صادق صالحی؛ هادی ابراهیمی
چکیده
سابقه و هدف: در برنامه های توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جمهوری اسلامی ا یران همواره بر منطقی کردن مصرف انرژی ازجمله مصرف آب تأکید شده است. طرح دانش آموزی نجات- معروف به طرح داناب- از سوی آموزش و پرورش و با مشارکت سازمان آب منطقه ایاستان مازندران با هدف ارتقاء دانش آب و نیز مصرف بهینه آب توسط دانش آموزان به اجرا درآمده است. از بین ...
بیشتر
سابقه و هدف: در برنامه های توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جمهوری اسلامی ا یران همواره بر منطقی کردن مصرف انرژی ازجمله مصرف آب تأکید شده است. طرح دانش آموزی نجات- معروف به طرح داناب- از سوی آموزش و پرورش و با مشارکت سازمان آب منطقه ایاستان مازندران با هدف ارتقاء دانش آب و نیز مصرف بهینه آب توسط دانش آموزان به اجرا درآمده است. از بین گروه های مختلف اجتماعی،دانش آموزان نقش مهمی در زمینه مصرف آب ایفاء می کنند. با توجه به نقش عوامل اجتماعی و فرهنگی در شکل دهی رفتار دانش آموزان،تحقق حاضر تلاش نمود تا ضمن بررسی وضعیت دانش آب در بین دانش آموزان، به مطالعه و بررسی عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر بر پیش بینی رفتار مصرف آب آنان نیز بپردازد. مواد و روش ها: از نظر روششناسی، تحقیق حاضر با استفاده از روش پیمایش در میان دانش آموزان دوره متوسطه اول در مناطق شهری بهشهر، نکا، ساری، بهشهر، گلوگاه، آمل و قائمشهر در استان مازندران انجام شد. برای انتخاب نمونهها از روش نمونهگیری احتمالی استفاده شد و بر اساس فرمول کوکران، تعداد 501 دانش آموز به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفتند. دادههای حاصل از تحقیق با استفاده از نرم افزار آماری ویژه علم اجتماعی مورد توصیف و تجزیهو تحلیل قرار گرفت. نتایج و بحث: نتایج حاصل از دادههای تحقیق حاضر نشان دادند که فرض رابطه بین عوامل فرهنگی (دانش محیط زیستی، ارزش محیط زیستی، نگرش نسبت به منابع آب، باورهای دینی) و پیش بینی رفتار مصرف آب دانش آموزان مورد تایید تجربی قرارگرفته است و تنها رابطه دانش محیط زیستی با پیش بینی رفتار مصرف آب تایید نشده است. همچنین، نتایج تحقیق نشان داد که فرض رابطه بین عوامل اجتماعی (مشارکت مدنی) و پیش بینی رفتار مصرف آب دانش آموزان مورد تایید تجربی قرارگرفته است. فرض رابطه بین عوامل نهادی (کنترل رسمی، کنترل غیررسمی) و پیش بینی رفتار مصرف آب دانش آموزان نیز در تحقیق حاضر مورد تایید تجربی قرارگرفته است. نهادها، شیوههای اساسی فعالیت اجتماعی هستند که اکثریت اعضای یک جامعه معین از آنها پیروی میکنند درواقع شامل هنجارها و ارزشهایی هستند که تعداد بسیاری از مردم با آنها همنوایی میکنند. آنها شیوههای رفتاری هستند که بهوسیله ضمانت اجرایی نیرومند حمایت میشوند و در طول زمان شکل ثابت و پایداری را نیز به همراه دارند. بر این اساس، میتوان اذعان نمود که متغیرهای نهادی (کنترل رسمی، کنترل غیررسمی) بر پیش بینی رفتار مصرف آب در بین دانش آموزان مؤثر است. در ارتباط با فرضیه تحقیق مبنی بر وجود رابطه بین متغیرهای زمینهای (پایگاه اقتصادی- اجتماعی، سن) و پیش بینی رفتار مصرف آب دانش آموزان، نتایج حاصل از دادههای این تحقیق رابطه بین متغیرهای زمینهای (پایگاه اقتصادی- اجتماعی) و پیش بینی رفتار مصرف آب دانش آموزان را تایید مینماید، اما رابطه سن و پیش بینی رفتار مصرف آب دانش آموزان را مورد تایید تجربی قرار نگرفت. نتیجه گیری: بر اساس یافته های تحقیق حاضر می توان نتیجه گرفت که متغیرهای مستقل باورهای دینی مصرف آب، کنترل غیررسمی، نگرش نسبت به محدودیت آب، ارزش محیط زیستی، کنترل رسمی، مشارکت مدنی و پایگاه اجتماعی با متغیر وابسته رفتار مصرف آب رابطه معنیدار داشتهاند. همچنین متغیر مستقل باورهای دینی مصرف آب، بیشترین همبستگی را با متغیر وابسته رفتار مصرف آب دارد.
فاطمه قربانی پیرعلیدهی؛ آزاده قربانی پیرعلیدهی
چکیده
سابقه و هدف: آبزیپروری به عنوان یک فعالیت کشاورزی است که میتواند در تأمین نیازهای غذایی و سلامت جمعیت جهان نقش مهمی را ایفا کند. ولی این صنعت در استان گیلان با مشکل های محیطزیستی گستردهای همچون استفادهی بیش از حد از هورمون ها و آنتی بیوتیک ها، استفاده از کودهای غیربهداشتی و استفاده ی بیش از حد از کود، رهاسازی ...
بیشتر
سابقه و هدف: آبزیپروری به عنوان یک فعالیت کشاورزی است که میتواند در تأمین نیازهای غذایی و سلامت جمعیت جهان نقش مهمی را ایفا کند. ولی این صنعت در استان گیلان با مشکل های محیطزیستی گستردهای همچون استفادهی بیش از حد از هورمون ها و آنتی بیوتیک ها، استفاده از کودهای غیربهداشتی و استفاده ی بیش از حد از کود، رهاسازی پساب مزرعه های پرورش ماهی و برخوردار نبودن مزرعه ها از شناسنامه ی بهداشتی مواجه است که آن را به سوی ناپایداری سوق می دهند. سؤالاتی که وجود دارد این است که چگونه می توان آبزیپروران را به انجام رفتارهای متناسب با محیطزیست تشویق کرد؟ چه عواملی در تشویق آبزی پروران و بر انجام رفتارهای محیطزیستگرایانه مؤثر هستند؟ بنابراین با تلفیق تئوری رفتار برنامه ریزی شده و مدل پذیرش فناوری دیویس که به بررسی عوامل مؤثر در انجام رفتار می پردازند، چارچوب نظری پژوهش برای بررسی عوامل مؤثر بر رفتار محیط زیست گرایانه ی آبزی پروران استان گیلان بیان شد. مواد و روش ها: پژوهش حاضر از نظر پارادایمی، کمی و از نظر هدف، کاربردی و از جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات، توصیفی- همبستگی و علی- رابطه ای است. جامعه ی آماری پژوهش را دو گروه پرورش دهندگان ماهیان گرمابی (5830 نفر) و پرورش دهندگان ماهیان سردآبی استان (200 نفر) تشکیل می دهند. از پرورش دهندگان ماهیان گرمابی 353 نفر و از پرورش دهندگان ماهیان سردآبی 12 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب به عنوان نمونه ی آماری انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز، پرسشنامه ای محقق ساخته در نه بخش تدوین شد. روایی پرسشنامه از طریق پانل متخصصان و پایایی آن با کمک آلفای کرونباخ تأیید شد (89.0 ≥ α≥ 0.73). بمنظور تعیین اعتبار سازه و برازش مدل طراحی شده، از روش تحلیل عاملی تأییدی و مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که متغیرهای به کار رفته در پژوهش، الگوی مناسبی برای بروز رفتار محیطزیست گرایانه ی آبزی پروران استان گیلان هستند. عامل های فردی با درک مفید بودن و درک آسانی کاربرد، رابطه ی مثبتی را دارند. عامل های اجتماعی نیز با درک مفید بودن رابطه ی مثبت دارند اما با درک آسانی کاربرد رابطه ی منفی و معکوسی را دارند. درک مفید بودن و درک آسانی کاربرد با نگرش نسبت به آن رفتار رابطه ی مثبتی را دارند. همچنین درک مفید بودن با مقدار ضریب بتای بیشتر رابطه ی مؤثرتری را با نگرش نسبت به یک رفتار دارد. نگرش، هنجار ذهنی و کنترل رفتاری درک شده بر قصد رفتاری و رفتار فرد مؤثر هستند. متغیر نگرش بیشترین رابطه ی مثبت را با قصد رفتاری دارد. درک مفید بودن به شکل مستقیم نیز با قصد رفتاری، رابطه ی مثبت و معنی داری را دارد. قصد رفتاری نیز با ضریب بتا 78.0 ارتباط مثبتی را با رفتار محیطزیست گرایانه آبزی پروران استان دارد و این عامل در کنار کنترل رفتاری درک شده 84 % از تغییرات رفتار را تبیین می کند. نتیجه گیری: نتایج همچنین نشان داد اگر فردی رفتار محیطزیست گرایانه را مفید بداند و از سویی دیگر به کارگیری آن رفتار، آسان و قابل فهم نیز باشد در نتیجه موجب بهبود نگرش محیطزیستی او نیز می شود. در مجموع بررسی مجدد دوره های برگزار شده و تجدید نظر در مطالب بیان شده و نحوه ی مناسب و مطلوب بیان مطالب باید مورد توجه مسئولان ترویجی شیلات استان قرار بگیرد. حمایت های تسهیلاتی و فنی می تواند موجب ایجاد حس استقلال و آزادی عمل در آبزی پروران بمنظور انجام رفتارهای محیطزیست گرایانه شود.
رویا کرمی؛ سید یوسف حجازی؛ عبدالمطلب رضایی
چکیده
سابقه و هدف: امروزه با توجه به رشد روزافزون جمعیت و درنتیجه افزایش مشکلات محیط زیستی، الزام فوری به منظور حفظ محیط زیست وجود دارد. ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﻌﻀﻼت محیط زیستی، راه حلهای ﮔﻮﻧﺎﮔﻮنی مطرح می کنند که اﻏﻠﺐ اﻳﻦ راه حلها، ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ امروزه به دلیل هزینه های زیاد این روش ها، ...
بیشتر
سابقه و هدف: امروزه با توجه به رشد روزافزون جمعیت و درنتیجه افزایش مشکلات محیط زیستی، الزام فوری به منظور حفظ محیط زیست وجود دارد. ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﻌﻀﻼت محیط زیستی، راه حلهای ﮔﻮﻧﺎﮔﻮنی مطرح می کنند که اﻏﻠﺐ اﻳﻦ راه حلها، ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ امروزه به دلیل هزینه های زیاد این روش ها، به دگرگونی سبک زﻧﺪﮔﻲ و رﻓﺘﺎرهای ﻣﺮدم علاقه مند شده اند. آنها معتقدند که راهحل مسائل محیط زیستی باید در تغییر رفتار و نگرش انسان مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا رسانه نقش مهمی در ایجاد آگاهی مردم نسبت به مسائل محیط زیستی و اقدام برای محافظت از محیط زیست ایفا می کند. رسانه بهعنوان ابزار بسیار مؤثری برای گسترش و ایجاد آگاهی، نگرش و رفتار نسبت به مسائل محیط زیستی شناختهشده است. رسانه دارای نقش مهمی در اطلاعرسانی و مشارکت شهروندان در مسائل محیط زیستی است. پتانسیل فوق العاده رسانهها در زمینه تهیه اطلاعات، ساخت دانش، پرورش مهارت ها و نگرش ها، در طول سال ها بهطور علمی ثابتشده است. یکی از موضوعات مهم در رابطه با رفتار محیط زیستی و حفاظت از محیط زیست، توجه به آموزش سازمانهای مردم نهاد محیط زیستی است. آموزش محیط زیست فرایندی است که به افراد امکان بررسی مسائل محیط زیستی، مشارکت در حل مسائل و اقدام برای بهبود محیط زیست را می دهد. مولفه های اصلی آموزش محیط زیست عبارتند از: آگاهی، حساسیت، دانش، نگرش، مهارت، نیت، مشارکت و رفتار.سازمان های مردم نهاد محیط زیستی با توجه به اهداف و رسالت خود، دارای امکانات مناسبی برای افزایش سطح آگاهی عمومی از طریق آموزش و تعلیم اعضای خود و همچنین آموزش سایر افراد جامعه می باشند و باید حمایتهای لازم از این سازمان ها در راستای تحقق اهدافشان صورت گیرد. هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی تأثیر رسانه بر برخی از مؤلفههای آموزش محیطزیست شامل: دانش محیط زیستی، محیط زیستی، نیت محیط زیستی و رﻓﺘﺎر محیط زیستی اعضای سازمان های مردم نهاد محیط زیستی است. مواد و روش ها: جامعه آماری تحقیق، سازمان های مردم نهاد محیط زیستی استان تهران می باشند که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان و به روش نمونه گیری تصادفی 148 نفر بهعنوان اعضای نمونه تعیین شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه انتخاب گردید که پایایی آن از طریق آزمون آلفای کرونباخ 89 %درصد به دست آمد. نتایج و بحث: نتایج بهدستآمده از مدلسازی معادلات ساختاری مبتنی بر روش حداقل مربعات جزیی بیانگر رابطه مثبت و معنیدار چهار مؤلفه رسانه، دانش محیطزیستی، نگرش محیط زیستی و نیت محیط زیستی با رفتار محیط زیستی بودند. نتایج نشان داد که هر چهار متغیر (رسانه، دانش محیط زیستی، نگرش محیط زیستی و نیت محیط زیستی) دارای میانگین بالایی در بین اعضای سازمان های مردم نهاد محیط زیستی استان تهران میباشند. متغیر مستقل (نگرش محیط زیستی) بیشترین تأثیر را بر متغیر میانجی (نیت محیط زیستی) و همچنین بیشترین تأثیر را بر متغیر وابسته (رفتار محیط زیستی) دارد و بعدازآن، رسانه مؤثرترین متغیر است. نیت محیط زیستی بهعنوان متغیر میانجی 1/57درصد از واریانس رفتار محیط زیستی در بین اعضا سازمان های مردم نهاد محیط زیستی استان تهران را تبیین می کند. همچنین 3/34 درصد از واریانس رفتار محیط زیستی در بین اعضا سازمان های مردم نهاد محیط زیستی استان تهران توسط متغیرهای رسانه، دانش محیط زیستی، نگرش محیط زیستی و نیت محیط زیستی تبیین گردید. نتیجهگیری: نگرش محیط زیستی بهعنوان مهمترین متغیر تأثیرگذار در نیت محیط زیستی و رفتار محیط زیستی و رسانه بهعنوان دومین متغیر تأثیرگذار در نیت محیط زیستی و رفتار محیط زیستی در این مطالعه شناختهشده است. نقش رسانه بهمنظور افزایش دانش و نگرش محیط زیستی افراد جامعه غیرقابلانکار است. رسانه باید بیشتر از قبل بهمنظور تسهیل انتقال اطلاعات محیط زیستی و ترویج نگرش مثبت محیط زیستی مورداستفاده قرار گیرد. در سال های اخیر اینترنت و شبکههای اجتماعی منبع اصلی اطلاعات محیط زیستی هستند. ازآنجاییکه رسانههای دیجیتال بهطور گستردهای توسط جوانان مورداستفاده قرار میگیرند، باید مواد و روش های آموزشی جدیدی برای پاسخگویی بهروز نیازهای اطلاعاتی مسائل محیط زیستی، ایجاد شود. بنابراین باید برنامههای مختلفی توسط سازمان های مردم نهاد محیط زیستی برنامهریزی شود تا اطلاعات محیط زیستی را از طریق رسانهها بهویژه اینترنت و شبکههای اجتماعی به اشتراک بگذارند.