امیر بهرامی؛ فاطمه احدی؛ مهدی بهرامی؛ فاطمه سادات آقامیرمحمدعلی
چکیده
سابقه و هدف: امروزه پساب‌ها به طور گسترده در خاک‌های کشاورزی نزدیک به مناطق شهری کشورهای در حال توسعه برای رفع کمبود آب استفاده می‌شود. از طرف دیگر به دلیل افزایش آلودگی‌های ایجاد شده، منابع محدود موجود مورد تهدید قرار می‌گیرد. استفاده از آبهای نامتعارف در صورت دارا بودن استاندارد لازم در بسیاری از کشورهای دنیا برای تولید محصولات ...
بیشتر
سابقه و هدف: امروزه پساب‌ها به طور گسترده در خاک‌های کشاورزی نزدیک به مناطق شهری کشورهای در حال توسعه برای رفع کمبود آب استفاده می‌شود. از طرف دیگر به دلیل افزایش آلودگی‌های ایجاد شده، منابع محدود موجود مورد تهدید قرار می‌گیرد. استفاده از آبهای نامتعارف در صورت دارا بودن استاندارد لازم در بسیاری از کشورهای دنیا برای تولید محصولات کشاورزی کاربرد دارد و تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری به دلیل قابلیت تحویل آب پایدار در تمام فصول سال منبع بسیار قابل اعتمادی می‌باشند. در سال‌های اخیر پژوهش‌های متعددی در زمینه بررسی کیفیت پساب خروجی تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری و امکان استفاده از آنها در مصارف مختلف از جمله کشاورزی، در شهرهای مختلف ایران انجام شده است. با توجه به بحران آبی به وجود آمده به ویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک کشور، ضروری است امکان استفاده بیشتر از این منبع آبی نامتعارف مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. هرچند بازچرخانی فاضلاب می‌تواند پیامدهای بهداشتی و زیست محیطی مختلفی را به دنبال داشته باشد.مواد و روش‌ها: در این پژوهش با استفاده از داده‌های روزانه تصفیه خانه فاضلاب شهری شیراز طی سال‌های 1397 تا 1398 به بررسی کیفیت پساب خروجی برای مصارف مختلف مانند آبیاری محصولات کشاورزی، آبیاری فضای سبز، شرب دام و طیور، پرورش ماهی، تخلیه به آبهای سطحی و تغذیه آبهای زیرزمینی بر اساس استانداردهای ملی و بین‌المللی پرداخته شد. در این راستا، ابتدا مقادیر پارامترهای مختلف فیزیکی و شیمیایی از جمله اسیدیته، قابلیت هدایت الکتریکی، کل جامدات محلول، کل مواد جامد معلق، کل جامدات فرار، کل جامدات، اکسیژن خواهی شیمیایی، اکسیژن خواهی بیوشیمیایی، کدورت، اکسیژن محلول، شوینده‌ها، فسفات، فسفر کل، نیترات، نیتریت، آمونیاک، نیتروژن کل کجلدال، کلر آزاد و چربی- روغن- گریس در فاضلاب خام و پساب خروجی تعیین گردید. سپس ضمن مقایسه مقادیر این متغیرها با استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست ایران، راندمان‌های حذف این پارامترها محاسبه گردید و در نهایت کیفیت پساب خروجی برای به کارگیری در بخش های مختلف بررسی شد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که راندمان حذف BOD5، COD، TSS، NH3، شوینده‌ها و چربی- روغن- گریس در این تصفیه‌خانه به ترتیب 85، 85، 67، 64، 94 و 5/68 درصد است. کیفیت پساب خروجی فقط بر اساس استاندارد سازمان محیط زیست ایران برای اهداف کشاورزی مناسب است و از نظر سایر استانداردها قابلیت چنین استفاده‌ای را ندارد. این پساب را می‌توان برای آبیاری درختان میوه زینتی، محصولات علوفه‌ای، درختان و فضای سبز کنار جاده‌های خارج از شهر، محصولات زراعی، صنعتی و جنگلی و نیز شرب دام و طیور به کار برد. اما برای آبیاری فضای سبز شهری، پرورش ماهی، تخلیه به آبهای سطحی (مانند دریاچه مهارلو در مجاورت تصفیه‌خانه) و نیز تغذیه آب زیرزمینی محدودیت‌هایی دارد، هر چند برخی از این محدودیت‌ها را می‌توان با ارتقاء کارکرد تصفیه‌خانه رفع نموده و پساب را برای این اهداف نیز استفاده کرد. با آبیاری گیاهان غیرمثمر و پارک‌های جنگلی اطراف شیراز و حتی قسمتی از فضای سبز شهری می‌توان فشار بر منابع آب را تا حد زیادی کاهش داد. از طرف دیگر، استمرار آبیاری با این پساب که حاوی مواد آلی و مغذی به نسبت زیادی است، افزایش نیترات خاک را سبب شده و امکان شستشو و انتقال آن به منابع آب سطحی و زیرزمینی وجود خواهد داشت.نتیجه‌گیری: مقدار پارامترهای کیفی پساب خروجی تصفیه‌خانه در محدوده استاندارد حفاظت محیط زیست ایران قرار دارد و می‌توان از آن به عنوان منبع آبی پایدار در بخش‌هایی استفاده نمود که ارتباط مستقیم با انسان ندارد. در استفاده از این منبع در مصارف مجاز باید کلیه موارد بهداشتی برای کارگران این بخش رعایت شود و پساب به طور مستمر گندزدایی گردد.
