نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
گروه کشاورزی اکولوژیک، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
سابقه و هدف:
تنوع‌زیستی شامل گستره‌ی وسیعی از تنوع ژنتیکی، تنوع درون‌گونه‌ای و تنوع بوم نظام‌هاست. حفاظت از تنوع‌زیستی کشاورزی بعنوان یکی از میراث‌های ناملموس طبیعی جایگاه مهمی در ارتقای پایداری بوم نظام‌های کشاورزی دارد. در این راستا، توسعه و حفاظت از باغ‌کشت‌ها بعنوان سیستم‌های تولیدی حفاظت کننده از تنوع در بخش کشاورزی اهمیت اساسی دارد. به‌گونه‌ای که غنای گونه‌ای باغ‌کشت‌ها، آن‌ها را به مکانی مناسب برای حفاظت درون جا تبدیل کرده است. بر این اساس در این تحقیق وضعیت باغ‌کشت‌های شهرستان خلخال از طریق بررسی سنجه های تنوع‌زیستی و عامل های مؤثر بر آن در باغ‌کشت‌ها مانند عامل های اقتصادی –اجتماعی ارزیابی گردید.
مواد و روش ها:
بمنظور بررسی تنوع‌زیستی باغ‌کشت‌ها در منظقه مورد مطالعه درشهرستان خلخال و همچنین با توجه به جمعیت روستاها هفت روستا با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی انتخاب شدند.سپس اطلاعات مربوط به باغ‌کشت‌های هفت روستا در قالب پرسشنامه و ب‌صورت مصاحبه ی رودررو با 150 کشاورز و مشاهده‌ی مستقیم باغ‌کشت‌ها در تابستان سال 1395 جمع‌آوری شد. بمنظور تجزیه‌وتحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده، ابتدا نسبت به استخراج داده‌ها و اطلاعات لازم از پرسشنامه ها اقدام و پس از انجام پردازش های لازم، داده‌های کمی و کدگذاری داده‌های کیفی، داده‌ها وارد نرم‌افزار Excel گردید. سپس با استفاده از نرم‌افزار SPSS23 همبستگی پیرسون (بین داده‌های کمی با یکدیگر)، همبستگی اسپیرمن (برای داده‌های کیفی و کمی) ، آزمون رگرسیون و آزمون تحلیل خوشه‌ای و همچنین درصد فراوانی و میانگین مربوط به هر یک از متغیرها محاسبه شد.
نتایج و بحث:
بنابر نتایج به‌دست آمده روستای مجره با 61 گونه دارای بیشترین غنای گونه‌ای و روستای قزل درق با 31 گونه دارای کمترین غنا بود. نتایج نشان داد تفاوت معناداری بین روستاها از لحاظ سنجه شانون وینر وجود ندارد، روستای گوران سراب با 1.99 بیشترین و روستای لنبر با 1.11 کمترین میزان سنجه شانون را دارد و میانگین کل سنجه شانون وینر 1.57 به دست آمد. نتایج همچنین نشان داد که 57 درصد از باغ‌کشت‌داران درآمد اصلی خود را از دیگر بخش ها تأمین میکنند و کشاورزان از باغداری و زنبورداری داری هیچ درآمدی نبودند. همچنین با افزایش درآمد از دیگر بخش‌ها، تمایل سرپرست خانوار به باغکشتداری کاهش مییابد. نتایج نشان داد عاملهای اقتصادی – اجتماعی و ویژگیهای باغ‌کشت‌ها می‌توانند بعنوان عامل های تأثیرگذار بر روی تنوع‌زیستی باغ‌کشت‌ها و سنجه های تنوع‌زیستی عمل کنند؛ بطوری‌که در تحقیق حاضر، بین عامل های اقتصادی -اجتماعی مانند سن، سطح تحصیلات، تعداد اعضا خانوار، میزان مشارکت زنان، سال‌های تجربه در باغکشتداری، ساعت های کار در باغ‌کشت و میزان اطلاع از ویژگی های گونه های کشت شده، و افزایش سنجه های تنوع‌زیستی رابطه معنی داری وجود داشت. همچنین برخی از ویژگی های باغ‌کشت مانند مساحت باغ‌کشت، دارا بودن گیاهان اهلی‌شده و کم بودن فاصله با مرکز فروش بر افزایش سنجه های تنوع ریستی تأثیر مثبت داشته است.
نتیجه گیری:
نظر به نتایج تحقیق، موارد زیر برای ارتقای وضعیت تنوع‌زیستی در باغ‌کشت‌ها اقدام های آموزشی و آگاهی بخشی ، اقتصادی مانند ایجاد بازارهای خاص فروش، حمایتی و ترویجی مانند برندسازی برای این محصول ها و طراحی سیستم های مناسب آبیاری برای باغ‌کشت‌داران پیشنهاد گردید.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Socio-economic structure of home gardens and their effects on agrobiodiversity in Khalkhal county, Ardabil province, Iran
نویسندگان [English]
- Seyedeh Leila Masumzadeh
- Kouros Khoshbakht
Department of Agroecology, Environmental Sciences Research Institute, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Introduction:
Conservation of biological diversity, as our intangible natural heritage, promotes the sustainability of agricultural systems. In this regard, the development and protection of homegardens, as a production system that protects agricultural biodiversity, is essential. The species richness of garden crops has made home gardens suitable places for their in situ protection. Accordingly, this study evaluated the status of homegardens in Khalkhal (Iran) by assessing their agrobiodiversity indices and factors (e.g., socio-economic) affecting garden crops.
Material and methods:
In order to assess the biodiversity of homegardens in Khalkhal County, seven villages were selected by cluster random sampling based on the population of the villages. Data from homegardens were collected using a questionnaire, face-to-face interviews with 150 farmers, and direct observation of home gardens in the summer of 2016. Data were extracted and processed before the analysis and the qualitative data were encoded and entered into Excel software. Pearson and Spearman's rank correlations coefficients, regression coefficients and cluster analysis as well as frequency and mean were calculated using SPSS V23.
Results and discussion:
The results showed that the villages of Majre with 61 species and Ghezel Dargh with 31 species had the highest and lowest levels of species richness, respectively. There were no significant differences between villages based on the Shannon-Weiner index. The maximum and minimum Shannon values were calculated in Guransarab (1.99) and Lanbur (1.11) villages, respectively, and the average Shannon-Wiener value was 1.57. The results also revealed that 57% of the gardeners earned their main income from other sectors and received no income from horticulture or beekeeping. In addition, as incomes from other sectors increased, the tendency to maintain homegardens decreased. Our findings indicated that socio-economic factors and certain aspects of home gardens may affect their biodiversity and biodiversity indices. For example, the socio-economic factors of age, education level, number of household members, level of participation of women, years of experience in gardening, working hours in the garden, and knowledge of the benefits of the plant species increased the values of the biodiversity-related indices. Furthermore, the characteristics of a homegarden, such as area, incorporation of domesticated plants and short distances to sales centers were the major factors influencing the increase in biodiversity-related indices.
Conclusion:
The results indicated that awareness-raising measures and education, economic supports such as the establishment of farmers’ markets, branding their products and designing suitable irrigation systems for home gardeners should be taken into account in future management plans.
کلیدواژه‌ها [English]
- Agobiodiversity
- Home gardens
- Socioeconomic aspects
- Sustainable development
- Agbogidi, O.M. and Adolor, E.B., 2013. Home garden in the maintenance of biological diversity. Applied Science. Reports.16, 45-54.
- Ardakani, M.R., 2009. Ecology. University of Tehran press, Iran, pp.340.
- Behbahani Ghale Gholab, A., 2010. Assessment of agricultural biodiversity in Jajroud area. MS.c. Thesis. Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
- Blanchaert, I.R., Swennen, M. P., Flores, R. R. and Lopez, R. L., 2004. Floristic composition, plant uses and manayement practices in home gardens of San Rafael coxcatlan, Valley of tehuacan-cuicatlan, mexico, Journal of Arid Environments, 57: 39-62.
- Duelli, p.1997. Biodiversity evaluation in agricultural landscape: An approach at two different scales. Journal of Agriculture, Ecosystem and Environment.62:81-91.
- Goddard, M.A., Dougill, A.J. and Benton, T.G., 2010. Scaling up from gardens: biodiversity conservation in urban environments. Trends in ecology & evolution, 25(2):90-98.
- Hashemi, F., 2009.study of agricultural biodiversity and special research on Basht in Ghachsaran's County (In Persian). Thesis, M.Sc, Agroecology, Shahid Beheshti University.
- Hawkes, j. G., 2004.the diversity of crop plants. Harvard university press, Cambridge, MA, 184 Pp.
- John, T.,I.F. smith, P.B. Eyzaguirre, 2013. Understanding the links between agriculture and health.IFPRI.focus13, Brief12of16.
- Idohou, R., Fandohan, B., Salako, V.K., Kassa, B., Gbèdomon, R.C., Yedomonhan, H., Glèlè Kakaï, R.L. and Assogbadjo, A.E., 2014. Biodiversity conservation in home gardens: traditional knowledge, use patterns and implications for management. International Journal of Biodiversity Science, Ecosystem Services & Management, 10(2), pp.89-100.
- Karimyan, K., 2015.Assessment of status and measurement of biodiversity indices in homegardens of Roudbar Qasran County. (In Persian). Thesis, M.Sc, Agroecology, Shahid Beheshti University.
- Kourd,R., 2015.Assessment Agrobiodiversity in wetland of Miangaran and marginal. MS.c. Thesis. Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
- Khoshbakht, K.,Hammer, K. and Amini, Si., 2006. Interdisciplinary analysis of home gardens in Savad kouh, Iran: plant uses and socioeconomic aspects. Food, Agriculture and Environment. 4: 277-282.
- Kuruppu, I.V., Edirisighe, J.C., Herath, H.M.L.K., Jayasinghe-Mudalige, U.K., Wijesuriya, W., Udugama, J.M.M. and Fernando, A.P.S., 2015. Farmersâ valuation of agro-biodiversity in home gardens: case study in the Kurunegala district. Journal of Environmental Professionals Sri Lanka, 4(1): 72â83
- MahdaviDamghani,A.M.,B,kamkar.,2010.Principles of sustainableagricultural,Ferdosi University of Mashhad press.
- Piha, M., Tiainen, J.,Holopainen, J.,and Vepsalainen,V.2007.Effect of land-use and land scape characteristics on avian diversity and abundance in a boreal agricultural land scape with organic and conventional farms. Biological Concervation.140:50-61.
- Rodrigue Castro Gbedomon, Adande Belarmain Fandohan, Valère Kolawole Salako, Alix Franck Rodrigue Idohou,Romain Glèlè KakaÑ, & Achille Ephrem Assogbadjo, (2015). Factors affecting home gardens ownership, diversity and structure: a case study from Benin. J. Ethnobiol Ethnomed, 11, 56. https://doi.org/10.1186/s13002-015-0041-3
- Rostami, R., 2011.Evaluation of influencing factors on Agrobiodiversity and crop wild relatives;acase study of Ghalaje protected area. (In Persian). Thesis, M.Sc, Agroecology, Shahid Beheshti University.
- Salako, V.K., Fandohan, B., Kassa, B., Assogbadjo, A.E., Idohou, A.F.R., Gbedomon, R.C., Chakeredza, S., Dulloo, M.E. and Kakaï, R.G., 2014. Home gardens: an assessment of their biodiversity and potential contribution to conservation of threatened species and crop wild relatives in Benin. Genetic resources and crop evolution, 61(2), pp.313-330.
- Subedi, A., Gautam, R., suwa,L.R., Shrestha, p.k., and Sehapit, B.R., 2004. Plant diversity in home garden in Nepal. Paper presented at the second National shairing and learning work shop of home gardens in pokhara Nepal, 6-7 Agust, 2004. LIBIRD, Nepal (unpublished).
- Sunwar, S., Thornström, C.G., Subedi, A. and Bystrom, M., 2006. Home gardens in western Nepal: opportunities and challenges for on-farm management of agrobiodiversity. Biodiversity & Conservation, 15(13): 4211-4238.
- Trinh, L. N., Watson, J. W., Hue, N. N., De, N. N., Minh, N. V., Chu, P., ... & Eyzaguirre, P. B. (2003). Agrobiodiversity conservation and development in Vietnamese home gardens. Agriculture, Ecosystems & Environment, 97(1-3), 317-344.
)