پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
سابقه و هدف: پارک‌های ملی به‌منظور جلوگیری از انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری و به‌عنوان ذخیره‌گاه‌های ژنتیکی گونه‌های گیاهی و جانوری در هر کشور ارزشمند و یکی از مهم‌ترین پشتوانه‌های اساسی برای احیای طبیعت هستند. پارک ملی بمو با وسعت 48075 هکتار در مجاورت شهر شیراز قرار دارد. این تحقیق برای نخستین بار به ارزیابی حفاظتی و اکولوژیک گیاهان آوندی آن می‌پردازد.مواد و روش‌ها: نقشه‌ها و زیستگاه‌های مختلف، طی سال‌های 1378تا 1390 مورد بررسی کتابخانه‌ای و پیمایش صحرایی قرار گرفتند. گیاهان بر اساس فلورهای موجود ایران (فارسی و لاتین) و کشورهای همسایه در محل هرباریوم دانشگاه شهید بهشتی شناسایی شدند و همچنین برخی گونه‌هااز طریق مقایسه با نمونه‌های هرباریوم ایران و هرباریوم موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور (TARI) شناسایی شدند.نتایج و بحث: از مجموع 1830 نمونه جمع‌آوری‌شده، تعداد 534 گونه شناسایی و ثبت شد. ارزیابی حفاظتی گونه‌‌ها نشان داد که 129 گونه در وضعیت کمتر نگران‌کننده (LC)، 7 گونه آسیب‌پذیر (VU)، 1 گونه در خطر انقراض (EN) و 397 گونه فاقد اطلاعات کافی حفاظتی (DD) بودند. همچنین وضعیت بومزادی فلور منطقه نشان داد که سهم گونه‌های انحصاری منطقه نسبت به کل گونه‌های انحصاری ایران، 1/5 % است و از 74 گونه‌ی بومزاد استان فارس، تعداد 26 گونه (1/35%) آن در محدوده‌ی منطقه‌ی پژوهش رویش داشتند. بررسی بومشناختی شکل زیستی نشان داد که کاموفیت‌ها با 2/53 % بیشترین و پس از آن تروفیت‌ها با 7/21 % شکل زیستی غالب را به خود اختصاص دادند. نتایج داده‌های مربوط به کورولوژی منطقه نشان داد که ناحیه ایران-تورانی با فراوانی 4/51% و سپس نواحی ایران و آناتولی و مدیترانه‌ای به ترتیب با 7/21% و 2/14% بیشترین عناصر گیاهی را به خود اختصاص دادند.نتیجه‌گیری: مقایسه فلور مناطق همجوار با پارک ملی بمو و بررسی‌های روایی و چشمی نشان داد که نقش حفاظتی توانسته بود برخی گونه‌های دارویی، خوراکی و دامی را از معرض خطر دور نگه دارد. همچنین به‌نظر می‌رسد نقش کاهش بارندگی‌ها و آتش‌سوزی‌های سال‌های اخیر، عمدتا روی گیاهان یک ساله چشمگیرتر بوده است. بنابراین نیاز به حفاظت و آموزش درباره حفظ گونه‌های گیاهی و استفاده بهینه از گیاهان در مناطقی مثل استان فارس که محل مهمی برای کوچ و اسکان عشایر است، ضرورت بیشتری دارد.
Akhani, H. and Scholz, H., 1998. Studies on the flora and vegetation of the Golestan National Park, NE Iran. II. A new Poa and some new and noteworthy grass records for Iran. Edinburgh Journal of Botany. 55(3), 443-453.
Akhani, H., 1996. Studies on the flora and vegetation of the Golestan National Park, NE Iran, I: A new species and some new plant records. Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien. Serie B für Botanik und Zoologie. 97-105.
Akhani, H., 1998. Plant biodiversity of Golestan National Park, Iran. No. 53. Stapfia.
Akhani, H., 1999. Studies on the flora and vegetation of the Golestan National Park, NE Iran. III. Three new species, one new subspecies and fifteen new records for Iran. Edinburgh Journal of Botany. 56(1), 1-31.
Akhani, H., 2005. The illustrated flora of Golestan national park. Vol. 1, Iran.
Akhani, H., 2010. Plant biodiversity of Hyrcanian relict forests, N Iran: an overview of the flora, vegetation, palaeoecology and conservation." Pakistan Journal of Botany. 42.Special Issue, 231258.
Assadi, M. 1984. Studies on the autumn plants of Kavir, Iran. Iranian Journal of Botany. 2(2):125-148.
Assadi, M., Massoumi, A.A. and Mozaffarian, V., 1988-2016. Flora of Iran (in Farsi). Nos. 1-77. Res earch Institute of Forests and Rangelands, Tehran, Iran.
Basiri, R., Taleshi, H., Poorrezaee, J., Hassani, S.M., and Gharehghani, R., 2011. Flora, Life Form and Chorotypes of Plants in River Forest Behbahan, Iran. Middle-East Journal of Scientific Research. 9 (2): 246252.
Boissier, E., 1867-1884. Flora Orientalis. Vols. 1-5. A. Asher & Co. B. V. Amsterdam.
ارزیابی حفاظتی و بومشناختی گیاهان پارک ملی بمو
پاییز ،3 فصلنامه علوم محیطی، دوره چهاردهم، شماره 186
Davis, P.H., 1965-88. Flora of Turkey. Vols. 1-10. Edinburgh University Press.
Dehghani, M.R., 1995. Environmental capability in Bamu National Park based on geomorphological characters. Shahid Beheshti University, Faculty of Geological Sciences, Iran (in Farsi).
Ellenberg, H. and Muller, D., 1974. Aims and methods of vegetation ecology. Wiley International Edition.
Ghahreman A., 1974-2014. Colored flora of Iran, Vols. 1-27. Tehran University and Research institute of forests and rangelands, Tehran, Iran.
Ghahreman, A. and Attar, F., 1999. Biodiversity of Plant Species in Iran: The vegetation of Iran, plant species, red data of Iran, endemic species, rare species, species threatened by extinction. Vol. 1. Central Herbarium of Tehran University, Faculty of Science.
Hedge, I.C. and Wendelbo, P., 1970. Patterns of distribution and endemism in Iran. Notes from the Royal Botanical Garden. Edinborgh.
Jalili, A. and Jamzad, Z., 1999. Red Data Book of Iran ,with contribution from S. C. Shaw et al., Research Institute of Forests and Rangelands. p. 748. Tehran, Iran.
Kanani, M.R., Zehzad, B., and Hassanzadeh Kiabi, B., 2002. Study of vascular plants of Bamu National park (Fars Province). Rostaniha. 3,53-61.
Kanani, M.R., Zehzad, B., Hassanzadeh Kiabi, B. and Assadi, M., 2000. Florestic and ecological studies of Bamou national park. M.sc. Thesis, University of Shahid Beheshti, Tehran, Iran.
Khajeddin, S.J. and Yeganeh, H., 2010. Flora within no-hunting zone of Hanna, Isfahan, Iran. Taxonomy and Biosystematics. 2 (1), 73-90.
Komarov, V.L., 1968-72. Flora of U.S.S.R. vols. 1-24 (translated from Russian).
Maassumi, A.A., 1986-2000. The Genus Astragalus in Iran. vols.1-4. Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, Iran (in Farsi).
Mehrabian A.R., 2013, Principles of plant conservation, challeng and methods. Shahid Beheshti University press, Tehran, Iran.
Rechinger, K. H. and Wendelbo, P., 1976. Plants of the Kavir protected region, Iran. Iranian Journal of Botany.1(1), 23-56.
)