فصلنامه علوم محیطی - فهرست مقالات

1. بررسی تغییرات کمی، شاخص‌های آلودگی و توزیع غلظت فلزات سنگین Pb و Cd در غبار ریزشی(مطالعه موردی: شهر زاهدان)

سارا عبداللهی؛ حمید‌رضا عظیم‌زاده؛ محمدرضا اختصاصی؛ اصغر مصلح‌آرانی

دوره 19، شماره 1 ، بهار 1400

http://dx.doi.org/10.29252/envs.29142

چکیده

سابقه و هدف: گردوغبار یکی از پدیدههای جوی و بلایای طبیعی شناخته شده است که آثار و پیامدهای زیست محیطی نامطلوبی بر جای میگذارد. به دلیل گسترده بودن مسیر انتقال گردوغبار، این پدیده میتواند روی خاک و روند زیستشناسی آن نیز تغییراتی ایجاد کند. معمولا ذرات گردوغبار دارای قطرکمتر از 100 میکرون است که پس از کیلومترها انتقال ... بیشتر سابقه و هدف: گردوغبار یکی از پدیدههای جوی و بلایای طبیعی شناخته شده است که آثار و پیامدهای زیست محیطی نامطلوبی بر جای میگذارد. به دلیل گسترده بودن مسیر انتقال گردوغبار، این پدیده میتواند روی خاک و روند زیستشناسی آن نیز تغییراتی ایجاد کند. معمولا ذرات گردوغبار دارای قطرکمتر از 100 میکرون است که پس از کیلومترها انتقال افقی یا عمودی به سطح زمین میرسد. هدف از این پژوهش بررسی میزان غبار ریزشی و غلظت فلزات سنگین سرب و کادمیوم در نمونههای غبار به منظور بررسی آلودگی شهری به این عناصر میباشد. مواد و روشها: در این مطالعه جمعآوری نمونهها با استفاده از تله رسوبگیر تیلهای به مدت شش ماه انجام شد. در مجموع 180 نمونه جمعآوری شد. نمونهها با استفاده از ترازو با دقت 001/0 گرم وزن شدند. تجزیه نمونهها به روش ISO11466 انجام شد. نمونهها به روش موسسه تحقیقات آب و خاک استخراج و غلظت فلزات سنگین توسط دستگاه جذب اتمی شعلهای مدل Analyti jena-951 اندازهگیری گردید. نتایج و بحث: نتایج نشان داد در فصل زمستان اسفند ماه و در فصل بهار خرداد ماه بیشترین میزان غبار را داشت. میانگین غلظت سرب در فصل زمستان 40/5 32/97 میلیگرم بر کیلوگرم و در فصل بهار 93/5 16/90 میلیگرم بر کیلوگرم بدست آمد. همچنین میانگین غلظت کادمیوم در فصل زمستان 60/3 19/ 37 میلیگرم بر کیلوگرم و در فصل بهار 42/2 62/29 میلیگرم بر کیلوگرم بدست آمد. بر اساس شاخص آلودگی (PI) میزان آلودگی سرب در طبقه آلودگی زیاد قرار دارد، با اینحال بر اساس این شاخص میزان آلودگی کادمیوم در هر دو فصل نمونهبرداری بیشتر از میزان آلودگی سرب و بالاتر از حد مجاز آن میباشد که شاخص ریسک اکولوژیک کادمیوم به ترتیب با میانگین 98/1673 و 03/1333نیز مؤید این مطلب است و در طبقه آلودگی خطرناک قرار میگیرد. همچنین ریسک اکولوژیک فلز سرب در فصل زمستان با میانگین کل 01/1 ±24/18 و در فصل بهار با میانگین کل 11/1 ±90/16 در طبقه آلودگی کم قرار گرفته است. با توجه به مقادیر به دست آمده برای شاخص بار آلودگی (PLI) این میزان بار آلودگی بصورت Cdwinte r˃ Cdspring˃ Pbwinter˃ Pbspring میباشد و هر دو عنصر از نظر این شاخص در طبقه با آلودگی زیاد قرار میگیرند. نتیجه گیری: نتایج حاصل از محاسبات آماری و طبقات آلودگی نشان میدهد که میزان آلودگی غبار به سرب و کادمیوم در مورد بیشتر شاخصهای محاسبه شده در طبقات با آلودگی زیاد تا شدید قرار دارد. لذا این عناصر بیشتر در نتیجه فعالیتهای انسان به محیط وارد شدهاند و کمتر منشاء طبیعی دارند.

مشاهده مقاله

2. بررسی مسمومیت زایی محیط زیستی آلاینده های فلزهای سنگین درمنطقه دگرسانی دوست‌بگلو، استان اردبیل

مهناز محمدی؛ کمال سیاه چشم؛ سعید محمد سرورالدّین

دوره 18، شماره 4 ، زمستان 1399

http://dx.doi.org/10.29252/envs.18.4.41

چکیده

سابقه و هدف: اکسیداسیون زونهای کانی سازی شده سولفیددار طی فرآیند هوازدگی در اثر واکنشهای بیولوژیکی و شیمیایی تشدید شده و زهاب اسیدی (AMD) حاصله باعث آزادسازی و تحرک عناصر فلزی سمی و سنگین از سنگ مادر و تمرکز آن‌ها در محیط خاک یا آب می‌شود. روستای دوستبگلو در ناحیه کوهستانی واقع در شمالغرب مشگین شهر، زمینهای زراعی مشرف بر زونهای دگرسانی ... بیشتر سابقه و هدف: اکسیداسیون زونهای کانی سازی شده سولفیددار طی فرآیند هوازدگی در اثر واکنشهای بیولوژیکی و شیمیایی تشدید شده و زهاب اسیدی (AMD) حاصله باعث آزادسازی و تحرک عناصر فلزی سمی و سنگین از سنگ مادر و تمرکز آن‌ها در محیط خاک یا آب می‌شود. روستای دوستبگلو در ناحیه کوهستانی واقع در شمالغرب مشگین شهر، زمینهای زراعی مشرف بر زونهای دگرسانی گسترده ای را شامل است. مطالعات میدانی گویای این واقعیت می باشد که متأسفانه و بطور ویژه بیماریهای پوستی، کبد و همچنین سرطان در ساکنین این منطقه شیوع دارد. اهمیت آگاهی از میزان غنی‌شدگی فلزات سنگین در منابع خاک و پتانسیل بالای منطقه دوست بگلو برای کشت محصولات زراعی و باغی و ارتباط مستقیم این مسأله با سلامت انسان لزوم انجام این پژوهش جهت ارزیابی میزان آلایندگی فلزات سنگین و شناسایی منابع احتمالی آن را آشکار می سازد. مواد و روش ها: در این پژوهش غلظت کل و زیست دسترس‌پذیری عناصر سنگین As، Cd، Cu، Cr، Pb، Sb، Ni و Zn در 70 نمونه خاک سطحی توسط آنالیز ICP-MS مورد ارزیابی واقع شد. محاسبه میزان آلودگی نمونههای خاک با استفاده از شاخصهای زمین‌زیست‌محیطی مختلفی شامل شاخص اصلاح شده‌ی درجه‌ی آلودگی، شاخص ریسک اکولوژیکی فلزات سنگین خاک، شاخص بار آلودگی و شاخص ترکیبی نمرو؛ رخداد آلودگی با اهمیت عناصر مذکور را بازگو می کند. نتایج و بحث: نتایج بدست آمده از شاخص mCd، در بیشتر نمونه ها درجه آلودگی بالایی از عناصر Cu، Cr، Cd، Pb، Sb، Ni، Zn و As را نشان می دهد. مقادیر بالای شاخص ریسک اکولوژیکی (تا حدود 9/ 2076)، سطح خطر آلودگی جدی برخی نمونه ها را بازگو می کند. شاخص PLI در 10 نمونه مقادیر 1< PLI را داشت که بیانگر عدم آلودگی نمونههای مذکور میباشد ولی در بقیه نمونه ها، بارگذاری بالای آلودگی فلزات سنگین در خاک این منطقه دیده می شود. طبق شاخص نمرو، عناصر Cu، Pb، Sb و As و Cd در ردهی آلودگی زیاد قرار میگیرند. تحلیل آماری داده ها و محاسبات ضریب همبستگی ، آنالیز خوشهای و آزمون PCA (چرخش واریمکس) گویای همبستگی مثبت و معنیدار بین عناصری چون Pb با کروم، آرسنیک و آنتیموان؛ Ni با کروم، کادمیوم و روی و همبستگی منفی آن با آرسنیک بوده و چنین ارزیابی می شود که عناصر مذکور منشأ مشابه و عمدتاً زمینزاد دارند. نتیجه گیری: بر اساس نتایج شاخص های زمین زیست محیطی؛ هر 8 عنصر مورد مطالعه، پتانسیل ریسک اکولوژیکی بالا و رخداد آلودگی قابل توجه در رسوب آبراهه و افق های سطحی خاک زراعی منطقه دوست بگلو را نشان می دهند.

3. بررسی غلظت عناصر سنگین در نهشته های شیلی معدن ایرانکوه (جنوب غرب اصفهان)

حمید رضا پاکزاد؛ هاشم باقری؛ فرزانه تیموری اصل

دوره 15، شماره 4 ، زمستان 1396، ، صفحه 125-140

چکیده

سابقه و هدف: معادن سرب و روی ایرانکوه در20 کیلومتری جنوب غربی اصفهان و در حوضه آبریز رودخانه زاینده‌رود واقع شده است. سنگ‌های کربناته و شیلی، سنگ‌های میزبان کانسار سرب و روی را تشکیل می‌دهند. تمرکز بالای فلزات سرب و روی در این سنگ‌ها مجموعه معادن ایرانکوه را به وجود آورده است. هوازدگی و فرسایش سنگ‌های میزبان مواد معدنی، مواد باطله ... بیشتر سابقه و هدف: معادن سرب و روی ایرانکوه در20 کیلومتری جنوب غربی اصفهان و در حوضه آبریز رودخانه زاینده‌رود واقع شده است. سنگ‌های کربناته و شیلی، سنگ‌های میزبان کانسار سرب و روی را تشکیل می‌دهند. تمرکز بالای فلزات سرب و روی در این سنگ‌ها مجموعه معادن ایرانکوه را به وجود آورده است. هوازدگی و فرسایش سنگ‌های میزبان مواد معدنی، مواد باطله و فاضلاب‌ها و پسماندهای ناشی از معدن‌کاری در این معادن پتانسیل بالقوه‌ای برای آلودگی آب‌های جاری، زیرزمینی و خاک‌های کشاورزی به عناصر سرب و روی و سایر فلزات سنگین همراه فراهم کرده است. هدف این پژوهش بررسی میزان غلظت کل عناصر سنگین روی، سرب، نیکل، مس، کبالت، نقره و کادمیوم در نهشته‌‌های شیلی معدن و بررسی نقش عوامل فیزیکی‌شیمیایی بر میزان غلظت و آلایندگی این عناصر است. مواد و روش‌ها: برای تعیین غلظت عناصر سنگین تعداد 12 نمونه در فواصل معین از نهشته‌های شیلی برداشت شد. برای شناسایی کانی‌های تشکیل‌دهنده سنگ‌های شیلی مقاطع نازک تهیه و توسط میکروسکپ پلاریزان بررسی شد. برای شناسایی نوع کانی‌های رسی، پلاک رسی تهیه و پس از تیمار اولیه (دمای عادی، 550 درجه سانتی‌گراد، اتیلن گلیکول) توسط دستگاه اشعه ایکس آنالیز شد. میزان کربن آلی، کربنات کلسیم و Eh و pH نمونه‌ها تعیین شد. غلظت عناصر سنگین نمونه‌ها پس از محلول‌سازی توسط دستگاه جذب اتمی محاسبه شد. ضرایب همبستگی ماده آلی و منگنز با فلزات و همچنین فلزات با فلزات محاسبه شد. برای مقایسه غلظت عناصر سنگین نسبت به میزان طبیعی آنها (غلظت عنصر در شیل) از فاکتور غنی‌شدگی استفاده شد. نتایج و بحث: شیل‌های خاکستری تیره تا زیتونی رنگ منطقه مورد بررسی از ذراتی به ریزی رس تا حداکثر سیلت تشکیل شده‌اند. کانی‌های این سنگ‌ها شامل کوارتز، مسکوویت، فلدسپار وکانی‌های رسی هستند. کانی‌های رسی به ترتیب فراوانی شامل ایلیت (70-60 درصد)، کائولینیت (27- 9 درصد) و کلریت (22-7 درصد) هستند. کانی‌های سولفیدی این نهشته‌ها را اسفالریت، گالن و پیریت تشکیل می‌دهند. مقدار میانگین مواد آلی موجود در شیل‌های منطقه 2 درصد (% 5/5 - 35/0) است و مقدار کربنات کمتر از یک درصد است. pH نمونه‌ها از تقریباً خنثی تا اندکی قلیایی (8/7-8/6) متغیر است و Eh آنها از اکسیدان تا کمی احیایی ( V100-تا18) در نوسان است. نتیجه‌گیری: میانگین غلظت کل فلزات سنگین مورد بررسی در شیل‌ها بر حسب ppmبه ترتیب فراوانی به‌صورت روی (05/128)، سرب (55/42)، نیکل (24/35)، مس (18/24)، کبالت (40/7)، نقره (33/3) و کادمیوم (79/0) است. همبستگی مثبت و بالایی نقره با سرب، کادمیوم، روی، سرب و کبالت با نیکل و منگنز و نیز همبستگی مثبت عنصر روی با ماده آلی نشان‌دهنده وجود شرایط فیزیکی‌شیمیایی مناسب برای تمرکز این عناصر است. محاسبه فاکتور غنی‌شدگی عناصر نشان‌دهنده آن است که غنی‌شدگی نقره فوق‌العاده زیاد، کادمیوم در حد متوسط و میانگین غنی‌شدگی سایر عناصر حداقل است. با توجه به غلظت نسبتاً بالای این عناصر و گسترش زیاد سنگ‌های شیلی در منطقه، با فعال شدن این عناصر در شرایط مناسب زمین‌شیمیایی و ورود آنها به آب‌های جاری و زیرزمینی می‌تواند آلودگی زیست‌محیطی آب و خاک منطقه را باعث شود.

4. محصولات باغبانی شهری چقدر سالم هستند؟ بررسی تجمع فلزات سنگین در سبزیجات پرورش یافته در داخل شهر تهران

ریحانه سادات قاضی مرعشی؛ امید نوری؛ رضا دیهیم فرد؛ امیر سالمی

دوره 15، شماره 4 ، زمستان 1396، ، صفحه 113-124

چکیده

سابقه و هدف: افزایش رشد جمعیت و شهرنشینی و گسترش روزافزون آن در سراسر جهان، تقاضا برای امنیت غذایی و خودکفایی برای تولید غذا در شهرها را افزایش داده است. در این موقعیت فعالیت‌هایی در حوزه کشاورزی در محیط شهر به شیوه‌های مختلف سنتی (کشت در سطح زمین و بستر خاک) و جدید (کشت در پشت‌بام و بستر آبی) ظهور پیداکرده و پژوهش‌های زیادی در این‌باره ... بیشتر سابقه و هدف: افزایش رشد جمعیت و شهرنشینی و گسترش روزافزون آن در سراسر جهان، تقاضا برای امنیت غذایی و خودکفایی برای تولید غذا در شهرها را افزایش داده است. در این موقعیت فعالیت‌هایی در حوزه کشاورزی در محیط شهر به شیوه‌های مختلف سنتی (کشت در سطح زمین و بستر خاک) و جدید (کشت در پشت‌بام و بستر آبی) ظهور پیداکرده و پژوهش‌های زیادی در این‌باره انجام شده و مزارع بسیاری در سطح شهر و به شیوه‌های مختلف در سراسر جهان به وجود آمده است. با این حال هنوز چالش‌هایی برای گسترش این نوع کشاورزی وجود دارد و تحقیق‌های اندکی به‌منظور بررسی سلامت محصولات پرورش‌یافته در این مکان‌ها به‌ویژه تجمع آلاینده‌های هوا در این محصولات انجام ‌شده است. هدف این تحقیق بررسی سلامت گیاهان پرورش‌یافته در محیط شهری (در دو قسمت پشت‌بام و حیاط یک ساختمان مسکونی) و ارزیابی تجمع غلظت آلاینده‌ها در میوه بادمجان (Solanum melongena var. Depressum L.) و فلفل دلمه‌ای (Capsicum frutescens var. Grossum (Mill.)) بود. مواد و روشها: دو نمونه سبزی فلفل دلمه‌ای و بادمجان در پشت بام و حیاط یک ساختمان مسکونی با ارتفاع 15 متر در منطقه 7 شهر تهران در قالب طرح کاملا تصادفی با شش تکرار کشت شدند. همچنین به‌منظور مقایسه سلامت میوه این محصولات با محصولات پرورش‌یافته در خارج شهر، نمونه‌هایی از همین محصولات، از مزرعه‌های حومه ورامین و کرج، تهیه شدند. غلظت فلزات سنگین مولیبدن، کروم، مس و منگنز (Mo, Cr, Cu, Mn) در میوه فلفل دلمه‌ای و بادمجان پرورش‌یافته در داخل شهر تهران بررسی و با محصولات پرورش‌یافته در مزرعه‌های خارج از شهر مقایسه شدند. همچنین مقدار غلظت فلز سنگین سرب و کادمیوم (Pb و Cd) در نمونه‌های کشت‌شده در شهر با استاندارد اتحادیه اروپا و استاندارد ملی ایران مقایسه شدند. هضم نمونه‌ها توسط مایکروویو و پردازش و خوانش نتایج توسط دستگاه ICP-MS انجام شد. داده‌ها توسط نرم‌افزار SASو Excel با استفاده از آزمون دانکن تجزیه شدند. نتایج و بحث: نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که غلظت فلزات سنگین در اکثر میوه‌های پرورش‌یافته در شهر به‌صورت معنی‌دار در سطح 5 درصد بالاتر از نمونه‌های پرورش‌یافته در خارج از شهر هستند، به ‌جز فلز سنگین Cr در بادمجان که نمونه خارج از شهر غلظت بالاتری را نسبت به بادمجان پرورش یافته در هر دو محل کشت شهری، نشان داد و فلز سنگین Cu که در هر دو گیاه بادمجان و فلفل دلمه‌ای، نمونه خارج از شهر غلظت بیشتری نسبت به نمونه پشت‌بام داشت. کروم در بادمجان مزرعه 56/1 برابر بادمجان حیاط و 58/1 برابر بادمجان پشت بام بود و غلظت مس در بادمجان و فلفل دلمه‌ای مزرعه 22/1 و 24/1 برابر بیشتر از نمونه پشت بام بود. همچنین جز سرب (Pb) که در برخی از نمونه‌های بادمجان پشت‌بام، فلفل دلمه‌ای پشت‌بام و فلفل دلمه‌ای حیاط؛ به ترتیب 18/0، 63/0 و 14/0 میلیگرم در هر کیلوگرم ماده خشک (mg/kgDW) و به‌‌صورت معنی‌دار (در سطح 5%) بالاتر از حد مجاز بود، سایر نمونه‌ها غلظتی پایین‌تر از حد مجاز را برای سرب و کادمیوم بر طبق استاندارد اتحادیه اروپا و استاندارد ملی ایران نشان دادند و این اختلاف در سطح 5% معنی‌دار بود. نتیجه گیری: به‌طورکلی می‌توان نتیجه گرفت که تمام محصولات پرورش‌یافته در منطقه 7 شهر تهران ازنظر مقدار فلز سنگین Cd سالم و مطابق با استانداردهای بین‌المللی و در سطح نمونه‌های پرورش‌یافته در خارج شهر بودند اما اکثر نمونه‌ها دارای مقدار بالاتر از حد مجاز از نظر مقدار فلز سنگین سرب بودند. همچنین غلظت سایر فلزات سنگین در اکثر نمونه‌های پرورش‌یافته در داخل شهر بالاتر از نمونه‌های پرورش‌یافته در خارج از شهر بود که می‌تواند به‌ دلیل ترافیک بالا، موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی نامناسب باشد.

5. غلظت عناصر سنگین (مس، سرب و روی) در سه گونه مرتعی و خاکهای مجاور اطراف کارخانه سیمان کیاسر در شمال ایران

رضا تمرتاش؛ فاطمه منتظری؛ محمدرضا طاطیان؛ قربان وهاب زاده

دوره 15، شماره 4 ، زمستان 1396، ، صفحه 1-14

چکیده

سابقه و هدف: آلودگی خاک به فلزات سنگین به دلیل پایداری درازمدت در خاک و تاثیرات مضر اکولوژیکی، به یک معضل زیست محیطیتبدیل شده است. در بررسی پوشش گیاهی در مناطق آلوده به فلزات سنگین، گیاهانی که توانایی رشد، سازگاری و جذب فلزات را دارند، ازجنبه های علمی، کاربردی و اقتصادی از اهمیت زیادی برخوردار هستند.9252 و 2222 متر از مرکز کارخانه سیمان ... بیشتر سابقه و هدف: آلودگی خاک به فلزات سنگین به دلیل پایداری درازمدت در خاک و تاثیرات مضر اکولوژیکی، به یک معضل زیست محیطیتبدیل شده است. در بررسی پوشش گیاهی در مناطق آلوده به فلزات سنگین، گیاهانی که توانایی رشد، سازگاری و جذب فلزات را دارند، ازجنبه های علمی، کاربردی و اقتصادی از اهمیت زیادی برخوردار هستند.9252 و 2222 متر از مرکز کارخانه سیمان کیاسر ساری واقع در استان مازندران، از خاک ، مواد و روشها: در این تحقیق در فواصل 522و پوشش گیاهی به روش سیستماتیک نمونهبرداری تصادفی انجام شد. تعداد 3 گونه گیاهی از قبیل گون، درمنه و پیچک با 3 تکرار و 3تیمار )در مجموع 22 نمونه از گیاه و 22 نمونه از خاک ریزوسفری( در غالب طرح آزمایشی بلوکهای کاملا تصادفی آزمایش شد. نمونه های جمع آوری شده برای انجام آزمایشات به آزمایشگاه منتقل و برای تعیین غلظت عناصر سرب، مس و روی از دستگاه ICP-OES استفاده شد. نتایج و بحث: نتایج آنالیز واریانس این تحقیق نشان داد که میزان عناصر سنگین با سطح اختلاف معنی دار ) (p ≤ 0.05 در خاک بیشتر ازگونههای مورد بررسی است. همچنین مقایسه میانگین دادهها نشان میدهد که در خاک و گونههای مورد بررسی منطقه با افزایش فاصله ازکارخانه مقدار مس و سرب دارای اختلاف معنیداری ) (p ≤ 0.05 است. این در حالی است که مس با افزایش فاصله روند افزایشی و سربروند کاهشی را نشان میدهد. عنصر روی با تغییرات فاصله در خاک اختلاف معنیداری را نشان نداد ولی در گونههای گیاهی معنیدار شدو از روند منظمی پیروی نکرد. همبستگی عناصر سنگین گونههای مورد بررسی با عناصر خاک نشان میدهد که گون و درمنه همبستگی معنیداری با عناصر مس ) r= 0.7 ( و سرب ) r=0.5 ( دارند ولی گونه پیچک فقط با عنصر روی همبستگی مثبت و معنیداری را نشان داد. نتیجه گیری: با توجه به پتانسیل بالای گونه های گون و درمنه در جذب فلزات سنگین میتوان از این گونهها در پالایش مناطق آلوده باشرایط اکولوژیکی یکسان استفاده کرد.

6. تأثیرسدیم نیتروپروساید بر افزایش پتانسیل گیاه‌پالایی عنصر روی به‌وسیله ریشه گلرنگ

شهرام نام جویان؛ حسین کرمانیان؛ علی ابوالحسنی سورکی؛ صدیقه مدرس طباطبایی؛ نازلی الیاسی

دوره 15، شماره 3 ، پاییز 1396، ، صفحه 109-122

چکیده

سابقه و هدف: استفاده از مولکول‌های سیگنال نظیر سدیم نیتروپروساید، به‌عنوان دهنده نیتریک اکساید، افزایش پتانسیل گیاه پالایی را در برخی از گونه‌های گیاهی افزایش می‌دهد. بنابراین مطالعه پیش رو با هدف بررسی نقش سدیم نیتروپروساید در افزایش پتانسیل گیاه‌پالایی و پاسخ‌ های فیزیولوژیک ریشه گیاه گلرنگ تحت تنش عنصر روی انجام شد. مواد ... بیشتر سابقه و هدف: استفاده از مولکول‌های سیگنال نظیر سدیم نیتروپروساید، به‌عنوان دهنده نیتریک اکساید، افزایش پتانسیل گیاه پالایی را در برخی از گونه‌های گیاهی افزایش می‌دهد. بنابراین مطالعه پیش رو با هدف بررسی نقش سدیم نیتروپروساید در افزایش پتانسیل گیاه‌پالایی و پاسخ‌ های فیزیولوژیک ریشه گیاه گلرنگ تحت تنش عنصر روی انجام شد. مواد و روش‌ها: تیمارها در قالب طرح کاملاً تصادفی با 5 تکرار اعمال گردیدند. پس از 10 روز، سطح نشانگرهای تنش اکسیداتیو (نظیر پراکسید هیدروژن و پراکسیداسیون لیپید) و مقدار ترکیبات آنتی‌اکسیدانت (نظیر گلوتاتیون، آسکوربات و فیتوکلاتین)، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج و بحث: به‌کارگیری سدیم نیتروپروساید منجر به تخفیف ممانعت از رشد ناشی از زیادی عنصر روی در ریشه گیاهان گردید که این امر احتمالاًبه‌ واسطه القاء برخی از ترکیبات آنتی‌اکسیدانت می‌باشد. در قیاس با گیاهانی که تنها در معرض عنصر روی قرار گرفته بودند، استفاده از سدیم نیتروپروساید منجر به کاهش مقدار نشانگرهای تنش اکسیداتیو و همچنین فعالیت آنزیم سوپراکساید دیسموتاز شد. هیچ‌گونه ارتباط آماری معنی‌داری بین استفاده از سدیم نیتروپروساید و مقدار آسکوربات و گلوتاتیون مشاهده نشد درحالی‌که تحت به‌کارگیری سدیم نیتروپروساید، میزان فیتوکلاتین ها به‌طورمعنی‌داری افزایش یافت. نتیجه‌گیری: نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق نشان می‌دهند که به‌کارگیری سدیم نیتروپروساید منجر به افزایش مقاومت نسبت به سمیت ناشی از عنصر روی می‌شود که این امراحتمالاً به‌واسطه کلات شدن بیشتر روی از طریق تحریک تولید فیتوکلاتین انجام می‌شود.

7. تخمین آلودگی فلزات سنگین رسوبات تالاب پریشان با استفاده از شاخص های سنجش آلودگی

هیوا علمی زاده؛ سعید فرهادی؛ مریم رزمی

دوره 15، شماره 1 ، بهار 1396، ، صفحه 61-76

چکیده

سابقه و هدف: ﺗﺎﻻب پریشان از ﺟﻤﻠﻪ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎی ﺑﺎ ارزش ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ دارای اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﺰاﻳﻲ دارد و در چند سال اخیر به دلیل خشکسالی‌های پی‌در‌پی به صورت کامل خشک شده است. فلزات سنگین از جمله مهمترین منابع آلاینده محیط زیست به شمار می‌روند که زمان ماندگاری آنها در رسوبات بسیار زیاد است. همچنین این فلزات ... بیشتر سابقه و هدف: ﺗﺎﻻب پریشان از ﺟﻤﻠﻪ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎی ﺑﺎ ارزش ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ دارای اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﺰاﻳﻲ دارد و در چند سال اخیر به دلیل خشکسالی‌های پی‌در‌پی به صورت کامل خشک شده است. فلزات سنگین از جمله مهمترین منابع آلاینده محیط زیست به شمار می‌روند که زمان ماندگاری آنها در رسوبات بسیار زیاد است. همچنین این فلزات اثرات زیان‌آوری بر اکوسیستمهای آبی دارند و رسوبات هم به‌عنوان منشأ و هم به‌عنوان محلی برای ذخیره این عناصر محسوب می‌شوند. از اینرو کسب اطلاعات درباره این فلزات مهم است. مواد و روش‌ها: ﻫﺪف از اﻳﻦ پژوهش برآورد آﻟﻮدﮔﻲ رسوبات تالاب پریشان ﺑﻪ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﺲ، آهن، منگنز و روی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺ‌ غنی‌سازی، شاخص انباشت ژئوشیمیایی، درجه آلودگی و ﺷﺎﺧﺺ ﺟﺎﻣﻊ ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ است. در این بررسی، ﺗﻌﺪاد ۴۰ ﻧﻤﻮﻧﻪ رسوب با وزن ۲۰۰ گرم از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ‌ﺻﻮرت ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪ و پس از هضم اسیدی و فیلتر کردن ﺑﺮای ﻗﺮاﺋﺖ ﻏﻠﻈﺖ ﻓﻠﺰات ﺳﻤﻲ آزاد ﺷﺪه در ﻫﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ، از دﺳﺘﮕﺎه ﺟﺬب اﺗﻤﻲ ﺷﻌﻠﻪ ﻣﺪل AAS ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﺗﺮﻣﻮ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﺳﺘﻔﺎده شد. در اﻳﻦ تحقیق ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم وﺟﻮد اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺧﺎص ﺑﺮای آﻟﻮدﮔﻲ ﺧﺎک در ﻛﺸﻮرﻣﺎن، از اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در دﻳﮕﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻏﻠﻈﺖ فلزات مورد بررسی در ﻣﻨﻄﻘﻪ کمتر از ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻏﻠﻈﺖ (mg/kg) ﻗﺎﺑﻞ‌ﻗﺒﻮل ﺑﺮای ﻛﺸﻮرﻫﺎی ﻟﻬﺴﺘﺎن، ﻛﺎﻧﺎدا و اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ است.نتایج و بحث: میزان تغییرات خصوصیات pH و هدایت الکتریکی(Ec) به‌ترتیب در دامنه 9/7-2/7 و 34-4/2 محاسبه شد و ﻏﻠﻈﺖ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﯿﻦ نیز ﺑﺮ ﺣﺴﺐ میلی‌گرم بر کیلوگرم در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﻓﺮاواﻧـﯽ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﻨﮕﻨـﺰ(3/71-2/18)، آهن(4/26-3/6)، روی(2/15-8/3)، مس(8/13-5/3) به‌دست آمد. ﻏﻠﻈﺖ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮای ﻓﻠﺰات منگنز، ﻣﺲ، آهن و روی ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 950، 50، 41000 و 75 ﻣﻴﻠﻲ‌ﮔﺮم ﺑﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ. ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی زﻣﻴﻦ‌اﻧﺒﺎﺷﺘﮕﻲ، ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ و ﺷﺎﺧﺺ ﺟﺎﻣﻊ ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ برای ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ استفاده شدند که ﺷﺎﺧﺺ زﻣﻴﻦ‌اﻧﺒﺎﺷﺘﮕﻲ ﺑﺮای ﻫﻤﻪ ﻓﻠﺰات کمتر از صفر ﺑﻪ‌دﺳﺖ آﻣﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن‌دﻫﻨﺪه ﻏﻴﺮآﻟﻮده بودن منطقه است، در ادامه ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ برای اﻛﺜﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺪون آﻟﻮدﮔﻲ ﻗﺮار گرفت، و ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ ﺑرای تمام فلزات مورد بررسی ﻣﻘﺪاری کمتر از یک را نشان داد ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ تمام دادهﻫﺎ در ﻃﺒﻘﻪ بدون آلودگی ﻗﺮار گرفتند. همچنین نتایج ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ منگنز، ﻣﺲ، آهن و روی ﻣﻨﺸﺄ زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻛﺸﺎورزی دارﻧﺪ و ﻏﻠﻈﺖ ﻓﻠﺰات در ﺧﺎک ﺑﻪ ﻣﻨﺸﺄ ﻃﺒﻴﻌﻲ آﻧﻬﺎ ارﺗﺒﺎط داده ﺷﺪ.نتیجه‌گیری: در نهایت می‌توان بیان کرد ﻛﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد بررسی کمترین رﻳﺴﻚ آﻟﻮدﮔﻲ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ دارد. در واﻗﻊ ﻣﻲ‌ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻓﻠﺰات ﻣﺲ، آهن، منگنز و روی در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻨﺸﺄ زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ دارﻧﺪ و در طی فرایندهای طبیعی زمین‌شناسی و از طریق چشمه‌های ورودی به این تالاب تغییر می‌کنند.

8. بررسی رفتار فلزات سنگین طی اختلاط مصبی رودخانه سفیدرود با دریای خزر

علی معرفت؛ عبدارضا کرباسی؛ حسن سرشتی

دوره 15، شماره 1 ، بهار 1396، ، صفحه 15-26

چکیده

سابقه و هدف: با توجه به اینکه امروزه بیش از 60 درصد از مردم جهان در نواحی مصبی سکونت دارند و در پی آن این نواحی همواره در معرض آلودگی‌های شدیدی همچون تخلیه فلزات سمی و خطرناک قرار دارند، بررسی رفتار مصب‌ها در مقابل این نوع آلودگی‌ها ضرورت دارد. برای این نوع بررسی‌ها لازم است ناحیه مصبی شبیه‌سازی شود. از آنجا که تشکیل مصب نتیجه اختلاط ... بیشتر سابقه و هدف: با توجه به اینکه امروزه بیش از 60 درصد از مردم جهان در نواحی مصبی سکونت دارند و در پی آن این نواحی همواره در معرض آلودگی‌های شدیدی همچون تخلیه فلزات سمی و خطرناک قرار دارند، بررسی رفتار مصب‌ها در مقابل این نوع آلودگی‌ها ضرورت دارد. برای این نوع بررسی‌ها لازم است ناحیه مصبی شبیه‌سازی شود. از آنجا که تشکیل مصب نتیجه اختلاط آب شور دریا و شیرین رودخانه است، می‌توان با ایجاد رژیم‌های شوری متفاوت این ناحیه را شیبه‌سازی کرد.مواد و روش‌ها: هدف از این تحقیق بررسی رفتار فلزات سنگین و سمی همانند سرب، مس، روی، نیکل و منگنز در مصب بزرگ‌ترین رود حاشیه جنوبی دریای خزر، سفیدرود، است. برای این کار آب شیرین و شور دریای خزر در 5 رژیم شوری ترکیب شدند تا شوری‌های 1 تا 4/3 پی‌اس‌یو ایجاد شود. پس از رو آمدن لخته‌ها، نمونه داخل هر آکواریوم جداگانه فیلتراسیون (22/0 میکرومتر) می‌شود. بدین ترتیب لخته‌ها روی فیلترها جمع می‌شوند. فیلترهای حاوی لخته را داخل بشرهای کوچک گذاشته و 5 سی‌سی اسید نیتریک فوق‌العاده تمیز (Extra Pure) به آنها اضافه می‌کنیم. پس از گذشت حدود 6 ساعت، فیلترها و لخته‌های روی آنها (بدون حرارت) کاملا هضم می‌شود. سپس مایع داخل بشرها را با آب مقطر و اسید کلریدریک یک نرمال به نسبت 5/2 و 5/7 میلی‌لیتر در بالن ژوژه 10 سی‌سی به حجم می‌رسانیم. اکنون نمونه‌ها برای آنالیز با دستگاه ICP آماده‌اند. در این پژوهش به منظور بررسی عوامل تاثیرگذار محیط مصبی بر رفتار فلزات سنگین از آنالیز خوشه‌ای که یک روش آماری است استفاد می‌شود.نتایج و بحث: مصب‌ها همانند یک فیلتر می‌توانند از بار ورودی فلزات سنگین و سمی به محیط‌های آب شور مانند دریا بکاهند. این پژوهش فرآیند حذف عناصر محلول و کلوییدی منگنز، مس، روی، سرب و نیکل را در اثر فرآیند لخته‌سازی طی اختلاط مصبی آب رودخانه سفیدرود با آب دریای خزر به‌صورت آزمایشگاهی بررسی می‌کند. طبق این بررسی، برای اولین بار دو فلز روی و سرب به ترتیب با صد و صفر درصد لخته‌سازی رفتار کاملا غیرخوددار و کاملا خوددار از خود نشان دادند. همچنین در اثر اختلاط مصبی آب شور با آب شیرین، سه عنصر مس، نیکل و منگنز به ترتیب با مقادیر 55 ، 41 و 4 به‌ لخته تبدیل شده و به همین میزان از بار وردی آنها از رودخانه سفیدرود به دریای خزر کاسته می‌شود. مطابق آنالیز خوشه‌ای چهار پارامتر شوری، هدایت الکتریکی، pHو پتانسیل اکسایش-احیا بر لخته شدن فلز روی تاثیرگذار هستند. آنالیزهای آماری نشان می‌دهند که تنها پارامتر تاثیرگذار بر لخته شدن فلز مس اکسیژن محلول است. همچنین هیچ پارامتری بر لخته شدن دو عنصر منگنز و نیکل تاثیرگذار نیست.نتیجه‌گیری: محیط اختلاط مصبی تاثیر متفاوتی بر فلزات سنگین مختلف دارد. دلیل این تفاوت را می‌توان به نوع فلزات سنگین در محیط و همچنین پارامترهای فیزیکی و شیمیایی نسبت داد.

9. آلودگی پساب صنعتی مخازن ذخیره و توزیع فرآورده‌های نفتی پالایشگاه نفت شازند به فلزات سنگین (نیکل و روی)

ثمر مرتضوی؛ فائزه صابری نسب

دوره 14، شماره 4 ، زمستان 1395، ، صفحه 135-148

چکیده

سابقه و هدف: آلودگی نفت پیامد اجتناب ‌ناپذیر افزایش سریع جمعیت است. استفاده ازمنابع نفتی بدون وقفه و درمقیاس بزرگ رو به افزایش بوده و از بزرگ‌ ترین دلایل آلودگی ناشی از آن است. این پژوهش آلودگی فلزات سنگین نیکل و روی در پساب مخازن نفتی پالایشگاه شازند را بررسی می‌کند.مواد و روشها:نمونه‌برداری به صورت تصادفی از ۶ نوع مخزن نفتی متفاوت ... بیشتر سابقه و هدف: آلودگی نفت پیامد اجتناب ‌ناپذیر افزایش سریع جمعیت است. استفاده ازمنابع نفتی بدون وقفه و درمقیاس بزرگ رو به افزایش بوده و از بزرگ‌ ترین دلایل آلودگی ناشی از آن است. این پژوهش آلودگی فلزات سنگین نیکل و روی در پساب مخازن نفتی پالایشگاه شازند را بررسی می‌کند.مواد و روشها:نمونه‌برداری به صورت تصادفی از ۶ نوع مخزن نفتی متفاوت براساس نوع محصولات تولیدی و با ۳ تکرار در هر مخزن انجام شد. از آنجا که نمونه‌ها در ۳ فاز مجزا (آلی، آبی، آبی و آلی) نمونه‌برداری شدند، روش آنالیز مجزایی برای هر فاز به کار گرفته شد.نتایج و بحث:نتایج بررسی نمونه‌ها نشان داد میانگین غلظت فلزات نیکل و روی در پساب مخازن ذخیره به ترتیب 141/5 و 087/7 میلی‌گرم بر لیتر است. همچنین مقایسه غلظت نمونه‌ها با استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا و ایران نشان داد غلظت فلز نیکل در 25% نمونه‌ها بالاتر از حد استانداردها بوده و ۷۵% آنها غلظتی معادل یا کمتر از میزان استاندارد را دربرداشتند. همچنین غلظت فلز روی نیز در۲۰% نمونه‌ها فراتر از حد مجاز استانداردها و در ۸۰% آنها نیز غلظتی معادل یا کمتر از این میزان را دارا بودند.نتیجه گیری:در نهایت، باتوجه به وضعیت بوم‌شناختی درخور توجه منطقه شازند، کنترل آلاینده‌های فلزی و پایش پساب ذخایر نفتی در این منطقه، مورد تاکید بوده که نیازمند مدیریت صحیح و به‌موقع به منظور پیش‌گیری ازافزایش آلاینده‌های حاصل ازآنها است.

10. بررسی تأثیر کانسار مس- مولیبدن پورفیری هفت‌چشمه (ورزقان) بر سلامتی زیستمندان منطقه حفاظت‌شده ارسباران

خدیجه پور رنجبری؛ عبدالرضا واعظی هیر؛ محمد رضا حسین زاده

دوره 14، شماره 3 ، پاییز 1395، ، صفحه 187-200

چکیده

سابقه و هدف: کانسار مس- مولیبدن پورفیری هفت‌چشمه در 28 کیلومتری شمال شهر ورزقان در استان آذربایجان شرقی در جنگل‌های ارسباران واقع شده است. آب سطحی و زیرزمینی موجود در منطقه از میان توده کانساری عبور کرده و ممکن است فلزات سنگین و سمی را به وسیله واکنش‌های شیمیایی از توده حل کند و با خود ببردو به مرور زمان باعث به خطر افتادن گونه‌های ... بیشتر سابقه و هدف: کانسار مس- مولیبدن پورفیری هفت‌چشمه در 28 کیلومتری شمال شهر ورزقان در استان آذربایجان شرقی در جنگل‌های ارسباران واقع شده است. آب سطحی و زیرزمینی موجود در منطقه از میان توده کانساری عبور کرده و ممکن است فلزات سنگین و سمی را به وسیله واکنش‌های شیمیایی از توده حل کند و با خود ببردو به مرور زمان باعث به خطر افتادن گونه‌های گیاهی و موجودات زنده جنگل ارسباران ‌شود. با توجه به اینکه هنوز عملیات بهره‌برداری در منطقه صورت نگرفته هدف از این پژوهش بررسی تأثیر ماده معدنی بر افزایش غلظت عناصر آلاینده در آب‌های سطحی و زیرزمینی و تأثیر این آلودگی بر زیستمندان (انسان، گیاه و جانور) منطقه است‌.مواد و روش: برای بررسی تأثیر این کانسار بر سلامتی زیستمندان منطقه (انسان، گیاه و جانور) 24 نمونه از آب‌های سطحی و زیرزمینی خارج‌شده از این کانسار و مناطق مجاور، جمع‌آوری و برای اندازه‌گیری برخی پارامترهای شیمیایی و غلظت فلزات Pb, Mo, Cu و Zn به آزمایشگاه منتقل شد. نتایج و بحث: غلظت فلزات سنگین حاصل از آنالیز آب سطحی و زیرزمینی هفت‌چشمه نسبت به حد مجاز توصیه‌شده توسط سازمان‌های بین‌المللی و نیز تحقیقات انجام‌شده برای جانداران آبزی، حیات‌وحش، گیاهان و ساکنان مقایسه و تجزیه‌و‌تحلیل شد. بررسی‌ها نشان داد که تحت تأثیر کانسار هفت‌چشمه، غلظت مولیبدن در نزدیک توده کانسار نسبت به حد استانداردهایEEC, EPA و WHO و غلظت سرب تمام نمونه‌ها نسبت به حد استاندارد EPA و غلظت روی و مس نسبت به حد استاندارد EEC بالا بوده و برای ساکنان منطقه خطرناک است‌. مقایسه غلظت عناصر نسبت به استانداردهای تعیین‌شده برای جانداران و گیاهان از جمله درخت بلوط و گیاهان کشاورزی نیز نشان داد که این عناصر در منابع آب سطحی و زیرزمینی مجاور کانسار بالاتر از حد مجاز استاندارد بوده و می‌تواند برای زیستمندان منطقه خطرناک باشد اما با دور شدن از کانسار از غلظت آنها کاسته می‌شود. به‌طوری که بیشتر نمونه ها دارای غلظت بالایی از مس و سرب بوده و برای آبزیان منطقه مضر است. از نظر خطر برای سلامت ساکنان منطقه، غلظت روی و مس پایین‌تر از استاندارد WHO است ولی غلظت مولیبدن و سرب در برخی نمونه‌های نزدیک به توده معدنی بالاتر از این استاندارد است. بر اساس استاندارد FAO غلظت مس در یک ایستگاه بالاتر از حد استاندارد لازم برای حیات‌وحش بوده ولی در سایر ایستگاه‌ها غلظت مناسب است. از نظر غلظت سرب و روی و منیزیم نیز در شرایط فعلی خطری متوجه حیات‌وحش منطقه نخواهد بود. نتیجه‌گیری: این پژوهش نشان داد که کانسار مس-‌مولیبدن پورفیری هفت‌چشمه از عوامل مهم و تأثیرگذار بر کیفیت آب سطحی و زیرزمینی منطقه است‌ که از تأثیرات آن کاهش pHو افزایش غلظت عناصر سنگین در رودخانه مجاور توده شده است که در صورت معدن‌کاری بدون رعایت اصول زیست‌محیطی می تواند به مرور زمان باعث از بین رفتن گونه‌های گیاهی جنگل ارسباران و به خطر افتادن موجودات زنده ‌شود. مقایسه غلظت‌های فلزات سنگین حاصل از آنالیز آب‌های سطحی و زیرزمینی با استانداردهای جهانی و نیز تحقیقات انجام‌شده برای جانداران آبزی، حیات‌وحش، گیاهان و ساکنان نشان داد که بیشتر نمونه‌های نزدیک به توده کانساری دارای عناصر سنگین بیش از حد مجاز است‌ و این برای سلامتی انسان، زیستمندان و گیاهان نادر منطقه ارسباران خطرناک است‌ اما با دور شدن از کانسار از غلظت آنها کاسته می‌شود. بنابراین پیش از بهره‌برداری از کانسار هفت‌چشمه بایستی بررسی‌های مربوط به اثرات زیست‌محیطی بهره‌برداری از این کانسار (EIA) انجام و به دلیل قرار گرفتن آن در منطقه حفاظت‌شده ارسباران از تکنیک‌های متفاوتی برای بهره‌برداری استفاده شود.

11. بررسی غلظت و سطوح آلودگی فلزات سنگین در ذرات معلق در سه شهر سنندج، خرم آباد و اندیمشک

مهدی رجبی؛ میلاد بیرانوند

دوره 13، شماره 4 ، زمستان 1394، ، صفحه 9-16

چکیده

طوفان های گرد و غباری که اغلب در مناطق خشک و نیمه خشک جهان روی می دهند حجم زیادی از ذرات معلق را با خود حمل می کنند و از این رو به عنوان یکی از مهمترین معضلات زیست محیطی در مقیاس های منطقه ای و بین المللی تلقی می گردند. این تحقیق به ارزیابی مقادیر فلزات سنگین در ذرات گرد و غبار ته نشین شده در شهرهای سنندج، خیر آباد و اندیمشک در غرب ایران ... بیشتر طوفان های گرد و غباری که اغلب در مناطق خشک و نیمه خشک جهان روی می دهند حجم زیادی از ذرات معلق را با خود حمل می کنند و از این رو به عنوان یکی از مهمترین معضلات زیست محیطی در مقیاس های منطقه ای و بین المللی تلقی می گردند. این تحقیق به ارزیابی مقادیر فلزات سنگین در ذرات گرد و غبار ته نشین شده در شهرهای سنندج، خیر آباد و اندیمشک در غرب ایران می پردازد. نمونه برداری ذرات گرد و غبیار از 03 خرداد 1091 بمدت یکسال در بازه های زمانی 13 روزه و به طیور همزمان در سه ایستگاه مذکور با استفاده از روش Gauge Deposit Method صورت گرفت و اندازه گیری فلزات Fe و Mn با استفاده از جذب اتمی به روش شعله و Ni, Cr, Cd, Pb, Ag, As, Cu, Zn به روش کوره گرافیکی انجام شد. سپس سطح آلودگی فلزات سنگین با استفاده از Index Enrichment و( Igeo) Geo-Accumulation Index شاخص های Factor( EF )ارزیابی گردید. نتایج شاخص‌های Igeo و EF میزان آلودگی Ag و Cu را بیش از دیگر فلزات سنگین در گرد و غبار هر سه ایستگاه ارزیابی کرد. علی رغم کمتر بودن میانگین میزان گرد و غبار باریده در ایستگاه سنندج، غلظت فلزات سنگین در ذرات گرد و غبار این ایستگاه در مقایسه با ایستگاه های دیگر بطور نسبی بیشتر بود. بیشترین گرد و غبار باریده بر واحد سطح در ایستگاه اندیمشیک، سپس ایسیتگاه خر آباد و نهایتا ایستگاه سینندج بدسیت آمید. یمن آنکیه حیداک ر و حداقل میزان گرد و غبار باریده بر سه ایستگاه به ترتیب در اردیبهشت و بهمن ثبت شد.

12. تاثیر قارچ میکوریزا بر رشد و عملکرد گیاه دارویی رزماری (Rosmarinus officinalis L.) در شرایط تنش سرب و کادمیوم

لیلا تبریزی؛ سیاوش محمدی؛ مجتبی دلشاد؛ بابک متشرع زاده

دوره 13، شماره 2 ، تابستان 1394، ، صفحه 37-48

چکیده

گیاه دارویی رزماری (Rosmarinus officinalis L.) گیاهی چندساله و از تیره نعناعیان (Lamiaceae) است که در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی، غذایی و نوشابه‌سازی استفاده می‌شود. برای بررسی رشد و عملکرد گیاه دارویی رزماری در همزیستی با قارچ میکوریزا آربسکولار تحت تنش فلزات سنگین سرب و کادمیوم، تحقیقی در سال 1391 بر اساس یک آزمایش گلدانی در گلخانه پردیس کشاورزی ... بیشتر گیاه دارویی رزماری (Rosmarinus officinalis L.) گیاهی چندساله و از تیره نعناعیان (Lamiaceae) است که در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی، غذایی و نوشابه‌سازی استفاده می‌شود. برای بررسی رشد و عملکرد گیاه دارویی رزماری در همزیستی با قارچ میکوریزا آربسکولار تحت تنش فلزات سنگین سرب و کادمیوم، تحقیقی در سال 1391 بر اساس یک آزمایش گلدانی در گلخانه پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در کرج به‏صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارها شامل قارچ میکوریزا در دو سطح تلقیح و عدم تلقیح میکوریزا و فلز سنگین در پنج سطح بدون فلز، سرب 150، سرب 300، کادمیوم 40 و کادمیوم 80 میلی‎گرم در کیلوگرم خاک بودند. صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، تعداد ساقه فرعی در بوته، طول ساقه فرعی، تعداد برگ، سطح برگ، قطر یقه، وزن‎تر و خشک اندام ‏هوایی، وزن خشک برگ، نسبت وزن خشک برگ به وزن خشک اندام ‏هوایی، درصد اسانس و عملکرد اسانس اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت فلزات سنگین سرب و کادمیوم در خاک میزان رشد و عملکرد در رزماری کاهش یافت. اما تلقیح گیاهان با قارچ میکوریزا باعث افزایش آن‎ها در شرایط تنش فلزات سنگین شد و رشد و عملکرد را در چنین شرایطی بهبود بخشید. بیشترین میزان وزن تر و خشک اندام هوایی در گیاهان میکوریزی و عدم کاربرد فلزات سنگین و کمترین میزان این صفات در گیاهان غیرمیکوریزی آلوده به کادمیوم 80 میلی‎گرم در کیلوگرم خاک حاصل شد که به ترتیب به میزان 63/57 و 46/79 درصد نسبت به گیاهان میکوریزی و عدم کاربرد فلزات سنگین کاهش یافت. همچنین بالاترین درصد و عملکرد اسانس رزماری به ترتیب در گیاهان غیرمیکوریزی آلوده به سرب 300 میلی‎گرم در کیلوگرم خاک و گیاهان میکوریزی غیر آلوده به فلزات سنگین به دست آمد.

13. تغییرات فصلی فلز سرب در آب، رسوب و اندام‎های مختلف ماهی کفال (Liza aurata)، تالاب گمیشان

زید احمدی؛ اکبر یزدی؛ رضا اکرمی

دوره 13، شماره 2 ، تابستان 1394، ، صفحه 49-56

چکیده

این پژوهش با هدف تعیین سطح فلز سنگین سرب در آب، رسوب و ماهی کفال در تالاب گمیشان انجام شد. نمونه‎برداری این پژوهش در تالاب گمیشان و در سه نقطه ابتدایی، میانی و انتهایی تالاب انجام شد. نمونه‎ها در دو فصل تابستان و زمستان برداشت و تعداد نمونه‎ها شامل 3 تکرار برای هر نقطه و در هر مرحله بود. برای آنالیز سرب از دستگاه جذب اتمی با کوره گرافیتی ... بیشتر این پژوهش با هدف تعیین سطح فلز سنگین سرب در آب، رسوب و ماهی کفال در تالاب گمیشان انجام شد. نمونه‎برداری این پژوهش در تالاب گمیشان و در سه نقطه ابتدایی، میانی و انتهایی تالاب انجام شد. نمونه‎ها در دو فصل تابستان و زمستان برداشت و تعداد نمونه‎ها شامل 3 تکرار برای هر نقطه و در هر مرحله بود. برای آنالیز سرب از دستگاه جذب اتمی با کوره گرافیتی استفاده شد. بر اساس نتایج مقایسه میانگین مقدار سرب در آب، رسوب و ماهی اختلاف معنی‎دار را نشان داد (05/0>p) به‎طوری‏که در هر دو فصل مقدار این عنصر در رسوب نسبت به ماهی بیشتر و مقدار سرب ماهی از آب بیشتر بود (رسوب>ماهی >آب). هم‎چنین مقایسه میانگین مقدار سرب در ایستگاه‏های نمونه‏برداری اختلاف معنی‏داری را نشان داد (05/0>p) و ایستگاه مختوم قلی بالاترین میزان سرب را در رسوبات نشان داد. نتایج مقایسه میانگین مقدار سرب در اندام‏های آبشش، کبد و عضله اختلاف معنی‏داری را نشان داد (05/0>p) به طوری‏که در دو فصل مورد بررسی مقدار این عنصر در آبشش نسبت به عضله بیشتر و مقدار سرب عضله از کبد بیشتر بود (آبشش>عضله>کبد). هر چند مقادیری از سرب در عضله مشاهده شد اما این مقدار از حد استاندارد‏های جهانی بهداشت و سلامت پایین‏تر بود و سلامت مصرف‏کنندگان را در حال حاضر، تهدید نمی‏کند.

14. مطالعه امکان استفاده از گیاه حرا (Avicennia marina) به عنوان پایش‎گر زیستی فلزات سنگین در خوریات ماه‎شهر

میترا چراغی؛ علیرضا صفاهیه؛ علی دادالهی سراب؛ کمال غانمی؛ عبدامجید دورقی

دوره 13، شماره 1 ، بهار 1394، ، صفحه 33-42

چکیده

چکیدهبا توجه به این‎که گیاه حرا گونه غالب اکوسیستم‎های مانگرو خوریات ماه شهر می‎باشد، از این‎رو در این مطالعه به منظور سنجش میزان فلزات سنگین (مس، سرب، نیکل ،کادمیوم و روی) خوریات ماه‎شهر از گیاه حرا استفاده گردید. بدین منظور نمونه‎‎برداری از برگ و ریشه درخت حرا و رسوبات سه رویش گاه دست کاشت در منطقه‎‎ بندر امام خمینی در دو فصل ... بیشتر چکیدهبا توجه به این‎که گیاه حرا گونه غالب اکوسیستم‎های مانگرو خوریات ماه شهر می‎باشد، از این‎رو در این مطالعه به منظور سنجش میزان فلزات سنگین (مس، سرب، نیکل ،کادمیوم و روی) خوریات ماه‎شهر از گیاه حرا استفاده گردید. بدین منظور نمونه‎‎برداری از برگ و ریشه درخت حرا و رسوبات سه رویش گاه دست کاشت در منطقه‎‎ بندر امام خمینی در دو فصل تابستان و زمستان صورت گرفت. از هر رویش‎گاه مجموعاً 9 نمونه‎ رسوب، 9 نمونه‎‎ ریشه (هرنمونه حاوی تقریباٌ 6 قطعه ریشه) و 9 نمونه‎ برگ (هر نمونه حاوی حدوداً 25 برگ) برداشت گردید. پس از هضم نمونه‎ها در آزمایشگاه، غلظت فلزات سنگین با استفاده از دستگاه جذب اتمی اندازه‎گیری شد. نتایج این مطالعه نشان داد که میانگین غلظت مس، سرب، نیکل، کادمیوم و روی در رسوب به ترتیب برابر 13/25، 02/15، 96/100، 82/3 و 98/75 ، در بافت ریشه به ترتیب برابر 49/10، 6/7، 96/6، 91/1 و 77/36 و در بافت برگ به ترتیب برابر 6/5، 2/6، 54/4، 41/1 و 56/22 می‎باشد. هم‎چنین همبستگی مثبت و معنی‎داری میان غلظت فلزات در رسوبات و بافت‎های گیاه به دست آمد. به طور کلی نتایج مبین آن است که گیاه حرا پایش‎گر زیستی مناسبی برای فلزات سنگین مورد مطالعه در خوریات ماه‎شهر می‎باشد، لیکن با توجه به این که میزان تجمع فلزات سنگین در ریشه‎ حرا نسبت به برگ آن بیشتر می‎باشد و نیز ضریب همبستگی بالاتری میان غلظت فلزات در رسوبات و ریشه گیاه نسبت به برگ به دست آمد، می‎توان بیان نمود که ریشه‎‎ گیاه حرا نسبت به برگ پایش‎گر زیستی مناسب‎تری می‎باشد.

15. در رسوبات دانهریز تالاب انزلی Zn و Cu ،Sr ،Cr ،Ni بررسی توزیع فلزاتسنگین

حمیدرضا پاکزاد؛ مهرداد پسندی؛ اردشیر رومیانی؛ مهدی کمالی

دوره 12، شماره 2 ، تابستان 1393

چکیده

تالاب انزلی از لحاظ شرایط خاص اکولوژیک، اقتصادی و اجتماعیاهمیت زیادی دارد. رودخانه های متعددی با عبور از جنگل، شهر وروستاهای اطراف این تالاب، انواع گوناگونی از آلاینده ها را در آنتخلیه میکنند. برای تعیین غلظت فلزات سنگین و عواملفیزیکوشیمیایی و رسوبی موثر بر تمرکز نسبی آنها در رسوبات تالابانزلی از 22 نقطه واقع در رودخانه های ورودی ... بیشتر تالاب انزلی از لحاظ شرایط خاص اکولوژیک، اقتصادی و اجتماعیاهمیت زیادی دارد. رودخانه های متعددی با عبور از جنگل، شهر وروستاهای اطراف این تالاب، انواع گوناگونی از آلاینده ها را در آنتخلیه میکنند. برای تعیین غلظت فلزات سنگین و عواملفیزیکوشیمیایی و رسوبی موثر بر تمرکز نسبی آنها در رسوبات تالابانزلی از 22 نقطه واقع در رودخانه های ورودی به تالاب و کانال هایارتباطی تالاب با دریا نمونهبرداری صورت گرفت . دان هبندی، آنالیزمقدار ماده آلی و کربنات کلسیم رسوبات ،pH و Eh ، کانی های رسیCu ،Sr ،Cr ،Ni دانهریز (گلی) اندازهگیری شد و غلظت فلزاتسنگیندر این رسوبات تعیین گردید. کانی های رسی اصلی این رسوبات Zn وبه ترتیب فراوانی شامل مونت موریونیت، ایلیت، کلریت و کائولینیتمی باشند. عناصر کروم، مس و نیکل در نمونه هایی که فراوانی رسبیشتر است، افزایش نشان میدهند و غلظت عنصر روی در نمونههاییکه حاوی کانی های مونت موریونیت و ایلیت میباشند، بیش تر است .افزایش مواد آلی رسوبات، با افزایش غلظت عناصر کروم و مس وکاهش غلظت عنصر نیکل مطابقت دارد. در نمونههای حاوی آهن ومنگنز بیش تر، غلظت عنصر نیکل نیز بیشتر است. کربناتکلسیم باغلظت عنصر استرانسیوم همبستگی مثبت دارد . بر اساس فاکتورغنی شدگی، عناصر مس و روی فقط در یک نمونه غنیشدگی متوسطنشان میدهند. غنیشدگی عناصر نیکل، استرانسیم و کروم در رسوباتتالاب انزلی حداقل است.

16. تعیین تجمع فلزات سنگین در گیاه حرای خور بردستان استان بوشهر با تاکید بر ضریب غنی شدگی

میترا چراغی؛ علی دادالهی سراب؛ کمال غانمی؛ عبدالمجید دورقی؛ علیرضا صفاهیه

دوره 11، شماره 4 ، زمستان 1392

چکیده

گیاه حرا (Avicennia marina) از گیاهان آبزی مناطق جزر و مدی است که دارای پراکنش وسیعی در خور بردستان (استان بوشهر) می‎باشد. این مطالعه با هدف تعیین میزان تجمع فلزات سنگین در رسوب و بافت های گیاه و نیز توانایی انتقال این عناصر از رسوب به بافت‎های گیاه A.marina انجام گردید. بدین منظور پس از هضم نمونهها در آزمایشگاه، غلظت فلزات سنگین با استفاده ... بیشتر

17. اندازه‏گیری و پهنه‏بندی آلودگی فلزات‏سنگین در خاک با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی اراضی جنوب شهر تهران

ملیحه جمالی؛ کورس خوشبخت؛ رضا دیهیم فرد؛ رضا مومنی وصالیان

دوره 11، شماره 4 ، زمستان 1392

چکیده

این تحقیق با هدف اندازه‏گیری و پهنه‏بندی آلودگی فلزات سنگین در خاک زمینهای کشاورزی جنوب شهر تهران به مساحت 1500 هکتار انجام شد. در این مطالعه در 64 نقطه تعداد 128 نمونه خاک به روش سیستماتیک-تصادفی از دو عمق صفر تا 30 و 60-30 سانتی‌متری برداشت شد و غلظت پنج عنصر کادمیم، کروم، نیکل، سرب و روی اندازه‌گیری گردید. همچنین پارامترهایی مانند pH، EC ... بیشتر

18. جذب زیستی سرب و کادمیوم به وسیله گیاهان آبزی علفچشمه و پونه در شرایط هیدروپونیک

محمود خرمی وفا؛ زهرا احمدپور؛ سعید جلالی هنرمند؛ کیانوش چقامیرزا؛ معصومه خان احمدی

دوره 11، شماره 3 ، پاییز 1392

چکیده

چکیدهبهمنظور بررسی توان مندی دو گیاه آبزی علف چشمهدر جذب (Menthapulegium) و پونه (Nastutiumofficinale)زیستی فلزات سرب و کادمیوم از آب ، پژوهشی شامل دو آزمایشفاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی در شرایط هیدروپونیکانجام شد. فاکتور اول شامل نوع گیاه (پونه و علفچشمه) و فاکتور دوم100 و 150 ، در آزمایش اول و دوم به ترتیب عبارت از سرب ( 506 و 9 میلی گرم در لیتر) ... بیشتر چکیدهبهمنظور بررسی توان مندی دو گیاه آبزی علف چشمهدر جذب (Menthapulegium) و پونه (Nastutiumofficinale)زیستی فلزات سرب و کادمیوم از آب ، پژوهشی شامل دو آزمایشفاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی در شرایط هیدروپونیکانجام شد. فاکتور اول شامل نوع گیاه (پونه و علفچشمه) و فاکتور دوم100 و 150 ، در آزمایش اول و دوم به ترتیب عبارت از سرب ( 506 و 9 میلی گرم در لیتر) بود. پس از ، میلی گرم در لیتر) و کادمیوم ( 314 روز ریشه و اندام هوایی دو گیاه بهمدت 48 ساعت در دمای 502گرم از / درجه سانتیگراد درون آون کاملاً خشک ش د. سپس 0نمونه های گیاهی خشک پودرشده برای اندازهگیری انباشت سرب وکادمیوم با استفاده از دستگاه جذب اتمی استفاده شد. بیشترین میزانسرب در ریشه پونه و علفچشمه در غلظتهای 150 و 100 میلیگرمدر لیتر رخ داد (بهترتیب 185348 و 3261 میلیگرم بر کیلوگرم مادهخشک) و بیشترین میزان آن در اندام های هوایی این دو گیاه بهترتیب5 میلی گرم بر کیلوگرم مشاهده شد. فاکتور / 5 و 201 / با مقادیر 695انتقال پایین علف چشمه و پونه در این آزمایش (برای سرب به ترتیب0) به مفهوم / 0 و 004 / 0 و برای کادمیوم به ترتیب 4 / 0/06 و 002انتقال کم تر آلایندهها به اندامهای هوایی و درنتیجه تجمع بیشترسرب و کادمیوم در ریشههاست که با توجه به سهولت برداشت گیاهانآبزی و جداسازی ریشه از اندام های هوایی، این ویژگی یک مزیتمحسوب میشو

19. ارزیابی زیستمحیطی چشمههای آبگرم منطقه مرکزی مازندران

سید جواد مقدسی؛ پدرام ناوی؛ مرضیه رضایی عبدلی

دوره 11، شماره 3 ، پاییز 1392

چکیده

در این مقاله چشمه ه ای آب گرم منطقه مرکزی مازندران ، شاملچشمههای آبگرم آب اسک، لاریجان، استراباکو و لاویج(موسویلاویج و فیللاویج) از نظر زیست محیطی مورد ارزیابی قرارگرفت. اگرچه از آب این چشمه ها به صورت مستقیم ی ا غیرمستقیمبرای هدفهای درمانی استفاده می شود، ولی استفاده نابهجا از آن ها باتوجه به غلظت بالای برخی عناصر کمی اب می تواند ... بیشتر در این مقاله چشمه ه ای آب گرم منطقه مرکزی مازندران ، شاملچشمههای آبگرم آب اسک، لاریجان، استراباکو و لاویج(موسویلاویج و فیللاویج) از نظر زیست محیطی مورد ارزیابی قرارگرفت. اگرچه از آب این چشمه ها به صورت مستقیم ی ا غیرمستقیمبرای هدفهای درمانی استفاده می شود، ولی استفاده نابهجا از آن ها باتوجه به غلظت بالای برخی عناصر کمی اب می تواند برای انسان ومحیط زیست خطرات زیادی ایجاد کند. در این مطالعه ضمن بررسیخصوصیات عمومی آب چشمه ه ا، غلظت فلزات سنگ ین آرسنیک ،کادمیوم، کروم، سرب، نیکل، مس، منیزیم، روی، مولیبدن، وانادیم وکبالت در آب چشم ه ها، خاک ی ا سنگ های پیرامون چشم ه هااندازهگیری و از نظر زیستمحیطی مورد ارزیابی قرار گرفت.بدینترتیب مشخص شد که مقدار آرسنیک در آب و خاک چشمه هایمنطقۀ مورد مطالعه بیشتر از حد مجاز تعیین شده توسط سازمانبهداشت جهانی است. مقدار سرب در همه نمونه های آب، بهجز چشمهلاریجان، بیشتر از حد مجاز است. مقدار سایر فلزات سنگ ین در آبچشمه ها کم تر از حد مجاز است و درنتیجه از نظر زیست محیطی آثارزیان باری نخواهند داشت. مقدار آرسنیک در نمونه های خاک پیرامونچشمه های آب اسک، استراباکو و لاریجان کمتر از حد مجاز است، ولیدر تراورتن آب اسک بیشتر از حد مجاز است . مقدار سایر فلزاتسنگین اندازه گیری شده در نمونه های خاک چشمه های مورد مطالعهکم تر از حد مجاز است و درنتیجه از نظر زیستمحیطی آثار زیانبار یبر جای نخواهند گذاشت.

20. ارزیابی سطح آلودگی فلزات سنگین در ذرات معلق باریده در غرب ایران با استفاده از شاخص Geo-accumulation

رضا بشیری خوزستانی؛ بابک سوری

دوره 11، شماره 2 ، تابستان 1392

چکیده

انتشار ذرات معلق در مناطق غربی ایران به عنوان یکی از مهم ترین مشکلات زیست محیطی این مناطق در سال های اخیر معرفی شده است. به علاوه وجود فلزات سنگین در این ذرات به دلیل خاصیت سمی و بیماری زایی آن ها همواره مورد توجه محققین قرار داشته است . از این رو تشخیص میزان این نوع از آلودگی بهمنظور تعیین استراتژیهای مناسب برای کنترل آن بسیار ضروری ... بیشتر انتشار ذرات معلق در مناطق غربی ایران به عنوان یکی از مهم ترین مشکلات زیست محیطی این مناطق در سال های اخیر معرفی شده است. به علاوه وجود فلزات سنگین در این ذرات به دلیل خاصیت سمی و بیماری زایی آن ها همواره مورد توجه محققین قرار داشته است . از این رو تشخیص میزان این نوع از آلودگی بهمنظور تعیین استراتژیهای مناسب برای کنترل آن بسیار ضروری است. هدف از انجام این تحقیق، ارزیابی سطح خطر آلودگی فلزات سنگین در ذرات معلق باریده در غرب ای ران با استفاده از شاخص است. بد ینمنظور و با استفاده از Geo-accumulation (Igeo) روش سنجش انباشت، طی مدت یک سال (از فروردینماه تا اسفندماه 1389 ) در شهر سنندج، که در سال 2010 از حیث غلظت ریزگردها به عنوان سومین شهر آلوده جهان مطرح شد، از این ذرات نمونهبرداری شد. نتایج نشان داد که میانگین ± انحراف معیار غلظت فلزات سنگین ±915/3 mg/kg براساس وزن خشک ذرات معلق ، برای آهن برابر 497/731±29/8 ، برای مس mg/kg 14003/570 ، برای منگنز 18/287 است. ±1/9 mg/kg 61/307±5/4 و برای ارسنیک mg/kg Geo-Accumulation نتایج تحلیل های به دست آمده از شاخص ،-751/ برای آهن معادل 1 Igeo نشان داد که بیشترین مقدار ضریب 848 ، و برای ارسنیک / 630 -، برای مس معادل 0 / برای منگنز معادل 0 و Fe 249 است. در مجموع مقادیر این شاخص برای فلزات / معادل 1 در محدوده غیر As و Cu در محدوده غیر آلوده و برای فلزات Mn آلوده تا آلودگی متوسط ارزیابی شد.

21. رسوبات سطحی تالاب انزلی ( Cu و Cd, Pb ) تعیین شدت آلودگی فلزات سنگین طاهره خزایی 1* و علیرضا پورخباز

طاهره خزایی؛ علیرضا پورخباز

دوره 10، شماره 2 ، زمستان 1391

چکیده

در اکوسیستمهای آبی، رسوبات بهعنوان مخزن آلایندههای مختلف به ویژهفلزات سنگین محسوب شده و در واقع حامل و پتانسیل این منابع شیمیاییسمی میباشند. هدف از این تحقیق بررسی شدت آلودگی و منشأ فلزاتسنگین در رسوبات تالاب انزلی که یکی از مهمترین اکوسیستمهای مهمآبی ایران است میباشد. طی این مطالعه نمونه برداری از 6 ایستگاه درتالاب انزلی در مرداد ... بیشتر

22. مطالعه غلظت های کل و قابل تبادل عناصر Co, Pb, Zn و Cd در رسوبات دانه ریز پلایای گاوخونی (جنوب شرق اصفهان )

هاجر رحیمی؛ حمید رضا پاکزاد؛ مهرداد پسندی

دوره 9، شماره 4 ، تابستان 1391

چکیده

معادن سرب و روی در حوضه آبریز گاوخونی ، شرایط آب وهوایی، عبور رودخانه زاینده رود از مناطق صنعتی و کشاورزی و همچنین سازندهای زمین شناسی باعث تمرکز نسبتا بالای فلزات سنگین بالقوه سمی در نهشته های دانه ریز پلایای گاوخونی گردیده اند. در این تحقیق از رسوبات گلی دلتا و پلایای گاوخونی نمونه برداری شده و پارامترهای ژئوشیمیایی ، رسوب شناسی ... بیشتر معادن سرب و روی در حوضه آبریز گاوخونی ، شرایط آب وهوایی، عبور رودخانه زاینده رود از مناطق صنعتی و کشاورزی و همچنین سازندهای زمین شناسی باعث تمرکز نسبتا بالای فلزات سنگین بالقوه سمی در نهشته های دانه ریز پلایای گاوخونی گردیده اند. در این تحقیق از رسوبات گلی دلتا و پلایای گاوخونی نمونه برداری شده و پارامترهای ژئوشیمیایی ، رسوب شناسی و غلظت فلزات سنگین اندازه گیری گردیده اند. مقادیر کربنات کلسیم، pH و ماده آلی در رسوبات گلی از شمال به جنوب پلایا افزایش یافته و مقادیر رس و Eh کاهش می یابند. این رسوبات دانه ریز به ترتیب فراوانی شامل ایلیت، کلریت، کائولینیت و مونت موریونیت هستند.فراوانی این کانیها از شمال به جنوب پلایا دارای تغییرات زیادی نمی باشد. میانگین غلظت فلزات سنگین بر حسب ppm به ترتیب فراوانی به صورت روی (96/49)، سرب (25/39)، کبالت (14/8) و کادمیوم (53/3) است . محاسبه شاخص زمین انباشتگی نشان دهنده آن است که رسوبات از نظر آلایندگی به عنصر کادمیوم خیلی آلوده، نسبت به سرب غیر آلوده تا کمی آلوده و از لحاظ سایر عناصر غیر آلوده می باشند.غلظت قابل تبادل فلزات سنگین در رسوبات از غلظت کل این عناصر بسیار کمتر است. ماده آلی در مقایسه با میزان رس ونوع کانی های رسی در تبادل کاتیونی فلزات سنگین نقش مهم تری داشته و با افزایش ماده آلی در رسوبات ، تبادل فلزات سنگین نقش مهم تری داشته وبا افزایش ماده آلی در رسوبات ، تبادل فلزات سنگین نیز افزوده می گردد.

23. مقایسه میزان فلزات سنگین در بافت عضله و پوست ماهی کپور وحشی و پرورشی در منطقه جنوب شرقی دریای خزر

جمیله پازوکی؛ فائزه غفار حدادی؛ بهروز ابطحی

دوره 9، شماره 1 ، پاییز 1390

چکیده

ماهی کپور از جمله ماهیان تجاری مهم منطقه جنوب شرقی خزر است که هم نوع وحشی و هم نوع پرورشی آن قسمت عمده مصرف ماهی مردم منطقه را به خود اختصاص می دهد. در این مطالعه میزان 3 فلز سنگین : سرب، روی و مس در عضله و پوست ماهیان کپور معمولی و کپور پرورشی که ازمنطقه جنوب شرقی دریای خزر و یک مزرعه پرورش ماهی در همان منطقه در پاییز 86 صید شده بودند، مورد ... بیشتر ماهی کپور از جمله ماهیان تجاری مهم منطقه جنوب شرقی خزر است که هم نوع وحشی و هم نوع پرورشی آن قسمت عمده مصرف ماهی مردم منطقه را به خود اختصاص می دهد. در این مطالعه میزان 3 فلز سنگین : سرب، روی و مس در عضله و پوست ماهیان کپور معمولی و کپور پرورشی که ازمنطقه جنوب شرقی دریای خزر و یک مزرعه پرورش ماهی در همان منطقه در پاییز 86 صید شده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. پس از بیومتری و آماده سازی نمونه ها میزان فلزات سنگین با استفادهازدستگاه جذب اتمی شعله ای اندازه گیری شدند. غلظت سرب و مس برای تمامی نمونه ها زیر حد تشخیص دستگاه و میانگین غلظت روی در پوست و عضله کپور وحشی به ترتیب 1.70 ± 10.95 و 0.5 ±2.78 ppm و در پوست و غضله کپور پرورشی به ترتیب 1.20± 9.70 و 0.79 ± 2.79ppm به دست آمد. هیچ گونه همبستگی معنی داری بین طول و وزن ماهیان با غلظت فلزات سنگین در عضله و پوست مشاهده نشد. تجمع فلز سنگین روی در پوست هر دو گروه ماهی کپور به طور معنی داری بیشتر از تجمع این فلز در عضله آن ها بود که لزوم توجه به بافت پوست به عنوان بافتی مستعد جهت تجمع زیستی فلزات سنگین پیشنهاد می شود. هیچ گونه اختلاف معنی داری بین غلظت فلزات سنگین در عضله و پوست ماهیان وحشی و عضله و پوست ماهیان پرورشی یافت نشد.تمامی مقادیر به دست آمده پایینتر از حد مجاز تعیین شده از سوی سازمان بهداشت جهانی (WHO) می باشد. با این حال لزوم پایش مکرر و ضرورت پالایش پساب های کارخانجات حوضه آبریز توصیه می شود.

24. توانایی یونجه (Medicago sativa L.) و Glomus mosseaeدر برداشت گیاهی فلزات سنگین از خاک

فائزه زعفریان؛ محمد رضوانی؛ فرهاد رجالی؛ محمد رضا اردکانی؛ قربان نورمحمدی

دوره 7، شماره 3 ، بهار 1389

چکیده

جهت تعیین توانایی یونجه (Medicago sativa L.) در برداشت عناصر سنگین از خاک در شرایط تلقیح (I)و بدون تلقیح (IO) با میکوریزا Glomus mosseae در خاک آلوده به فلزات سنگین شامل کبالت (Co) ، کادمیوم (Cd) ، سرب (Pb) و ترکیب دو تایی Pb*Co ،Cd*Co) و (Pb*Cd سه تایی (Co*Cd*Pb) در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در آزمایش گلدانی انجام شد. شاخص کلونی زایی میکوریزایی ، بیوماس ... بیشتر

25. سنجش میزان فلزات سنگین (Cd, Cr) در بافت پوست و عضله کفال طلائی دریای خزر (Liza aurata) منطقه انزلی

جمیله پازوکی؛ بهروز ابطحی؛ فرناز رضائی

دوره 7، شماره 1 ، پاییز 1388

چکیده

جهت بررسی آلودگی عضله و پوست ماهی کفال طلائی (Liza aurata) به فلزات سنگین کادمیوم و کرم د ر پائیز 1385 تعداد 48 عدد از این گونه (24 نمونه نر، 24 نمونه ماده ) به روش پره در منطقه انزلی صید شدند. جداسازی بافت ها و هضم شیمیایی نمونه های خشک و هموژنیزه شده انجام شد. غلظت فلزات نیز بر اساس میکروگرم در گرم وزن خشک با دستگاه جذب اتمی شعله ای تعیین شد. آنالیز ... بیشتر

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 19 (1400)

دوره 18 (1399)

دوره 17 (1398)

دوره 16 (1397)

دوره 15 (1396)

دوره 14 (1395)

دوره 13 (1394)

دوره 12 (1393)

دوره 11 (1392)

دوره 10 (1391)

دوره 9 (1390)

دوره 8 (1389)

دوره 7 (1388)

دوره 6 (1387)

دوره 5 (1386)

دوره 4 (1385)

دوره 3 (1384)

دوره 2 (1383)

دوره 1 (1382)

کلیدواژه‌ها = فلزات سنگین تعداد مقالات: 27

1. بررسی تغییرات کمی، شاخص‌های آلودگی و توزیع غلظت فلزات سنگین Pb و Cd در غبار ریزشی(مطالعه موردی: شهر زاهدان)

چکیده

2. بررسی مسمومیت زایی محیط زیستی آلاینده های فلزهای سنگین درمنطقه دگرسانی دوست‌بگلو، استان اردبیل

چکیده

3. بررسی غلظت عناصر سنگین در نهشته های شیلی معدن ایرانکوه (جنوب غرب اصفهان)

چکیده

4. محصولات باغبانی شهری چقدر سالم هستند؟ بررسی تجمع فلزات سنگین در سبزیجات پرورش یافته در داخل شهر تهران

چکیده

5. غلظت عناصر سنگین (مس، سرب و روی) در سه گونه مرتعی و خاکهای مجاور اطراف کارخانه سیمان کیاسر در شمال ایران

چکیده

6. تأثیرسدیم نیتروپروساید بر افزایش پتانسیل گیاه‌پالایی عنصر روی به‌وسیله ریشه گلرنگ

چکیده

7. تخمین آلودگی فلزات سنگین رسوبات تالاب پریشان با استفاده از شاخص های سنجش آلودگی

چکیده

8. بررسی رفتار فلزات سنگین طی اختلاط مصبی رودخانه سفیدرود با دریای خزر

چکیده

9. آلودگی پساب صنعتی مخازن ذخیره و توزیع فرآورده‌های نفتی پالایشگاه نفت شازند به فلزات سنگین (نیکل و روی)

چکیده

10. بررسی تأثیر کانسار مس- مولیبدن پورفیری هفت‌چشمه (ورزقان) بر سلامتی زیستمندان منطقه حفاظت‌شده ارسباران

چکیده

11. بررسی غلظت و سطوح آلودگی فلزات سنگین در ذرات معلق در سه شهر سنندج، خرم آباد و اندیمشک

چکیده

12. تاثیر قارچ میکوریزا بر رشد و عملکرد گیاه دارویی رزماری (Rosmarinus officinalis L.) در شرایط تنش سرب و کادمیوم

چکیده

13. تغییرات فصلی فلز سرب در آب، رسوب و اندام‎های مختلف ماهی کفال (Liza aurata)، تالاب گمیشان

چکیده

14. مطالعه امکان استفاده از گیاه حرا (Avicennia marina) به عنوان پایش‎گر زیستی فلزات سنگین در خوریات ماه‎شهر

چکیده

15. در رسوبات دانهریز تالاب انزلی Zn و Cu ،Sr ،Cr ،Ni بررسی توزیع فلزاتسنگین

چکیده

16. تعیین تجمع فلزات سنگین در گیاه حرای خور بردستان استان بوشهر با تاکید بر ضریب غنی شدگی

چکیده

17. اندازه‏گیری و پهنه‏بندی آلودگی فلزات‏سنگین در خاک با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی اراضی جنوب شهر تهران

چکیده

18. جذب زیستی سرب و کادمیوم به وسیله گیاهان آبزی علفچشمه و پونه در شرایط هیدروپونیک

چکیده

19. ارزیابی زیستمحیطی چشمههای آبگرم منطقه مرکزی مازندران

چکیده

20. ارزیابی سطح آلودگی فلزات سنگین در ذرات معلق باریده در غرب ایران با استفاده از شاخص Geo-accumulation

چکیده

21. رسوبات سطحی تالاب انزلی ( Cu و Cd, Pb ) تعیین شدت آلودگی فلزات سنگین طاهره خزایی 1* و علیرضا پورخباز

چکیده

22. مطالعه غلظت های کل و قابل تبادل عناصر Co, Pb, Zn و Cd در رسوبات دانه ریز پلایای گاوخونی (جنوب شرق اصفهان )

چکیده

23. مقایسه میزان فلزات سنگین در بافت عضله و پوست ماهی کپور وحشی و پرورشی در منطقه جنوب شرقی دریای خزر

چکیده

24. توانایی یونجه (Medicago sativa L.) و Glomus mosseaeدر برداشت گیاهی فلزات سنگین از خاک

چکیده

25. سنجش میزان فلزات سنگین (Cd, Cr) در بافت پوست و عضله کفال طلائی دریای خزر (Liza aurata) منطقه انزلی

چکیده

کلیدواژه‌ها = فلزات سنگین
تعداد مقالات: 27