حسین وارسته مرادی؛ میثم مددی
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 141-154
چکیده
سابقه و هدف:
آهو که در طبقه‌بندی فهرست سرخ IUCN جزء گونه‌های درخطر تهدید قرار دارد، توزیع جغرافیایی وسیعی در خاورمیانه، پاکستان، آسیای مرکزی، چین و مغولستان دارد. درباره پویایی‌شناسی جمعیت، انتخاب زیستگاه، فعالیت‌های روزانه و سازمان اجتماعی این گونه بررسی بوم‌شناختی چندانی انجام نشده است. درباره پویایی‌شناسی جمعیت آهو در کشور ...
بیشتر
سابقه و هدف:
آهو که در طبقه‌بندی فهرست سرخ IUCN جزء گونه‌های درخطر تهدید قرار دارد، توزیع جغرافیایی وسیعی در خاورمیانه، پاکستان، آسیای مرکزی، چین و مغولستان دارد. درباره پویایی‌شناسی جمعیت، انتخاب زیستگاه، فعالیت‌های روزانه و سازمان اجتماعی این گونه بررسی بوم‌شناختی چندانی انجام نشده است. درباره پویایی‌شناسی جمعیت آهو در کشور ایران نیز اطلاعات اندکی وجود دارد. از میان زوج‌سمان پارک‌ملی گلستان، آهو بیشترین آسیب‌پذیری را نسبت به شکار غیرمجاز و تخریب زیستگاه از خود نشان داده است. هدف از این تحقیق، تعیین پویایی جمعیت آهو در مناطق مختلف پارک‌ملی گلستان بود.
مواد و روش‌ها:
کار میدانی در منطقه پارک‌ملی گلستان انجام شد. نمونه‌برداری با استفاده از روش ترانسکت خطی در طول 24 ترانسکت و در 3 بار بازید از هر یک از ترانسکت‌ها از بهمن سال 1394 تا تیر سال 1395 انجام شد. داده‌ها (شامل تعداد، جنس و سن) در هر یک از 24 ترانسکت نمونه‌برداری‌شده، جمع‌آوری شد. برای محاسبه تراکم از نرم‌افزار DISTANCE 6.0 استفاده شد. تفاوت در نرخ بره‌آوری آهوان با استفاده از آزمون‌های ناپارامتری کروسکال‌والیس و من‌وایتنی سنجیده شد. تمام آزمون‌های آماری با استفاده از نرم‌افزارهایMinitab 15 و Ecological Methodology انجام شد.
نتایج و بحث:
نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل تراکم آهوان نشان داد که بیشترین و کمترین تراکم آهوان به‌ترتیب در مناطق کهنه‌سولگرد و رباط است. نسبت جنسی از 33/1 تا 86/1 در نوسان بود. به‌علاوه، نتایج نسبت جنسی نشان داد که جمعیت‌های آلمه و سولگرد بهترین نسبت جنسی را دارند. تعداد نرهای میان‌سال به بالا در جمعیت آهوان در جمعیت‌های مختلف پایین بود. این به معنای آن است که بخش بزرگی از ماده‌های مستعد تولیدمثل نمی‌توانند جفت‌گیری کنند. بسیاری از راه‌بردهای مدیریتی پیشنهاد افزایش تعداد نرهای بالغ در جمعیت را داده‌اند تا منجر به افزایش نرخ زادآوری ماده‌ها شود (Bender, 2002). علاوه بر پایین بودن نرهای میان‌سال به بالا در جمعیت آهوان در جمعیت‌های مختلف، به‌دلیل تعداد محدود ماده‌های مناسب (6 ساله و بیشتر) در کل جمعیت، تعداد قابل‌ملاحظه‌ای از ماده‌ها نیز تولیدمثل نکردند. نرها باید زمان بیشتری را صرف جمع‌آوری ماده‌ها و دور کردن نرهای رقیب کنند که متعاقب آن نرخ زادآوری کاهش می‌یابد. به‌علاوه، بره‌های زیر یک سال (اعم از نر و ماده) و آهوان خیلی پیر (بیش از 11 سال) به ترتیب بیشترین و کمترین درصد جمعیت آهوان را داشتند. بیشترین درصد بره‌ها در جمعیت‌های سولگرد و کهنه‌میرزابایلو مشاهده شد. این الگوی گروه سنی در بره‌ها به‌علت امنیت بالا در مجاورت پاسگاه‌های محیط‌بانی بود. تفاوت معنی‌داری در نرخ بره‌آوری در مناطق مختلف مشاهده نشد. این الگو با نتایج Varasteh (2004) مطابقت داشت.
نتیجه‌گیری:
با توجه به بررسی حاضر درباره ساختار سنی و جنسی و نیز میزان بره‌زایی و تراکم آهو و مقایسه آن با گذشته، روشن است که روند کنونی پویایی‌شناسی جمعیت آهوان در پارک‌ملی گلستان سیر نزولی داشته و این هشدار جدی است. برای کاهش سرعت سیر نزولی جمعیت و سپس برنامه‌ریزی دقیق و بلندمدت برای مدیریت جمعیت آهو در پارک‌ملی گلستان اقدام فوری لازم است.
