زیستگاه آن به‌ویژه در مناطق شمال شرقی کشور در دسترس نیست. بر این‌اساس، شناسایی و ارزیابی الگوهای مکانی لکه‌های داغ زیستگاهی این گونه در این مناطق ضروری است. هدف از این مطالعه، ارزیابی زیستگاه گونه کل و بز در منطقۀ حفاظت‌شدۀ درونه در استان خراسان رضوی و شناسایی لکه‌های داغ زیستگاهی آن است.
مواد و روش‌ها: بدین منظور، پس از جمع‌آوری داده‌های حضور گونه، با روش پیمایش میدانی و مشاهده مستقیم و نمایه‌های برجای مانده از آن، همچون سرگین و ردپا در طی چهار فصل بهار، تابستان، پاییز و زمستان سال 1402 و ثبت موقعیت آنها با کمک دستگاه موقعیت‌باب جهانی و همچنین آماده‌سازی داده‌های محیطی شامل ارتفاع، شیب، جهت، فاصله از مناطق مسکونی، فاصله از منابع آب و فاصله از جاده، مطلوبیت زیستگاه این گونه با بهره‌گیری از نرم‌افزار MaxEnt و روش بی‌نظمی بیشینه مدل‌سازی شد. تعداد داده حضور برای ورود به مدل 79 نقطه بود. در گام بعدی، داده‌کاوی مکانی لکه‌های داغ زیستگاهی با بهره‌گیری از آمار فضایی و دو رویکرد تحلیل لکه‌های داغ گیتس ارد جی (Getis-Ord Gi) و تحلیل خودهمبستگی مکانی تحلیل خوشه و ناخوشه موران محلی (Anselin Local Moran's I) در محیط سامانه اطلاعات مکانی GIS انجام شد و در پایان، عملکرد این رویکردها با کمک نمودار مشخصه عملکرد ارزیابی شد.
نتایج و بحث: نتایج نشان داد که نواحی مرکزی منطقۀ مطالعاتی دارای بیشترین پتانسیل برای رفع نیازهای زیستگاهی کل و بز در منطقۀ مورد بررسی است و مدل از توانمندی بالایی برای پیش‌بینی پراکنش گونه کل و بز در این منطقه برخوردار است. حساسیت‌سنجی مدل با بهره‌گیری از روش جک‌نایف مشخص کرد که متغیرهای فاصله از منابع آبی، فاصله از مناطق مسکونی و فاصله از جاده از اولویت بالاتری برای مطلوبیت زیستگاه گونه کل و بز در این منطقه برخوردار هستند. نتایج داده‌کاوی مکانی نشان داد که روش گیتس ارد جی از دقت بیشتری برای شناسایی لکه‌های زیستگاهی گونه مورد نظر برخوردار است و لکه‌های داغ زیستگاهی را با دقت 94 درصد شناسایی می‌کند.
نتیجه گیری: ارزیابی مطلوبیت زیستگاه حیات‌‌وحش برای اثربخشی راهبردهای حفاظت از تنوع زیستی ضروری است. بر اساس نتایج این پژوهش مشخص شد که هر دو رویکرد به‌کاررفته، به طور نسبی از توانمندی خوبی برای شناسایی لکه‌های داغ زیستگاهی و مناطق دارای اولویت حفاظتی برای گونه کل و بز برخوردار هستند و می‌توانند به عنوان معیار مناسبی برای سنجش دقت مدل‌‌-سازی زیستگاه گونه کل و بز در منطقه مطالعاتی به کار روند. به طور کلی، شناسایی لکه‌های داغ زیستگاهی ابزار نیرومندی برای یکپارچه‌سازی رویکردهای مدیریت حیات‌وحش و حفاظت از تنوع زیستی است. نتایج این مطالعه می‌تواند به منظور شناسایی لکه‌های دارای ارزش حفاظتی بالا مورد بهره‌برداری مدیران حیات وحش قرار گیرد و رویکردهای مدیریتی و حفاظتی مرتبط با زیستگاه‌های مطلوب کل و بز را در منطقه مطالعاتی بهبود بخشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Wild Goat (Capra aegagrus) Habitat and Spatial Data Mining of Habitat Hotspots in Daruneh Protected Area, Khorasan-e Razavi

نویسندگان [English]

  • Sedighe Abdollahi 1
  • Maryam Morovati 2
  • Mehdi Jumapour 3
  • Mohammad Reza Delkandi Moghadam 4
1 Department of Environment, Faculty of Natural Resources, Isfahan University of Technology, Isfahan, Iran Water, Energy and Environment Research Institute, Ardakan University, Ardakan, Iran
2 Department of Environmental Sciences and Engineering, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Ardakan University, Ardakan, Iran Water, Energy and Environment Research Institute, Ardakan University, Ardakan, Iran
3 Department of Supervision and Monitoring Expert of Environmental Protection, Bardskan, Mashhad, Iran
4 Expert in charge of Habitats and Regional Affairs of the General Department of Environmental Protection, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Abstract
Introduction:Introduction: Habitat destruction is one of the main threats to biodiversity. Today, large mammals and especially herbivores such as wild goat are exposed to habitat loss and destruction more than other wildlife species. Hence, the prediction of species distribution is considered a basic element of conservation biology. Despite the wide distribution of the wild goat species (Capra aegagrus) in Iran, there is no detailed information about its habitat selection, especially in the northeastern regions of the country. Based on this, it is necessary to identify and evaluate the spatial patterns of habitat hot spots of this species in these areas. The purpose of this study is to evaluate the habitat of the wild goat species (Capra aegagrus) in the Darune protected area of Razavi Khorasan province and to identify its habitat hot spots.
Methodology: To do so, after collecting the data on the species' presence using field surveys and direct observations and the indices left from it such as dung and footprints during the four seasons of spring, summer, autumn, and winter of 2023 and recording Their location using the Global Positioning System and also preparation of environmental data including elevation, slope, aspect, distance from residential areas, distance from water sources and distance from the road, the habitat suitability of the species was modeled using Maximum entropy software and applying the maximum entropy method. The number of presence data for importing to the model was 79 points. In the next step, spatial data mining of habitat hot spots was performed by applying spatial statistics and two methods of Getis-Ord Gi hotspot analysis and spatial autocorrelation analysis, Anselin Local Moran`s I ) in the GIS environment and finally, the performance of these approaches was evaluated using the Receiver characteristic curve.
Results: The results indicated that the central part of the study area has the greatest potential to obtain the habitat needs of the studied species, and the model has a high ability to predict the distribution of wild goat in the region. the sensitivity analysis of the model using Jackknife method revealed that the distance from water resources, distance from settlement and distance from the road have a higher priority for the habitat suitability of wild goat. The results of spatial data mining showed that Getis-Ord G, identifying the habitatspots of the target species and it identifies habitat hotspots with 94% accuracy.
Discussion: Assessing wildlife habitat suitability is crucial for the effectiveness of biodiversity protection strategies. The findings indicate that both approaches used have a relatively strong ability to pinpoint habitat hotspots and areas requiring priority protection for goat species, serving as a suitable criterion for assessing the model's accuracy. The construction of goat habitats should be considered in the study area. Overall, identifying habitat hotspots is a valuable tool for integrating wildlife management and biodiversity conservation strategies. The study's results can assist wildlife managers in identifying areas with high conservation value and enhancing management and conservation efforts related to the favorable habitats of goat species in the study area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Maximum Entropy
  • Spatial data mining
  • Spatial statistics
  • Wild goat.Hotspots