بررسی تأثیر کانسار مس- مولیبدن پورفیری هفت‌چشمه (ورزقان) بر سلامتی زیستمندان منطقه حفاظت‌شده ارسباران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز

چکیده

سابقه و هدف: کانسار مس- مولیبدن پورفیری هفت‌چشمه در 28 کیلومتری شمال شهر ورزقان در استان آذربایجان شرقی در جنگل‌های ارسباران واقع شده است. آب سطحی و زیرزمینی موجود در منطقه از میان توده کانساری عبور کرده و ممکن است فلزات سنگین و سمی را به وسیله واکنش‌های شیمیایی از توده حل کند و با خود ببردو به مرور زمان باعث به خطر افتادن گونه‌های گیاهی و موجودات زنده جنگل ارسباران ‌شود. با توجه به اینکه هنوز عملیات بهره‌برداری در منطقه صورت نگرفته هدف از این پژوهش بررسی تأثیر ماده معدنی بر افزایش غلظت عناصر آلاینده در آب‌های سطحی و زیرزمینی و تأثیر این آلودگی بر زیستمندان (انسان، گیاه و جانور) منطقه است‌.مواد و روش: برای بررسی تأثیر این کانسار بر سلامتی زیستمندان منطقه (انسان، گیاه و جانور) 24 نمونه از آب‌های سطحی و زیرزمینی خارج‌شده از این کانسار و مناطق مجاور، جمع‌آوری و برای اندازه‌گیری برخی پارامترهای شیمیایی و غلظت فلزات Pb, Mo, Cu و Zn به آزمایشگاه منتقل شد. نتایج و بحث: غلظت فلزات سنگین حاصل از آنالیز آب سطحی و زیرزمینی هفت‌چشمه نسبت به حد مجاز توصیه‌شده توسط سازمان‌های بین‌المللی و نیز تحقیقات انجام‌شده برای جانداران آبزی، حیات‌وحش، گیاهان و ساکنان مقایسه و تجزیه‌و‌تحلیل  شد. بررسی‌ها نشان داد که تحت تأثیر کانسار هفت‌چشمه، غلظت مولیبدن در نزدیک توده کانسار نسبت به حد استانداردهایEEC, EPA  و WHO و غلظت سرب تمام نمونه‌ها نسبت به حد استاندارد EPA و غلظت روی و مس نسبت به حد استاندارد EEC بالا بوده و برای ساکنان منطقه خطرناک است‌. مقایسه غلظت عناصر نسبت به استانداردهای تعیین‌شده برای جانداران و گیاهان از جمله درخت بلوط و گیاهان کشاورزی نیز نشان داد که این عناصر در منابع آب سطحی و زیرزمینی مجاور کانسار بالاتر از حد مجاز استاندارد بوده و می‌تواند برای زیستمندان منطقه خطرناک باشد اما با دور شدن از کانسار از غلظت آنها کاسته می‌شود. به‌طوری که بیشتر نمونه ها دارای غلظت بالایی از مس و سرب بوده و برای آبزیان منطقه مضر است. از نظر خطر برای سلامت ساکنان منطقه، غلظت روی و مس پایین‌تر از استاندارد WHO است ولی غلظت مولیبدن و سرب در برخی نمونه‌های نزدیک به توده معدنی بالاتر از این استاندارد است. بر اساس استاندارد FAO غلظت مس در یک ایستگاه بالاتر از حد استاندارد لازم برای حیات‌وحش بوده ولی در سایر ایستگاه‌ها غلظت مناسب است. از نظر غلظت سرب و روی و منیزیم نیز در شرایط فعلی خطری متوجه حیات‌وحش منطقه نخواهد بود. نتیجه‌گیری: این پژوهش نشان داد که کانسار مس-‌مولیبدن پورفیری هفت‌چشمه از عوامل مهم و تأثیرگذار بر کیفیت آب سطحی و زیرزمینی منطقه است‌ که از تأثیرات آن کاهش  pHو افزایش غلظت عناصر سنگین در رودخانه مجاور توده شده است که در صورت معدن‌کاری بدون رعایت اصول زیست‌محیطی می تواند به مرور زمان باعث از بین رفتن گونه‌های گیاهی جنگل ارسباران و به خطر افتادن موجودات زنده ‌شود. مقایسه غلظت‌های فلزات سنگین حاصل از آنالیز آب‌های سطحی و زیرزمینی با استانداردهای جهانی و نیز تحقیقات انجام‌شده برای جانداران آبزی، حیات‌وحش، گیاهان و ساکنان نشان داد که بیشتر نمونه‌های نزدیک به توده کانساری دارای عناصر سنگین بیش از حد مجاز است‌ و این برای سلامتی انسان، زیستمندان و گیاهان نادر منطقه ارسباران خطرناک است‌ اما با دور شدن از کانسار از غلظت آنها کاسته می‌شود. بنابراین پیش از بهره‌برداری از کانسار هفت‌چشمه بایستی بررسی‌های مربوط به اثرات زیست‌محیطی بهره‌برداری از این کانسار (EIA) انجام و به دلیل قرار گرفتن آن در منطقه حفاظت‌شده ارسباران از تکنیک‌های متفاوتی برای بهره‌برداری استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. Adeniji, A., 2004. Bioremediation of Arsenic, Chromium, Lead, And Mercury U.S. Environmental Protection Agency Office of Solid Waste and Emergency Response Technology Innovation Office.
  2. Alipour, S., Hosseinzadeh, M., Moayed, M., 2014., Evaluation of alteration and mineralization in the area of Seven Springs with a specific view on the genesis of molybdenite. Master's Thesis of PNU. [In Persian]
  3. Azarm and Mirzayi Nobari., 1992., Systematic geochemical exploration, mineral exploration reports 1/ 100000 sheet Varzeghan (North West Ahar). www.GSI.ir. [In Persian]
  4. Bodek, I., W.J. Lyman, W.F. Reehl, And D.H. Rosenblatt.1988. Environmetal Inorganic Chemistry: Properties, Processes, And Estimation Methods. Pergam on Press, New York. P 7.7-1 To 7.7-9.
  5. Bryan, G. W., And W. J. Langston. 1992. Bioavailability, AccumulationAnd Effects of Heavy Metals in SedimentsWith Special Reference To United Kingdom Estuaries: aReview. Environmental Pollution 76:89-131.
  6. Cheng, T. C. 1979. Use of Copper as A Molluscicide. Pages 401-432 In J. O. Nriagu, Editor. Copper in The Environment. Part 2: Health Effects. John Wiley, New York.
  7. E.PA. 2012, Edition of The Drinking Water Standards and Health Advisories. Office of Water U.S. Environmental Protection Agency Washington, DC. EPA 822-S-12-001.
  8. Eiser, R.1989. Molybdenum Hazards to Fish, Wildlife and Invertebrates: A Synoptic Review. U.S. Fish Wildl. Serv. Biol. Rep. 85. 61p.
  9. FAO, Food and agriculture organization of the United Nations. 1994. www.fao.org
  10. Gadimi, S., Mogimi, H., 2012., environmental study of zinc and lead mine in Zanjan Anguran, the fifth Conference of Geology, Payam Noor University of Abhar. (In Persian with English abstract).
  11. Hassanpour, Sh., Rasa, A., Heydari, M., Motakan, A., Moayed, M. 2011., geological, Altration and mineralizationin porphyry copper - molybdenum "Haftcheshmeh". Quarterly geological Iran. forth year. 15-28. (In Persian with English abstract).
  12. Johnson T. R. 1987. Water Quality Criteria for Copper. Environment and Parks July 22 Jones, C.E. 1994. Molybdenum in The Environment
  13. and Implications to Mine Decommissioning In British Columbia. Proceedings of the 18th Annual British Columbia Mine Reclamation Symposium in Vernon, BC, 1994.
  14. Keskin, T. & Toptaş, E., 2012- Heavy Metal Pollution in The Surrounding Ore Deposits and Mining Activity: A Case Study from Koyulhisar (Sivas-Turkey). Environ Earth Science. 67, 859-866.
  15. Lloyd and Heathcote, 1985. Largely Based Upon The EEC Standards (European Economic Community 1975).
  16. Mason, B., 1917., principles of geochemistry., publication university of Shiraz., 566p. (In Persian with English abstract).
  17. Maynard, J. B. 1983. Geochemistry of Sedimentary Ore Deposits. 305 pp. Berlin, Heidellerg New York, Tokyo: springer- verlag.
  18. Mcconnell, R. P., 1977. Toxicity of Rainbow Trout Under Laboratory Conditions. IN: Molybdenum In The Environment. Voi 2. The Geochemistry, Cycling, And Industrial Uses of Molybdenum. W.R. Chappell and K.K. Peterson (Eds.). P. 725-730. Marcel Dekker, New York.
  19. National Academy of Sciences (NAS). 1977. Copper. Committee On Medical and Biologic Effects Ofenvironmental Pollutants, National Research Council, National Academy of Sciences, Washington, D.C. 115 Pp.
  20. Selinus, O., Alloway, B., Centeno, J.A., Fuge, R., And Smedley, P., 2005. Essentials of Medical Geology, Impacts of The Natural Env Ironment On Public Health, PREFACE. Elsevier Academic Press, Pp: IX-XI.
  21. Sharyati, Sh., Aghanabati, S., Mosavi, S., Modaberi, S., Adabi, M., 2010., to measure pollution from erosion formations and mining in the region Shykhlrshmal West Province (grapes), Quarterly Journal of Land and Resources, the first year, the first issue, pages 33-46(In Persian with English abstract).
  22. Steeg, P. F. ter, P. J. Hanson, and H. W. Paerl. 1986. Growth-limiting quantities and accumulation of molybdenum in Anabaena oscillarioides (Cyanobacteria). Hydrobiologia. 140, 143-147.
  23. Vosugzadeh & Tadayoneslami., 1974., detailed and semi-detailed exploration and geochemical North West Ahar: Bur Malek, Kyqal, Sungun and Balvja. www.GSI.ir. (In Persian with English abstract).
  24. خدیجه پوررنجبری و همکاران
  25. پاییز ،3 فصلنامه علوم محیطی، دوره چهاردهم، شماره 199
  26. W.H.O. 2011.Guidelines for Drinking Water Quality. 4rd Ed. CA: Retrieved from WWW.WHO.Net
  27. Wisniewski, L. and Dickinson, N.M., 2003. Toxicity of Copper to Quercus Robur (English Oak) Seedlings from A Copper-Rich Soil. Environmental and Experimental Botany. 50, 99-107.
  28. Yazdi, M., 2003., Conventional methods in geochemical exploration. Publication Beheshti University Press. 180 pages. (In Persian with English abstract).
فصلنامه علوم محیطی
دوره 14، شماره 3
مهر 1395
صفحه 187-200

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار