زهرا دهقان منشادی؛ پرستو پریور
چکیده
سابقه و هدف: مدیریت سیستم‌های اجتماعی و بومشناختی مانند شهرها، به دلیل وابستگی زیرسیستم‌ها به یکدیگر، روابط علت و معلولی بین آن‌ها و همچنین تأثیرات بر پایداری، بسیار پیچیده است. اهمیت ظرفیت و توان بومشناختی در شهرها برای حفظ قابلیت آن‌ها در ارائه کالاها و خدمات هم برای نسل کنونی و هم برای نسل‌های آینده اهمیت دارد. درک چگونگی ...
بیشتر
سابقه و هدف: مدیریت سیستم‌های اجتماعی و بومشناختی مانند شهرها، به دلیل وابستگی زیرسیستم‌ها به یکدیگر، روابط علت و معلولی بین آن‌ها و همچنین تأثیرات بر پایداری، بسیار پیچیده است. اهمیت ظرفیت و توان بومشناختی در شهرها برای حفظ قابلیت آن‌ها در ارائه کالاها و خدمات هم برای نسل کنونی و هم برای نسل‌های آینده اهمیت دارد. درک چگونگی پاسخ بوم سازگان های خشک در برابر اختلالات با توجه به وسعتی که تحت اشغال خود دارند و شکنندگی آن‌ها، چه ازنظر ساختاری و چه ازنظر عملکردی، برای مدیریت پایدار این مناطق از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف پژوهش حاضرارزیابی اثرات توسعه شهری بر ظرفیت برد شهر اصفهان است. در این راستا، استفاده از مدل‌های شبیه‌سازی می‌تواند ابزار مؤثری در ارائه تصمیمات علمی در برخورد با سیستم‌های اجتماعی و بومشناختی پیچیده و ناشناخته باشد.
مواد و روش ها: در این پژوهش از مدل‌سازی پویایی سیستم و تحلیل ساختار سیمای سرزمین برای تعیین روابط علت و معلولی بین متغیرهای اثرگذار و اثرپذیر بر ظرفیت برد شهر اصفهان استفاده شده است. به‌منظور بررسی ساختار سیمای سرزمین، متریک‌های DIVISION، SPLIT و IJI برای نشان دادن پیوستگی و متریک‌های ED، SHDI و AI برای مشخص کردن وضعیت ناهمگنی سیمای سرزمین شهر اصفهان به‌کاربرده شده اند. در اولین گام از فرایند مدل‌سازی بعد از طرح مسئله، تعریف مرز مدل با ترسیم نمودار زیرسیستم ها انجام شد. زیرسیستم های جمعیت، محیط زیست، سیمای سرزمین و ظرفیت برد در نظر گرفته شد. در گام بعد، نمودار علت و معلولی به‌گونه‌ای رسم شد که بیانگر ساختار بازخوردی سیستم باشد. سپس با ایجاد نمودار جریان و سناریوسازی، وضعیت ظرفیت برد شهر اصفهان ارزیابی شد. به‌منظور اعتبارسنجی مدل نیز روند تاریخی و شبیه‌سازی دو متغیر جمعیت شهری و تعداد صنایع با استفاده از ضریب تبیین مقایسه شده است.
نتایج و بحث: در این پژوهش متغیرهای کلیدی در سیستم مانند نسبت تولید به مصرف آب که نشان‌دهنده پایداری منابع آب است و کیفیت هوا تجزیه و تحلیل شد. با تحلیل تغییرات ساختار سیمای سرزمین، به‌وسیله متریک های سیمای سرزمین، عوامل فشار روی ظرفیت برد شهر اصفهان، شناسایی و سپس بر اساس مدل توسعه داده شده، ارزیابی شد. یافته های پژوهش نشان داد، حدود 90 درصد مصرف آب در این شهر مربوط به مصرف خانگی است، بنابراین سناریوی اول مربوط به کنترل مصرف آب در این بخش و تأثیر آن بر شاخص نسبت تولید به مصرف آب میباشد. این سناریو نشان داد، چنانچه مصرف آب در بخش خانگی کنترل نشود مقدار این شاخص تا سال 2040 به نزدیک 7/0 خواهد رسید که نشان‌دهنده افزایش آسیب‌پذیری منابع آب در این منطقه است. سناریوی دوم مربوط به کنترل روند افزایش ساخت و سازها و تعداد صنایع در شهر است که تأثیر آن بر ظرفیت برد نشان داده شده است.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش حاضر، بر اساس دو سناریوی بسط داده‌شده، نشان داد که ظرفیت برد شهر اصفهان به‌شدت تحت تأثیر مصرف آب، تغییرات ساختار سیمای سرزمین شهری و رشد صنایع است. به‌طوری‌که با کنترل و مدیریت مصرف آب در بخش خانگی، ایجاد محدودیت در رشد صنایع، جلوگیری از تخریب باغات، گسترش فضاهای سبز و باز شهری و پیشگیری از رشد سطوح نفوذناپذیر شهری، ظرفیت برد شهر اصفهان شرایط بهتری پیدا خواهد کرد.
