زهره طالبی؛ سید علی ایوب زاده؛ حسین مصطفوی؛ محمد مهدی حسین زاده؛ حسین شفیع زاده
چکیده
سابقه و هدف: تغییر بخشی جدایی ناپذیر از تمام سیستم‌های رودخانه‌ای است. اکثر رودخانه‌ها در حال حاضر در شرایطی کاملاً متفاوت با رودخانه‌هایی که قبلا وجود داشتند، کار می‌کنند. مداخلات انسانی به طور غیرمستقیم فرآیندهای ژئومورفیکی مانند انتقال رسوب، فرسایش و رسوبگذاری در امتداد رودخانه‌ها را تغییر می‌دهد و توزیع مکانی و سرعت این ...
بیشتر
سابقه و هدف: تغییر بخشی جدایی ناپذیر از تمام سیستم‌های رودخانه‌ای است. اکثر رودخانه‌ها در حال حاضر در شرایطی کاملاً متفاوت با رودخانه‌هایی که قبلا وجود داشتند، کار می‌کنند. مداخلات انسانی به طور غیرمستقیم فرآیندهای ژئومورفیکی مانند انتقال رسوب، فرسایش و رسوبگذاری در امتداد رودخانه‌ها را تغییر می‌دهد و توزیع مکانی و سرعت این فرآیندها، تغییرات عمیقی را در مورفولوژی رودخانه ایجاد میکند. لذا ارزیابی کیفیت مورفولوژیکی به‌ویژه برای رودخانه‌های ایران که با سطح بسیار بالایی از فشار انسانی مشخص می‌شوند، حائز اهمیت است. به همین جهت، در این پژوهش ارزیابی مورفولوژیکی از بالادست تا میانه رودخانه تالار (شمال ایران - مازندران) با استفاده از شاخص کیفیت مورفولوژیکی (MQI) و با هدف تعیین تغییرات کیفیت مورفولوژیک آن موردنظر بوده است.مواد و روش‌ها: رودخانه تالار براساس رویکرد سلسله‌مراتبی و با توجه به وضعیت فیزیوگرافی به دو واحد چشم‌انداز، سه بخش و 23 بازه تقسیم‌بندی گردید. ارزیابی رودخانه‌ی تالار پس از ترسیم و تحلیل واحدهای مکانی با استفاده از شاخص کیفیت مورفولوژیک MQI انجام شده است. نتایج و بحث: نتایج بدست آمده از 28 پارامتر MQI در 23 بازه، نشان می‌دهد؛ حدود 15% بازه‌ها دارای وضعیت "خوب"، تقریبا 35% بازه‌ها دارای وضعیت "متوسط" و بیش از 50% دارای وضعیت "ضعیف" و "خیلی ضعیف" هستند که به معنای آسیب قابل ملاحظه به کریدور رودخانه در بازه مورد بررسی و ضرورت توجه به راهکارهای اصلاحی و احیاء رودخانه و سواحل آن است. در طول رودخانه تالار، بازه‌هایی که در محدوده شهری قرار دارند بعلت حجم زیاد کشاورزی، توسعه شهری و عبور جاده دارای کلاس کیفیت مورفولوژیک ضعیف و خیلی ضعیف هستند و بازه‌هایی که در محدوده جنگلی، بکر و دست‌نخورده قرار دارند دارای کیفیت مورفولوژیک خوب ارزیابی گردیده‌اند. همچنین نتایج ارزیابی حاکی از آن است که میانگین کلاس کیفی بازه‌های مورد بررسی در شرایط «متوسط» قرار دارند. نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه توسعه شهری و کشاورزی و برداشت رسوب در حدبستر و حریم رودخانه صورت میگیرد و پوشش گیاهی و کریدور رودخانه در اکثر بازه‌ها از بین رفته است اقداماتی از جمله رعایت حد بستر و حریم رودخانه و همچنین کاشت گیاهانی در حاشیه رودخانه و برداشت رسوب براساس آورد سالانه به بازگردانی رودخانه در بسیاری از بازه‌ها کمک خواهد نمود. بعلاوه نتایج این ارزیابی نشان داده است که روش شاخص کیفیت مورفولوژیک MQI می‌تواند بعنوان ابزاری مناسب و موثر در تشخیص چالش‌های هیدرومورفولوژیکی باشد. همچنین شاخص کیفیت مورفولوژیک شرایط ارزیابی وضعیت مورفولوژیکی را فراهم میکند ولی به تنهایی برای طبقه‌بندی وضعیت کلی هیدرومورفولوژیکی کافی نیست و باید از طریق استفاده از یک روش خاص برای ارزیابی تغییرات رژیم هیدرولوژیکی یکپارچه شود.
میر جواد غیبی؛ سجاد چهره‌قانی؛ مهدیه عظیمی یوشانلویی؛ زهرا درویشی قولنجی
چکیده
سابقه و هدف: با افزایش بیرویه جمعیت در شهرها دفع ایمن پسماند یک مشکل اساسی برای این کلان شهرها محسوب می‌شود. مسئله دفن و محل آن در انتهای مسئله دفع پسماند قرار دارد. دفن پسماند معمول‌ترین روش برای دفع در جوامع شهری کشور ایران و سایر کشورهای جهان محسوب می‌شود. برای همین ارزیابی اثرات زیست محیطی آن برای کاهش اثرات زیست ...
بیشتر
سابقه و هدف: با افزایش بیرویه جمعیت در شهرها دفع ایمن پسماند یک مشکل اساسی برای این کلان شهرها محسوب می‌شود. مسئله دفن و محل آن در انتهای مسئله دفع پسماند قرار دارد. دفن پسماند معمول‌ترین روش برای دفع در جوامع شهری کشور ایران و سایر کشورهای جهان محسوب می‌شود. برای همین ارزیابی اثرات زیست محیطی آن برای کاهش اثرات زیست محیطی منفی بسیار مهم است. از این رو در این مطالعه اثرات زیست محیطی محل دفن زباله ارومیه با روش ریام مورد ارزیابی قرار گرفت.مواد و روش‌ها: در این مطالعه با استفاده از روش ریام به منظور ارزیابی اثرات زیست محیطی اطلاعاتی به صورت میدانی از محل دفن زباله شهرستان ارومیه جمع‌آوری شد. سپس با استفاده از روش ریام تاثیر فعالیت‌های مختلف موجود در پروژه مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین عوامل مهم و تاثیرگذار توسط مجموعه‌ای از کارشناسان حوزه محیط زیستی در چهار بخش فیزیکی–شیمیایی، بیولوژیکی–اکولوژیکی، فرهنگی–اجتماعی و اقتصادی–عملیاتی طبقه‌بندی شده است. به هرکدام از عوامل براساس اهمیت وضعیت و ارزش زمانی امتیازدهی صورت گرفته است. طریقه امتیازدهی به این صورت است که با ضرب زیر معیارهای مربوط به اهمیت وضعیت، مقدار کلی این معیار مشخص می‌شود. همچنین برای معیار ارزش موقت، زیرمعیارهای آن با هم جمع می‌شوند. پس از به دست آمدن این معیارها با ضرب این دو معیار با هم امتیاز محیط‌زیستی (ES) پروژه محاسبه می‌شود.نتایج و بحث: براساس مطالعه‌‌ای که انجام شد مشاهده شد بیشترین امتیاز منفی در صورت ادامه دفع به این روش برای اجزای بیولوژیکی-اکولوژیکی برابر 402- بوده است. همچنین کمترین امتیاز منفی از بین سایر اجزا موجود برای اجزای اقتصادی–عملیاتی برابر با 109- به دست آمده است. تنها امتیاز مثبت مربوط به اجزای اجتماعی–فرهنگی و جز امرار معاش میباشد. همچنین امتیاز حاصل برای اجزای فیزیکی–شیمیایی 351- و برای اجزای اجتماعی–فرهنگی 114- به دست آمد. که دلایل این امتیازات منفی عدم توجه درست به حجم زباله تولید شده توسط مردم، نبود سیستم تصفیه شیرابه، عدم وجود پوشش گیاهی منطقه دفن زباله شهری، دفن غیراصولی و غیربهداشتی، فاصله حمل و ... میباشد. عملیات دفع با روش فعلی علاوه بر ایجاد آلودگی زیست محیطی، بسیار هزینه‌بر نیزمی باشد. بیشترین مقدار هزینه در این روش صرف حمل و نقل، نیروی انسانی و عملیات خاک‌برداری و خاک‌ریزی می‌شود. علاوه بر این هزینه‌های مالی، متاسفانه در سال‌های اخیر از بین رفتن خاک‌های کشاورزی اطراف محل دفن زباله شهری باعث مهاجرت مردم از روستاهای اطراف این محل نیز شده است. این عمل باعث ایجاد آلودگی زیادی شده و مانع تبدیل و بازیافت پسماند می‌شود.نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه نشان داد اگر عملیات دفع زباله به همین صورت ادامه پیدا کند آسیب‌های محیط‌زیستی جبران ناپذیری به زیست‌بوم منطقه وارد خواهد شد. برای جلوگیری از این خسارات لازم است راهکارهای عملی ارائه شده و در بخش مدیریت تجدید نظری نسبت به ادامه این روش صورت گیرد. همچنین با توجه به نزدیکی اتمام ظرفیت محل دفن پسماند در این منطقه به دلیل پرشدن آن، پیشنهاد می‌شود در صورت اقدام به ایجاد یک محل جدید برای دفن پسماند حتما مطالعاتی از قبیل زمین‌شناسی، گیاه‌شناسی، ژئوتکنیکی و ... صورت پذیرد. همچنین به نظر می‌رسد ایجاد یک کارخانه بازیافت زباله در کاهش حجم زباله بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
محمدحسین شریف زادگان؛ سید امیر رضوی دهکردی
دوره 7، شماره 4 ، تیر 1389
چکیده
تلاش برای داشتن یک برنامه ملی آمایش سرزمین در طول 35 سال گذشته همواره با موانع و چالش های متعددی مواجه شده است. تجربه برنامه ریزی از نوع آمایش سرزمین در ایران موید اتفاقات و تصمیم گیری های پرفراز و نشیبی در ابعاد مفهومی، نظری های، تکنیکی، رویه ای، فرایندی، سازمانی و قانونی میباشد که گاه منجر به پیشبرد این امر شده و گاه در جهت به انزوا ...
بیشتر
تلاش برای داشتن یک برنامه ملی آمایش سرزمین در طول 35 سال گذشته همواره با موانع و چالش های متعددی مواجه شده است. تجربه برنامه ریزی از نوع آمایش سرزمین در ایران موید اتفاقات و تصمیم گیری های پرفراز و نشیبی در ابعاد مفهومی، نظری های، تکنیکی، رویه ای، فرایندی، سازمانی و قانونی میباشد که گاه منجر به پیشبرد این امر شده و گاه در جهت به انزوا کشاندن و انحراف از مسیر اصلی حرکت گردیده است. این پژوهش قصد دارد که برنام هریزی "آمایش سرزمین " را با دیدگاه فرایندی بررسی و ارزیابی کند و در این مسیر به مفاهیم، سازمان های درگیر و قوانین حاکم بر نظام برنامه ریزی ایران در رابطه با آمایش سرزمین توجه خاصی نشان دهد تا بتواند بخشی از چالش های موجود در گذشته و حال را دریابد و برای رهایی و برطرف نمودن آ نها راه حلهایی ارائه دهد. بر اساس یافته های پژوهش، مهم ترین علل عدم تحقق برنامه های آمایش سرزمین در ایران در زمینه های مفهومی، سازمانی و قانونی است. با وجود برداشت های نادرست و شناخت های اندک از مقوله آمایش سرزمین، شرایط جغرافیایی سرزمین پیچیده و متنوع ایران، قوانین کم و بیش مستقل و الزام آور مرتبط با آن، جایگاه تشکیلاتی متزلزل و مبهم و نیز وجود نگاه غالب بخشی در برنامه ریزی های میا ن مدت توسعه اقتصادی و اجتماعی، عملیاتی شدن پیشنهادات برنامه های آمایش با مشکلات فراوانی مواجه است.
فرهنگ مظفر؛ سید باقر حسینی؛ محمد سلیمانی؛ عباس ترکاشوند
دوره 5، شماره 3 ، فروردین 1387
چکیده
طرح هادی روستایی ، به عنوان نخستین تلاش سازمان یافته و فراگیر ملی برای ساماندهی کالبدی روستاهای کشور، از سال 1367 تا پایان سال 1385 برای بیش از 16440 روستا تهیه و در بیش از 7670 روستا به اجرا در آمده است. به رغم تعامل غیر قابل ا نکار محیط طبیعی روستاها و طرح های توسعه ، همچون طرح های هادی روستایی ؛ ارزیابی قابل استنادی از اثرات اجرای طرح های هادی ...
بیشتر
طرح هادی روستایی ، به عنوان نخستین تلاش سازمان یافته و فراگیر ملی برای ساماندهی کالبدی روستاهای کشور، از سال 1367 تا پایان سال 1385 برای بیش از 16440 روستا تهیه و در بیش از 7670 روستا به اجرا در آمده است. به رغم تعامل غیر قابل ا نکار محیط طبیعی روستاها و طرح های توسعه ، همچون طرح های هادی روستایی ؛ ارزیابی قابل استنادی از اثرات اجرای طرح های هادی ، بر محیط زیست سکونتگاه های روستایی کشور ، در دست نیست . بر این اساس تحقیق حاضر ، ضمن تعریف معیارهایی برای ارزیابی پیامدهای طرح های هادی روستایی بر محیط زیست روستاها، بر اساس منابع مرتبط ، چند نمونه از طرح های اجرا شده در روستاهای کشور را مورد بررسی قرا رداده است. از اهم یافته ها می توان به فقدان یا نقص مطالعات محیطی به هنگام تهیه ی طرح ها و همچنین ، پیش بینی نکردن اثرات اجرای پروژه های دهگانه ، بر محیط طبیعی و محیط زیست روستاها ، به هنگام تهیه و سپس اجرای طرح ها اشاره کرد. در نهایت ، بر اساس یافته های حاصل از مطالعات میدانی و جمع بندی نتایج رهنمودهایی برای بازخورد طرح ها و اصلاح رویکرد آنها نسبت به مداخله در محیط طبیعی و محیط زیست روستاها ، ارائه شده است مهم ترین آنها، عبارت است از ، اصلاح شرح خدمات تهیه طرح ها و سوق دادن آنها به سمت اولویت بخشی به مطالعات محیطی وهمچنین ، رویکرد بوم محور در تهیه و اجرای طرح ها
