TY - JOUR ID - 102692 TI - شبیه‌سازی تولید و کارایی مصرف آب ارقام بهاره کلزا در اقلیم‌های گرم و معتدل JO - فصلنامه علوم محیطی JA - ENVS LA - fa SN - 1735-1324 AU - رحیمی مقدم, سجاد AU - عزیزی, خسرو AU - عینی نرگسه, حامد AU - کلانتر احمدی, سید احمد AD - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران AD - گروه علوم کشاورزی، دانشگاه فنی و حرفه ای، تهران، ایران AD - بخش زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی صفیآباد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، دزفول، ایران Y1 - 2023 PY - 2023 VL - 21 IS - 1 SP - 15 EP - 30 KW - APSIM-Canola KW - زیست توده KW - عملکرد دانه KW - مناطق نیمه خشک DO - 10.48308/envs.2022.1213 N2 - سابقه و هدف: کلزا یکی از مهم ­ترین گیاهان روغنی در سراسر دنیا می­ باشد. کشت این گیاه به علت درصد روغن بالای آن (حدود 40 تا 45 درصد روغن) می­ باشد. با این حال، در سال­ های اخیر سطح زیر کشت گیاه کلزا به علت کمبود آب کاهش پیدا کرده است. کاربرد ارقام مقاوم به خشکی و دارای کارایی مصرف آب بالا می ­تواند به توسعه سطح زیرکشت و افزایش تولید این گیاه کمک کند. بنابراین این مطالعه به منظور ارزیابی کارایی مصرف آب ارقام بهاره کلزا در اقلیم ­های گرم و معتدل انجام شد.مواد و روش­ ها: هدف از این پژوهش بررسی ارقام مختلف به عنوان راهکاری برای افزایش تولید کلزا و بهبود کارایی مصرف آب این گیاه در اقلیم­ های مختلف در استان­ های خوزستان و لرستان بود. برای این هدف چهار شهرستان شامل دو شهرستان خرم ­آباد و کوهدشت در استان لرستان به عنوان اقلیم­ های معتدل و نیمه خشک و دو شهرستان دزفول و شوشتر در استان خوزستان به عنوان اقلیم ­های گرم و خشک انتخاب شدند. ابتدا داده ­های اقلیمی بلند مدت روزانه (شامل دمای کمینه و بیشینه، بارندگی و تابش روزانه) این شهرستان­ ها جمع ­آوری شد. ارقامی که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفتند شامل Hyola308 (زودرس)، Hyola401 (متوسط­رس) و RGS003 (دیررس) بودند. همچنین به منظور شبیه ­سازی رشد و عملکرد کلزا تحت مناطق مختلف از مدل APSIM-Canola استفاده گردید. در این مطالعه برای تمامی تجزیه ­های آماری و رسم شکل ­ها از نرم­ افزار OriginPro 9.1 استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج این مطالعه نشان داد که صفات مورد بررسی (شامل عملکرد دانه، زیست توده، کارایی مصرف آب، وزن دانه، تبخیر و تعرق واقعی، میانگین دما در طول دوره رشد و طول دوره رشد کلزا) تحت تاثیر رقم و منطقه (نوع اقلیم) قرار داشتند. بر اساس نتایج به دست آمده در مجموع آزمایش ­های بلند مدت شبیه­ سازی بالاترین مقدار عملکرد دانه و کارایی مصرف آب (به ترتیب 3037 کیلوگرم در هکتار و 9/6 کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر) در سطح رقم متوسط رس Hyola401 به دست آمد. همچنین نتایج مشخص نمود که مناطق معتدل و نیمه خشک نسبت به مناطق گرم و خشک مقدار عملکرد دانه، زیست توده و کارایی مصرف آب را به ترتیب 2507 کیلوگرم در هکتار، 10100 کیلوگرم در هکتار و 7/2 کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر افزایش می ­دهد. تیمار خرم ­آباد × Hyola401 به علت میانگین کمتر دما در طول دوره رشد (9/10 درجه سانتی­گراد) و طول دوره رشد (9/224 روز) بیشتر، بالاترین مقدار کارایی مصرف آب، عملکرد دانه و زیست توده (به ترتیب 9 کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر، 4954 و 17943 کیلوگرم در هکتار) را به خود اختصاص داد در حالی که کمترین مقدار صفات مذکور در تیمار دزفول × Hyola308 (به ترتیب 5 کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر، 1369 و 5514 کیلوگرم در هکتار) ثبت گردید.نتیجه ­گیری: به طور کلی نتایج نشان داد که توسعه کشت کلزا در مناطق معتدل می ­تواند در جهت افزایش تولید این گیاه در کشور و در راستای پایداری سیستم­ های کشت کلزا قرار گیرد. همچنین استفاده از یک رقم متوسط­ رس مانند Hyola401 در هر دوی اقلیم­ های معتدل و گرم می­ تواند از طریق تولید بیشتر به ازای آب مصرفی باعث افزایش کارایی مصرف آب و پایداری سیستم ­های تولید کلزا مورد توجه قرار بگیرد. UR - https://envs.sbu.ac.ir/article_102692.html L1 - https://envs.sbu.ac.ir/article_102692_891e36af5aa4da03e6832e6af3929032.pdf ER -