سمیه اراضی؛ محمد حسین ایران نژاد پاریزی؛ احد ستوده؛ بهمن کیانی
چکیده
سابقه و هدف: سیمای سرزمین یک منطقه شامل قطعه‌هایی یکنواخت از آن سرزمین است که دارای اجزای لکه، گذرگاه و بستر سیمای سرزمین می‌باشد. از آنجایی تراکم و پراکنش پوشش‌گیاهی در بستر سیمای سرزمین درگذشت زمان تحت تاثیر متغیرهای بسیاری قرار می‌گیرد و تغییر می‌کند این پژوهش با هدف اصلی بررسی رابطه دو متغیر اندازه و شکل لکه‌های زیستگاه حوضه‌آبخیز ...
بیشتر
سابقه و هدف: سیمای سرزمین یک منطقه شامل قطعه‌هایی یکنواخت از آن سرزمین است که دارای اجزای لکه، گذرگاه و بستر سیمای سرزمین می‌باشد. از آنجایی تراکم و پراکنش پوشش‌گیاهی در بستر سیمای سرزمین درگذشت زمان تحت تاثیر متغیرهای بسیاری قرار می‌گیرد و تغییر می‌کند این پژوهش با هدف اصلی بررسی رابطه دو متغیر اندازه و شکل لکه‌های زیستگاه حوضه‌آبخیز آدرشک با غنا، تنوع و یکنواختی گیاهان به مطالعه میزان تاثیرپذیری شاخصهای غنا، تنوع و یکنواختی پوشش‌گیاهی از ساختار سیمای سرزمین می‌پردازد. مواد و روش‌ها: در این پژوهش دو متغیر اندازه و شکل لکه‌های ساختار سیمای سرزمین حوضه‌آبخیز آدرشک انتخاب شدند زیرا این دو متغیر از مولفه‌های مهم در برنامه‌ریزی مناطق به جهت اهداف حفاظتی شناخته شده‌اند. بدین منظور ابتدا اقدام به شناسایی و تهیه نقشه ساختار سیمای سرزمین آدرشک شد و سپس نقشه مورد نظر در نرم‌افزار Arc GIS 10.3 با فرمت Image مناسب و آماده ورود به نرم‌افزار FRAGSTATS 4.2 شد و آنگاه دو متغیر نسبت محیط به مساحت و اندازه لکه‌های موجود در ساختار سیمای سرزمین آدرشک محاسبه شدند. داده‌های به دست آمده از شناسایی و شمارش پوشش‌گیاهی منطقه که حاصل روش ترانسکت خطی و پلات‌اندازی بودند نیز در محیط نرم‌افزار SPSS وارد شدند و از طریق آزمون‌های آماری شانون- وینر، سیمپسون، هیل، بریلویین و مک آرتور تنوع گیاهی و با استفاده از شاخص مارگالف، من- هینیک، غنای گیاهی در هر لکه از زیستگاه اندازه گرفته شد. همچنین برای اندازه‌گیری یکنواختی گونه‌ای از شاخص پیلو، آلاتالو و هیپ بهره گرفته شد. همبستگی میان متغیرها از همبستگی پیرسون تعیین شد. نتایج و بحث: در این پژوهش تعداد 60 گونه گیاهی در 338 پلات شناسایی و شمارش شد و یافته‌های حاصل از این پژوهش نشان‌دهنده وجود رابطه معنی‌دار میان دو متغیر فیزیکی اندازه و شکل لکه‌های زیستگاه با غنا، تنوع و یکنواختی گونه‌ای گیاهان مرتعی حوضه‌آبخیز آدرشک می‌باشد. نتیجه‌گیری: ارجحیت توجه به لکه‌های دایره‌ای شکل که از حداقل نسبت محیط به مساحت برخوردار هستند در طراحی و مدیریت حوضه‌آبخیز آدرشک هنگام برنامه‌ریزی و حفاظت از پوشش‌گیاهی اثبات شد.
نسیم خیرخواه قهی؛ بهرام ملک محمدی؛ حمیدرضا جعفری
چکیده
سابقه و هدف: ارتباطات سیمای سرزمین نقش بسیار مهمی در مدیریت منطقه های حفاظت شده دارد. در منطقه حفاظت شده ورجین گونه غالب قوچ و میش البرز مرکزی است که جمعیت آن در 20 سال گذشته به دلیل تخریب زیستگاه و تکه تکه شدن در حال کاهش بوده است. تاکنون مطالعات بسیاری در رابطه با ارزیابی اثرهای محیط زیستی توسعه نقاط شهری اطراف منطقه حفاظت شده ورجین ...
بیشتر
سابقه و هدف: ارتباطات سیمای سرزمین نقش بسیار مهمی در مدیریت منطقه های حفاظت شده دارد. در منطقه حفاظت شده ورجین گونه غالب قوچ و میش البرز مرکزی است که جمعیت آن در 20 سال گذشته به دلیل تخریب زیستگاه و تکه تکه شدن در حال کاهش بوده است. تاکنون مطالعات بسیاری در رابطه با ارزیابی اثرهای محیط زیستی توسعه نقاط شهری اطراف منطقه حفاظت شده ورجین صورت گرفته است، اما هیچ مطالعه ای در رابطه با وضعیت ارتباطات و کیفیت زیستگاه در این منطقه به صورت همزمان انجام نشده است. با توجه به موقعیت قرارگیری این منطقه حفاظت شده در البرز مرکزی، یکی از راهکارهای بسیار مهم در حفاظت زیستگاه های موردنظر، بررسی ارتباطات بین لکه های زیستگاهی و شناسایی کریدورهای جابجایی گونه است. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل مسیرهای ارتباطی بین لکه های زیستگاه قوچ و میش در منطقه حفاظت شده ورجین و در نظرگیری کیفیت زیستگاه به عنوان یکی از عامل های تأثیرگذار بر حضور بیشتر گونه در لکه های منتخب است. با استفاده از این روش می توان لکه های زیستگاهی در منطقه را در راستای حفاظت بیشتر اولویت بندی نمود.مواد و روش ها: تصویرهای ماهواره ای لندست هفت و هشت مربوط به سال 1381 و 1397 به عنوان دو نقشه پایه و زمان حال برای استفاده در مدل کیفیت زیستگاه و تحلیل ارتباطات در این پژوهش انتخاب شد. برای بررسی سنجه ارتباطات زیستگاهی در دو مقیاس لندسکیپ و لکه نیز سنجه های dBC و dPC محاسبه شد. نرم افزار مورداستفاده برای این ارزیابی، نرم افزار Graphab بوده که با استفاده از نظریه گراف به صورت شبکه ای از گره ها و مسیرها، ارتباط بین لکه های زیستگاهی را با درنظرگیری آستانه وارد شده و برمبنای روش اقلیدسی محاسبه می کند. از سوی دیگر کیفیت زیستگاه با تأثیرگذاری عامل های انسانی روی کدهای زیستگاهی در دو بازه زمانی به عنوان خدمت اکوسیستمی منطقه حفاظت شده با استفاده از نرم افزار InVEST به دست آمد. درنهایت خروجی هردو نرم افزار وارد محیط ArcGIS 10.4 شده و با طبقه بندی نرمال، طبقات ارتباطات زیستگاهی و کیفیت زیستگاه به دست آمد.نتایج و بحث: نتایج نشانگر این امر است که سنجه dPC در بازهای بین 0 تا 796 / 0 و سنجه dBC در بازه 0 تا 11 + E 58 / 7 به دست آمده است. این مقادیر در محیط ArcGIS ، به 5 گروه متفاوت اهمیت تقسیم شدند و 23 لکه زیستگاهی هرکدام درجه متفاوتی از اهمیت را به خود اختصاص دادند. دو لکه یک و چهار در سمت راست منطقه حفاظت شده اهمیت بسیار زیادی در حفظ دو سنجه dBC و dPC دارند . همچنین خروجی مدل InVEST نشان می دهد کیفیت زیستگاه در نواحی شمال و شمال شرقی منطقه در طبقات کم و در جنوب منطقه نیز در طبقه بسیار کم قرارگرفته است. با اولویت بندی دو نقشه ارتباطات و کیفیت زیستگاه، لکه های زیستگاهی دارای اولویت حفاظت به دست آمد که لکه های سمت شرقی و جنوبی منطقه را تشکیل می دهند.نتیجه گیری: لکه هایی که ازلحاظ ارتباطات اهمیت ویژه ای داشته و همچنین دارای کیفیت زیستگاه بهتری نسبت به سایر لکه های دیگر است، در قسمت شرق و جنوب شرقی منطقه حفاظت شده ورجین قرار گرفت. این مطالعه با قدمی نوین و با استفاده از سنجه های ارتباطی در دو مقیاس لندسکیپ و لکه و با در نظرگیری خدمت اکوسیستمیِ کیفیت زیستگاه به شناسایی لکه های دارای اهمیت در طرح حفاظتی پرداخته و می تواند برای دیگرگونه های سنجه در مناطق حفاظت شده مورداستفاده قرارگیرد. به طورقطع با تغییر مقیاس مطالعه و در نظرگیری دو منطقه حفاظت شده لار و البرز مرکزی در دو سوی ورجین، نتایج مطالعات ارتباطات و درنهایت اولویت بندی تغییر خواهد کرد.
سید ابراهیم هاشمی؛ محسن کافی؛ سید محمود هاشمی؛ مهدی خان سفید
دوره 6، شماره 3 ، فروردین 1388
چکیده
پهنه شهری بخشی تغییر یافته از محیط زیست طبیعی است که به واسطه حضور گسترده ساختارهای مصنوعی و نفوذ ناپذیر، گیاهان و حیوانات اهلی شده و جریان یافته مواد و انرژی به طور بارزی مشخص می شود . افزایش جمعیت شهری و به تبع آن گسترش فیزیکی شهر موجب تغییر و تخریب فضاهای سبز شده است. فضاهای سبز ، بازمانده طبیعت در محیط شهرها می باشندو نقش کلیدی در ...
بیشتر
پهنه شهری بخشی تغییر یافته از محیط زیست طبیعی است که به واسطه حضور گسترده ساختارهای مصنوعی و نفوذ ناپذیر، گیاهان و حیوانات اهلی شده و جریان یافته مواد و انرژی به طور بارزی مشخص می شود . افزایش جمعیت شهری و به تبع آن گسترش فیزیکی شهر موجب تغییر و تخریب فضاهای سبز شده است. فضاهای سبز ، بازمانده طبیعت در محیط شهرها می باشندو نقش کلیدی در ارتقا کیفیت محیط زیست و شکل گیری شهر پایدار ایفا می کنند. بنابر این شناخت پویایی مکانی و زمانی فضاهای سبز به طور کمی ، پیش نیاز برنامه ریزی و مدیریت پایدار فضای سبز شهری می باشد. در این پژوهش اثرات شهر نشینی و توسعه شهری بر روی فضاهای سبز منطقه دو تهران به صورت کمی در دو مقطع زمانی سالهای 1368 و سال 1381 ، با استفاده از تفسیر بصری عکس های هوایی و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) مورد بررسی قرار گرفته است . بر اساس تحلیل های صورت گرفته ، فضاهای سبز طبیعی کاهش چشمگیر یافته و فضای سبز مصنوعی از افزایش مناسبی برخوردار بوده است. لازم به ذکر است عمده تغییر کاربری ها و کاهش سطوح مورد نظر ، در نیمه شمالی منطقه رخ داده است. در ارتباط با نواحی نه گانه منطقه 2 ، ناحیه 8 بیشترین سطح کاهش و ناحیه 6 کمترین سطح کاهش را نشان داد. دو راهبرد کلی از نتایج این تحقیق حاصل شد: 1) راهبرد حفاظت و حمایت از فضاهای سبز و باز موجود که از اولویت و تقدم بیشتری برخوردار است، 2) راهبرد ایجاد فضاهای سبز در نواحی جنوبی و بخش هایی از نواحی مرکزی منطقه 2 که از کیفیت محیط زیستی پایین تری برخوردارند.
شیما طالبی امیری؛ فرود آذری دهکردی؛ سیدحمیدرضا صادقی؛ سیدرضا صوف باف
دوره 6، شماره 3 ، فروردین 1388
چکیده
تغییر پوشش / کاربری سرزمین ناشی از فعالیت انسان به دلیل عدم توجه به محدودیت های محیط زیستی بر سیمای محیط بسیار تاثیر گذار بوده و روند در حال توسعه تغییر کاربری در نتیجه فعل و انفعالات پیچیده فاکتورهای ساختاری و عملکردی، اثرات محیط زیستی شدیدی بر اکوسیستم های طبیعی داشته است. بنابر این با توجه به آثار منفی ناشی از استفاده نامناسب از ...
بیشتر
تغییر پوشش / کاربری سرزمین ناشی از فعالیت انسان به دلیل عدم توجه به محدودیت های محیط زیستی بر سیمای محیط بسیار تاثیر گذار بوده و روند در حال توسعه تغییر کاربری در نتیجه فعل و انفعالات پیچیده فاکتورهای ساختاری و عملکردی، اثرات محیط زیستی شدیدی بر اکوسیستم های طبیعی داشته است. بنابر این با توجه به آثار منفی ناشی از استفاده نامناسب از سرزمین و تغییر کاربری اراضی، آگاهی و شناخت روند تغییر پذیری ،در ارزیابی آثار محیط زیستی ناشی ازتوسعه به منظور طرح ریزی و مدیریت پایدار سرزمین ضروری است. این مطالعه به منظور بررسی روند تغییرات سیمای سرزمین درحوزه آبخیز نکا انجام شد. به منظور تهیه نقشه های پوشش سرزمین و تحلیل تغییرات، به ترتیب از تصاویر ماهواره ای لندست 4، 2 و 7 سنجنده های (1992) TM, (1972)MSS و(2001) ETM+ و متریک های مساحت طبقه شاخص بزرگترین لکه ، تعداد و میانگین اندازه لکه استفاده شد. تجزیه و تحلیل متریک های سیمای سرزمین بیانگر جایگزینی گسترده زمین های جنگلی و کشاورزی در منطقه با پوشش مرتعی بوده است. نتایج بدست آمده همچنین نشان داد، که افزایش تعداد لکه ها و کاهش میانگین مساحت دو شاخص مهم تجزیه بوده و روند تخریب و تجزیه سیمای سرزمین به صورت افزایشی بوده است. نتایج بدست آمده بیانگر لزوم توجه به وضعیت کاربری و پوشش سرزمین در منطقه ، به منظور بهره برداری مناسب و منطقی ازمنابع طبیعی و کاهش تخریب منابع است
محمد رضا مثنوی؛ هادی سلطانی فرد
دوره 4، شماره 2 ، دی 1385
چکیده
شناخت ماهیت پیچیده جهان ودرک فرآیندها و روابط میان اجزاء آن همواره یکی از اهداف علوم معاصر بوده است. از سویی پیچیدگی جهان در تضاد با سادگی قوانین فیزیکی قرار دارد. در دهه های اخیر بررسی این روابط و مطالعه آنها در شکل جدیدی از علوم ارائه گردیده است که توانسته ماهیت این فرایندها را توجیه نماید. اگرچه درک این رفتارها منجر به وضع قوانین ...
بیشتر
شناخت ماهیت پیچیده جهان ودرک فرآیندها و روابط میان اجزاء آن همواره یکی از اهداف علوم معاصر بوده است. از سویی پیچیدگی جهان در تضاد با سادگی قوانین فیزیکی قرار دارد. در دهه های اخیر بررسی این روابط و مطالعه آنها در شکل جدیدی از علوم ارائه گردیده است که توانسته ماهیت این فرایندها را توجیه نماید. اگرچه درک این رفتارها منجر به وضع قوانین جدیدی نشده است اما ره یافت حاصل از آن مفاهیم فیزیک و ریاضیات کلاسیک را به چالش کشیده است. در دهه های آخر قرن بیستم مطالعه رفتارهای غیر خطی و پویای سیستم ها و نتایج حاصل از آنها در قالب تئوری آشوب و نهایتا پیچیدگی ارائه و منجر به درک عمیق تری از قوانین حاکم بر جهان شده است. در این میان پیچیدگی بواسطه ارتباط تنگاتنگ با تئوری آشوب، اغلب مفاهیم ارائه شده در این تئوری را بسط داده و مجموعه حاصل از آن را در قالب تئوری پیچیدگی ارائه کرده است. در این رویکرد، برخلاف پندارهای پیشین چنین انگاشته می شود که قوانین یا رفتارهای ساده می توانند در بسط و تکرار خود منجر به بروز رفتارهای بسیار پیچیده شوند. درعین حال رفتارهای پیچیده در نتیجه تعاملات میان سیستم پیچیده و محیط پیرامون آن حاصل می شوند. در مجموعه سیستم های موجود سیستم های اکولوژیک از اهمیت خاصی برخوردارند زیرا عامل مهمی در برقراری و تعادل چرخه حیات محسوب می گردند. سیستم های اکولوژیک بخش عمده ای از طبیعت پیرامون ما را تشکیل می دهند که شناخت فرآیندها و مکانیسم های حاکم و درک ماهیت روابط میان اجزای آنها می تواند رهیافت مناسبی از چگونگی ساز و کار سیستم های پیچیده فراهم آورد. سیمای سرزمین و به عبارتی دیگر منظر یکی از این سیستم های اکولوژیک به شمار می رود که با توجه به ویژگی های خود قادر است در مقابله با تغییرات پارامترهای محیطی و اختلالات وارده به آن پاسخ مناسبی ارائه نماید. شناخت این فرآیندها می تواند ره یافت مناسبی ازمکانیسم های موجود در سیستم های اکولوژیک فراهم آورد و در نهایت زمینه مناسبی را برای شناخت عملکرد سیستم های پیچیده و در سطحی بالاتر ، سیستم های زنده و رفتارهای اجتماعی و سازمانی آنها فراهم آورد.
