درنا جهانگیرپور؛ حسن آزرم؛ عباس میرزایی
چکیده
سابقه و هدف: در سال‌های اخیر تخریب مراتع طیف وسیعی از خدمات اکوسیستم را برای میلیاردها نفر از مردم که معیشت آنها متکی به منابع طبیعی است، کاهش داده است. با اعمال مدیریت صحیح مراتع می توان ظرفیت مراتع را برای بهره بردن از خدمات اکوسیستم تا چند برابر افزایش داد. الگوی غالب مدیریت مراتع، تهیه و اجرای طرحهای مرتعداری است. این طرح ها ...
بیشتر
سابقه و هدف: در سال‌های اخیر تخریب مراتع طیف وسیعی از خدمات اکوسیستم را برای میلیاردها نفر از مردم که معیشت آنها متکی به منابع طبیعی است، کاهش داده است. با اعمال مدیریت صحیح مراتع می توان ظرفیت مراتع را برای بهره بردن از خدمات اکوسیستم تا چند برابر افزایش داد. الگوی غالب مدیریت مراتع، تهیه و اجرای طرحهای مرتعداری است. این طرح ها اگر به درستی انتخاب نشده و مبتنی بر بهبود خدمات اکوسیستمی مرتع صورت نگیرد، علاوه بر تشدید سیر نزولی مراتع، اتلاف سرمایه ها را نیز به دنبال دارد. لذا با شناخت اثرات انواع روش های مدیریتی بر کارکرد خدمات اکوسیستمی، می توان نسبت به تغییر یا اصلاح الگوهای مدیریت مراتع اقدام نمود. در مطالعه حاضر با بهره گیری از تحلیل چندمعیاره و در چارچوب تعریف خدمات اکوسیستمی مراتع، به رتبه بندی روش های اصلاح مراتع در استان فارس پرداخته شد.مواد و روش ها: از جمله عمده‌ترین عللی که مانع منظور کردن ارزش خدمات اکوسیستمی در محاسبات و سنجش‌های ارزیابی می‌شود، ناهمگونی واحدهای سنجش انواع ارزش، عدم امکان کمی کردن تمامی ارزش‌ها و مشکلات مربوط به تلفیق داده‌های کمی و کیفی است. لذا با توجه به توانایی‌های روش‌های تحلیل چند معیاره در تجزیه و تحلیل داده‌های نامتجانس، این روش ها ابزار مناسبی برای فائق آمدن بر این مشکل و دستیابی به تصمیمات مستدل‌تر و آگاهانه‌تر می‌باشند. در مطالعه حاضر در مرحله اول برای تعیین وزن معیارها و شاخص ها از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شده است. سپس با استفاده از نتایج مرحله اول به عنوان ورودی نرم افزار PROMETHEE، رتبه بندی گزینه های اصلاح مرتع از نظر خدمات اکوسیستم با استفاده از تحلیل PROMETHEE II انجام گرفت.نتایج و بحث: با توجه به ادبیات موضوع و بحث با متخصصان در زمینه مرتع و محیط زیست، 12 شاخص برای چهار دسته از خدمات اکوسیستم تعریف شد. پس از تعیین معیارها، با کاربرد روش تحلیل سلسه مراتبی وزن معیارها و شاخص ها محاسبه شد. مقایسه زوجی معیارهای خدمات اکوسیستم حاکی از آن است که معیار خدمات تنظیمی و حمایتی با وزن 0.734 بیشترین اهمیت را نسبت به معیارهای خدمات تولیدی و فرهنگی را دارا می باشد. نتایج مقایسه زوجی شاخص های خدمات فرهنگی اکوسیستم نشان داد که معیار تنوع زیستی اهمیت بسیار بالاتری نسبت به دو معیار زیبایی منظره و تفریح و اکوتوریسم دارد. نتایج مقایسه زوجی زیرمعیارهای شاخص‌های خدمات تولیدی اکوسیستم نشان داد ظرفیت چرا و سود تولیدات دامی به ترتیب با وزن نسبی 0.552 و 0.243 بالاترین اهمیت را در بین شاخص‌های خدمات تولیدی اکوسیستم دارا می‌باشند. همچنین شاخص توانایی منابع آب مرتعی با وزن قابل توجه 0.475 در رتبه اول تأثیرگذاری بر شاخص‌های خدمات تنظیمی و حمایتی اکوسیستم قرار دارد و شاخص جلوگیری از فرسایش خاک با وزن 0.352 رتبه دوم درجه اهمیت را دارد. وزن نهایی هر کدام از شاخص ها از ضرب وزن نسبی معیارها در وزن نسبی شاخص ها به دست آمد. در میان شاخص‌های خدمات اکوسیستم وزن منابع آب 0.35 است که بیشترین وزن را به خود اختصاص داده است. پس از منابع آب، نقش اکوسیستم در جلوگیری از فرسایش خاک مهمترین شاخص ارزیابی شده است. سومین شاخصی که بیشترین وزن را به خود اختصاص داده است، تنوع زیستی است. پس از ورود داده ها در نرم‌افزار PROMETHEE نتایج نشان داد از میان گزینه‌های مختلف اصلاح مراتع، قرق در اولین رتبه قرار گرفته است. بنابراین طرح قرق مراتع بیشترین خدمات اکوسیستم را تأمین می کند. 11 شاخص اثر مثبت بر تعیین اولویت قرق داشته و تنها شاخصی که اثر منفی بر اولویت قرق داشته، دسترسی به منابع آب بوده است. به منظور اعتباردهی به نتایج حاصله، تحلیل حساسیت در سه سناریوی مختلف انجام شد. نتایج تحلیل حساسیت نشان داد که با توجه به بحران آب و درجه اهمیت بالای این شاخص در خدمات اکوسیستم مراتع، اولویت گزینه های مرتعی به تغییرات در سایر شاخص ها حساس نیست.نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج، طرح قرق در مدیریت مراتع بیشترین خدمات اکوسیستم و طرح گیاهان دارویی کمترین خدمات اکوسیستم را تأمین می کند. پس از قرق، اولویت با پروژه های آبی شامل اصلاح چشمه ها و احداث آبگیر و غیره است. به منظور مدیریت بهتر مراتع در استان فارس و ضرورت لحاظ خدمات اکوسیستم در طرح های مرتعداری می توان با کاربرد روش های تصمیم گیری چندمعیاره به نتایج معتبری دست یافت.
پرویز غلامی؛ جمشید قربانی؛ مریم شکری
دوره 9، شماره 4 ، تیر 1391
چکیده
تبدیل اکوسیستم های طبیعی به اکوسیستم های ساده تر که به واسطه تغییر در نوع کاربری آن ها می باشدمی تواند باعث تغییر در ساختار و عملکرد اکوسیستم های گردد. بانک بذر موجود در خاک اراضی مرتعی منبعی از بذرهای زنده بوده که نتیجه تجمع و ماندگاری بذر در خاک می باشد و این ذخیره بذر در صورت فراهم بودن شرایط مناسب قادر به جوانه زنی و ایجاد جوامع گیاهی ...
بیشتر
تبدیل اکوسیستم های طبیعی به اکوسیستم های ساده تر که به واسطه تغییر در نوع کاربری آن ها می باشدمی تواند باعث تغییر در ساختار و عملکرد اکوسیستم های گردد. بانک بذر موجود در خاک اراضی مرتعی منبعی از بذرهای زنده بوده که نتیجه تجمع و ماندگاری بذر در خاک می باشد و این ذخیره بذر در صورت فراهم بودن شرایط مناسب قادر به جوانه زنی و ایجاد جوامع گیاهی جدید یا کمک به حفظ جامعه گیاهی موجود خواهد بود. با توجه به اهمیت موضوع و نبود اطلاعات کافی درخصوص بانک بذر خاک، این مطالعه سعی دارد تاتنوع زیستی بانک بذر موجود در خاک را در یک اکوسیستم مرتعی قرق شده و دو منطقه مرتعی مجور که یکی زیر کشت غلات و دیگری پس از سالیان زراعت رها شده مورد بررسی قرار دهد. نمونه گیری بانک بذر خاک در دو عمق صفر تا 5 و 10- 5 سانتی متری صورت پذیرفت . در این مطالعه اثرات تبدیل ساده سازی اکوسیستم های مرتعی بر شاخص های تنوع و غنای گونه ای و صفات عملکردی بانک بذر خاک مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش شاخص های تنوع زیستی و صفات عملکردی بانک بذر خاک در سه منطقه قرق، دیمزار رها شده و دیمزار در حال کشت مورد مقایسه قرار گرفت که حاکی از معنی دار شدن اثر ساده سازی بر شاخص های مذکر است. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که تنوع گونه ای و برخی صفات عملکردی بانک بذر خاک در مناطق مختلف اخلاف معنی داری با هم دیگر دارند. منطقه قرق از نظر کلیه شاخص های تنوع گونه ای بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده و منطقه زراعی در حال کشت کمترین مقدار را داراست. همچنین دیمزار رها شده با دو منطقه دیگر اختلاف معنی داری نداشتند. علاوه بر این برخی صفات عملکردی نظیر یک ساله ها، تروفیت ها ، گندمیان و پهن برگان علفی به طور معنی داری از منطقه قرق به دیمزار کاهش پیدا کردند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که ساده سازی اکوسیستم های مرتعی باعث کاهش تنوع زیستی می گردد ولی مدیریت صحیح اراضی زراعی رها شده می تواند سبب بازگشت و احیای تنوع زیستی به سطحی برابر با منطقه قرق گردد و به نظر می رسد در وضعیت موجودپتانسیلی از گونه های مرتعی جهت احیا و بازگرداندن تنوع زیستی بانک بذر وجودداشته باشند.
منصور ابراهیمی؛ محمد مانیان
دوره 4، شماره 3 ، فروردین 1386
چکیده
در دو دهه اخیر توجه برخی از محققان علوم زیستی به این فرضیه معطوف شده است که برخی ازمواد شیمیایی ساخته شده در آزمایشگاه ها و کارخانجات می توانند در صورت جذب به بدن همانند هورمون های ضعیفی عمل کرده و در فعالیت طبیعی سیستم غدد درون ریز اختلال ایجاد نموده و بروز بسیاری ازاختلالات مشاهده شده درجانوران همچون کاهش جمعیت ، نازک شدن پوسته تخم ...
بیشتر
در دو دهه اخیر توجه برخی از محققان علوم زیستی به این فرضیه معطوف شده است که برخی ازمواد شیمیایی ساخته شده در آزمایشگاه ها و کارخانجات می توانند در صورت جذب به بدن همانند هورمون های ضعیفی عمل کرده و در فعالیت طبیعی سیستم غدد درون ریز اختلال ایجاد نموده و بروز بسیاری ازاختلالات مشاهده شده درجانوران همچون کاهش جمعیت ، نازک شدن پوسته تخم ، اختلالات ریخت شناسی و افزایش مرگ و میر و همچنین افزایش موارد سرطان های وابسته به هورمون ، افزایش موارد ناباروری و اختلالات تولید مثلی ، کاهش اسپرم درمردان و بروز اختلالات هوشی و یادگیری در انسان را به دلیل افزایش تماس با این مواد می دانند. حشره کش ها به میزان زیاد در کشورهای در حال توسعه و حتی توسعه یافته استفاده شده ولی این نوع مصرف تا کنون مخالفت های زیادی را ایجاد نموده است. بسیاری از مطالعات انجام گرفته وجود یک رابطه مستقیم بین مصرف حشره کش ها و سموم با اختلالات هورمونی (و عوارض حاصل از آن ) را به اثبات رسانیده اند. این مطالعه برای بررسی میزان سموم حشره کش با قابلیت هورمونی محیطی در استان فارس در سال 1381 انجام گرفته اسم. نتایج حاصله نشان داد که بیش از 5/1 میلیون لیتر سم (86 نوع مختلف ) در استان فارس استفاده شده که 93/23 درصد از آنها (34 نوع یا 99/44 درصد ) دارای عوامل سرطان زا بوده و حداقل 30 سم جزءمواد آلاینده هورمون های محیطی طبقه بندی گردیدند. برخی از سموم به طور اختصاصی در فعالیت هورمون های خاص بدن اختلال ایجاد نموده که به ترتیب 82/7، 54/4، 02/22،12/5 و 18/21 درصد با هورمون های استروژن، آندروژن، تیروئید، گناتروپین و استروئیدی تداخل داشته اند.
