نفیسه سادات موسوی؛ ابراهیم صداقتی؛ پژمان خدایگان؛ نرگس حاتمی
چکیده
سابقه و هدف: قارچ‌های میکوریز آربوسکولار یکی از مهمترین ریز جانداران مفید خاکزی هستند که قادر به برقراری رابطه همزیستی همیاری با ریشه بیش از 80 درصد گونه‌های گیاهی آوندی می‌باشند. این قارچ‌ها سبب بهبود جذب مواد معدنی (به‌ویژه فسفر) و آب شده و تحمل گیاه میزبان در برابر تنش‌های زیستی و غیرزیستی مختلف مانند عوامل بیماریزا، ...
بیشتر
سابقه و هدف: قارچ‌های میکوریز آربوسکولار یکی از مهمترین ریز جانداران مفید خاکزی هستند که قادر به برقراری رابطه همزیستی همیاری با ریشه بیش از 80 درصد گونه‌های گیاهی آوندی می‌باشند. این قارچ‌ها سبب بهبود جذب مواد معدنی (به‌ویژه فسفر) و آب شده و تحمل گیاه میزبان در برابر تنش‌های زیستی و غیرزیستی مختلف مانند عوامل بیماریزا، شوری، خشکی و آلودگی فلزات سنگین را افزایش می‌دهند. از این رو، نقش مهمی در استقرار و تشکیل جوامع گیاهی در بوم‌نظام‌های مختلف دارند. مطالعه حاضر با هدف شناسایی گونه‌های میکوریز آربوسکولار همزیست با ریشه گیاهان مختلف براساس ویژگی‌های ریخت‌شناسی، مقایسه جمعیت اسپوری و تعیین درصد کلونیزاسیون ریشه در پناهگاه حیات‌وحش کلاه‌قاضی استان اصفهان انجام گردید.مواد و روش‌ها: ابتدا گونه‌های گیاهی غالب میزبان قارچ‌های میکوریز آربوسکولار شناسایی و از بین آن‌ها، 12 گیاه انتخاب شد. نمونه‌برداری از عمق 5 تا 30 سانتی‌متری ناحیه فراریشه هر گیاه صورت گرفت و نمونه‌های ریشه و خاک جمع‌آوری شدند. رنگ‌آمیزی ریشه‌ها با استفاده از محلول لاکتوگلیسرول بلو انجام و درصد کلونیزاسیون میکوریزی تعیین گردید. اسپورهای میکوریز آربوسکولار از هر نمونه خاک (500-300 گرم) با استفاده از روش‌های سری الک مرطوب و سانتریفیوژ در محلول شکر جداسازی شدند. همچنین، شمارش اسپور در یک گرم خاک با سه تکرار انجام گردید. سپس، اسپورهای جداسازی شده براساس ویژگی‌های ریخت‌شناسی مانند رنگ، شکل، اندازه، ساختار دیواره، هیف اتصال و غیره شناسایی شدند.نتایج و بحث: بررسی‌های میکروسکوپی نشان داد تمام ریشه‌های گیاهی نمونه‌برداری شده توسط قارچ‌های میکوریز آربوسکولار کلونیزه شده بودند. درصد کلونیزاسیون میکوریزی بین گونه‌های گیاهی از 9 تا 92 درصد متغیر بود و بیشترین و کمترین آن به ترتیب در گیاه آویشن و قدومه مشاهده شد. بیشترین تعداد اسپور در فراریشه گیاه آویشن و کمترین آن مربوط به ازمک بود. همچنین، تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که در اکثر گیاهان بین درصد کلونیزاسیون میکوریزی و تعداد اسپور همبستگی مثبت وجود داشت. براساس بررسی‌های ریخت‌شناسی، 12 گونه میکوریز آربوسکولار متعلق به هشت جنس Claroidoglomus (C. etunicatum و C. luteum)، Funneliformis (F. caesaris و F. geosporum)، Glomus (G. ambisporum)، Rhizophagus (Rh. aggregatum وRh. fasciculatus)، Septoglomus (Se. africanum، Se. constrictum و Se. deserticola)، Entrophospora (E. infrequens)، Gigaspora (Gi. gigantea) و Scutellospora (Scutellospora sp.) شناسایی شدند. گونه Se. africanum برای فلور قارچی ایران جدید می‌باشد و سایر گونه‌های شناسایی شده پیش از این از مناطق و محصولات مختلف گزارش شده‌اند.نتیجه‌گیری: با توجه به اهمیت قارچ‌های میکوریز آربوسکولار، شناسایی و تکثیر این گروه قارچی برای بهره‌برداری از پتانسیل آن‌ها در برنامه‌های احیای مناطق خشک، به‌خصوص مناطق حفاظت‌شده، ضروری می‌باشد. با این حال، بررسی‌های بیشتر برای شناسایی دقیق‌تر گونه‌های میکوریز آربوسکولار مورد نیاز است.
