آوا حیدری؛ نگار فلاحی؛ انسیه صابری؛ پرنیان هادیان؛ اسما آذری؛ یگانه هروی؛ نگار حسنی؛ علیرضا خوراکیان؛ نسرین قدرتی
چکیده
سابقه و هدف: کیسه های پلاستیکی رایگان فایده های عملی برای مصرف کنندگان دارد اما به دلیل دیرتجزیه پذیر بودن و افزودنی های آن تأثیرات نامطلوبی بر محیط زیست می گذارد. بنابراین در این مطالعه، عامل های مؤثر بر قصد و رفتار افراد برای استفاده از کیسه های پلاستیکی با نظریه رفتار برنامه ریزی شده و مدل سازی ساختاری مورد بررسی قرار گرفت.مواد و ...
بیشتر
سابقه و هدف: کیسه های پلاستیکی رایگان فایده های عملی برای مصرف کنندگان دارد اما به دلیل دیرتجزیه پذیر بودن و افزودنی های آن تأثیرات نامطلوبی بر محیط زیست می گذارد. بنابراین در این مطالعه، عامل های مؤثر بر قصد و رفتار افراد برای استفاده از کیسه های پلاستیکی با نظریه رفتار برنامه ریزی شده و مدل سازی ساختاری مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش ها: تعداد کل 360 مشتری در 7 هایپرمارکت بزرگ در منطقه های مختلف کلان شهر مشهد به سؤال های پرسشنامه پاسخدادند. داده های به دست آمده با نرم افزار IBM SPSS Statistic 22 و AMOS 24 تجزیه و تحلیل شدند. مدل توسعه یافته ای براساس نظریه رفتار برنامه ریزی شده با متغیرهای نگرش شناختی، نگرش مؤثر، انگیزه اقتصادی، بازخورد، هنجار ذهنی، کنترل رفتاری، قصد و رفتار معرفی شد تا عامل های مؤثر بر رفتار کاهش استفاده از کیسه های پلاستیکی را تعیین کند.نتایج و بحث: نتایج این مطالعه نشان داد که بیش از نیمی از پاسخ دهنده گان به پرسشنامه ها، زن بودند و بیش از 30 درصد آنها در رده سنی 25 - 35 سال قرار داشتند. تأثیر اطلاعات جمعیت شناختی بر قصد کاهش استفاده از کیسه های پلاستیکی در هایپرمارکتها با آزمون آنوا مورد بررسی قرار گرفت. تنها سن ( p< 0.001 و df = 7 و F= 3.6 ) و نوع شغل ( p< 0.001 و df = 7 و F= 3.5 ) مشتری تأثیر معنی داری بر قصد دارد. سنجه های کلی برازش مدل ساختاری عبارتند از کای اسکوئر برابر با 3 / 254 با درجه آزادی 106 ، نسبت کای اسکوئر به درجه آزادی برابر با 4 / 2 ، IFI برابر با 9 / 0 ، CFI برابر با 9 / 0 ، NFI برابر با 89 / 0 و RMSEA برابر 062 / 0 است که بنابر استاندارد برازش مدل مناسب است. یافته های مدل معادلات ساختاری با برازش مناسب می تواند روابط بین متغیرها را توصیف کند: نگرش شناختی تأثیر معنادار آماری بر نگرش مؤثر دارد. همچنین نگرش شناختی و هنجار از لحاظ آماری دارای رابطه معناداری هستند. همچنین نگرش شناختی به طور آماری ( p< 0.001 ) بر کنترل رفتاری تأثیر منفی دارد. بین انگیزه اقتصادی و هنجار رابطه مثبت(ضریب 18 / 0 ) و معناداری ( p < 0.001 ) وجود دارد. همچنین، بین بازخورد و هنجار رابطه منفی(ضریب 43 / 0 ) و معناداری ( p< 0.001 ) وجود دارد. در همین راستا، بین بازخورد و کنترل رفتاری رابطه مثبت (ضریب 45 / 0 ) و معناداری ( p< 0.001 ) وجود دارد. نگرش شناختی تأثیر مثبت (ضریب 16 / 0 ) و معناداری( p > 0.05 ) روی قصد برای انجام رفتار دارد و هنجار با ضریب 41 / نیز 0 تأثیر مثبت و معناداری (p< 0.001 ) روی قصد برای انجام رفتار دارد.نتیجه گیری: پارامترهای اصلی نظریه رفتار برنامهریزی شده (نگرش، هنجار ذهنی و کنترل رفتاری) به طور معنی داری قصد کاهش استفاده از کیسه های پلاستیکی را توصیف می کنند. افزودن متغیرهای جدید مانند بازخورد و انگیزه اقتصادی به این نظریه، کمک می کنند سایر پیش بینی کننده های رفتار مشخص شوند. هنجار از مهمترین متغیرهایی است که تأثیر سایر فاکتورها مانند نگرش شناختی، نگرش مؤثر، انگیزه اقتصادی، بازخورد و کنترل رفتاری بر قصد کاهش مصرف کیسه های پلاستیکی را میانجی می کنند. اگرچه انگیزه اقتصادی بر کاهش تمایل برای استفاده از کیسه های پلاستیکی مجانی تأثیر دارد، اما شایسته است که رویکرد مداخله ای براساس مدل ارائه شده در این مطالعه، برای یافتن راه حل استفاده شود.
