%0 Journal Article %T مقایسه انرژی ورودی، خروجی و پتانسیل گرمایش جهانی مزرعه‌های گندم و جو دیم، مطالعه موردی: شهرستان آق قلا (استان گلستان) %J فصلنامه علوم محیطی %I دانشگاه شهید بهشتی %Z 1735-1324 %A فیض بخش, محمد تقی %A رضوان طلب, نصیبه %A علی زاده, پریسا %D 2019 %\ 03/21/2019 %V 17 %N 1 %P 121-140 %! مقایسه انرژی ورودی، خروجی و پتانسیل گرمایش جهانی مزرعه‌های گندم و جو دیم، مطالعه موردی: شهرستان آق قلا (استان گلستان) %K انرژی ویژه %K انرژی غیرمستقیم %K سوخت %K عملیات زراعی %R 10.29252/envs.17.1.121 %X سابقه و هدف: در سال‌های اخیر مصرف انرژی در کشاورزی به­شدت افزایش پیدا کرده و کشاورزی مدرن در زمینه‌ی انرژی، بسیار پرمصرف شده است. بیشتر انرژی مصرفی برای تولید محصول­ های کشاورزی بدلیل استفاده از نهاده‌هایی مانند: ماشین‌آلات، سوخت‌های فسیلی، کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها است که استفاده نامناسب از این نهاده‌ها افزون بر پائین آوردن کارآیی مصرف انرژی در تولید، سبب ایجاد مشکل­ هایی برای سلامتی انسان و محیط زیست نیز می‌شود. در حال حاضر بدلیل بحران انرژی در جهان ضرورت مطالعه بیشتر در زمینه‌ی مصرف انرژی و یافتن راهکارهایی برای مصرف بهینه‌ی آن احساس می‌شود. این تحقیق بمنظور شناخت و بررسی سیر انرژی و پتانسیل گرمایش جهانی در تولید گندم و جو در زمین­ های شمالی دشت گرگان و در محدوده شهرستان آق­قلا انجام شد تا بتوان راهکارهای مناسب برای جلوگیری از اتلاف انرژی و کاهش اثرهای ‌محیط زیستی منبع­ ها را شناسایی نمود. مواد و روش ­ها: برای انجام این پژوهش اقدام به جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز از منطقه مورد بررسی شد. بر همین اساس با مصاحبه با کشاورزان مختلف، برای گندم و جو به‌ترتیب 95 و 83 کشاورز انتخاب شدند که از طریق تکمیل پرسشنامه در محدوده شهرستان آق ­قلا به جمع‌آوری داده‌های موردنیاز ماشین‌آلات و نهاده‌های مصرفی شامل بذر، کود، سوخت و سم­ها در دو محصول گندم و جو دیم اقدام شد. پس از این مرحله داده­ ها توسط نرم­افزار اکسل در سه بخش مصرف سوخت، انرژی سوخت مصرفی و پتانسیل گرمایش جهانی ناشی از انتشار گازهای گلخانه­ای بر مبنای معادل دی‌اکسیدکربن محاسبه گردید. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که بیشترین انرژی ورودی مستقیم در مزرعه­ های گندم و جو دیم به ‌ترتیب 38.8 و 46.8 درصد مربوط به مصرف سوخت می‌باشد. همچنین بیشترین انرژی ورودی غیرمستقیم با میزان 31.3 و 19.1 درصد به ترتیب برای مزرعه ­های گندم و جو دیم مربوط به کود نیتروژن به­ دست آمد. نسبت انرژی خروجی به ورودی در گندم و جو دیم به ‌ترتیب 5.01 و 5.03 محاسبه شد. همچنین میزان پتانسیل گرمایش جهانی در مزرعه­ های گندم و جو دیم به ‌ترتیب 943.9 و 739.1 معادل دی اکسیدکربن در هکتار به­‌دست آمد. نتایج نشان داد که افزایش مصرف سوخت و کود سبب افزایش میزان انرژی ورودی در هر دو محصول و نیز افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای خواهد شد. بنابراین استفاده از ماشین‌آلات و ادوات کارآمدتر که موجب کاهش مصرف سوخت می‌شود و نیز رعایت تناوب زراعی مناسب و استفاده از کودهای آلی می‌تواند سبب کاهش انرژی مصرفی، افزایش بازده انرژی و نیز کاهش پتانسیل گرمایش جهانی در مزرعه­های گندم و جو دیم شود. نتیجه­ گیری: نتایج نشان داد که سوخت مصرفی در هر دو محصول بیشترین سهم انرژی ورودی را دارد و پس از آن کود مصرفی بویژه کود نیتروژنی قرار داشت. بنابراین کاهش مصرف سوخت با استفاده از کمبینات و استفاده از سیستم ­های کشت حفاظتی (حداقل خاک‌ورزی) برای کاهش میزان انرژی ورودی توصیه می‌گردد. همچنین رعایت تناوب زراعی و تناوب با گیاهان پوششی که قادر به تثبیت نیتروژن هستند ‌بعنوان یکی از راه‌کارهای کاهش مصرف کود توصیه می­ شود. پیشنهاد می‌گردد که با بهبود عملیات مدیریت، استفاده بهینه از کودها، کنترل آفت­ها، عملکرد در واحد سطح را افزایش داده و با افزایش عملکرد، کارآیی انرژی یعنی نسبت انرژی تولیدی به مصرفی را بهبود بخشیم. %U https://envs.sbu.ac.ir/article_98009_73b84647d4558c10173ac2543b2e7de4.pdf