مرفولوژی دهانه رودخانه های جنوب خزر در شرایط اثر عوامل انسانی و نوسان تراز آب

نوع مقاله : Original Articles

نویسندگان

1 ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻠﯽ اﻗﯿﺎﻧﻮس ﺷﻨﺎﺳﯽ اﯾﺮان

2 ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻠﯽ اﻗﯿﺎﻧﻮس ﺷﻨﺎﺳﯽ اﯾﺮان، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه تهران

3 گروه زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه تهران

چکیده

رودخانه هایی که از ساحل ایران به خزر می ریزند با مساحت حدود یکصد و سی و پنج هزار کیلومتر مربع، سالانه حدود چهل میلیون تن رسوب وارد خزر می کنند. دینامیک دهانه رودخانه ها و دلتاها با استفاده از داده های آب شناختی رودخانه ، عکس های هوایی ، تصاویر ماهواره ای، نقشه های زمین شناختی و ریخت شناختی و همچنین مشاهدات و نمونه برداری های میدانی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج این مطالعات حاکی است که ریخت شناسی دهانه رودخانه ها و دلتاها عمدتا به وسیله فرایندهای دریایی ( جریان های ناشی از موج ونوسان تراز آب) و رودخانه ای کنترل می شود. در بین این عوامل ، تراز آب دریا و فرآوری رسوب رودخانه ای دارای تغییرات زیادی است. بررسی داده های آب شناختی نشان داد که در چند دهه اخیر با افزایش فعالیت های انسانی، فرآوری رسوب رودخانه ای از 10 تا 40 درصد کاهش یافته است. تراز آب خزر در طی اندازه گیری های دستگاهی حدود 3 متر نوسان داشت. بر حسب ویژگی ریخت شناسی دهانه رودخانه و دینامیک محیط دریایی و رودخانه ای، می توان دهانه رودخانه را به سه گروه تقسیم کرد: نوع 1: رودخانه هایی که از طریق سرزمین های پست و تالاب های ساحلی وارد دریا می شوند. این رودخانه ها با افزایش مصرف آب ، به رودخانه های فصلی تبدیل شده اند نوع 2: شامل رودخانه هایی با ورودی معمولی به دریا است این رودخانه ها در سواحل پرشیب کمتر توسط عوامل انسانی و تراز آب تاثیر پذیرفتهاند. در سواحلی با شیب متوسط ، دهانه این رودخانه ها توسط جریان طولی ساحلی منحرف شده است. دراین حالت برخی ازشاخه های فرعی آن ها به طور مستقل وارد دریا می شود. بارهای رسوبی و تالاب های جانبی در طی افزایش تراز آب در دهه های اخیر در دهانه این رودخانه ها در سواحل با شیب متوسط توسعه یافته اند. نوع 3: رودخانه های بزرگ با فرآوری رسوب زیاد ( سفید رود در باختر و گرگانرود در خاور )که ایجاد دلتا و بارهای رسوبی دهانه ای کرده اند. این رودخانه ها درازای آورد رسوبی قابل توجه به دریا هستند وهم از فعالیت های انسانی و هم از نوسان تراز آب تاثیر پذیرفته اند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

South Caspian River Mouth Configuration Under Human Impact and Sea level Fluctuations

نویسندگان [English]

  • Hamid Alizadeh Ketek Lahijani 1
  • Vahid Tavakoli, 2
  • Abdol Hossein Amini 3
1 Iranian National Center for Oceanography
2 Iranian National Center for Oceanography, Department of Geology, Faculty of Sciences, University of Tehran
3 Department of Geology, Faculty of Sciences, University of Tehran
چکیده [English]

°°عـلـوممحـیدومشمارهپنجم،سالـطی،زمستان1386ENVIRONMENTAL SCIENCES Vol.5, No.2 , Winter 200865عـلـوممحـیـطیدومشمارهپنجم،سال،زمستان1386ENVIRONMENTAL SCIENCES Vol.5, No.2 , Winter 200865-86South Caspian River Mouth Configuration Under Human Impact and Sea level Fluctuations Hamid Alizadeh Ketek Lahijani٭1, Vahid Tavakoli,1,2 , Abdol Hossein Amini21- Iranian National Center for Oceanography 2- Department of Geology, Faculty of Sciences, University of Tehran Abstract Rivers that flow from the Iranian coast to the Caspian Sea encompass 135,000 km2 of that catchments basin and supply 40 millionton sediment to the Caspian coast annually. The dynamics of river mouths and deltas are studied using hydrological data of the rivers, air photos, satellite images and geological and geomorphological maps as well as field observations and sediment sampling. Results from this study show that the morphology of the river mouths and deltas are mainly controlled by marine (ware-induced currents and sea level changes) and fluvial processes. Among these factors, sea level and riparian sediment supply have great variability. Analysis of hydrological data revealed that, during the past few decades with increasing human activities, the sediment supply of the rivers reduced from 10 to 40 %. The Caspian sea level has changed over a range of 3 m during instrumental measurements. The rivers are classified into three groups based on the morphology of their mouths and the nature of river/sea dynamics: Type 1 is rivers that enter to the sea through lagoons and lowlands. They have gained an ephemeral naturedue to increasing water consumption recently. Type 2 rivers have a normal flow into the Caspian Sea. They are common in steep slope coasts, where they are rarely affected by human activities and sea level changes. On moderately sloping coasts, they are slightly affected by long-shore currents of the sea. Some distributaries of the rivers enter into the sea independently. Some bars and lagoons are developed in the vicinity of the river's mouth, most commonly since the last sea level rise. Type 3 represents the great rivers with a significant sediment supply (Sefidrud River in the West and Gorganrud River in the East), producing deltas and mouth bars. They have high sediment discharge into the sea and are more greatly affected both by human activities and sea level changes

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: river delta
  • south Caspian sea
  • sea level change
  • delta classification