نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی خدائی ¹
• رحمان زندی ²

¹ گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایرا ن

² گروه سنجش‌ ازدور و GIS، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایرا ن

چکیده

سابقه و هدف: مشکل دفن زباله، همواره گریبان گیر بشر بوده است و انتخاب مکان غیراصولی، سبب آلودگی‌های متعددی می‌شود بدین‌جهت انتخاب محل مطلوب برای دفن زباله بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش، بر اساس مدل فرایند تحلیل شبکه‌ای ANP و منطق بولین در محیط GIS با بهره‌گیری از نظرات کارشناسان خبره در قالب پرسش‌نامه‌های مقایسات زوجی جهت مکان‌یابی مراکز دفن زباله در محدوده شهرستان خداآفرین و کلیبر و با استناد به ضوابط و استانداردهای ملی و جهانی با اعمال فاکتورهای محدودکننده انجام گرفت.
مواد و روش‌ها: در این پژوهش جهت انتخاب مراکز دفن زباله با توجه ‌به پیچیدگی عوامل تأثیرگذار ضرورت استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و تلفیق آن با سایر امور مدیریتی و برنامه‌ریزی مطرح‌شده است؛ بنابراین در تحقیق حاضر، از نرم‌افزار ARC GIS برای ایجاد پایگاه داده‌ها، تحلیل‌های مکانی و روی‌هم گذاری لایه‌های اطاعاتی و همچنین از مدل ANP و نرم‌افزارهای Super Decision برای محاسبه‌ی وزن معیارها و مدل منطق بولین استفاده‌شده است.
نتایج و بحث: در این پژوهش بر اساس استانداردهای مختلف ازجمله استانداردهای مربوط به سازمان حفاظت محیط‌زیست، وزارت کشور و تجربیات جهانی از ۱۷ لایه اطلاعاتی شامل؛ منابع آب‌های سطحی، شیب، مناطق شهری و روستای، مناطق حفاظت‌شده، گسل، خاک منطقه، شبکه جاده‌ای، سنگ‌بستر، کاربری اراضی، فرسایش، پوشش گیاهی، ارتفاع، اقلیم، مراکز زلزله‌خیز، سد، جهت شیب بهره گرفته شد. سپس در مدل فرایند تحلیل شبکه‌ای جهت اعمال اوزان برای هر یک از معیارها از نرم‌افزارهای Super Decision استفاده شد سپس با استناد به ضوابط و استانداردهای ملی و جهانی و با اعمال فاکتورهای محدودکننده در محیط ArcGIS لایه‌های اطلاعاتی همراه با وزن نهایی باهم ترکیب و ارزش هر سلول در نقشه نهایی مشخص شد. مساحت منطقه 369221 هکتار به چهار طبقه‌ی نامناسب 174720 هکتار، نسبتاً نامناسب 146677 هکتار، مناسب 42670 هکتار و کاملاً مناسب 5154 هکتار ازنظر مکان‌یابی محل دفن زباله تقسیم‌بندی شد و در منطق بولین میزان مساحت برآورد شده نامناسب 365457 هکتار و مناسب 3938 هکتار جهت مکان‌یابی محل دفن زباله تشخیص داده شد. درنهایت به علت نزدیکی پهنه‌ها به یکدیگر اقدام به همپوشانی نقشه‌های نهایی هر دو مدل انجام شد و پس از ادغام مکان‌های به مقدار 2679 هکتار مکان مناسب مشخص گردید که این مقدار 73 در صد از مناطق مناسب مدل بولین را پوشش می‌دهد.
نتیجه‌گیری: بررسی مقایسه‌ای نتایج نشان می‌دهد که درنهایت در مدل ANP تنها ۴/۱ درصد از مساحت منطقه کاملاً مناسب و در مدل بولین ۲/۱ درصد از مساحت منطقه دارای شرایط بهینه برای محل دفن زباله می‌باشد از مهم‌ترین دستاوردهای حاصل از نتایج این تحقیق ترسیم نقشه‌ی مناطق کاملاً مناسب و مناسب جهت مکان‌یابی محل دفن زباله در منطقه‌ی موردمطالعه بوده است.

کلیدواژه‌ها

• دفن زباله
• خدا آفرین - کلیبر
• منطق بولین
• ANP
• مکان‌یابیGIS

20.1001.1.17351324.1402.21.2.14.2

عنوان مقاله [English]

Locating garden burial centers in Khodaafrin and Kalibar cities based on Boolean logic model and ANP network analysis in GIS environment

نویسندگان [English]

• Ali Khodaie ¹
• Rahman Zandi ²

¹ Department of Environmental Sciences and Engineering, Faculty of Geography and Environmental Sciences, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran

² Department of Remote Sensing and GIS, Faculty of Geography and Environmental Sciences, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran

چکیده [English]

Introduction: The lack of proper management and the lack of choosing the right place for disposal and burial of waste creates problems for the human and animal environment. Khoda Afarin city has a population of about 34977 people and Kalibar city has a population of about 48837 people. In the last few decades in these cities, with the increase in population, consumerism, and the change in people's eating habits, the increase in the consumption of packaged materials along with the imitation of people's consumption pattern has caused an increase in the production of a large amount of waste. Despite this problem, there is still no proper way to dispose of waste in these cities. The purpose of this research was to locate landfill centers based on ANP network analysis process model and Boolean logic in GIS environment by using the opinions of expert experts in the form of pairwise comparison questionnaires and descriptive-analytical method.
Material and methods: In this research, in order to select landfill centers due to the complexity of the influencing factors, the necessity of using geographic information technologies (GIS) and its integration with other management and planning matters has been proposed; Therefore, in this research, ARC GIS software has been used to create databases, spatial analysis and superimposition of information layers, as well as ANP model and Super Decision software to calculate criteria weight and Boolean logic model.
Results and discussion: In this research, 17 layers of information include; Surface water resources, slope, city and village areas, protected areas, fault, soil, road network, litology, land use, erosion, NDVI, dem, climate, land side, dam, aspect Then, in the network analysis process model, Super Decision software was used to apply weights for each of the criteria, and in the ArcGIS environment, the information layers were combined with the final weight, and the value of each cell was determined in the final map. The area of 369221 hectares was divided into four categories: unsuitable 174720 hectares, relatively unsuitable 146677 hectares, suitable 42670 hectares and completely suitable 5154 hectares in terms of landfill location, and in Bolin logic, the estimated area of unsuitable 365457 hectares and suitable 3938 hectares for landfill location Garbage detected. Finally, due to the closeness of the areas to each other, the final maps of both models were overlapped, and after merging the locations of 2679 hectares, a suitable location was determined, which covers 73 percent of the suitable areas of the Boleyn model.
Conclusion: The comparative analysis of the results shows that finally, in the ANP model, only 1.4 percent of the area of the area is completely suitable, and in the Boleyn model, 1.2 percent of the area of the area has optimal conditions for the landfill. One of the most important achievements from the results of this research is the use of a completely suitable place and the final result of the map from this research.

کلیدواژه‌ها [English]

• Garbage dump
• Khoda Afrin and Kalibar
• Boolean logic
• ANP
• localization