%0 Journal Article %T ارزیابی محدودیتهای مکانی برای دفن بهداشتی زباله‌های شهری در استان مازندران با استفاده از GIS و تحلیل سلسله مراتبی %J فصلنامه علوم محیطی %I دانشگاه شهید بهشتی %Z 1735-1324 %A امیرسلیمانی, یاسمن %A عابسی, عزیر %A ابراهیمان قاجاری, یاسر %D 2020 %\ 12/21/2020 %V 18 %N 4 %P 1-20 %! ارزیابی محدودیتهای مکانی برای دفن بهداشتی زباله‌های شهری در استان مازندران با استفاده از GIS و تحلیل سلسله مراتبی %K تحلیل سلسله مراتبی %K سامانه‌های اطلاعات مکانی %K ضوابط سازمان محیط زیست %K محل دفن زباله %K مکانیابی %R 10.52547/envs.18.4.1 %X    سابقه و هدف: مدیریت پسماندهای جامد یکی از مهم­ترین مشکلات پیش‌روی برنامه‌ریزان شهری در سراسر جهان محسوب می‌گردد. دفن بهداشتی که به معنی دفن کنترل شده زباله در زمین است، به ویژه اگر به همراه سایر روش‌های مدیریتی زباله استفاده شود، جامع­ ترین روش مدیریت زباله محسوب می‌گردد. انتخاب مکان مناسب جهت دفن بهداشتی زباله از ابتدایی­ ترین مراحل دفن محسوب می‌گردد. سامانه‌های اطلاعات مکانی (GIS) یکی از رایج ­ترین ابزارهای مورد استفاده در انتخاب محل­ های مناسب دفن زباله است. در این پژوهش با تلفیق سامانه‌های اطلاعات مکانی و مدل‌های تصمیم ­گیری چند معیاره نسبت به ارزیابی محدودیت های موجود جهت دفن بهداشتی زباله‌های شهری در محدوده استان مازندران بر اساس قوانین مشروح سازمان حفاظت محیط­زیست ایران، اقدام می‌گردد.مواد و روش ها: مشکل دفع ایمن زباله های شهری در سال های اخیر به بزرگترین مشکل محیط زیستی استان های شمالی کشور بالاخص استان مازندران تبدیل شده است. در این مقاله با کمک تحلیل های سلسله مراتبی (AHP) یک مدل تصمیم ­گیری بر اساس سامانه‌های اطلاعات مکانی (GIS) برای مکان یابی محل‌های مناسب دفن زباله های بهداشتی در هریک از شهرهای استان مازندران ارائه شده است.. در تحقیق حاضر، از نرم افزار ArcGIS 10.4.1  برای ایجاد پایگاه‌ داده‌ها، تحلیل ­های مکانی و روی هم‌گذاری لایه‌های اطلاعاتی استفاده شده است. همچنین از مدل AHP و نرم افزار Expert Choice برای محاسبه ی وزن معیارها استفاده شده است.نتایج و بحث: در پژوهش حاضر ابتدا  با توجه به قوانین سازمان حفاظت محیط زیست ایران، عوامل تاثیرگذار در مکان یابی محل‌های دفن پسماندهای شهری استخراج گردید. این معیارها شامل شیب، فاصله از گسل، سیلاب دشت، فاصله از دریا، فاصله از رودخانه‌ها، فاصله از تالاب‌ها و دریاچه‌ها، فاصله از چاه‌های آب شرب، عمق آب زیرزمینی، فاصله از مناطق حفاظت شده محیط زیست، فاصله از مناطق شهری، فاصله از مناطق روستایی، فاصله از مراکز آموزشی و درمانی، فاصله از مراکز تاریخی و باستانی، فاصله از فرودگاه‌های محلی و بین المللی، فاصله از صنایع و دسترسی به جاده‌ها می باشد. در ادامه، با در نظر گرفتن معیارهای حذفی و طبقه بندی و امتیاز­دهی آن‌ها، نقشه‌های معیار در محیط GIS تولید گردید. از آنجایی که اهمیت معیارها نسبت به هم متفاوت می‌باشد با استفاده از روش AHP و نرم افزار Expert choice وزن نسبی معیارها محاسبه گردید. در نهایت با تلفیق وزنی نقشه‌های معیار، محدوده‌هایی که در استان مازندران برای دفن زباله مناسب تشخیص داده شده‌اند، شناسایی و طبقه بندی گردید. نتایج حاصل نشان می‌دهد، 16156 کیلومترمربع از مساحت استان مازندران (معادل 68 درصد از کل استان) جز مناطق ممنوعه برای دفن زباله محسوب شده و تنها 32 درصد از مساحت کل استان شرایط اولیه برای دفن بهداشتی زباله‌های شهری را دارا می‌باشند. مناطق مجاز اولیه، براساس فاصله مطلوب از عوارض مورد نظر، طبقه­ بندی و اولویت ­دهی شده‌اند، این مناطق به 3 دسته کاملا مناسب، نسبتا مناسب و کمتر مناسب تفکیک شده‌اند. به این ترتیب 2405 کیلومترمربع از مساحت استان دارای شرایط با مطلوبیت کم، 4914 کیلومترمربع دارای شرایط نسبتا مطلوب و 281 کیلومتر مربع دارای شرایط کاملا مطلوب و مناسب جهت دفن بهداشتی زباله تشخیص داده شد.نتیجه­ گیری: بررسی مقایسه‌ای نتایج نشان می‌دهد که نهایتا تنها 2 درصد از مساحت کل استان دارای شرایط بهینه برای دفن بهداشتی زباله می‌باشد و از این نظر استان مازندارن جزء مناطق بسیار خاص کشور با محدودیت های بالا برای امکان دفن زباله های شهری تشخیص داده شده است. نتایج این تحقیق نشان می ­دهد ترکیب استفاده از سامانه اطلاعات مکانی (GIS) و روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای اعمال معیارهای حذفی و اولویت بندی ذکر شده در متن قوانین زیست محیطی کشور، می ­تواند به عنوان روشی مناسب جهت مکان یابی محل های دفن زباله های شهری در نظر گرفته شود. %U https://envs.sbu.ac.ir/article_98168_cb2714e458f4cd96f8dae4131e20d927.pdf