مینا مهاجر؛ نیلوفر نژادمقدم زنجانی
چکیده
سابقه و هدف: کلیه ی اشخاص، اعم از حقیقی یا حقوقی مسئولیت حفاظت از محیطزیست را برعهده دارند. مسئولیت اشخاص به این معنی است که فرد ملزم است خساراتی که به دیگری وارد کرده است جبران کند که در حقوق از این امر به مسئولیت قانونی یاد می‌شود. در این مقاله به تحلیل چگونگی ارتباط مسئولیت مدنی محیط‌زیستی و مسئولیت اجتماعی پرداخته شده است و مسئولیت ...
بیشتر
سابقه و هدف: کلیه ی اشخاص، اعم از حقیقی یا حقوقی مسئولیت حفاظت از محیطزیست را برعهده دارند. مسئولیت اشخاص به این معنی است که فرد ملزم است خساراتی که به دیگری وارد کرده است جبران کند که در حقوق از این امر به مسئولیت قانونی یاد می‌شود. در این مقاله به تحلیل چگونگی ارتباط مسئولیت مدنی محیط‌زیستی و مسئولیت اجتماعی پرداخته شده است و مسئولیت محیط‌زیستی، مسئولیت اجتماعی و مسئولیت مدنی در یک ساختار سه‌گانۀ یکپارچه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.مواد و روش‌ها: در این تحقیق کیفی از روش تحلیل محتوا استفاده شده است؛ بدین شرح که از میان منابع داخلی و بین‌المللی در حوزۀ مسئولیت مدنی، مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و مسئولیت محیط‌زیستی افراد حقیقی و حقوقی، موضوع ارتباط بینامتنی و ماهوی میان این مفاهیم شناسایی شد. برای بررسی منابع تحقیق از روش تحقیق کتابخانه‌ای و به صورت تحلیلی و توصیفی استفاده شد. جهت پی بردن به چگونگی ارتباط میان مسئولیت مدنی محیط‌زیستی و مسئولیت اجتماعی، ابتدا به تبیین و تحلیل جداگانه آنها پرداخته شد، سپس از لحاظ قلمرو، اهداف، رواج عرفی و ارکان، مقایسه تحلیلی میان این دو مسئولیت صورت گرفت.نتایج و بحث: نتایج پژوهش نشان داد رابطه منطقی مسئولیت اجتماعی و مدنی از نظر قلمرو به صورت عموم و خصوص من وجه است، یعنی برخی مصادیق مسئولیت اجتماعی و مسئولیت مدنی منطبق هستند و در پاره‌ای از موارد با هم متفاوتند. تمایزی که بین این دو مسئولیت وجود دارد این است که قواعد مسئولیت مدنی در جامعه فقط به نیازها و ارزش‌های موجود در همان زمان توجه می‌کند؛ درحالی که مسئولیت اجتماعی علاوه بر نسل حاضر، به نسل‌های آینده نیز می‌پردازد. بنابراین، رابطه نسبت این دو مفهوم مسئولیت در نتایج اهداف عموم خصوص مطلق است. به لحاظ ارکان هیچ اشتراکی میان این دو مسئولیت وجود ندارد و هر دو کاملاً متمایز هستند و در واقع نسبت تباین میان آنها برقرار است. مسئولیت مدنی شیوه رایج جبران ضرر در میان مردم است و به دلیل وجود ضمانت اجرایی مشخص مورد حمایت قانون‌گذار می‌باشد. اما در مقابل، مفهوم مسئولیت اجتماعی به علل گوناگون رواج کمتری دارد، هرچند سابقه جهانی پررنگ‌تری دارد. پس به عنوان نتیجه دو علت عمده عدم رواج مسئولیت اجتماعی در کشور ما اول شناخت مبسوط در مقایسه با مسئولیت مدنی وجود ندارد و تمایل قانون‌گذار به در نظر گرفتن ضمانت اجرای حقوقی درباره نقض تعهدات اجتماعی است؛ تفاوت دوم را باید در عدم شناخت مردم نسبت به حقوق خود در مقابل شرکت‌هایی دانست که در سطح منطقه زندگی آنان فعالیت می‌کنند.نتیجه‌گیری: تفاوت ساختاری میان مسئولیت مدنی و اجتماعی این است که مسئولیت مدنی به عنوان شاخه‌ای از مسئولیت حقوقی اجتماعی، تلاشی جهت بهبود زندگی اجتماعی است، در حالی که مسئولیت اجتماعی بر مبنای ارتباط افراد و محیطزیست و با هدف حفاظت از محیطزیست است. در مسئولیت مدنی نسبت به غرامت به اشخاص و اموال مطرح است، درحالی که در مسئولیت اجتماعی محیط‌زیستی برای بازدارندگی و مجازات برخی اقدامات مخرب و عواقب آنها و ویژگی جبران کننده آن اشاره دارد. در مجموع، با وجود اشتراکات نمی‌توان دو مفهوم مسئولیت اجتماعی و مسئولیت مدنی را به عنوان یک شاخه مسئولیت در نظر گرفت.
