خدیجه اصغری؛ حمید جلیلوند؛ حامد اسدی
چکیده
سابقه و هدف: خاک به‌عنوان بزرگ‌ترین منبع کربن در زیست‌کره بوده و بیش از نیمی از کربن آن در بوم‌سازگان‌های جنگلی ذخیره می‌شود. با توجه به اهمیت بخش کربن خاک، هدف از این پژوهش بررسی چگونگی تأثیر گونه‌های مختلف پهن‌برگ و سوزنی‌برگ بر ذخیره‌سازی کربن خاک جنگل با توجه به قابلیت متفاوت آنها در ذخیره و استفاده از مواد مغذی خاک در جنگل ...
بیشتر
سابقه و هدف: خاک به‌عنوان بزرگ‌ترین منبع کربن در زیست‌کره بوده و بیش از نیمی از کربن آن در بوم‌سازگان‌های جنگلی ذخیره می‌شود. با توجه به اهمیت بخش کربن خاک، هدف از این پژوهش بررسی چگونگی تأثیر گونه‌های مختلف پهن‌برگ و سوزنی‌برگ بر ذخیره‌سازی کربن خاک جنگل با توجه به قابلیت متفاوت آنها در ذخیره و استفاده از مواد مغذی خاک در جنگل کُلِت است. مواد و روش‌ها: در این پژوهش ابتدا سه توده جنگل‌کاری پلت، توسکا ییلاقی، زربین و یک توده جنگل طبیعی در منطقه مورد مطالعه انتخاب شدند. در هر توده تعداد ده قطعه‌نمونه ۴۰۰ مترمربعی (۲۰۲۰ متر) به‌صورت انتخابی پیاده شد. همچنین در هر قطعه‌نمونه از چهار گوشه و مرکز آن از عمق ۰-۱۵ سانتی‌متر نمونه خاک برداشت شد؛ سپس خاک‌‌ها باهم مخلوط و یک نمونه ترکیبی برای آزمایشگاه جدا (جمعاً ۴۰ نمونه) که به‌منظور مطالعه مشخصه‌های فیزیکی و شیمیایی خاک (چگالی ظاهری، بافت خاک، واکنش خاک، هدایت الکتریکی، کربن آلی، ازت کل، فسفر و پتاسیم قابل‌جذب) به آزمایشگاه انتقال داده شد. برای تجزیه متغیر‌های مربوط به خاک از نرمافزار آماری SAS استفاده شد. تجزیه به مؤلفه‌های اصلی (PCA) بر اساس فاکتورهای اندازه-گیری‌شده، جهت تمایز بین توده‌های موردمطالعه و تعیین مهم‌ترین فاکتور، با استفاده از بسته‌ی Vegan نرمافزارR مورداستفاده قرار گرفت.نتایج و بحث: بر اساس نتایج به‌دست‌آمده میزان واکنش خاک، پتاسیم قابل‌جذب، رطوبت نسبی، کربن آلی، رس و ذخیره کربن خاک در بین چهار توده دارای اختلاف معنی‌داری بودند (P < 0.01). توده توسکا ییلاقی و پلت بیشترین مقدار ذخیره کربن را نسبت به توده زربین و جنگل طبیعی نشان داد. تفاوت مشاهده‌شده در میزان کربن آلی خاک در توده‌های موردمطالعه به قابلیت‌های مختلف گونه‌های درختی در بازسازی خاک بوم سامانه جنگل بستگی داشت. کاشت گونه‌های پهن‌برگ در کوتاه-مدت موجب ذخیره کربن بیشتری نسبت به گونه‌های سوزنی‌برگ شد، زیرا گونه‌های درختی پهن‌برگ تولید لاشبرگ و بازگشت عناصر غذایی را افزایش می‌دهند و در احیای خاک جنگل‌های تخریب یافته مؤثرتر است. و این به دلیل تجزیه سریع‌تر برگ، محتوای نیتروژن بیشتر و نسبت C/N کمتر است، درحالی‌که وجود مواد رزینی و فنلی در برگ گونه‌های سوزنی‌برگ تأثیر منفی در تجزیه لاشبرگ آنها دارد.نتیجه‌گیری: به‌طور خلاصه این تحقیق نشان داد که احیای جنگل با گونه‌های پهن‌برگ در قسمت‌های مختلف منطقه تأثیر زیادی بر ذخیره کربن خاک داشت و پتانسیل ذخیره کربن در خاک برحسب گونه‌های درختی متفاوت است و گونه‌های پهن-برگ (افراپلت و توسکا) نقش مؤثری در میزان ذخیره کربن در خاک این منطقه داشتند.
خدیجه اصغری؛ حمید جلیلوند؛ حامد اسدی
چکیده
سابقه و هدف: تنوع، گونه ای ترکیبی از دو مؤلفه به هم پیوسته غنای گونه ای و یکنواختی است. مؤلفه اول غنای گونه ای است که مربوط به تعداد گونه های حاضر در واحد نمونه برداری است؛ و دومین مؤلفه یکنواختی است که به نحوه توزیع افراد گونه ها در محیط اطلاق می شود، یکی از مشکل های مهم این سنجه ها، جدا نکردن سهم این دو مؤلفه ...
بیشتر
سابقه و هدف: تنوع، گونه ای ترکیبی از دو مؤلفه به هم پیوسته غنای گونه ای و یکنواختی است. مؤلفه اول غنای گونه ای است که مربوط به تعداد گونه های حاضر در واحد نمونه برداری است؛ و دومین مؤلفه یکنواختی است که به نحوه توزیع افراد گونه ها در محیط اطلاق می شود، یکی از مشکل های مهم این سنجه ها، جدا نکردن سهم این دو مؤلفه در مقدار سنجه عددی است. روش مؤثری که برای این منظور ابداع شده است، تجزیه و تحلیل SHE نام دارد. پژوهش پیشرو نیز با هدف بررسی ترکیب و تنوع گونه ای و تعیین سهم هر یک از مؤلفه های تنوع در چهار توده طبیعی، جنگل کاری افراپلت، توسکا ییلاقی و زربین در جنگل کُلِت انجام شد.مواد و روش ها: در این پژوهش با استفاده از ۴۰ پلات مربعی شکل با مساحت ۴۰۰ مترمربع که به صورت انتخابی در منطقه مورد مطالعه پیاده شد، ابتدا فهرست کلیه گونه‌های علفی به تفکیک فرم رویشی و وفور (درصد تاج پوشش) گونه‌های گیاهی براساس معیار فراوانی - غلبه وان‌درمال ثبت شد، سپس به شمارش گونه های چوبی در هر قطعه نمونه پرداخته شد. آنگاه داده‌های پوشش علفی و چوبی در نرمافزار اکسل سازماندهی شدند و در نرمافزار PAST تجزیه های غنا (تعداد گونه، غنای مارگالف و غنای منهنیک)، یکنواختی (شانون - وینر)، تنوع (سیمپسون و شانون - وینر) انجام شد. نرمال بودن داده ها نیز با استفاده از آزمون کولموگروف - اسمیرنوف و همگنی واریانس ها با آزمون لون در نرمافزار SASمورد بررسی قرار گرفت و برای تعیین سهم هریک از مؤلفه های غنا و یکنواختی نیز از روش SHE استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج مقایسه میانگین سنجه های مختلف تنوع مربوط به گونه های علفی نشان داد که چهار توده طبیعی، افراپلت، توسکا ییلاقی و زربین از نظر میزان غنا (مارگالف و منهنیک) باهم اختلاف معنی دار دارند (P<0/01). نتایج طبقه بندی گیاهان از نظر شکل زیستی به روش رانکایر نیز نشان داد همی کریپتوفیت ها دارای بیشترین فراوانی هستند، همچنین تجزیه مؤلفه های غنا و یکنواختی در مقیاس لگاریتم طبیعی (تجزیه SHE) برای گونه های چوبی در منطقه کُلِت نشان داد که میزان یکنواختی روند ثابت بین چهار توده دارد و سنجه غنا در توده زربین و توده طبیعی دارای نوسان بوده و روند افزایشی دارد. در توده توسکا ییلاقی سنجه یکنواختی و غنا در تعیین تنوع گونه های علفی و چوبی در این منطقه سهم یکسان داشته و در توده زربین سنجه غنا بیشترین میزان را داشت. همانگونه که در منحنی مربوط به تجزیه SHE می توان مشاهده کرد، منحنی غنا (LnS) و یکنواختی (Ln E) همزمان باهم تغییر نمیکنند و تغییر منحنی غنا بیشتر از یکنواختی است. این امر بیانگر سهم بیشتر غنا نسبت به یکنواختی در تعیین تنوع داده های مربوط به گونه علفی و چوبی در منطقه مورد مطالعه است، در واقع این مسئله نشان می دهد که با افزایش تعداد نمونه ها تنها گونه های نادر و غیرمتداول هستند که به اسامی گونه های علفی و چوبی اضافه می شوند.نتیجه گیری: به طور کلی نتایج پژوهش حاضر نشان داد که میزان تنوع گونه علفی با توجه به آمیختگی گونه ها در توده طبیعی بیشترین مقدار را در این منطقه دارد، از طرفی میزان تنوع و غنا گونه های چوبی نیز در توده طبیعی و جنگل کاری پهن برگ بیشتر از توده سوزنی برگ است. بنابراین جنگل کاری با گونه های پهن برگ اثر مثبتی روی تنوع گونه های گیاهی منطقه دارد. همچنین مؤلفه مؤثر بر سنجه عددی تنوع در چهار توده مؤلفه غنا (Ln S) است، به این معنی که تغییرات و نوسان های شدیدی در گونه های گیاهی و ترکیب آنها مشاهده شد.
