احمد اخیانی؛ حمید رضا متین فر؛ هادی اسدی رحمانی
چکیده
سابقه و هدف: تحقیقات در کشورهای در حال توسعه نشان داده، ارزیابی کیفیت خاک جهت نیل به موفقیت‌های اقتصادی در تولیدات کشاورزی و پایداری محیط زیست بسیار ضروری است. برای این منظور، ارزیابی عوامل موثر بر ویژگی‌های کیفیت خاک می‌تواند نقش مهمی در ارزیابی نحوه مدیریت اراضی در تولید و پایداری سیستم های کشاورزی داشته باشد. ویژگی های کیفی خاک ...
بیشتر
سابقه و هدف: تحقیقات در کشورهای در حال توسعه نشان داده، ارزیابی کیفیت خاک جهت نیل به موفقیت‌های اقتصادی در تولیدات کشاورزی و پایداری محیط زیست بسیار ضروری است. برای این منظور، ارزیابی عوامل موثر بر ویژگی‌های کیفیت خاک می‌تواند نقش مهمی در ارزیابی نحوه مدیریت اراضی در تولید و پایداری سیستم های کشاورزی داشته باشد. ویژگی های کیفی خاک معمولا توسط عوامل ذاتی مثل اقلیم، سنگ مادر و زمان و همچنین ویژگی‌های پویا که تابعی از عوامل مدیریتی(انسانی) است، کنترل می‌گردد. تحقیق حاضر با هدف شناخت میزان حساسیت ویژگی‌های کیفی خاک در اثر تغییرات نوع خاک (4 راسته خاک انتی‌سولز، اینسپتی‌سولز، اریدی‌سولز و مالی‌سولز) و کاربری اراضی (سه نوع کاربری شامل مرتع ، جنگل و کشاورزی) در امتداد ترانسکت شمالی- جنوبی در اراضی زراعی و غیر زراعی شهرستان میامی استان سمنان انجام شد.مواد و روش‌ها: در مجموع 215 نمونه خاک در اراضی دست نخورده (جنگل و مرتع) و نزدیک‌ترین اراضی زراعی اطراف آن در سه منطقه با رژیم‌های رطوبتی و حرارتی متفاوت در امتداد ترانسکت شمال به جنوب از عمق 30-0 سانتی متری برداشت شده و در مجموع 13 ویژگی شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیک(شوری، pH، کربن آلی، ظرفیت تبادل کاتیونی، کربنات کلسیم معادل، فسفر قابل جذب، پتاسیم قابل جذب، آنزیم‌های اوره‌آز، بتاگلوکوزیداز، فسفاتاز قلیایی، کربن زیست توده میکروبی، میانگین وزنی قطر خاکدانه و وزن مخصوص ظاهری) در این نمونه ها تعیین شد. سپس با استفاده از روشهای آماری تجزیه مولفه های اصلی (PCA)، تجزیه عاملی (FA) و رگرسیون اثر دو عامل تغییر کاربری و نوع خاک (راسته خاک) بر ویژگی‌های کیفی شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی خاک بررسی شد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد اکثر ویژگی های کیفی خاک در اراضی شمالی نسبت به جنوبی منطقه بدلیل تغییر رژیم‌های رطوبتی و حرارتی (افزایش بارندگی و کاهش دما) وضعیت بهتری داشتند. بررسی روند ضریب تغییرات اکثر ویژگی‌های کیفی خاک در طول ترانسکت فوق نشان داد ضریب تغییرات اکثر ویژگی‌های بررسی شده تحت تاثیر عامل اقلیم بوده و ضریب تغییرات اکثر ویژگی‌ها از مناطقی جنوبی به شمالی کاهش یافته که احتمالا کاهش دامنه تغییرات بدلیل اثر افزایش اثرات تامپونی کربن آلی در مناطق شمالی بوده است. همچنین نتایج بدست آمده با استفاده از روشهای آماری PCA و FA نشان داد ویژگی‌های کربن‌آلی، آنزیم بتاگلوکوزیداز، کربن زیست توده میکروبی و میانگین وزنی قطر خاکدانه بطور مشترک در همه مناطق از اهمیت بیشتری نسبت به سایر ویژگی‌ها کیفی خاک برخوردار بوده‌اند. نتایج بدست‌آمده از روش آماری تحلیل رگرسیونی نیز نشان داد، دو عامل تغییر کاربری اراضی و نوع خاک می توانند بیش از 55 درصد تغییرات ویژگی‌های کیفی خاک را پیش بینی کنند و از 13 ویژگی بررسی شده 9 ویژگی‌فسفر قابل جذب، کربن زیست توده میکروبی، آنزیم‌های اوره‌آز، بتاگلوکوزیداز، فسفاتاز قلیایی، میانگین وزنی قطر خاکدانه، وزن مخصوص ظاهری، بطور نسبی توسط تغییر کاربری و 5 ویژگی هدایت الکتریکی، pH، ظرفیت تبادل کاتیونی، کربنات کلسیم معادل و پتاسیم قابل جذب توسط نوع خاک کنترل گردید. نتیجه گیری: بطور کلی نتایج این تحقیق نشان داد دو عامل تغییر کاربری و راسته خاک به استثناء ویژگی‌های هدایت الکتریکی، pH، پتاسیم قابل جذب، ظرفیت تبادل کاتیونی، و کربنات کلسیم معادل بیشترین تاثیر را بر تغییرات ویژگی‌های کیفی خاک بررسی شده در همه مناطق مورد مطالعه داشته‌اند. از سوی دیگر ، ویژگی‌های فیزیکی و بیولوژیکی خاک بیشتر تحت تأثیر تغییر کاربری اراضی و ویژگی‌های شیمیایی بیشتر تحت تأثیر راسته خاک بوده، بنابراین به منظور بررسی اثرات تغییرات مدیریتی خصوصا کوتاه مدت بر ویژگی های کیفیت خاک ، ویژگی های بیولوژیکی و فیزیکی مناسب تر هستند.
احمدرضا محرابیان؛ راضیه غفوری؛ علی موذنی
دوره 13، شماره 4 ، دی 1394، ، صفحه 59-74
چکیده
تهدیدهای گسترده علیه بیوسفر جهانی و کمبود بودجه های حفاظتی، شیوه های کارامدتری را جهت اجرای طرح های حفاظتی بنا نهاده است. رویکرد جامع نگر به تنوع زیستی رویکرد رویکرد حفاظت اکوسیستم محور را تقویت نموده است. حوضه آبریز تالاب میقان اراک بواسطه اهمیت اکوسیستمی و تهدیدهای گسترده زیست محیطی به عنوان یک نمونه مناسب جهت این ارزیابی انتخاب ...
بیشتر
تهدیدهای گسترده علیه بیوسفر جهانی و کمبود بودجه های حفاظتی، شیوه های کارامدتری را جهت اجرای طرح های حفاظتی بنا نهاده است. رویکرد جامع نگر به تنوع زیستی رویکرد رویکرد حفاظت اکوسیستم محور را تقویت نموده است. حوضه آبریز تالاب میقان اراک بواسطه اهمیت اکوسیستمی و تهدیدهای گسترده زیست محیطی به عنوان یک نمونه مناسب جهت این ارزیابی انتخاب گردیده است. در حوضه آبریز تالاب میقان شرایط اکوتونی ناشی از تغییر تدریجی رویشگاههای هالوفیت به رویشگاههای غیر هالوفیت، رویشگاههای کویری به کوهستانی و رویشگاههای خشکی به رویشگاههای تالابی و نیز حضور رویشگاههای متباین، تنوع گونه ها، ریختارها و اجتماعات گیاهی، تنوع بالای جانوری، پتانسیل ایجاد تالاب بین المللی و قابلیت ایجاد منطقه مهم پرندگان، وجود منطقه شکار ممنوع از اهمیت اکولوژیکی و اکوتوریستی زیادی برخوردار شده است. به علاوه عدم وجود رودهای دائمی، خشکسالی، برداشت بی رویه آب های زیر زمینی ، تغییر شیب هیدرولوژیکی، کاهش کیفت آب های زیر زمینی، آلودگی های شیمیایی و میکروبی، برداشت املاح و عدم وجود مطالعات آمایش سرزمینی و سبب چالش ها و آسیب جدی در مدیریت و حفاظت تالاب شده است. بنابراین ارزیابی و تدوین اطلاعات پایه این منطقه و اجرای برنامه های مدیریتی نقش مهمی در حفاظت تالاب خواهد داشت.
