TY - JOUR ID - 98004 TI - مدیریت پایدار منبع های آبی در رشت از طریق کاربست مفهوم طراحی شهری حساس در برابر آب JO - فصلنامه علوم محیطی JA - ENVS LA - fa SN - 1735-1324 AU - شکری بی عرق, رقیه AU - نعمتی مهر, مرجان AD - گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران Y1 - 2019 PY - 2019 VL - 17 IS - 1 SP - 1 EP - 24 KW - منبع های آبی KW - مدیریت پایدار آب شهری KW - طراحی شهری KW - رشت DO - 10.29252/envs.17.1.1 N2 - سابقه و هدف: طراحی شهری حساس در برابر آب، مفهومی با هدف مدیریت پایدار منبع­ های آبی است که ایجاد ارتباط میان برنامه‌ریزی، طراحی شهری و طراحی منظر با مدیریت پایدار آب شهری را در دستور کار داشته و با بیان راه‌حل‌های طراحی با آسیب محیط زیستی کمتر، سعی در بازگرداندن چرخه طبیعی آب در شهر را دارد. این مفهوم برای اولین بار در استرالیا، در سال 1994 مطرح و پس از آن در کشورهای مختلفی از جمله امریکا، آلمان، هلند، استرالیا بکار گرفته شده است. با وجود اقبال شدیدی که این مفهوم بویژه در پهنه­ های باران­خیز داشته و هرچند پهنه­ های وسیعی از ایران جزء این حوزه­ ها بشمار می­ آیند ولی تاکنون پژوهشی در مورد کاربست طراحی شهری حساس در برابر آب در ایران انجام نگرفته است. مواد و روش­ ها: این پژوهش در گروه تحقیقات توصیفی-کابردی قرار دارد. در مرحله اول به معرفی رویکرد طراحی شهری حساس در برابر آب پرداخته شده است و در مرحلة بعد شاخص­ های این رویکرد بعنوان یک رویکرد مدیریتی یکپارچه در مدیریت آب شهر باران­خیز رشت استخراج شده وسپس سنجش و تحلیل می ­شود و در نهایت، مبتنی بر نتایج حاصل از توصیف شاخص ­ها و ارزیابی آن­ها، راهبردهایی برای بهبود وضعیت مدیریت آب شهر رشت تدوین می ­شود. از آنجا که استخراج ابعاد و شاخص ها به مطالعة دقیق منبع ­ها و سند­ها بستگی دارد، گردآوری داده­ ها با مطالعة اسنادی انجام گرفته است و بمنظور استنباط تکرارپذیر و معتبر بودن داده­ هایی که از اسناد و مدارک به صورت متنی استخراج شده­اند، روش تحلیل محتوا بکار گرفته شده است. از آنجا که شاخص ­ها به لحاظ وزنی یکسان نیستند، پس از استخراج ابعاد و مولفه ­ها و شاخص ­های پرتکرار مدیریت یکپارچه آب، از طریق روش تحلیل محتوا، ضرایب اهمیت هر یک از سطح­هادر سطح بالاتر از طریق پرسشنامة متخصصان (دلفی) به روش وزن­دهی نوسانی لیکرتی پنج تایی محاسبه و در نهایت وزن هر یک از شاخص ­ها تعیین شده است. نتایج و بحث: بر اساس نتیجه پرسشنامه متخصصان، بعد محیط زیستی مهمترین بعد استخراج شده و دو شاخص بهداشت رودخانه­ های شهر و میزان ذخیره آب باران به ترتیب با وزن ­های 0.0469 و 0.0463 بیشترین اهمیت را در پایداری مدیریت آب شهری دارند. در ادامه تحقیق، داده­ های جمع ­آوری شده از طریق مشاهده، پرسشنامه و استفاده از پایگاه داده­ های آماری، وضع موجود شهر رشت در قالب جدول سوات تحلیل شد و با امتیاز وزنی عامل­ های درونی و بیرونی، بر اساس ماتریس GOSP، راهبردهای مناسب در گروه راهبردهای انطباقی تدوین شدند و سپس از طریق ماتریسQSPM راهبردها اولویت­ بندی و در نهایت سیاست ­های مناسب برای کاربست رویکرد طراحی شهری حساس در برابر آب در شهر رشت، تدوین شد. تبدیل شبکه زیرساخت خاکستری شهر رشت به شبکه زیرساخت سبز-آبی، بوم ­آشکاری زیرساخت­های سبز به جای لوله ­کشی­ های زیرزمینی، تغییر نگرش نسبت به رابطه بین آب، طبیعت و ساختمان­ ها و افزایش آگاهی شهروندان نسبت به چرخه طبیعی آب، رخ ندادن سیلاب در معابر بهنگام بارندگی ­ها، پاکیزگی رودخانه­ های زرجوب و گوهررود و تالاب­ ها و تبدیل آن­ها به کریدورهای سبز و فضاهای گذران اوقات فراغت، افزایش پوشش گیاهی از سقف­ ها تا نماها و تراس­ ها که تأثیر مثبتی بر درجه حرارت، کیفیت هوا، حیات وحش و سلامت روان خواهد داشت و کاهش مصرف آب شرب در مصرف­ های غیر شرب تا پنجاه درصد (کاهش پنج میلیون لیتر آب شرب فقط از طریق جمع ­آوری آب خاکستری یا آب باران و مصرف آن در فلاش ­تانک­ های ساختمان­ ها)،از جمله سیاست­ های حاصل از کاربست این رویکرد در مدیریت آب این شهر است. نتیجه ­گیری: رویکرد "طراحی شهری حساس در برابر آب"، بعنوان عقب افتاده­ ترین رویکرد کاربست طراحی شهری برای مدیریت پایدار آب شهری، از مدیریت کیفیت رواناب­ های سطحی به سوی یک چارچوب وسیع­ تر برای یکپارچه‌سازی مدیریت آب شهری در ترکیب با طراحی شهری، تکامل یافته است و گواهی می­ دهد که امکان مدیریت حضور آب در شهر می ­تواند سیلاب­ها را از مصیبت به نعمت شهری بدل ساخته، ارزش ­های محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی درمحیط­ های شهری، بویژه شهرهای باران­ خیز ایجاد نماید. UR - https://envs.sbu.ac.ir/article_98004.html L1 - https://envs.sbu.ac.ir/article_98004_b66190693af4a230110f65584d135435.pdf ER -