مرضیه سرمدی؛ ناصر کریمی؛ محمد حسین میرجلیلی
دوره 16، شماره 4 ، دی 1397، ، صفحه 213-228
چکیده
سابقه و هدف:
گیاه سُرخدار بعنوان مهمترین منبع تولید ترکیب ضد سرطان تاکسول، یکی از گونه‌های جنگلی بومی ایران است. این گیاه به دلیل رشد و زادآوری پایین و برداشت بی‌رویه از طبیعت در شمار گونه‌های در معرض انقراض قرار دارد. استفاده از تکنیک کشت بافت می‌تواند رویکرد بهرهبرداری از این گیاه باارزش برای تولید تاکسول را از عرصه های طبیعی ...
بیشتر
سابقه و هدف:
گیاه سُرخدار بعنوان مهمترین منبع تولید ترکیب ضد سرطان تاکسول، یکی از گونه‌های جنگلی بومی ایران است. این گیاه به دلیل رشد و زادآوری پایین و برداشت بی‌رویه از طبیعت در شمار گونه‌های در معرض انقراض قرار دارد. استفاده از تکنیک کشت بافت می‌تواند رویکرد بهرهبرداری از این گیاه باارزش برای تولید تاکسول را از عرصه های طبیعی به شرایط کنترل‌شده تغییر داده و آن را از خطر انقراض نجات دهد. بهره برداری پایدار از کشتهای کنترل شده، بهینهسازی شرایط تولید زیست‌توده و کنترل عامل های بازدارنده رشد شامل ترکیبهای فنولی و اکسایش آنها در کشت کالوس و سلول سُرخدار ضرورت دارد. در این تحقیق استفاده مقایسه ای از مواد جاذب و ترکیبی از آنتی‌اکسیدان ها بمنظور بهبود رشد کالوس برای تولید تاکسول با دیدگاه حفاظت از ذخیره های ژنتیکی مورد مطالعه قرار گرفته است.
مواد و روش ها:
پاز سه تیمار زغال فعال (یک گرم در لیتر)، پلی وینیل پیرولیدون PVP (250 میلی‌گرم بر لیتر) و یک ترکیب آنتی‌اکسیدانی شامل (2/0 گرم بر لیتر گلوتامین، 05/0 گرم بر لیتر اسید آسکوربیک و 05/0 گرم بر لیتر اسید سیتریک) در محیط رشد کالوسها بمنظور تیماردهی استفاده شد. 4 گرم از کالوس‌های 60 روزه به محیط کشت کالوس حاوی هرکدام از تیمارها منتقل شدند و محیط کشت فاقد تیمار بعنوان گروه شاهد در نظر گرفته شد. بعد از گذشت 21 روز میزان قهوهای شدن کالوسها، میزان وزن‌تر، وزن خشک و درصد زندهمانی بعنوان فاکتورهای رشدی و مورفولوژیک و محتوای پراکسید هیدروژن، محتوای مالون دی‌آلدئید، میزان فنول کل، فعالیت آنزیم پلی‌فنول اکسیداز و میزان تاکسول بعنوان فاکتورهای فیتوشیمیایی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند.
نتایج و بحث:
نتایج حاصل از تغییرپذیری های مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی کالوسها تحت تاثیر تیمارها نشان داد که تیمار ترکیب آنتی‌اکسیدانی با کاهش معنی دار محتوای پراکسید هیدروژن و کاهش استرس اکسیداتیو سبب کاهش میزان پراکسید اسیون لیپیدی و کاهش میزان قهوه ای‌شدن بافت‌ها گردید. همچنین تحت تاثیر این تیمار با کاهش میزان فنول کل و کاهش فعالیت آنزیم پلی‌فنول اکسیداز از اکسایش ترکیب های فنولی جلوگیری شده و درصد زنده مانی و میزان وزن تر و خشک آنها افزایش یافت و از شدت قهوهایشدن کالوسها نسبت به نمونه شاهد بطور معنی داری کاسته شد. تیمار های PVP و زغال فعال نیز با اتصال به ترکیب های فنولی و کاهش تمرکز آنها در سلولها سبب کاهش فعالیت آنزیم پلی‌فنول اکسیداز شدند و به این ترتیب موجب افزایش معنی‌دار میزان زنده مانی و کاهش میزان قهوهای شدن کالوسها گردیدند. در حالی‌که تغییر معنی داری در محتوای پراکسید هیدروژن، محتوای مالون دی‌آلدئید، میزان وزن تر، وزن خشک و محتوای تاکسول تحت تیمارهای PVP و زغال فعال مشاهده نشد. نبود افزایش وزن تر و خشک کالوسها تحت تاثیر ترکیبهای جاذب PVP و زغال فعال می‌تواند بهدلیل جذب هورمونها و ویتامین همراه با جذب ترکیبهای سمی از محیط کشت توسط این ترکیبها باشد.
نتیجه‌گیری:
همه تیمارهای بکاربرده شده در کاهش میزان قهوهایشدن و افزایش زندهمانی کالوسها موثر بودند ولی تیمار ترکیب آنتی‌اکسیدانی به دلیل بیشترین تأثیر در بهبود رشد و افزایش میزان وزن تر و خشک همراه با افزایش تاکسول بعنوان بهترین تیمار برای بهینهسازی کشت کالوس سُرخدار پیشنهاد می‌شود.
جواد فرخی؛ سونا حسین آوا؛ مهران اوچی اردبیلی
دوره 14، شماره 3 ، مهر 1395، ، صفحه 159-172
چکیده
سابقه و هدف: زیستگاه فندقلو بزرگ‌ترین خزانه ژنی فندق در شمال غرب ایران است. تنوع آبوهوایی و تکثیر مداوم جنسی، تنوع ژنتیکی غنی را بین فندق‌های این ناحیه به وجود آورده است. هدف از این پژوهش، تجزیه‌وتحلیل تنوع زیستی ژنوتیپ‌های برتر فندق در زیستگاه فندقلو با استفاده از بررسی همبستگی بین صفات، روش‌های تجزیه به مؤلفه اصلی و تجزیه خوشه‌ای ...
بیشتر
سابقه و هدف: زیستگاه فندقلو بزرگ‌ترین خزانه ژنی فندق در شمال غرب ایران است. تنوع آبوهوایی و تکثیر مداوم جنسی، تنوع ژنتیکی غنی را بین فندق‌های این ناحیه به وجود آورده است. هدف از این پژوهش، تجزیه‌وتحلیل تنوع زیستی ژنوتیپ‌های برتر فندق در زیستگاه فندقلو با استفاده از بررسی همبستگی بین صفات، روش‌های تجزیه به مؤلفه اصلی و تجزیه خوشه‌ای و همچنین بررسی رابطه صفات میوه و مغز هر یک از ژنوتیپ‌ها با شرایط محیطی محل رشد آنهاست.مواد و روش‌ها: در سال‌های 1393 و 1394 بیست ژنوتیپ برتر از نظر صفات مورفولوژیکی و فنولوژیکی از بین 70 ژنوتیپ اولیه انتخاب و علامت‌گذاری شدند. ده صفت مربوط به ابعاد میوه و مغز، ترکیبات فیتوشیمیایی (درصد روغن، پروتئین و کربوهیدرات در مغز و غلظت تاکسول در برگ‌های مسن) در این ژنوتیپ‌ها اندازه‌گیری شد. به‌منظور بررسی اثرات احتمالی شرایط محیطی، پنج ویژگی میانگین بارندگی سالیانه، دمای سالیانه، ارتفاع از سطح دریا، تعداد روزهای یخبندان و اسیدیته خاک مربوط به مکان‌های نمونه‌برداری از ژنوتیپ‌ها ثبت شد. کل آنالیزهای آماری به کمک نرم‌افزار اسپیاساس 16 انجام شد.نتایج و بحث: بر اساس آماره‌های توصیفی بیشترین ضریب تغییرات به صفات ضخامت مغز (31/26%) و وزن مغز (41/24%) و کمترین آن به تعداد روزهای یخبندان (53/1%) و اسیدیتـه خـاک (83/1 %) تعلق داشت. بیشترین همبـستگی مثبت بین صفــات طول میوه و درصد مغـز (, P<0.01943/0=r) مشاهده شد. غلظت تاکسول همبستگی منفی در سطح 5% با صفات ضخامت مغز (519/0- =r) و درصد مغز (524/0- =r) نشـان داد. در ایـن پژوهــش بیـن ویژگی‌هـای محیطـی و جغرافیــایی "اسیـدیته خـاک" با "میزان بارنـدگی سالیانه" همبسـتگی منفــی (, P<0.01838/0- =r) و بین "ارتفاع از سطح دریا" با "میانگین بارندگی سالیانه" همبستگی مثبت (, P < 0.05481/0=r) دیده شد. "میانگین بارندگی سالیانه" با "درصد مغز" همبستگی منفی (, P<0.05495/0- =r) نشان داد. تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که 5 مؤلفه اول مسئول 85/70% کل تغییرات بود. تجزیه خوشه‌ای ژنوتیپ‌های فندق را به دو گروه تقسیم کرد. گروه دوم شامل سه ژنوتیپ بود که زیستگاه آنها در ارتفاع بالاتر از 17 ژنوتیپ گروه اول بود. این پژوهش نشان داد که ژنوتیپ‌های بومی فندق زیستگاه فندقلو از تنوع ژنتیکی قابل‌توجهی برخوردارند که می‌توانند در اجرای برنامه‌های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرند. هرچند در میان صفات محیطی بررسی‌شده تأثیر ارتفاع از سطح دریا روی ژنوتیپ‌ها نسبت به سایر عوامل محیطی بیشتر بود؛ با وجود این تنوع مشاهده‌شده درون جمعیت فندق زیستگاه فندقلو بیشتر مربوط به تفاوت ژنتیکی بین ژنوتیپ‌ها است تا شرایط محیطی آنها.نتیجه‌گیری: محدود شدن در بین کوه‌های بلند و دارا بودن اقلیم سردسیری، زیستگاه فندقلو را به یکی از خزانه‌های ژنی منحصربه‌فرد فندق در مقایسه با سایر زیستگاه‌های کشور تبدیل کرده است. میوه ژنوتیپ‌های فندق بررسی‌شده در زیستگاه فندقلو در مقایسه با سایر زیستگاه‌های کشور عموماً کوچک‌تر، کروی ولی با درصد مغز نسبتاً بالاتر بود. هرچند هیچیک از ژنوتیپ‌های بررسی‌شده به‌تنهایی پتانسیل معرفی شدن به‌عنوان یک رقم جدید را نداشتند ولی می‌توان از آنها در تلاقی با ارقام تجاری برای اصلاح ارقام فندق سازگار با شرایط آبوهوایی خشن منطقه استفاده کرد.
