TY - JOUR ID - 100675 TI - بررسی مسمومیت زایی محیط زیستی آلاینده های فلزهای سنگین درمنطقه دگرسانی دوست‌بگلو، استان اردبیل JO - فصلنامه علوم محیطی JA - ENVS LA - fa SN - 1735-1324 AU - محمدی, مهناز AU - سیاه چشم, کمال AU - سرورالدّین, سعید محمد AD - گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران AD - گروه شیمی تجزیه، دانشکده شیمی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران Y1 - 2020 PY - 2020 VL - 18 IS - 4 SP - 41 EP - 54 KW - فلزات سنگین KW - آلودگی KW - شاخص زمین‌زیست‌محیطی KW - ضریب همبستگی KW - دوست‌بگلو DO - 10.52547/envs.18.4.41 N2 - سابقه و هدف: اکسیداسیون زون های کانی سازی شده سولفیددار طی فرآیند هوازدگی در اثر واکنش های بیولوژیکی و شیمیایی تشدید شده و زهاب اسیدی (AMD) حاصله باعث آزادسازی و تحرک عناصر فلزی سمی و سنگین از سنگ مادر و تمرکز آن‌ها در محیط خاک یا آب می‌شود. روستای دوست­بگلو در ناحیه کوهستانی واقع در شمالغرب مشگین شهر، زمین های زراعی مشرف بر زون های دگرسانی گسترده ای را شامل است. مطالعات میدانی گویای این واقعیت می باشد که متأسفانه و بطور ویژه بیماری­های پوستی، کبد و همچنین سرطان در ساکنین این منطقه شیوع دارد. اهمیت آگاهی از میزان غنی‌شدگی فلزات سنگین در منابع خاک و پتانسیل بالای منطقه دوست بگلو برای کشت محصولات زراعی و باغی و ارتباط مستقیم این مسأله با سلامت انسان لزوم انجام این پژوهش جهت ارزیابی میزان آلایندگی فلزات سنگین و شناسایی منابع احتمالی آن را آشکار می سازد.مواد و روش ها: در این پژوهش غلظت کل و زیست دسترس‌پذیری عناصر سنگین As، Cd، Cu، Cr، Pb، Sb، Ni و Zn در 70 نمونه­ خاک­ سطحی توسط آنالیز ICP-MS مورد ارزیابی واقع شد. محاسبه میزان آلودگی نمونه ­های خاک با استفاده از شاخص­ های زمین‌زیست‌محیطی مختلفی شامل شاخص اصلاح شده‌ی درجه‌ی آلودگی، شاخص ریسک اکولوژیکی فلزات سنگین خاک، شاخص بار آلودگی و شاخص ترکیبی نمرو؛ رخداد آلودگی با اهمیت عناصر مذکور را بازگو می کند.نتایج و بحث: نتایج بدست آمده از شاخص mCd، در بیشتر نمونه ها درجه آلودگی بالایی از عناصر Cu، Cr، Cd، Pb، Sb، Ni، Zn و As را نشان می دهد. مقادیر بالای شاخص ریسک اکولوژیکی (تا حدود 9/ 2076)، سطح خطر آلودگی جدی برخی نمونه ها را بازگو می کند. شاخص PLI در 10 نمونه مقادیر 1< PLI را داشت که بیانگر عدم آلودگی نمونه­ های مذکور می­ باشد ولی در بقیه نمونه ها، بارگذاری بالای آلودگی فلزات سنگین در خاک­ این منطقه دیده می شود. طبق شاخص نمرو، عناصر Cu، Pb، Sb و As و  Cd در رده­ی آلودگی زیاد قرار می­ گیرند. تحلیل آماری داده ها و محاسبات ضریب همبستگی ، آنالیز خوشه ­ای و آزمون PCA (چرخش واریمکس) گویای همبستگی مثبت و معنی­ دار بین عناصری چون Pb با کروم، آرسنیک و آنتیموان؛ Ni با کروم، کادمیوم و روی و همبستگی منفی آن با آرسنیک بوده و چنین ارزیابی می شود که عناصر مذکور منشأ مشابه و عمدتاً زمین­ زاد دارند.  نتیجه گیری: بر اساس نتایج شاخص های زمین زیست محیطی؛ هر 8 عنصر مورد مطالعه، پتانسیل ریسک اکولوژیکی بالا و رخداد آلودگی قابل توجه در رسوب آبراهه و افق های سطحی خاک زراعی منطقه دوست بگلو را نشان می دهند. UR - https://envs.sbu.ac.ir/article_100675.html L1 - https://envs.sbu.ac.ir/article_100675_cd8560497384f00b5bf66b115a4cad3c.pdf ER -