علیرضا شاه محمدی؛ هادی ویسی؛ کوروس خوشبخت؛ محمد رضا نظری
چکیده
سابقه و هدف: تغییرات اقلیمی و اکوسیستمی در هماهنگی با عواملی چون رشد جمعیت و مدیریت نادرست منابع، بسیاری از الگوهای مدیریت منابع طبیعی را به چالش کشیده است. تغییرات گسترده منجر به دگرگونی‌های محیط‌زیستی شده است که مدیران را ملزم به ارزیابی مدیریت و اقدامات خود می‌کند. دگرگونی‌های اکولوژیکی نوع شدیدی از تغییرات برگشت‌ناپذیر هستند ...
بیشتر
سابقه و هدف: تغییرات اقلیمی و اکوسیستمی در هماهنگی با عواملی چون رشد جمعیت و مدیریت نادرست منابع، بسیاری از الگوهای مدیریت منابع طبیعی را به چالش کشیده است. تغییرات گسترده منجر به دگرگونی‌های محیط‌زیستی شده است که مدیران را ملزم به ارزیابی مدیریت و اقدامات خود می‌کند. دگرگونی‌های اکولوژیکی نوع شدیدی از تغییرات برگشت‌ناپذیر هستند که ترکیب جامعه و عملکرد اکوسیستم را به‌صورت تدریجی و پیوسته تحت تأثیر قرار می‌دهند. هدف از این تحقیق شناخت روابط همبست آب، انرژی و غذا در دشت ورامین به روش مدل ذهنی و پویایی همبست آب، انرژی و غذا تحت سناریوهای سیاستی بود.مواد و روش: در این تحقیق با استفاده از مدل‌سازی ذهنی ذینفعان دشت ورامین و متخصصان دانشگاهی نسبت به شناخت روابط مدل همبست آب، انرژی و غذا اقدام شد. سپس با استفاده از مدل پویایی سیستم‌ها تعیین روابط علّت و معلولی بین متغیرها، کمّی کردن متغیرها صورت گرفت. داده‌های مربوط به مدل ذهنی از طریق گفتگو و مشارکت با کشاورزان و مدیران منطقه به‌وسیله نرم‌افزار Mental Modeler جمع‌آوری گردید. داده‌های مربوط به مدل پویایی همبست نیز از طریق سازمان‌ها، ذینفعان منطقه و مقالات معتبر جمع‌آوری و در نرم‌افزار Vensim شبیه‌سازی شد.نتایج و بحث: نتایج مدل‌سازی پویایی همبست نشان داد وضعیت منابع آب سطحی، حجم آبخوان و امنیت آبی دشت طی دوره 20 سال به ترتیب برابر با 158 میلیون مترمکعب، 2700 میلیون مترمکعب و 162- میلیون مترمکعب خواهد بود؛ که نشان از کاهش منابع در مقایسه با وضعیت پایه دارد. اعمال سناریوهای تخصیص نیاز محیط‌زیستی تالاب بندعلیخان نشان داد دشت توان اکولوژیکی برای تخصیص آب به تالاب نخواهد داشت به‌طوری‌که در 20 سال آینده امنیت آبی دشت به 180- میلیون مترمکعب می‌رسد. همچنین اعمال سناریو افزایش راندمان آبیاری بدون افزایش سطح زیر کشت از 58 درصد به 70 درصد در بهبود کاهش تقاضای آب کشاورزی و افزایش سطح کشت مؤثر بود. افزایش سطح زیر کشت نیز تا مقدار 41600 هکتار اثر مثبت بر تقاضای آب کشاورزی داشت اما بیش از این مقدار سبب افزایش فشار منابع آبی گردید.نتیجه‌گیری: بررسی نتایج و روند مقایسه داده‌ها نشان داد طی دوره 20 ساله، دشت ورامین وضعیت نامطلوبی در زمینه منابع آب و تولید غذا خواهد داشت. مدیریت منابع دشت ورامین نیازمند تغییر در باورها و ارزش‌های سازمانی، کشاورزی و توسعه‌ای دارد. توسعه سیستم‌های خورشیدی به‌منظور تأمین نیاز انرژی، راه‌اندازی تصفیه‌خانه فاضلاب شهرستان ورامین و توسعه تصفیه‌خانه جنوب تهران، حرکت به سمت فشرده‌سازی پایدار در ایجاد پایداری منابع دشت به‌منظور بهره‌برداری صحیح منابع مؤثر است.
