لطفعلی کوزه گر کالجی؛ آرمان مسلمی؛ محمد مرادی؛ حسین رفیعی مهر؛ عباس امینی زاده
دوره 16، شماره 3 ، مهر 1397، ، صفحه 25-44
چکیده
سابقه و هدف:
با گسترش مفهوم گسترش پایدار در سطح بین‌المللی، دانشمندان، مدل‌های کمی و کیفی زیادی را برای اندازه‌گیری گسترش پایدار جامعه ها و شهرها نشان دادند. یکی از این ابزارها که توجه بیشتری را در سطح های علمی، سیاسی و آموزشی به خود جلب کرده، ارزیابی جای پای اکولوژیک است. بر اساس این روش، گسترش یک منطقه، زمانی "ناپایدار" قلمداد ...
بیشتر
سابقه و هدف:
با گسترش مفهوم گسترش پایدار در سطح بین‌المللی، دانشمندان، مدل‌های کمی و کیفی زیادی را برای اندازه‌گیری گسترش پایدار جامعه ها و شهرها نشان دادند. یکی از این ابزارها که توجه بیشتری را در سطح های علمی، سیاسی و آموزشی به خود جلب کرده، ارزیابی جای پای اکولوژیک است. بر اساس این روش، گسترش یک منطقه، زمانی "ناپایدار" قلمداد می‌شود که میزان جای پای اکولوژیک از ظرفیت زیستی منطقه بالاتر باشد. روش جای پای اکولوژیک تاکنون برای سنجش پایداری شهرهای بزرگ دنیا مانند لندن، لیورپول، پاریس مورد استفاده قرارگرفته است. هدف از این پژوهش، سنجش پایداری شهر تبریز با استفاده از روش جای پای اکولوژیک است.
مواد و روش ها:
در این پژوهش به‌طورکلی از روش‌های توصیفی - تحلیلی و کمی استفاده‌شده است. دادههای این پژوهش به‌طور عمده از نوع کمی است. جامعه ی مورد بررسی آن، شامل همه خانوارهای ساکن در شهر تبریز بوده است. داده های این پژوهش به دو روش اسنادی و میدانی گردآوری شده‌اند. این داده ها درروش اسنادی با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و پایگاه های علمی و همچنین سازمان های مختلف، گردآوری شده‌اند. در این تحقیق از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای استفاده شده است. شهر تبریز به ده منطقه برحسب منطقه های شهرداری انتخاب و از هر منطقه چند بلوک به‌صورت قرعه کشی انتخاب و برداشت شد. در مرحله بعدی با استفاده از روش تلفیقی جای پای اکولوژیکی که از ترکیب کاربرد دو روش استقرایی و قیاسی تشکیل شده است، برای محاسبه رد پای اکولوژیک در سطح های ناحیه های شهری اقدام شد. داده های لازم برای اندازه گیری اولیه با کمک جدول های آماری کشور به دست آمده است. از جمله داده های موردنیاز برای تحلیل، میتوان به مصرف انرژی غذا، تولیدهای جنگلی و مصرف های آن اشاره کرد.
نتایج و بحث:
برای تعیین جاپای اکولوژیکی شهر تبریز، از داده های غذا، میزان دی‌اکسید کربن ناشی از حمل‌ونقل، گرمایش به دست آمده از گازهای طبیعی، آب، نیروی الکتریسیته و مقدار زباله استفاده شده است. نتایج نشان می دهد: شهر تبریز برای دفن زباله به‌طور متوسط سالانه به 86/10 هکتار زمین نیاز دارد. زمین موردنیاز برای جذب کربن ناشی از مصرف گاز طبیعی هر شهروند تبریزی، 135 مترمربع است و برای کل شهر نیز، این جای پا حدود 20795 هکتار است. جای پای اکولوژیکی هر یک از شهروندان تبریزی از نیروی الکتریسیته 17/0 هکتار است. در نهایت جای پای مصرف آب شهر تبریز 020/0 هکتار است.
نتیجه گیری:
نتیجه این پژوهش نشان میدهد که جای پای اکولوژیکی شهر تبریز در گروه های مصرفی مواد غذایی، حمل‌ونقل، گرمایش گازهای طبیعی، آب، برق و زمین موردنیاز برای دفع مواد زائد 30/3 هکتار بوده است. مقایسه ی آن با فضاهای پشتیبان آن، مانند شهرستان و استان، بیانگر این است که شهر تبریز برای برآوردن نیازهای زیستی و پایداری خویش متّکی به منطقه ای فراتر از استان آذربایجان شرقی است. نگاهی به میزان مواد مصرفی شهر تبریز، نشان میدهد که سهم مواد غذایی با 73/2 هکتار، بیشترین سهم را در بین دیگر شاخص‌ها دارد. کمترین میزان مربوط به زمین موردنیاز برای دفع زباله 07/0 مترمربع به ازای هر نفر بوده است. ازآنجایی‌که ظرفیت زیستی ایران 8/0 هکتار است. جای پای اکولوژیکی 30/3 هکتاری شهر تبریز بدان معناست که 125/4 برابر بیش از سهم خود، از ظرفیت زیستی قابل‌تحمل کشور را به خود اختصاص داده است.
رومینا سیاح نیا؛ مجید مخدوم؛ شهرزاد فریادی
دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1396، ، صفحه 77-88
چکیده
سابقه و هدف: طبق گزارش بانک جهانی، نرخ رشد شهری با سرعتی بیش از نرخ رشد مطلق جمعیت در حال افزایش است و این رشد و توسعه شهری اگر بدون توجه به پایداری اکولوژیکی بستر شهر صورت پذیرد، موجب بروز بحران‌های محیط زیستی در سطوح مختلف (جهانی، ملی و محلی) خواهد شد. آنچه مسلم است مدیریت توسعه کلان‌شهرها از جمله تهران نیز بدون در دست داشتن سند راهبردی ...
بیشتر
سابقه و هدف: طبق گزارش بانک جهانی، نرخ رشد شهری با سرعتی بیش از نرخ رشد مطلق جمعیت در حال افزایش است و این رشد و توسعه شهری اگر بدون توجه به پایداری اکولوژیکی بستر شهر صورت پذیرد، موجب بروز بحران‌های محیط زیستی در سطوح مختلف (جهانی، ملی و محلی) خواهد شد. آنچه مسلم است مدیریت توسعه کلان‌شهرها از جمله تهران نیز بدون در دست داشتن سند راهبردی که استخوان‌بندی اصلی توسعه را در بستر اکولوژیک سرزمین ترسیم کند امکان‌پذیر نیست. در این میان به نظر می‌رسد ارائه الگویی بر اساس نمایه‌های اکولوژیکی برای ارزیابی توان توسعه شهری راه‌حل مناسبی برای پیشگیری و بستر مناسبی برای برنامهریزی محیط زیست شهری فراهم آورد. مواد و روش‌ها: از آنجا که یافتن نمایه‌های اکولوژیکی متناسب در مدل‌سازی ارزیابی توان توسعه شهری نیازمند جامع‌نگری در تصمیم‌گیری و بهره‌مندی از تخصص‌های مختلف بر اساس معیارهای چندگانه کمی و کیفی است بنابراین به‌کارگیری روش تصمیم‌گیری چندمعیاره با بهره‌گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی در این تحقیق محرز است و از سوی دیگر ابهام و عدم قطعیت ذاتی حاکم بر محیط تصمیم‌گیری و ناسازگاری قضاوت‌های افراد تصمیم‌گیرنده موجب شد تا از منطق فازی برای مواجهه با ابهام موجود در برنامهریزی و تصمیم‌گیری‌های این تحقیق در منطقه مطالعاتی کلانشهر تهران بهره گرفته شود. نتایج و بحث: در این تحقیق پس از مرور منابع با استفاده از اطلاعات به‌دست‌آمده، دانش تخصصی و تکنیک دلفی معیارهای مورد نظر شناسایی و وارد پایگاه داده در سامانه اطلاعات جغرافیایی شد. سپس با استفاده از تحلیل چندمعیاره و منطق فازیلایه‌های اطلاعاتی با ضریب اهمیت منتج از تکنیک دلفی با هم ترکیب و نهایتا طبق هر دو منطق بولین و فازی در نرم‌افزار ARC GIS 10.1تصمیم‌گیری شد. نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق نشان میدهد با توجه به نمایه‌های اکولوژیکی مورد نظر در این تحقیق پهنه مناسبی برای توسعه افقی کلانشهر تهران قابل‌شناسایی نیست.
علی بالی؛ سیدمسعود منوری؛ برهان ریاضی؛ نعمت ا... خراسانی؛ میرمسعود خیرخواه
دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1392
چکیده
کاربری اراضی و ارزیابی تغییرات آن در دوره های زمانی میان مدت و بلندمدت یکی از مهمترین ابزارهای برنامهریزی و مدیریت اراضی پایدار در سطح کلان است. استفاده از داده های ماهوارهای با توجه به ویژگی این دادهها و پیشرفتهای سریع فناوری سنجش از راه دور و سامانه های اطلاعات جغرافیایی می تواند در زمینه برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست و نیز پایش ...
بیشتر
کاربری اراضی و ارزیابی تغییرات آن در دوره های زمانی میان مدت و بلندمدت یکی از مهمترین ابزارهای برنامهریزی و مدیریت اراضی پایدار در سطح کلان است. استفاده از داده های ماهوارهای با توجه به ویژگی این دادهها و پیشرفتهای سریع فناوری سنجش از راه دور و سامانه های اطلاعات جغرافیایی می تواند در زمینه برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست و نیز پایش وضعیت منابع طبیعی، بسیار مفید و مؤثر باشد و اطلاعات ارزشمندی در اختیار مدیران و تصمیمگیران قرار دهد. در این تحقیق نقشههای کاربری اراضی، و تغییرات کاربری آنه ا در چهار مقطع ، ب ا دوره زمانی 32 ساله و با استفاده از داده های ETM+2000, TM 1989, MSS1975, IRS-lissШ سنجنده ه ا 2007 در شش کلاس کاربری در حوضه آبخیز تالاب انزلی تهیه شد . سپس با استفاده از روش مقایسه و پس از طبقهبندی، میزان تغییر و تبدیل هر کاربری در دوره های مورد نظر تعیین شد. نتایج بررسی ها حاکی از تغییرات گسترده در کاربری اراضی عرصه هاست، به طوری که طی دوره های زمانی مورد مطالعه، اراضی شهری و ساخته شده از 4878 هکتار در سال 1975 به 19089 هکتار در سال 2007 گسترش یافته است.
شهیندخت برق جلوه؛ نیما صیاد
دوره 10، شماره 1 ، مهر 1391
چکیده
مطالعه حاضر کاربردمفهوم اکوهیدرولوژی در باز آفرینی سیمای سرزمین رود دره فرحزادتهران را مورد بررسی قرار می دهد.نکته کلیدی کاربرد مفهوم ، مدیریت بوم شناختی روددره شهری در برقراری تمامیتی فضایی از زمین شناسی ، آب شناسی ، زندگی گیاهی و کاربری زمین می باشد. مطالعه تاکید دارد در روند دستیابی به فضاهای عمومی با کیفیت که در جریان توسعه محدوده ...
بیشتر
مطالعه حاضر کاربردمفهوم اکوهیدرولوژی در باز آفرینی سیمای سرزمین رود دره فرحزادتهران را مورد بررسی قرار می دهد.نکته کلیدی کاربرد مفهوم ، مدیریت بوم شناختی روددره شهری در برقراری تمامیتی فضایی از زمین شناسی ، آب شناسی ، زندگی گیاهی و کاربری زمین می باشد. مطالعه تاکید دارد در روند دستیابی به فضاهای عمومی با کیفیت که در جریان توسعه محدوده های طبیعی روددره های درون شهری حاصل می آیند، لازم است تخریب اکولوژیکی سیمای سرزمین متوقف شود و در راستای بهبود تعاملات اکولوژیکی قدم برداشته شود. مبتنی بر توانایی ها و محدودیت های منطقه ، راهبردهای ارتقاء کیفیت فضای عمومی روددره فرحزاد از سطوح مختلف مدیریت سیمای سرزمین، شامل : بوم شناسی سیستمی ، بوم شناسی شهری و بوم شناسی انسانی منتج می شوند. برمبنای اصول بوم شناسی سیمای سرزمین ، این راهبردها در روند مدیریت « تخصیص منابع سیمای سرزمین (سطح ساخت و استفاده )، برنامه فضایی – اجتماعی سیمای سرزمین(سطح پوشش و کاربری ) ، و « عملکرد زیستی – فضایی – اجتماعی شبکه سیمای سرزمین ها (سطح زیر ساخت فراغتی ) ، کاربرد می یابند. در این مطالعه ، چارچوب تحلیلی مدل ارائه شده جهت سنجش کیفیت فضای عمومی روددره فرحزاد تهران مورد استفاده قرار می گیرد. اطلاعات موردنیاز از مشاهدات و آمارهای بدست آمده از سازمان های مربوطه حاصل می آیند.
