%0 Journal Article %T تغییر نهادی ساختار حکمروایی اجرای برنامه‌های فضایی با تاکید بر هزینه مبادله؛ مورد مطالعاتی طرح تفصیلی شهر اصفهان %J فصلنامه علوم محیطی %I دانشگاه شهید بهشتی %Z 1735-1324 %A مالکی‌پور, احسان %A شریف زادگان, محمدحسین %D 2022 %\ 09/23/2022 %V 20 %N 3 %P 227-250 %! تغییر نهادی ساختار حکمروایی اجرای برنامه‌های فضایی با تاکید بر هزینه مبادله؛ مورد مطالعاتی طرح تفصیلی شهر اصفهان %K هزینه مبادله %K طرح تفصیلی اصفهان %K تحلیل مضمون %K ساختار حکمروایی %K طراحی نهادی %R 10.52547/envs.2022.1125 %X سابقه و هدف: هزینه مبادله که برخاسته از اقتصاد نهادگرا است، با مفهوم کارایی مرتبط است. یکی از وظایف برنامه‌ریزان، افزایش کارایی فرایند برنامه‌ریزی است، به همین دلیل شناسایی عوامل مؤثر بر هزینه مبادله همچون هزینه‌های جست‌وجوی اطلاعات، مذاکره، ایجاد و اعمال ساز­و­کارهای نظارتی حائز اهمیت است. زیرا از این طریق است که برنامه‌ریزان می‌توانند با تکیه بر طراحی نهادی ساختارهای حکمرانی، هزینه مبادله را کاهش دهند. طرح تفصیلی در نظام برنامه‌ریزی ایران، برنامه‌ای است که بازیگران متعددی از جمله شهروندان و شهرداری در طول سال با آن درگیر هستند. هدف این مقاله کاهش هزینه‌های مبادله برای بازیگران مختلف درگیر در فرایند طرح تفصیلی است که از طریق شناسایی عوامل موثر بر ایجاد هزینه مبادله در فرایند طرح تفصیلی شهر اصفهان، تعیین عوامل کلیدی و تولید سناریو‌های امکان‌پذیر با سازگاری بالا برای ساختار حکمروایی طرح محقق خواهد شد.مواد و روش‌ها: این پژوهش از نوع مورد‌پژوهی قلمداد می‌شود. روش‌های گردآوری و تحلیل به ­کار­رفته در این پژوهش کیفی و کمی و در مجموع ترکیبی است. عوامل موثر بر هزینه مبادله از تحلیل مضمون مصاحبه‌های صورت‌گرفته با بازیگران کلیدی در نرم‌افزار اطلس حاصل شد. در ادامه، پرسش‌نامه‌ ماتریس تاثیرات متقابل بر اساس نظرات خبرگان تکمیل و محتوای آن با استفاده از روش میک‌مک تحلیل شد، تا از میان این عوامل پنج عامل کلیدی موثر بر هزینه مبادله شناسایی شوند. برای عوامل کلیدی، وضعیت‌های مختلفی در نظرگرفته شد که بر اساس دیدگاه خبرگان در مورد تاثیر این وضعیت‌ها بر یکدیگر و با استفاده از نرم‌افزار سناریوویزارد، سناریوهای با سازگاری بالا برای ساختار حکمروایی طرح شناسایی شدند.نتایج و بحث: کل هزینه‌هایی که برای تدوین طرح تفصیلی انجام می‌شود هزینه مبادله است. این هزینه‌ها شامل مواردی همچون حقوق کارمندان بخش عمومی درگیر طرح، شرکت‌های مشاور مرتبط با طرح، هزینه‌های زمانی مشارکت‌کنندگان در فرایند تدوین طرح تفصیلی است. عوامل موثر بر ایجاد هزینه مبادله در فرایند طرح تفصیلی اصفهان در سه مقوله کلان محیط نهادی، کیفیت حکمروایی و سرمایه دسته‌بندی می‌شوند که زیرمجموعه آن‌ها ۲۳ عامل قرار دارند. در این بین، ۵ عامل قوانین و مقررات، دیوان‌سالاری، اعتماد میان بازیگران، سطح مشارکت و دسترسی به اطلاعات به عنوان عوامل کلیدی شناسایی شدند. با توجه به وضعیت‌های مختلفی که برای این عوامل در نظرگرفته شد، برای کمینه‌کردن هزینه مبادله ساختار حکمروایی طرح تفصیلی سه سناریو با سازگاری بالا شناسایی شدند که یکی از آن‌ها در راستای تمرکز­زدایی و دو سناریوی دیگر به دنبال تمرکز­گرایی در ساختار حکمروایی طرح تفصیلی است.نتیجه‌گیری: مقایسه عوامل موثر بر هزینه مبادله‌ی حاصل از تحلیل مضمون با آنچه از مبانی نظری به ­دست آمده نشان می‌دهد گرچه در دسته‌بندی و بیان عوامل تفاوت‌هایی وجود دارد اما ماهیت عوامل یکسان است. عوامل کلیدی موثر بر هزینه مبادله که با نظر خبرگی از میان این عوامل انتخاب شدند، بیشتر معطوف به مراحل اجرا و نظارت بر اجرا و بازنگری طرح تفصیلی هستند. فرایند سناریو نویسی برای ساختار حکمروایی طرح تفصیلی در راستای کاهش هزینه مبادله در این پژوهش، در قیاس با پژوهش‌های مشابه که صرفا به تحلیل هزینه مبادله پرداخته بودند، و انجام طراحی نهادی به شیوه‌ای نظام‌مند و قابل فهم، شکاف موجود دانش در این زمینه را تکمیل نمود. در هر سه سناریوی تولید‌شده، وضعیت یا حالات هر پنج توصیف‌گر یک سناریو، هم‌جهت یا هم‌راستا هستند به شکلی که برآیند آنها یک سناریوی کاملا تمرکز­گرا یا کاملا تمرکز­زدا را شکل می‌دهد. شرایط رخ‌داده بیانگر این است که حکمروایی کاربری زمین شهری با استفاده از الگوهایی میسر است که اجزاء آن با هم سازگار باشند و از یک منطق واحد تبعیت کنند. این الگوها یکی از دو حالت تمرکز­گرا و تمرکز­زدا هستند که در دوران معاصر و شهرهای مختلف سابقه تاریخی دارد. %U https://envs.sbu.ac.ir/article_102137_130c5bb905c5a30976a1d29f6ef6c3fd.pdf