فصلنامه علوم محیطی - فهرست مقالات

ارزیابی کیفیت آب دریاچه سد کلان ملایر با استفاده از سنجه NSFWQI و پهنه بندی نتایج آن با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی

هاجر مریخ پور؛ بهاره لرستانی؛ مهرداد چراغی

دوره 19، شماره 2 ، تیر 1400، ، صفحه 151-168

چکیده

سابقه و هدف: در سال های اخیر، تغییرات در مقدار، توزیع و کیفیت آبهای سطحی جهان سبب شده است که به تمام این منابع توجه ویژهای شود. بر این اساس چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ توسعه اجتماعی در کشورها، دسترسی به آب با کیفیت خوب و بررسی ظرفیت آن دارای اهمیت است. هدف از این مطالعه، بررسی کیفیت آب با استفاده از سنجه کیفیت آب مؤسسه ملی بهداشت ... بیشتر سابقه و هدف: در سال های اخیر، تغییرات در مقدار، توزیع و کیفیت آبهای سطحی جهان سبب شده است که به تمام این منابع توجه ویژهای شود. بر این اساس چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ توسعه اجتماعی در کشورها، دسترسی به آب با کیفیت خوب و بررسی ظرفیت آن دارای اهمیت است. هدف از این مطالعه، بررسی کیفیت آب با استفاده از سنجه کیفیت آب مؤسسه ملی بهداشت امریکا (NSFWQI) 1 و پهنه بندی آن در نمونه های آب سطحی برداشتشده از دریاچه پشت سد کلان ملایر بوده است.مواد و روش ها: به منظور بررسی کیفیت آب دریاچه سد، در مجموع 19 نمونه آب در ماه های اردیبهشت، خرداد، شهریور، مهر و بهمن از نقاط مختلف سد برداشت شد. افزون بر آن، در هر مرحله نمونه برداری، از آب خروجی از سد نیز نمونه تهیه شد. پارامترهای مورد نیاز برای بررسی سنجه کیفیت آب شامل pH، اکسیژن محلول، جامدات کل، نیاز بیوشیمیائی اکسیژن، کدورت، دما، نیترات، فسفات و باکتریهای کلیفرم در نمونه ها اندازه گیری و تأثیر هر یک از آنها بر مقدار پارامترهای سنجه کیفیت آب بررسی شد. همچنین، پهنه بندی این سنجه در مسیر رودخانه و دریاچه سد با استفاده از نرم افزار Arc GIS در هر یک از مرحله های نمونه برداری به صورت جداگانه انجام شد.نتایج و بحث: نتایج به دست آمده نشان می دهد که با توجه به بالا بودن بیلان عناصر تغذیه ای نیترات و فسفات، غلظت این عناصر در جریان ورودی بیشتر از آب خروجی از سد بوده است. همچنین نتایج بررسی باکتری های کلیفرم نشان داد که دریاچه سد کلان و رودخانه در همه فصل ها و در تمامی نقاط نمونه‌برداری، دارای آلودگی میکروبی به کلیفرم‌ها بیش از حد استاندارد مصرف شرب می باشد. کمترین مقدار عددی محاسبه شده سنجه کیفیت آب NSFWQI در مسیر رودخانه و دریاچه سد (1/59) در اردیبهشت ماه و بیشترین مقدار آن (4/74) در بهمن ماه به دست آمد. مطابق با نتایج، کیفیت آب خروجی از سد در محدوده متوسط قرار دارد. بالاتر بودن کیفیت آب در بهمن ماه به دلیل پایین بودن اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایى (BOD) 2 و بالا بودن میزان اکسیژن محلول بود. میزان اکسیژن محلول در بهمن ماه، بیشترین مقدار را نشان داد که می تواند ناشی از افزایش قابلیت انحلال اکسیژن به دلیل کاهش دمای آب و همچنین کاهش فعالیت های حیاتی (تنفس موجودا زنده و تجزیه مواد آلی) باشد.نتیجه گیری: نتایج نشان داد که به طور کلی کیفیت آب در ایستگاه‌های مورد مطالعه در فصل زمستان به دلیل افزایش حجم دبی آب رودخانه و آب ذخیره شده در پشت سد، کاهش دما و کاهش فعالیت های کشاورزی شرایط مطلوب‌تری دارد. با توجه به فعالیت کشاورزی در منطقه های بالادست دریاچه سد و وجود روستاها در مجاورت رودخانه، میتوان نتیجه گرفت که ورود زه آب های کشاورزی که شامل سم ها و کودهای شیمیایی و حیوانی می باشند اساسا موجب ورود آلاینده هایی همچون نیترات و فسفات به رودخانه و سپس به مخزن سد می گردند.

بیان یک راهکار مدیریتی سیلاب مبتنی برتخصیص بهینه ی کاربری با الگوریتم ژنتیک

داوود مختاری؛ علی اکبر رسولی؛ منیره موسی بیگی

دوره 17، شماره 2 ، تیر 1398، ، صفحه 189-206

https://doi.org/10.29252/envs.17.2.189

چکیده

سابقه و هدف: از جمله عامل های موثر در ایجاد بحران سیلاب در سطح حوضه های آبریز می توان به کاربری های نامطلوب و غیر اصولی و یا بیشتر از قابلیت زمین استناد کرد. یکی از راهکارهای مدیریتی سیلاب، بهینه سازی تخصیص کاربری زمین با در نظر گرفتن اهداف و پارامترهای چندگانه نسبت به هم می‌باشد که بدین منظور می توان از قابلیت های سیستم ... بیشتر سابقه و هدف: از جمله عامل های موثر در ایجاد بحران سیلاب در سطح حوضه های آبریز می توان به کاربری های نامطلوب و غیر اصولی و یا بیشتر از قابلیت زمین استناد کرد. یکی از راهکارهای مدیریتی سیلاب، بهینه سازی تخصیص کاربری زمین با در نظر گرفتن اهداف و پارامترهای چندگانه نسبت به هم می‌باشد که بدین منظور می توان از قابلیت های سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بعنوان یکی از روش های نوین علمی و فنی به همراه بهره گیری از قابلیت‌های هوش مصنوعی مانند الگوریتم ژنتیک چندهدفه بهره برد. هدف از این پژوهش مدل سازی تخصیص کاربری اراضی در بستر GIS با استفاده از الگوریتم NSGA-II به منظور مدیریت بحران سیل است. مواد و روش ها: در مدل طراحی شده در ابتدا با استفاده ار روش مخدوم نقش توان اکولوژیک سرزمین استخراج و در ادامه با استفاده از قابلیت های الگوریتم NSGA-II کاربری های بهینه برای قسمتهای مختلف منطقه با اهداف کاهش ارتفاع سیلاب و افزایش سطح منفعت اقتصادی با کمترین دشواری تغییر کاربری ها، به دست می آید. در مدل طراحی شده به منظور بررسی نقش کاربری زمین روی سیلاب از پارامتر شماره منحنی (CN) استفاده شده است. نتایج و بحث: نتایج نهایی مدل طراحی شده بصورت چندین الگوی بهینه که دارای ارزش کاربردی یکسان می باشند، بیان می‌گردد که براساس شرایط موجود در منطقه مورد مطالعه و نظر کارشناسی، الگوی بهینه قابل انتخاب و اجرایی خواهد بود. به منظور بررسی قابلیت مدل طراحی شده، حوضه طالقان واقع در استان البرز انتخاب شد. میزان CN منطقه مورد مطالعه در شرایط کاربری فعلی، برای مناطق منتخب در فضای جستجو، 83 است، این در حالی است که در الگوهای خروجی مدل طراحی شده، کمترین مقدار CN با کاهش 11 درصدی نسبت به شرایط فعلی حدود 74.5 است. همچنین رشد سطح منفعت اقتصادی در این الگوی آمایش سرزمین 52.19 درصد بوده است. نتیجه گیری: نتایج و دستاوردهای این مطالعه شامل نمایاندن یک مدل بهینه سازی کاربری زمین مبتنی بر الگوریتم ژنتیک چندهدفه بارویکرد کاهش سیل خیزی، مدیریت یکپارچه حوضه آبریز و نگارش برنامه به فرمی قابل گسترش در آینده به منظور استفاده در مطالعات آینده، است.

شبیه‌سازی و تخمین نوسانات سطح آب‌ زیرزمینی با استفاده از GMS (بررسی موردی دشت زنجان)

مهدی پناهی؛ فرهاد میثاقی؛ پریسا عسگری

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 1-14

چکیده

سابقه و هدف: در چند دهه اخیر تغییر اقلیم و بارش‌های ناکافی و به‌‌موقع و درنتیجه عدم تامین آب مورد نیاز گیاهان کشت‌شده، محدودیت اراضی قابل‌کشت و منابع آب، توزیع ناهمگون زمانی، مکانی و کمبود آب شیرین و همچنین رشد سریع جمعیت جهان ازجمله کشور ایران سبب بروز مشکلات روزافزون در تامین منابع آب مورد نیاز در مصارف مختلف شده است. یکی از ... بیشتر سابقه و هدف: در چند دهه اخیر تغییر اقلیم و بارش‌های ناکافی و به‌‌موقع و درنتیجه عدم تامین آب مورد نیاز گیاهان کشت‌شده، محدودیت اراضی قابل‌کشت و منابع آب، توزیع ناهمگون زمانی، مکانی و کمبود آب شیرین و همچنین رشد سریع جمعیت جهان ازجمله کشور ایران سبب بروز مشکلات روزافزون در تامین منابع آب مورد نیاز در مصارف مختلف شده است. یکی از شروط اصلی تامین نیازهای غذایی جمعیت جهان دسترسی به کشاورزی پایدار و توسعه آن است. برای دست‌یابی به چنین هدفی باید با اتخاذ راهکارهای مناسب از وارد آمدن خسارت به سیستم منابع آب‌وخاک محدود هر منطقه‌ای جلوگیری شود. آب‌های زیرزمینی همواره به‌عنوان یک منبع تامین آب شیرین جایگاه ویژه‌ای در بررسی منابع آب دارد. مدیریت منابع آب زیرزمینی در مرحله اول نیاز به شناخت و عملکرد آبخوان در شرایط طبیعی دارد. در بیشتر مسائل هیدرولوژیکی و بررسی منابع آب زیرزمینی، در دسترس بودن آمار و اطلاعات منابع آب زیرزمینی از اهمیت بالایی برخوردار است. به‌منظور ارزیابی اثرات ناشی از توسعه در شرایط موجود و ارائه روش‌های مدیریتی بر منابع آب زیرزمینی، چه از نظر کمی و چه کیفی، شبیه‌سازی ریاضی و کامپیوتری این منابع، ابزاری قوی در بهره‌برداری بهینه از این منابع محسوب می‌شود. هدف از این پژوهش بررسی آب زیرزمینی دشت زنجان است. مواد و روش‌ها: مدل‌سازی عددی آب‌های زیرزمینی ابزاری مهم برای مدیریت منابع آب در آبخوان‌ها است. این مدل‌ها می‌توانند برای تخمین پارامترهای هیدرولیکی و همچنین مدیریت منابع آب استفاده شوند. هدف از این پژوهش، شبیه‌سازی نوسانات سطح آب زیرزمینی به وسیله نرم‌افزار GMSدر آبخوان زنجان واقع در طول جغرافیایی 47 درجه و 50 دقیقه تا 49 درجه شرقی و عرض 36 درجه و 20 دقیقه تا 37 درجه شمالی است. مدل ریاضی که ترکیبی از مدل آب زیرزمینی MODFLOW و GIS است، با استفاده از روش عددی تفاضل محدود، تراز آب زیرزمینی را شبیه‌سازی می‌کند. برای انجام این تحقیق اطلاعات مورد نیاز که شامل موقعیت مرز آبخوان، تراز ارتفاعی سطح زمین، تراز سنگ کف، موقعیت و میزان برداشت از چاه‌های بهره‌برداری، موقعیت و تراز سطح آب در چاه‌های مشاهده‌ای، لایه هدایت هیدرولیکی و تغذیه هستند. پس از تهیه مدل مفهومی و تعیین شرایط مرزی و اولیه، شبیه‌سازی در شرایط پایدار انجام و سپس مدل واسنجی شد. نتایج و بحث: نتایج حاصل از واسنجی مدل در حالت پایدار نتایج معقولی میان ‌‌تراز مشاهده‌شده و محاسبه‌شده در سپتامبر 2002 نشان داد. مقادیر ریشه مربع میانگین خطا، میانگین خطای مطلق و میانگین خطا به ترتیب 41/17، 22/15 و 6/0- به دست آمد. بعد از انجام واسنجی مقدار تغذیه 000321/0 متر در روز به دست آمد که این مقدار 98/1 برابر مقدار تغذیه ورودی برای مدل است. مقدار هدایت هیدرولیکی افقی لایه‌های (ماسه، سیلت) و (ماسه، شن) نیز به ترتیب 57/28 و 4/40 متر در روز به دست آمد. سپس واسنجی مدل در حالت جریان ناپایدار برای فواصل سال‌های 2002 تا 2007 با روش سعی و خطا برای رسیدن به بهترین نتیجه میان ‌تراز مشاهده‌شده روزانه و تراز محاسبه‌شده انجام شد. مقادیر ریشه مربع میانگین خطا و میانگین خطا به ترتیب با مقادیری برابر با 29/26 و 43/8- نشان‌دهنده دقت نسبتاً خوب مدل است. طبق محاسبه تراز آب برای مدل، جریان آب‌های زیرزمینی از جنوب شرقی به شمال غربی است که این جریان با شیب غالب منطقه مطابقت دارد. نتیجه‌گیری: مدل با فرض نرخ کاهش آب‌های زیرزمینی و مقدار ثابت تغذیه برای فاصله زمانی 15 ساله از سال 2007 تا 2022 اجرا شد که نقشه‌های به‌دست‌آمده برای تراز آب‌های زیرزمینی در این سال‌ها نشان‌دهنده افت شدید تراز آب با ادامه برداشت‌های بی‌رویه از ذخیره آب‌های زیرزمینی آبخوان زنجان است.

تغییرات کاربری اراضی و ناپایداری در دامنه های جنوبی اکوسیستم البرز (مطالعه موردی: حوزه آبخیز دارآباد)

راضیه برژندی؛ حسن اسماعیل زاده؛ رومینا سیاح نیا

دوره 15، شماره 3 ، مهر 1396، ، صفحه 135-152

چکیده

سابقه و هدف: رشد ساخت و سازها و استفاده های بی رویه از دامنه های جنوبی اکوسیستم البرز و حوزه آبخیز دارآباد منجر به رشد ناپایداری در این محدوده شده، به طوری که تداوم این روند، نابودی اکوسیستم یاد شده را به دنبال خواهد داشت. هدف تحقیق حاضر، تعیین تغییرات کاربری اراضی و ناپایداری در حوزه آبخیز دارآباد می باشد تا با شناخت این ویژگی ها به ... بیشتر سابقه و هدف: رشد ساخت و سازها و استفاده های بی رویه از دامنه های جنوبی اکوسیستم البرز و حوزه آبخیز دارآباد منجر به رشد ناپایداری در این محدوده شده، به طوری که تداوم این روند، نابودی اکوسیستم یاد شده را به دنبال خواهد داشت. هدف تحقیق حاضر، تعیین تغییرات کاربری اراضی و ناپایداری در حوزه آبخیز دارآباد می باشد تا با شناخت این ویژگی ها به بررسی روند ناپایداری در اکوسیستم محدوده مورد نظر پرداخته شود. مواد و روش ها: روش تحقیق مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی است. در گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای و در تحلیل اطالعات از روش فضایی )تحلیل روند تغییرات کاربری اراضی بر اساس تصاویرماهواره ای( و تکنیک دلفی بهره گیری شده است. به منظور تعیین تغییرات کاربری اراضی و ناپایداری در محدوده مورد مطالعه، از تصاویر ماهواره ای سری های زمانی مختلف TM1990 ،2004+ ETM و IRS2014 در 1 9 کالس پوشش گیاهی، اراضی ساخته شده، اراضی بایر و شبکه معابر استفاده شده است. با استفاده از تصاویر ماهواره ای و الگوریتم براوی و 2 حداکثر شباهت نیز به طبقه بندی نظارت شده و بارزسازی تصاویر ماهواره ای اقدام شده است. قلمرو تحقیق شامل محدوده دارآباد و جامعه آماری متشکل از 31 نفر از گروه خبرگان )متخصصان حوزه های جغرافیا، منابع طبیعی، و علوم محیطی( بوده است. نتایج و بحث: یافته های پژوهش نشان می دهد که از سال 9111 تا سال 2191 ،پوشش گیاهی در محدوده مورد نظر روند کاهشی داشته و در مقابل بر اراضی ساخته شده، شبکه معابر و اراضی بایر افزوده شده است. در سال 9111 ،بیش از 12 درصد منطقه به پوشش گیاهی اختصاص داشت. این در حالی است که در سال 2191 ،به کمتر از 21 درصد کاهش یافته است. اراضی ساخته شده و معابر نیز که در سال 9111 ،حدود 11 درصد از کل منطقه را شامل می شدند، در سال 2191 به 1/69 درصد افزایش یافته است. این روند نشان دهنده افزایش ناپایداری در سطح اکوسیستم منطقه می باشد. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که عوامل متعددی در ناپایداری حوضه آبخیز دارآباد تاثیرگذار بوده اند. این عوامل در سه مولفه اکولوژیکی- جغرافیایی، اقتصادی- نهادی و اجتماعی- فرهنگی قابل دسته بندی هستند. مولفه های اقتصادی- نهادی با ضریب 1821/1 بیشترین تاثیرگذاری را در این زمینه داشته اند. از جمله عوامل موثر در این زمینه می توان به بهره برداری بی رویه اکوتوریستی، فقدان یا ضعف سازوکارهای نظارتی و استفاده از رانت های سیاسی و اقتصادی در ساخت و ساز اشاره نمود.

بهینه‌سازی شبکه حمل‌ونقل درون‌شهری قم از لحاظ زیست‌محیطی به کمک الگوریتم ژنتیک و GIS

مهرداد هادی پور؛ مرضیه میرزاآقایی؛ محسن رحمانی

دوره 14، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 91-104

چکیده

سابقه و هدف: امروزه حمل‌ونقل به عنوان یکی از زیرساخت‌های مهم و اثرگذار و به‌صورت همزمان زمینهساز توسعه و اثرپذیر از توسعه بوده و این موضوع سبب توجه مدیران و برنامه‌ریزان به مقوله حمل‌ونقل شده است. اما با توجه به تمرکز برنامه‌ریزان حمل‌ونقل بر دسترسی‌ها و سایر جنبه‌های دینامکی حمل‌ونقل شهری، عوارض زیست‌محیطی آن به‌شدت مورد ... بیشتر سابقه و هدف: امروزه حمل‌ونقل به عنوان یکی از زیرساخت‌های مهم و اثرگذار و به‌صورت همزمان زمینهساز توسعه و اثرپذیر از توسعه بوده و این موضوع سبب توجه مدیران و برنامه‌ریزان به مقوله حمل‌ونقل شده است. اما با توجه به تمرکز برنامه‌ریزان حمل‌ونقل بر دسترسی‌ها و سایر جنبه‌های دینامکی حمل‌ونقل شهری، عوارض زیست‌محیطی آن به‌شدت مورد بی‌توجهی واقع شده است. شهر قم به عنوان یک کلان‌شهر مهم و مذهبی-توریستی مستلزم به‌کارگیری روشی کارا برای ساماندهی و مدیریت حمل‌ونقل است روشی که با سایر بخش‌های توسعه و بخصوص محیط‌زیست در تضاد نباشد.مواد و روش‌ها: در این تحقیق پس از مطالعه منابع، شاخص‌های محیط‌زیستی مرتبط با حمل‌ونقل شناسایی شده و 5 شاخص مهم تعیین شد سپس این شاخص‌ها به‌صورت مکان‌مند و با استفاده از نقشه‌های GIS شبکه حمل‌ونقل و کاربری‌های شهر قم و با نظرات کارشناسی امتیازدهی شده است. برای تعیین وضعیت نهایی هر سلول، نتایج حاصل از GIS وارد نرم‌افزارMATLAB شده و با روش الگوریتم ژنتیک نتایج حاصل شده است.نتایج و بحث: دستیابی به وضعیت بهینه از لحاظ زیست‌محیطی مستلزم ایجاد تغییرات در شبکه راه‌ها و یا تغییر مکان کاربری‌هایی است که به لحاظ آلودگی‌های ناشی از حمل‌ونقل حساسیت بالاتری دارند، نتایج این تحقیق نشان داد که 30 درصد سلول‌های شبکه از لحاظ زیست محیطی در وضعیت نامناسب، 30 درصد در وضعیت تناسب میانه و 40 درصد در وضعیت مناسب قرار دارند.نتیجه‌گیری: نتایجی که از نقشه بهینه شبکه حمل‌ونقل استنباط می‌شود به خوبی نشان می‌دهد که با انتقال بخشی از کاربری‌ها به‌ویژه مناطق مسکونی به نواحی اطراف شهر و با آلودگی کمتر تغییرات محسوسی در وضعیت تناسب سلول‌های شبکه ایجاد می‌شود به‌طوری‌که بیشتر سلول‌های با امتیاز 3 (نامناسب) به امتیاز 1 (مناسب) تغییر وضعیت می‌دهند، و فقط 10درصد از سلول‌ها در وضعیت نامناسب از لحاظ زیست‌محیطی قرار می‌گیرند. بنابراین انتقال بخشی از کاربری‌ها از مرکز شهر به نواحی اطراف، راهکار مناسبی برای کاهش تاثیرات آلودگی‌های ناشی از حمل‌ونقل خواهد بود.

پهنه بندی خطر آتش سوزپهنه‌بندی خطر وقوع آتش‌سوزی جنگل با استفاده از مدل تحلیل شبکه‌ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی (بررسی موردی: منطقه حفاظت‌شده مانشت و قلارنگ)ی در منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ با استفاده از مدل تحلیل شبکه ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی

منیره موسی بیگی؛ فاطمه میرزابیگی

دوره 14، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 175-188

چکیده

سابقه و هدف: جنگل‌ها از منابع ارزشمند طبیعی هستند که همه ساله بخش‌های وسیعی از آنهادر نتیجه آتش‌سوزی از بین می‌رود. این پدیده سالانه هزاران هکتار از درختان، درختچه‌ها وگیاهان را طعمه خود می‌سازد، بهطوریکهمیانگین سالانه حریق در جنگل‌های جهان شش تا چهاردهمیلیون هکتار تخمین زده شده است. یکی از راه‌های مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌ها، ... بیشتر سابقه و هدف: جنگل‌ها از منابع ارزشمند طبیعی هستند که همه ساله بخش‌های وسیعی از آنهادر نتیجه آتش‌سوزی از بین می‌رود. این پدیده سالانه هزاران هکتار از درختان، درختچه‌ها وگیاهان را طعمه خود می‌سازد، بهطوریکهمیانگین سالانه حریق در جنگل‌های جهان شش تا چهاردهمیلیون هکتار تخمین زده شده است. یکی از راه‌های مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌ها، شناسایی نقاط بحرانی آتش‌سوزی در جنگل‌های منطقه است. این مهم ضرورت تحقیق در این زمینه را در راستای حفظ این منابع ارزشمند آشکار می‌سازد. منطقه حفاظت‌شده مانشت و قلارنگ در شمال استان ایلام و در بین سه شهرستان‌ ایلام، شیروان چرداول و ایوان قرار دارد. این تحقیق برای پهنه‌بندی خطر آتش‌سوزی با استفاده از مدل تحلیل شبکه‌ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی در منطقه حفاظت‌شده مانشت و قلارنگ انجام شد.مواد و روش‌ها:مهم‌ترین عوامل موثر در فرآیند آتش‌سوزی جنگل با استفاده از تجربیات کارشناسان و پژوهشگران در مناطق مشابه، شامل 9 فاکتور از جمله تراکم پوششگیاهی، بارش، دما، جهت شیب، شیب، فاصله از جاده، فاصله از روستا، ارتفاع و فاصله از آبراهه هستند. همچنین فرایندمدل‌سازی برای ارزیابی حساسیت خطر آتش‌سوزی جنگل در مدل تحلیل شبکه‌ای در سه مرحله انجام شد. بدین ترتیب ساختار مدل در نرم‌افزار SuperDecisionsتشکیل شد. ماتریس مقایسات زوجی به کمک طیف 1 تا 9 انجام و سپس سوپرماتریس مربوطه تهیه شد. در نهایت وزن نهایی معیارها برآورد شد.نتایج و بحث: نتایج نهایی به‌دست‌آمده از تحقیق حاضر نشان داد که وزن معیارهای تراکم پوشش گیاهی، بارش، دما، جهت شیب، شیب، فاصله از جاده، فاصله از روستا، ارتفاع و فاصله از آبراهه به‌ترتیب دارای مقادیر 294/0، 226/0، 134/0، 121/0، 075/0، 051/0، 041/0، 029/0 و 025/0 هستند که عامل تراکم پوشش گیاهی، بارش، دما و جهت شیب بیشترین وزن را داشتند. درنهایت، با تلفیق این لایه‌ها با توجه به وزن‌های به‌دست‌آمده، در محیط نرم‌افزارARC GIS نقشه‌ی پهنه‌بندی تهیه شد. نتایج تحقیق نشان داد که مناطق با تراکم پوشش گیاهی بالای 50 درصد، جهت‌های جنوبی و شیب‌های بالای 20 درصد مستعد خطر آتش‌سوزی هستند. همچنین جهتهای جنوبی و شرقی برای دریافت بیشترین میزان نور خورشید مشخص شد.که حدود 30 کیلومتر مربع (10 درصد) از مساحت کل منطقه در کلاس خطر خیلی زیاد و 62 کیلومتر مربع (20 درصد) از مساحت منطقه در کلاس خطر زیاد از نظر احتمال وقوع آتش‌سوزی قرار دارد. بنابراین، ضرورت دارد که اقدامات لازم برای جلوگیری از وقوع آتش‌سوزی در این مناطق صورت گیرد.نتیجه گیری:در پژوهش حاضر نقشه پهنه‌بندی در 5 کلاس خطر خیلی، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد طبقه‌بندی شد و در نهایت نتایج حاصل نشان داد که با توجه به نقشه حاصل از اجرای مدل، شیب‌های بالای 20 درصد، جهت‌های جنوبی و شرقی و مناطقی که تراکم پوشش گیاهی آن بالای 50 درصد است جزء مناطق با خطر زیاد و خیلی زیاد از نظر احتمال وقوع آتش‌سوزی هستند. بنابراین ضروری است که در این مناطق اقدامات لازم برای جلوگیری از احتمال وقوع آتش‌سوزی صورت گیرد.

ارزیابی آلودگی خاک‌های شالیزاری استان گیلان با کادمیم با استفاده از روش‌های زمین‌آمار و GIS

صفورا اسدی کپورچال؛ مهدی همایی؛ حسن رمضان پور

دوره 14، شماره 3 ، مهر 1395، ، صفحه 131-146

چکیده

سابقه و هدف: تجمع عناصر سنگین در خاک در بسیاری از نقاط دنیا مشکلات زیست‌محیطی فراوانی را به‌وجود آورده‌اند. غلظت زیاد این عناصر در خاک ممکن است به مقداری زیاد به‌وسیله گیاه جذب شود و این مهم‌ترین راه ورود عناصر سنگین به زنجیره غذایی انسان و دام و چرخه‌های بیولوژیک است. بنابراین بررسی چگونگی انباشت این عناصر به منظور جلوگیری از آلودگی ... بیشتر سابقه و هدف: تجمع عناصر سنگین در خاک در بسیاری از نقاط دنیا مشکلات زیست‌محیطی فراوانی را به‌وجود آورده‌اند. غلظت زیاد این عناصر در خاک ممکن است به مقداری زیاد به‌وسیله گیاه جذب شود و این مهم‌ترین راه ورود عناصر سنگین به زنجیره غذایی انسان و دام و چرخه‌های بیولوژیک است. بنابراین بررسی چگونگی انباشت این عناصر به منظور جلوگیری از آلودگی خاک و زیست‌بوم ضروری است. در میان عناصر سنگین، کادمیم به دلیل تحرک بالا در سیستم‌های بیولوژیک و توانایی تجمع درگیاهان بدون ایجاد هر گونه نشانه‌های قابل‌رؤیت به‌عنوان یکی از خطرناک‌ترین عناصر سنگین در نظر گرفته شده است. با توجه به اینکه کادمیم در خاک‌های اسیدی در محدوده pH 5/4 تا 5/5 متحرک بوده و برنج نیز در خاک‌های اسیدی بهترین رشد را دارد و نیز با توجه به نقش برنج در سلامت جامعه، این تحقیق با هدف بررسی آلودگی خاک شالیزارهای استان گیلان به کادمیم انجام شد.مواد و روش‌ها: بدین منظور تعداد ١٠٠ نمونه خاک از عمق ٠-٢٠ سانتی‌متری به طور تصادفی و با استفاده از دستگاه GPS پیش از کوددهی و کشت و پس از برداشت محصول از شالیزارهای مختلف استان تهیه شد. برای تجزیه خاک، نمونه‌های خاک برداشت‌شده پس از خشک شدن، از الک 2 میلی‌متری عبور داده شد. غلظت کادمیم کل و نیز برخی ویژگی‌های خاک شامل بافت خاک، هدایت الکتریکی، واکنش خاک، جرم ویژه ظاهری و حقیقی و ماده آلی خاک اندازه‌گیری شد. توزیع مکانی و پراکنش فلز سنگین کادمیم با استفاده از روش‌های مختلف زمین آماری شامل IDW، Spline و Kriging در محیط GIS بررسی شد.نتایج و بحث: نتایج حاصل از تجزیه‌های فیزیکی و شیمیایی خاک نشان داد که متوسط pH خاک‌های مورد آزمایش ٤٨/٦ و شوری عصاره اشباع ٥٩/١ دسی‌زیمنس بر متر بوده که این مقدار شوری برای کشت گیاه برنج مشکلی ایجاد نمی‌کند. درصد شن نمونه‌های خاک بین ٤ الی ٣٥، سیلت بین ٢٨ الی ٤٩ و رس بین ٣٩ الی ٦٥ درصد بوده که بدین ترتیب بافت خاک‌ها در محدوده Clay Loam، Silty Clay و Clay بوده که خاکی نسبتاً سنگین تا سنگین و برای کشت گیاه برنج مناسب است. مقدار ماده آلی به‌طور متوسط ٧٨/١ و دامنه تغییرات کادمیم کل خاک نیز پیش از کشت و پس از برداشت محصول به ترتیب با کمینه 65/0 و 97/1 و بیشینه 40/1 و 05/11 بود. از میان روش‌های زمین‌آماری بررسی‌شده برای توزیع مکانی و پراکنش کادمیم روش کریجینگ معمولی با مدل کروی به‌عنوان بهترین روش انتخاب شد.نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج به‌دست‌آمده بخشی از منطقه مورد بررسی پس از برداشت محصول طبق شاخص Kelly آلوده بوده که می‌تواند بیانگر تأثیر استفاده از کودهای شیمیایی و مدیریت غیراصولی اراضی باشد و باید استفاده از این کودها با احتیاط بیشتری انجام شود. نقشه حاصل می‌تواند برای بررسی و مدیریت استفاده صحیح کودهای شیمیایی برای حاصلخیزی زمین‌های شالیزاری استفاده شود.

روشی نوین در جایابی خاک‌چال‌ها بر پایه تعیین شاخص کیفیت خاک

مهناز اسکندری؛ مهدیl همایی؛ امین فلامکی

دوره 12، شماره 3 ، مهر 1393

چکیده

شاخص کیفیت خاک به کمّی کردن وضعیت خاک‌ها در کاربری‌های مختلف کمک می‌کند. هدف از این پژوهش، ارائه روشی نوین در زمینه یکی از چالش‌های مهم محیط‌زیستی، یعنی مکان‌یابی خاک‌چال‌های دفن زباله‌های جامد شهری بر پایه تعیین شاخص کیفیت خاک بود. به‌دین منظور پس از بسط روش پیشنهادی، این روش برای انتخاب مکان مناسب دفن زباله‌های جامد شهر ... بیشتر شاخص کیفیت خاک به کمّی کردن وضعیت خاک‌ها در کاربری‌های مختلف کمک می‌کند. هدف از این پژوهش، ارائه روشی نوین در زمینه یکی از چالش‌های مهم محیط‌زیستی، یعنی مکان‌یابی خاک‌چال‌های دفن زباله‌های جامد شهری بر پایه تعیین شاخص کیفیت خاک بود. به‌دین منظور پس از بسط روش پیشنهادی، این روش برای انتخاب مکان مناسب دفن زباله‌های جامد شهر مرودشت به‌کار رفت. برای تعیین شاخص کیفیت خاک، نخست وظایف خاک در کاربری خاک‌چال تعیین شد که شامل چهار وظیفه ماده پوششی زباله‌ها، محیط و محفظه دریافت آن‌ها، محیط تجدید و نوسازی و سرانجام پوشش نهایی خاک‌چال بود. سپس برای هر یک از این وظایف، معیارهای مناسب قابل استخراج از واحدهای نقشه خاک تعریف شد. پس از استانداردسازی معیارها، وزن‌دهی آن‌ها به‌روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی انجام گرفت. با جمع‌بندی معیارهای استاندارد شده وزن‌دار، شاخص کیفیت خاک در هر واحد نقشه به‌دست آمد. نتایج روش پیشنهادی نشان داد که نزدیک به 8000 هکتار از واحدهای اراضی اطراف مرودشت برای اختصاص به خاک‌چال مناسب هستند که موقعیت این اراضی با نتایج حاصل از روشهای رایج محیط‌زیستی، یکسان است. لیکن در روش پیشنهاد شده تعداد معیارها کم‌تر بوده و زمان و هزینه کم‌تری صرف مکان‌یابی می‌شود. افزون بر این، ارزش خاک برای کاربری‌های سودمندتر مانند کشاورزی نیز در نظر گرفته خواهد‌شد.

مقایسه میزان آلودگی صوتی در مناطق 5 و 6 تهران

ساناز فتحی؛ محمد رضا منظم اسماعیل پور؛ فاطمه رزاقی

دوره 12، شماره 2 ، تیر 1393

چکیده

هدف از این تحقیق بررسی و مقایسه میزان آلودگی صوتی در بعضی ازنقاط منطقه 5 و قسمت جنوب منطقه 6 (ناحیه 2) تهران است. اینمناطق در بازده زمانی یکسان (خرداد 1390 ) طی سهنوبت روزانه درساعات پیک ترافیک بهوسیله دستگاه صدا سنج مدل 2236 ساختبروئل و کجائر شاخصهای صدا اندازهگیری، محاسبه، تجزیه و تحلیلشد و (GIS) گردید، سپس داده ها وارد نرم افزار اطلاعات جغرافیاییلایههای ... بیشتر

روشی نوین برای مکانیابی محل دفن زباله های جامد شهری بر پایه نقشه های طبقه بندی اراضی وGIS

مهناز اسکندری؛ مهدی همایی؛ شهلا محمودی؛ ابراهیم پذیرا

دوره 11، شماره 2 ، تیر 1392

چکیده

انتخاب مکان مناسب خاکچال زبالههای جامد شهری از چالش های مهم زیستمحیطی میباشد، زیرا برای انتخاب مکانی بهینه، معیارهای زیادی باید در نظر گرفته شوند. هدف از این پژوهش، ارائه روشی کمی به منظور سادهسازی، کاهش تعداد معیارهای لازم برای مکان یابی خاکچالها و امکان چندکاربری کردن نقشههای خاکشناسی بود. بدین منظور پس از بسط روش پیشنهادی، این ... بیشتر انتخاب مکان مناسب خاکچال زبالههای جامد شهری از چالش های مهم زیستمحیطی میباشد، زیرا برای انتخاب مکانی بهینه، معیارهای زیادی باید در نظر گرفته شوند. هدف از این پژوهش، ارائه روشی کمی به منظور سادهسازی، کاهش تعداد معیارهای لازم برای مکان یابی خاکچالها و امکان چندکاربری کردن نقشههای خاکشناسی بود. بدین منظور پس از بسط روش پیشنهادی، این روش برای انتخاب مکان مناسب دفن زبالههای جامد شهر مرودشت به کار گرفته شد و نتایج حاصله با روشهای رایج زیست محیطی مقایسه گردید . نخست، معیارهای لازم برای مکانیابی خاکچال شامل چهار معیار بولین و هشت معیار عامل، منحصراً از نقشههای طبقهبندی اراضی منطقه مورد مطالعه استخراج شد. سپس معیارهای ارزیابی با روش درجه بندی، استاندارد و وزنهای مناسب به هر یک از آنها اختصاص یافت. آنگاه با تجمیع ورودیهای وزندار شده، نقشه تناسب اراضی منطقه برای خاکچال در دامنه صفر تا یک بدست آمد و به پنج کلاس تناسب تفکیک شد. مقایسه نتایج روش پیشنهادی با روش زیست محیطی نشان داد که اراضی با بیشترین تناسب برای مکان خاکچال از نظر موقعیت و مساحت تقریباً در هر دو روش یکسان است. با این تفاوت که در روش پیشنهادی تعداد معیارهای ورودی کمتر، روش وزندهی سادهتر و ساخت بانک اطلاعات پایه برای مکان یابی آسان تر است . افزون بر این، نتایج حاصل از نقشه طبقه بندی ار اضی توان تولید خاکها را نیز لحاظ میکند. نتایج نشان داد که روش پیشنهادی از دقت مناسبی برخوردار بوده و میتواند به عنوان روشی نوین برای مکانیابی خاکچالها به کار رود

تهیه مدل ارزیابی فنی، زیستمحیطی و اقتصادی سناریو های مدیریت پسماند جامد شهری با استفاده ازANP و GIS (مطالعه موردی: شهر تهران)

مهدی قنبرزاده لک؛ نادر شریعتمداری؛ محمدرضا صبور؛ رضا قناتیان نجف آبادی؛ مهدی حیدری

دوره 11، شماره 2 ، تیر 1392

چکیده

نتخاب شیوه مناسب مدیریت پسماندهای شهری ، به گونه ای که به کم ترین مخاطرات زیست محیطی بینجامد و از لحاظ فنی و اقتصادی قابلیت اجرایی بالایی داشته باشد، بدون بهره گیری از روش های نوین مکانیابی و تصمیمسازی امری بسیار پیچیده و زمان بر خواهد بود. گسترش سطحی سکونت گاه های شهری و بهتبع آن افزایش فواصل حمل زایدات تا مراکز دفع، ارزش بالای اقتصادی ... بیشتر نتخاب شیوه مناسب مدیریت پسماندهای شهری ، به گونه ای که به کم ترین مخاطرات زیست محیطی بینجامد و از لحاظ فنی و اقتصادی قابلیت اجرایی بالایی داشته باشد، بدون بهره گیری از روش های نوین مکانیابی و تصمیمسازی امری بسیار پیچیده و زمان بر خواهد بود. گسترش سطحی سکونت گاه های شهری و بهتبع آن افزایش فواصل حمل زایدات تا مراکز دفع، ارزش بالای اقتصادی زمینهای دارای کاربری آزاد در حواشی شهرها، تدوین و اجرای قوانین و الزامات مربوط به کمترین فاصله سامانه های دفع از مراکز شهری ، و اعتراضات اجتماعی از جمله چالشهای موجود در زمینه احداث مراک ز دفع پسماند جامد شهری در مجاورت مناطق مسکونی حاشیه شهرهای بزرگ به شمار میرود. هدف نوشتار حاضر تهیه مدلی است برای مکان یابی مناطق مستعد احداث سامانههای دفع زایدات شهری ، و تعیین بهترین سناریوی مدیریتی قابل اجرا در این مکانها. در این بررسی شهر تهران بهعنوان مطالعه موردی انتخاب شده است. با اجرای مدل تهیه شده در این تحقیق برای شرایط محیطی شهر تهران، ضمن بررسی ابعاد مختلف مدل، میزان حساسیت آن به عوامل مؤثر در تصمیم سازی تحلیل شد. بدینمنظور، ابتدا لایه های اطلاعاتی گوناگون نظیر مناطق حفاظتشده، مناطق نظامی، مناطق فرهنگی و تاریخی، توپوگرافی، رودخانه ها و دریاچه ها، گسل ها، اطلاعات زمین شناسی و کاربری اراضی درخصوص منطقه مورد مطالعه تهیه شد و سپس با اعمال معیارهای مکان یابی و روی هم قرار دادن این لایهها، نقاط مناسب به دست آمد . در مرحله بعد، در مقایسه نقاط اخیر با لایه کاربری اراضی طرح جامع شهر تهران، نواحی مستعد احداث سامانه های دفع زایدات با کاربری آزاد مشخص شد. در نهایت با توجه به کمیت و کیفیت زایدات تولیدی در شهر تهران، سناریوهای مدیریتی مختلف شامل تعدادی از روش های تولید کود کمپوست، زباله سوزی، تولید سوخت مشتق از ،(MRF) جداسازی و پردازش و دفن ، به منظور اجرا در مناطق مستعد یادشده تعریف شد . ارزیابی (RDF) پسماند و تعیین بهترین سناریو بهمنظور اجرا در شهر ANP سناریوهای مذکور با استفاده از مدل تهران، بخش پایانی این تحقیق را تشکیل می دهد. نتایج حاصله حاکی از برتری سناریوی اول 3079 ) بوده و پس از آن سناریوهای دوم، چهارم و سوم به ترتیب با / (با وزن نرمالشده 0 0 قرار گرفتند. بهدلیل نزدیکی وزن / 0 و 2087 /2393 ،0/ وزنهای نرمال شده 2441 اولویت های دوم و سوم، حساسیتسنجی روی آنها براساس ایجاد تغییرات انتخابی در وزن خوشه های اصلیِ شبکۀ تصمیمسازی انجام شد. باتوجه به این نکته که در سناریوی چهارم بخش عمده پسماند دفن میشود و بیشترین مخاطرات زیستمحیطی نیز در میان انتخاب ها در این سناریو وجود خواهد داشت، با افزایش وزن معیار زیست محیطی ارجحیت سناریوی چهارم کاهش می یابد. از طرفی با افزایش وزن معیار فنی، به دلیل تکنولوژی ساد ة مورد استفاده در این سناریو، ارجحیت آن روند افزایشی نشان میدهد. سایر سناریو ها حساسیت کم تری نسبت به تغییر وزن معیار ها داشتند و در اولویت آنها تغییری ایجاد نشد، بهگونه ای که همواره سناریوی اول از سناریوی دوم برتر بوده و سناریوی دوم نیز بر سناریوی سوم ارجحیت دارد.

بررسی بستر طبیعی مجموعه روستایی اندار گلی و ملفه با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)

سعید میرریاحی؛ ساعد فرج نژاد قادی؛ مریم قاسم نژاد

دوره 10، شماره 1 ، مهر 1391

چکیده

در این پژوهش که با هدف شناخت و بررسی بستر طبیعی مجموعه روستایی ملفه و اندارگلی واقع در شهرستان سواد کوه انجام شده است، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) ، پارامترهای طبیعی و کالبدی روستاهای مورد مطالعه در غالب لایه های مکانی متفاوت، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در این راستا، ابتدا مدل رقومی ارتفاعی منطقه در سامانه اطلاعات ... بیشتر

مدلسازی حفاظتی منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ با استفاده از منطق فازی

مهدی قدیمی؛ سید محسن حسینی؛ حمید رضا پور قاسمی؛ حمید رضا مرادی

دوره 8، شماره 1 ، مهر 1389

چکیده

پهنه بندی در مدریریت مناطق حفاظت شده، راهکاری است که از طریق آن تعارضات مناطق حفاظت شده کاهش یافته و فرصت لازم برای اتخاذ تدابیر مورد نیاز فراهم می شود. تحقیق حاضر با هدف مدلسازی و پهنه بندی منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ ایلام به وسعت 33 هزار هکتار به منظور دستیابی به الگوی بهینه حفاظت با استفاده از منطق فازی به انجام رسیده است. به این ... بیشتر پهنه بندی در مدریریت مناطق حفاظت شده، راهکاری است که از طریق آن تعارضات مناطق حفاظت شده کاهش یافته و فرصت لازم برای اتخاذ تدابیر مورد نیاز فراهم می شود. تحقیق حاضر با هدف مدلسازی و پهنه بندی منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ ایلام به وسعت 33 هزار هکتار به منظور دستیابی به الگوی بهینه حفاظت با استفاده از منطق فازی به انجام رسیده است. به این منظور ابتدا با مطالعات میدانی به شناخت و جمع آوری اطلاعات مربوط به عواملی که در حفاظت نقش موثری دارند پرداخته شد، سپس با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی فاکتورهای موثر الویت بندی گردیدند. بررسی های حاصله نشان داد که خصوصیات شیب ، خاک ، زمین شناسی ، پوشش گیاهی ، فرسایش ، کاربری اراضی وفاصله از آبراهه بالاترین وزن را به خود اختصاص داده و بنابر این از عوامل اصلی موثر در حفاظت منطقه به شمار می آیند. داده های مذکور در فرمت های برداری و رستری در محیط نرم افزار ILWIS ذخیره و برای انجام تحلیل های مبتنی بر توری مجموعه های فازی مورد استفاده قرا رگرفت. تحلیل های فازی با استفاده از نرم افزار IDRISI و پس از تعیین مقادیر و توابع عضویت فازی صورت گرفت . در این تحقیق از اپراورهای فازی مختلفی همچون Product ،Sum و Gamma استفاده گردید.نتایج نشان داد اپراتور فازی گاما با مقدار l 0.975 بیشترین دقت را در مدلسازی حفاظتی منطقه مورد مطالعه دارد .

پهنه بندی خطر زمین لغزش با استفاده از اپراتور فازی گاما (مطالعه موردی: حوزه آبخیز هراز)

حمیدرضا مرادی؛ حمیدرضا پورقاسمی؛ مجید محمدی؛ محمدرضا مهدویفر

دوره 7، شماره 4 ، تیر 1389

چکیده

محدودیت استفاده از اعداد محققین را بر آن داشته که از مجموعه های فازی برای بیان وزن عوامل استفاده کنند. مزیت این تئوری در آن است که به جای یک عدد، دامنهای از اعداد با درجه امکان مشارکت در لغزش در نظر گرفته میشود. لذا هنگامی که از تئوری مجموعه های فازی برای بیان وزن عوامل استفاده میشود به طور قطع و یقین یک عدد به عنوان وزن تعیین نمیگردد، ... بیشتر محدودیت استفاده از اعداد محققین را بر آن داشته که از مجموعه های فازی برای بیان وزن عوامل استفاده کنند. مزیت این تئوری در آن است که به جای یک عدد، دامنهای از اعداد با درجه امکان مشارکت در لغزش در نظر گرفته میشود. لذا هنگامی که از تئوری مجموعه های فازی برای بیان وزن عوامل استفاده میشود به طور قطع و یقین یک عدد به عنوان وزن تعیین نمیگردد، بلکه تنها امکان صحیح بودن عدد ارائه شده بیش از امکان صحیح بودن سایر اعداد نزدیک به آن در نظر گرفته میشود. هدف از این تحقیق تهیه نقشه پهنه بندی خطر زمینلغزش با استفاده از اپراتور فازی گاما در حوزه آبخیز هراز میباشد. به این منظور هر یک از عوامل موثر بر وقوع زمین لغزش در منطقه مورد مطالعه از قبیل نقشه شیب، جهت شیب، ارتفاع، لیتولوژی، کاربری اراضی، فاصله از جاده، فاصله از شبکه آبراهه، فاصله از رقومی گردیدند. GIS گسل و نقشه همباران منطقه شناسایی و در محیط نقاط لغزشی با استفاده از عکسهای هوایی و بازدیدهای میدانی شناسایی و سطح همبستگی هر یک از عوامل موثر بر وقوع زمین لغزش و نقاط لغزشی با استفاده از مدل نسبت فراوانی (Frequency ratio) مشخص و سپس مقادیرفازی با استفاده از نظرات کارشناسی و تعیین توابع عضویت برای هر تعیین گردید. مقادیر مختلفی Idrisi یک از عوامل موثر در محیط نرم افزار از گاما جهت آنالیز مورد استفاده قرار گرفت به طوری که نتایج نشان داد، بیشترین دقت را در تهیه نقشه l اپراتور فازی گاما با مقدار 0.975 حساسیت به خطر زمین لغزش در منطقه مورد مطالعه دارد

تجزیه وتحلیل روند تغییرات فضای سبز شهری : مطالعه موردی منطقه دو تهران

سید ابراهیم هاشمی؛ محسن کافی؛ سید محمود هاشمی؛ مهدی خان سفید

دوره 6، شماره 3 ، فروردین 1388

چکیده

پهنه شهری بخشی تغییر یافته از محیط زیست طبیعی است که به واسطه حضور گسترده ساختارهای مصنوعی و نفوذ ناپذیر، گیاهان و حیوانات اهلی شده و جریان یافته مواد و انرژی به طور بارزی مشخص می شود . افزایش جمعیت شهری و به تبع آن گسترش فیزیکی شهر موجب تغییر و تخریب فضاهای سبز شده است. فضاهای سبز ، بازمانده طبیعت در محیط شهرها می باشندو نقش کلیدی در ... بیشتر پهنه شهری بخشی تغییر یافته از محیط زیست طبیعی است که به واسطه حضور گسترده ساختارهای مصنوعی و نفوذ ناپذیر، گیاهان و حیوانات اهلی شده و جریان یافته مواد و انرژی به طور بارزی مشخص می شود . افزایش جمعیت شهری و به تبع آن گسترش فیزیکی شهر موجب تغییر و تخریب فضاهای سبز شده است. فضاهای سبز ، بازمانده طبیعت در محیط شهرها می باشندو نقش کلیدی در ارتقا کیفیت محیط زیست و شکل گیری شهر پایدار ایفا می کنند. بنابر این شناخت پویایی مکانی و زمانی فضاهای سبز به طور کمی ، پیش نیاز برنامه ریزی و مدیریت پایدار فضای سبز شهری می باشد. در این پژوهش اثرات شهر نشینی و توسعه شهری بر روی فضاهای سبز منطقه دو تهران به صورت کمی در دو مقطع زمانی سالهای 1368 و سال 1381 ، با استفاده از تفسیر بصری عکس های هوایی و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) مورد بررسی قرار گرفته است . بر اساس تحلیل های صورت گرفته ، فضاهای سبز طبیعی کاهش چشمگیر یافته و فضای سبز مصنوعی از افزایش مناسبی برخوردار بوده است. لازم به ذکر است عمده تغییر کاربری ها و کاهش سطوح مورد نظر ، در نیمه شمالی منطقه رخ داده است. در ارتباط با نواحی نه گانه منطقه 2 ، ناحیه 8 بیشترین سطح کاهش و ناحیه 6 کمترین سطح کاهش را نشان داد. دو راهبرد کلی از نتایج این تحقیق حاصل شد: 1) راهبرد حفاظت و حمایت از فضاهای سبز و باز موجود که از اولویت و تقدم بیشتری برخوردار است، 2) راهبرد ایجاد فضاهای سبز در نواحی جنوبی و بخش هایی از نواحی مرکزی منطقه 2 که از کیفیت محیط زیستی پایین تری برخوردارند.

مکان یابی دفن مواد زائد جامد شهری با استفاده از GISو فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) (مطالعه موردی شهر گیوی )

ابراهیم فتائی؛ علی آل شیخ

دوره 6، شماره 3 ، فروردین 1388

چکیده

مواد زائد جامد، جزء جدایی ناپذیر زندگی انسان بوده و تولید انواع این زایدات در کمیت و کیفیت های مختلف یکی از مهم ترین معضلات زیست محیطی عصر حاضر است . آلودگی های هوا، آب و خاک ناشی از عدم مدیریت صحیح و عدم انتخاب جایگاه مناسب جهت دفن پسماند مشکلاتی را برای محیط زیست شهروندان ایجاد می کند. به همین علت جهت کاهش پیامدهای منفی پسماندها استفاده ... بیشتر مواد زائد جامد، جزء جدایی ناپذیر زندگی انسان بوده و تولید انواع این زایدات در کمیت و کیفیت های مختلف یکی از مهم ترین معضلات زیست محیطی عصر حاضر است . آلودگی های هوا، آب و خاک ناشی از عدم مدیریت صحیح و عدم انتخاب جایگاه مناسب جهت دفن پسماند مشکلاتی را برای محیط زیست شهروندان ایجاد می کند. به همین علت جهت کاهش پیامدهای منفی پسماندها استفاده از ابزارها و فناوری های مناسب ضروری می باشد. یکی از بخش های مهم در مدیریت مواد جامد شهری ، یافتن مکان مناسب جهت دفن زباله است . این تحقیق با هدف تعیین مکان های مناسب دفن پسماند شهری شهر گیوی مرکز شهرستان کوثر با استفاده از GIS و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی اجرا شده است در این مطالعه پارامترها، معیارها و ضوابط انتخاب مکان های مناسب برای دفن بهداشتی مانند زمین شناسی ، راه های دسترسی ، وضعیت لرزه خیزی منطقه ، نقشه شیب ، نقشه کاربری اراضی ، فاصله از مراکز شهری و روستائی ، نقشه خاک منطقه ، نقشه شبکه هیدروگرافی و آب های زیرزمینی و جهت باد غالب شناسایی گردیدند. استانداردهای مختلف از جمله استانداردهای مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت کشورو تجربیات جهانی شناسایی و ارزیابی گردیدند. سپس با استناد به ضوابط و استانداردهای ملی و جهانی وبا اعمال فاکتورهای محدود کننده با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS مکان های مناسب در سطح شهرستان تعیین گردیدند. به منظور تلفیق لایه ها و اخذ نتایج از منطق بولین استفاده شد. با انجام بازدیدهای میدانی از میان مکان های مناسب ، چهار مکان برای مقایسه و ارزیابی از طریق فرایند تحلیل سلسله مراتبی مشخص شدند که نهایتا با انجام مطالعات دقیقتر بر روی مکان های انتخاب شده و اعمال وزن های مناسب به هر یک ازمکان ها، مکان هایی انتخاب گردید. به طوری که با استفاده از تلفیق منطق بولین در نرم افزار GIS و فرایند تحلیل سلسه مراتبی AHPدو محل دفن نهایی باترتیب اولویت بندی برای دفن زباله های شهر گیوی تعیین گردید.

تصمیم گیری قطعی و فازی درمکانیابی پارکینگ های عمومی طبقاتی

علی اکبر متکان؛ علیرضا شکیبا؛ سید حسین پور علی؛ عیسی عبادی

دوره 6، شماره 3 ، فروردین 1388

چکیده

انتخاب محل پارکینگ های طبقاتی یکی از از مسائل کلیدی در مادرشهرهایی همچون تهران می باشد . این مشکل می بایست با توجه به یک سری از معیارها بررسی گردد. هدف اصلی این تحقیق تعیین مکان های مناسب برای تاسیس پارکینگ های طبقاتی با استفاده ازمتد فازی در محیط GIS در منطقه یک تهران است. برای دستیابی به این هدف ، پارامترهایی همچون فاصله از مراکز جذب ... بیشتر

تهیه نقشه خطر فرسایش و تولید رسوب حوضه آبخیز سد دز با استفاده از سنجش از دور و GIS

سید حسین پورعلی؛ علی اکبر متکان؛ امین حسینی اصل

دوره 6، شماره 1 ، مهر 1387

چکیده

با توجه به اهمیت منابع آبی در کشور ایران، نیاز است تا از بدنه های آب شیرین همچون سدها محافظت بیشتری گردد . یکی از مهمترین روشهای حفظ این منابع آبی، انجام مدیریت صحیح در جهت کاهش فرسایش و تولید رسوب می باشد که لازمه آن آگاهی از مقدار رسوب زایی و نواحی دارای بحران فرسایشی در حوزه های بالادست سدها است . از این رو مطالعه حاضر، تهیه نقشه بهنگام ... بیشتر با توجه به اهمیت منابع آبی در کشور ایران، نیاز است تا از بدنه های آب شیرین همچون سدها محافظت بیشتری گردد . یکی از مهمترین روشهای حفظ این منابع آبی، انجام مدیریت صحیح در جهت کاهش فرسایش و تولید رسوب می باشد که لازمه آن آگاهی از مقدار رسوب زایی و نواحی دارای بحران فرسایشی در حوزه های بالادست سدها است . از این رو مطالعه حاضر، تهیه نقشه بهنگام فرسایش و رسوب در حوزه آبخیز سد دز با مساحت تقریبی 17320 کیلومتر مربع جهت علاج بخشی سد دز و درک درست از مدیریت فرسایش این نواحی را مد نظر قرار داده است . وسعت قابل توجه حوزه آبخیز موردنظر و عدم امکان انجام عملیات میدانی گسترد ه بدلیل ویژگیهای طبیعی و صعب العبور بودن منطقه، موجب گردید تا استفاده از تصاویر ماهواره ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی در تلفیق با عملیات میدانی محدود مورد توجه قرار گیرد . در این مطالعه با بررسی روشهای مختلف مدلسازی فرسایش و با 9 پارام تر مؤثر انتخاب گردید . به منظور تأمین PSIAC رسوب، مدل تجربی Landsat- و IRS اطلاعات ورودی موردنیاز مدل، از داده های ماهواره ای نقشه های پایه موجود، عکسهای هوایی، بازدید هلیکوپتری و نیز عملیات ، ETM+ زمینی بهره گرفته شد .کالیبراسیون مدل با داده های حاصل از بررسی مخزن سد و لحاظ ک ردن ویژگیهای بومی منطقه مورد مطالعه این امکان را فراهم آورد تا با بهره و تلفیق لایه های اطلاعاتی مختلف، شناسایی و طبقه بندی مناطق GIS گیری از فرسایشی میسر گردد . نتایج حاصله در قالب نقشه ها و آمار فرسایش، ضمن شناسایی کلاسهای فرسایشی و معرفی مناطق حاد فرسایش ی، راهگشای مدیریت حوضه آبخیز و کنترل رسوب با نگرش ویژه بر اولویتهای اجرایی می باشد.

ارزیابی اکولوژیک رویشگاه سوسن چلچراغ(Lilium ledebourii) در گیلان جهت تعیین نیازهای اکولوژیک گونه

مرتضی سعیدی فرد؛ سید محسن حسینی؛ حمید رضا مرادی؛ محمد نقی پاداشت دهکایی

دوره 5، شماره 4 ، تیر 1387

چکیده

سوسن چلچراغ(Lilium ledebourii) گونه ای آندمیک و نادر است که در ارتفاعات ناحیه داماش در استان گیلان می روید و تحت نظارت دقیق سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد. رویشگاه سوسن چلچراغ در منطقه داماش یکی از مناطق حفاظت شده سازمان حفاظت محیط زیست ایران بوده و در طبقه سوم طبقه بندی IUCN (آثار طبیعی ، ملی ) قرار دارد. یک دلیل کمبود اطلاعات در مورد زیست شناسی ... بیشتر

ایجاد پایگاه داده جغرافیایی پایه برای حوزه آبریز مادر سو در استان گلستان – ایران

امین حسینی اصل؛ علی اکبر متکان؛ فریده جاوید؛ حسین پورعلی

دوره 5، شماره 2 ، دی 1386

چکیده

در این مطالعه ، تکنیک های سنجش از دور و سیستم های اطلاعات جغرافیایی به صورت توام برای پایه ریزی یک پایگاه داده جغرافیایی در حوزه آبریز مادرسو دراستان گلستان مورد استفاده قرار گرفتند. تصاویر چند طیفی ماهواره های لندست با قدرت تفکیک 30 متر ،IRS هندوستان با قدرت تفکیک 8/5 و 5/23 و Quick- Bird با قدرت تفکیک 60 سانتی متر ، نقشه های کاربری و پوشش اراضی ... بیشتر

دوره 21 (1402)

دوره 20 (1401)

دوره 19 (1400)

دوره 18 (1399)

دوره 17 (1398)

دوره 16 (1397)

دوره 15 (1396)

دوره 14 (1395)

دوره 13 (1394)

دوره 12 (1393)

دوره 11 (1392)

دوره 10 (1391)

دوره 9 (1390-1391)

دوره 8 (1389-1390)

دوره 7 (1388-1389)

دوره 6 (1387-1388)

دوره 5 (1386-1387)

دوره 4 (1385-1386)

دوره 3 (1384-1385)

دوره 2 (1383-1384)

دوره 1 (1382-1383)

کلیدواژه‌ها = GIS

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده