کمال سیاه چشم؛ مهناز محمدی؛ سعید محمد سرورالدین
چکیده
سابقه و هدف:: اکسیداسیون زون های کانی سازی شده سولفیددار طی فرایند هوازدگی در اثر واکنش های بیولوژیکی و شیمیایی تشدید شده و زهاب اسیدی1 حاصل سبب آزادسازی و تحرک عنصرهای فلزی سمی و سنگین از سنگ مادر و تمرکز آن‌ها در محیط خاک یا آب می‌شود. در این پژوهش، نمونه های خاک برداشته شده از اطراف روستای دوست بگلو (شمال غرب مشگین ...
بیشتر
سابقه و هدف:: اکسیداسیون زون های کانی سازی شده سولفیددار طی فرایند هوازدگی در اثر واکنش های بیولوژیکی و شیمیایی تشدید شده و زهاب اسیدی1 حاصل سبب آزادسازی و تحرک عنصرهای فلزی سمی و سنگین از سنگ مادر و تمرکز آن‌ها در محیط خاک یا آب می‌شود. در این پژوهش، نمونه های خاک برداشته شده از اطراف روستای دوست بگلو (شمال غرب مشگین شهر) که یک منطقه کانه زایی و دگرسانی است، مورد بررسی قرار گرفت و گونه های شیمیایی، میزان مسمومیت زایی و منشأ عنصرهای سنگین As، Cd، Cu، Cr، Pb، Sb، Ni و Zn تعیین گردید.مواد و روش ها: در این پژوهش، غلظت کل و زیست دسترسپذیری عنصرهای سنگین As، Cd، Cu، Cr، Pb، Sb، Ni و Zn در 5 نمونه خاک سطحی توسط گونه بندی به روش استخراج ترتیبی (تسیر) در پنج فاز (تبادل پذیر، متصل به کربنات، متصل به اکسیدهای آهن و منگنز، متصل به مواد آلی و فاز باقیمانده) و نرم افزار ترمودینامیکی Visual Minteq مورد ارزیابی واقع شد.نتایج و بحث: نتایج حاصل از روش استخراج ترتیبی معلوم می کند که بیشترین غلظت از مجموع غلظت کل هر 8 عنصر سنگین مورد مطالعه در فاز باقیمانده (تثبیت شده در ساختار کانی ها) قرار دارد. این مسئله نشان دهنده منشأ زمین زاد این عنصرها بوده و می تواند حاصل فرسایش و هوازدگی سنگ های منطقه در نظر گرفته شود. عنصر Sb در قیاس با دیگر عنصرها مورد بررسی غلظت بیشتری در فازهای بالقوه دسترس پذیر (تبادل پذیر، متصل به کربنات، متصل به اکسیدهای آهن و منگنز و متصل به مواد آلی) داشته و احتمال مسمومیت زایی این عنصر بیشتر است. خروجی نرم افزار نشان داد که در نمونه‌های بیان شده گونه های غالب سرب به صورت Pb(SO4)22-، Pb2+ و PbSO4 (aq)، مس به صورت CuSO4 (aq) وCu2+ نیکل به صورت NiSO4(aq)، Ni2+ و NiSO4، آنتیموان به صورت Sb(OH)3، Sb(OH)2+ و Sb(OH)61-، به صورت روی Zn(SO4)22-، ZnSO4 (aq) و Zn2+، آرسنیک به صورت H3AsO3 و H2AsO4- کادمیوم به صورت Cd(SO4)22- و Cd2+ و گونه های غالب کروم به صورت CrSO4+، CrOHSO4 (aq) و HCrO4- حضور داشتند. عموماً گونه‌های آبگین آزاد عنصرهای بیان شده قابلیت تحرک بیشتری نسبت به گونه‌های دیگر دارند، در عوض غلظت این گونه‌ها در مقایسه بسیار اندک است و بیشتر این عنصرها، بیشتر در قالب کمپلکس‌هایی با تحرک پذیری کم حضور دارند.نتیجه گیری: براساس نتایج استخراج ترتیبی؛ هر 8 عنصر مورد مطالعه، پتانسیل ریسک اکولوژیکی بالا و رخداد آلودگی قابل توجه در رسوب آبراهه و افق های سطحی خاک زراعی منطقه دوست بگلو را نشان می دهد. تحلیل یافته های نرم افزار Visual Minteq گویای آن است که فعالترین گونه‌های این عنصرها و غلظت مربوطه بین تمام انواع گونه‌های محتمل به ترتیب شامل: Cd2+ (49/1%)، CrOHSO4 (aq) (20/25%)، Cu2+ (38/%10)، Pb2+ (37/%1)، ZnSO4 (aq (83/18%) می باشد. از آنجایی که گونه‌های متحرک‌تر، غلظت پایینی داشته و از طرفی بنابر نتایج استخراج ترتیبی بیشترین مقدار عنصرهای مورد مطالعه در فاز باقیمانده حضور دارند، بنابراین میزان زیست دسترس پذیری و مسمومیت زایی این عنصرها ناچیز برآورد می شود. در حالت کلی می توان نتیجه گیری کرد که تنها درصد اندکی از عنصرها در فازهای زیست دسترس پذیر حضور دارند و نگرانی درباره احتمال تحرک عنصرها با تغییر شرایط محیطی و دسترسپذیری برای گیاهان را از بین می برد.
