نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مدینه بیژنی ¹
• سعید صوفی زاده ¹
• امیرحسین شیرانی راد ²
• حمید جباری ²

¹ گروه کشاورزی اکولوژیک، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

² مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

چکیده

سابقه و هدف: آب قابل دسترسی به منظور آبیاری کلزا در اواخر فصل رشد بـه دلیـل کاهش بارندگی و همچنین اسـتفاده از منـابع آبـی بـرای زراعت‌های پرسود بهاره افـت شدیدی می‌یابد. لذا امکان مواجه شدن گیاه با تنش خشکی در مراحل پایانی رشد بسیار محتمل می‌باشد. بنابراین گزینش ژنوتیپ‌های مقاوم به خشکی برای موفقیت در تولید این محصول در مناطق خشک و نیمه خشک بسیار حائز اهمیت است.
مواد و روش ها: آزمایشی مزرعه‌ای به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال زراعی (98-1396) در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج انجام شد. تیمارهای تنش خشکی شامل آبیاری معمول، قطع آبیاری از مرحله خورجین‌دهی تا پایان رشد و قطع آبیاری از مرحله گلدهی تا پایان رشد در کرت‌های اصلی و ژنوتیپ‌های پاییزه کلزا شامل Talayeh، Okapi، SLM046، Ahmadi، Zarfam، Licord، Neptun، Natali، GK Gabriella و Opera در کرت‌های فرعی در نظر گرفته شدند.
نتایج و بحث: نتایج نشان داد که تنش خشکی به خصوص در قطع آبیاری از گلدهی در تمام ژنوتیپ‌های مورد بررسی باعث کاهش وزن هزار دانه، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، درصد روغن، عملکرد دانه، عملکرد روغن، طول دوره رشد و کارایی مصرف آب نسبت به آبیاری معمول شد. در شرایط آبیاری معمول بیشترین عملکرد دانه در ژنوتیپ‌های okapi، Neptun و Natali به ترتیب با 5558، 5698 و 5076 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. در شرایط تنش خشکی ژنوتیپ‌های SLM046، Zarfam، Natali و Opera در قطع آبیاری از خورجین‌دهی با عملکرد دانه به ترتیب 3144، 2864، 3237 و 2951 کیلوگرم در هکتار و در قطع آبیاری از گلدهی به ترتیب با عملکرد دانه 2377، 2472، 2441 و 2539 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند. شاخص‌های میانگین بهره‌وری (MP)، میانگین هندسی بهره‌وری (GMP) و تحمل تنش (STI) بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه در شرایط تنش و غیرتنش داشتند و برای گزینش ژنوتیپ‌های برتر مناسب‌تر بودند. بر همین اساس مقاوم‌ترین ژنوتیپ‌ها به تنش Okapi، SLM046، Zarfam، Neptun، Natali و Opera بودند.
نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج حاصله ژنوتیپ‌های Okapi، SLM046، Zarfam، Neptun، Natali و Opera در شرایط تنش آخر فصل به عنوان ژنوتیپ‌های برتر جهت کشت در شرایط آب و هوایی کرج توصیه می‌گردند.

کلیدواژه‌ها

• تنش خشکی انتهایی
• شاخص‌های تحمل به خشکی
• گیاه دانه روغنی
• کارایی مصرف آب

عنوان مقاله [English]

Identifying drought- tolerant cultivars of canola (Brassica napus L.) under Karaj climatic condition

نویسندگان [English]

• Madineh Bijani ¹
• Saeid Soufizadeh ¹
• Amir Hossein shirani.rad ²
• Hamid Jabbari ²

¹ PHD student

² Seed and Plant Breeding Research Institute, Organization Agricultural Research, Karaj, Iran

چکیده [English]

Abstract
Introduction: Available water for irrigation of canola decreases in late season, due to reduced rainfall and the simultaneous late-season irrigation for other spring crops. Therefore, the possibility of the plant facing drought stress in the final stages of growth is very likely. So, selection of drought tolerant genotypes is very important in arid and semi-arid regions.
Materials and Methods: The field experiment (2016- 2017 and 2017- 2018) was conducted as a split-plot arrangement in a randomized complete blocks design with four replications in Karaj agricultural research station. Treatments included drought stress regimes (common irrigation, withholding irrigation from the silique setting stage, and flowering stage) in main plots and canola genotypes (Talayeh, Okapi،SLM046, Ahmadi, Zarfam، Licord, Neptun, NataliGK Gabriella, and Opera) in sub-plots.
Results and discussion: The results showed that drought stress significantly reduced the number of pods per plant, the number of seeds per pod, 1000-seed weight, seed yield, growth period duration, oil content, oil yield, and water use efficiency (WUE). Under common irrigation, the highest seed yield was obtained from okapi، Neptun, and Natali genotypes with 5558, 5698, and 5076 kg ha-1, respectively. Under drought stress, SLM046، Zarfam، Natali and Opera had the highest seed yield with 3144, 2864, 3237, and 2951 kg ha-1 in withholding irrigation from the silique setting stage and 2377, 2472, 2441, and 2539 kg ha-1 in withholding irrigation from flowering stage, respectively. GMP, MP and STI indices were highly correlated with seed yield under both stress and non-stress conditions. Therefore, they were introduced as suitable indices to identify superior genotypes for both environmental conditions. Accordingly, the most resistant genotypes were Okapi, SLM046, Zarfam, Neptun, Natali and Opera.
Conclusion: Based on the results, Okapi, SLM046, Zarfam, Neptun, Natali and Opera are recommended as suitable genotypes for cultivation in Karaj climatic conditions.
Keywords: Drought tolerance indices, Oilseed crop, Terminal drought stress, Water use efficiency

کلیدواژه‌ها [English]

• Drought tolerance indices
• Oilseed crop
• Terminal drought stress
• Water use efficiency